مطالعات اجتماعی گردشگری
سال:1400 | دوره:9 | شماره:18 |تعداد مقالات:10

گردشگری به عنوان یک صنعت خدماتی نقش مهمی در توسعه ی بسیاری از کشورها ایفا می کند و در سال های اخیر به طور قابل-توجهی گسترش یافته است. این صنعت در کشور ایران که دارای سرزمینی چهار فصل و جاذبه های متنوع و منحصر به فرد تاریخی، مذهبی، فرهنگی، طبیعی و غیره است، از اهمیت زیادی برخوردار است. بدین منظور در این مطالعه به بررسی کارایی صنعت گردشگری ایران با استفاده از اطلاعات گردشگری 31 استان کشور طی سال های 1390 الی 1396 و با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده های فازی (FDEA) پرداخته شد. نتایج این تحقیق نشان داد که استان های اردبیل، تهران، کهگیلویه و بویراحمد و گیلان در تمامی سال های مورد بررسی، دارای کارایی واحد بودند و متوسط کارایی استان ها که به عنوان معیاری برای کارایی صنعت گردشگری کشور در نظر گرفته شده، طی دوره هفت ساله ی مطالعه در محدوده کارایی متوسط بوده است. همچنین تحلیل کارایی صنعت گردشگری در اقلیم های مختلف کشور نیز نشان داد که در بین چهار اقلیم معتدل و مرطوب، سرد و کوهستانی، گرم و خشگ و گرم و مرطوب، بالاترین و پایین ترین کارایی به ترتیب مربوط با اقلیم معتدل و مرطوب و اقلیم گرم و خشک می باشد. با توجه به نتایج حاصل پیشنهاد می شود با تسهیل زیرساخت های حمل و نقل و فراهم آوردن اماکن رفاهی در استان های با کارایی پایین، از قابلیت ها و پتانسل های این استان ها در جهت رشد و توسعه صنعت گردشگری کشور استفاده شود.

هدف از پژوهش حاضر، تحلیل محتوای آموزش گردشگری در کتاب های درسی دوره ابتدایی می باشد. روش مورد استفاده در تحلیل محتوای پژوهش، آنتروپی شانون بوده و واحد تحلیل صفحات (متن، پرسش ها، فعالیت ها، تصاویر) بودند که در مجموع شامل 3776 صفحه می شود. جامعه آماری پژوهش شامل 41 کتاب درسی دوره ابتدایی بوده که از این میان 35 جلد کتاب در هشت عنوان شامل کتاب فارسی (خوانداری)، فارسی (نوشتاری)، علوم تجربی، مطالعات اجتماعی، هدیه های آسمانی، قرآن، کار و فناوری و تفکر و پژوهش به عنوان نمونه انتخاب و بررسی شدند. ابزار مورد استفاده چک لیست بوده؛ روش تعیین روایی تحلیل محتوای پژوهش حاضر نیز بدین صورت بود که جهت انتخاب مولفه ها و شاخص های آموزش گردشگری از منابع در دسترس در این ارتباط استفاده شد و پس از تایید متخصصان گردشگری فهرست وارسی تحلیل محتوای نهایی در قالب چهار مولفه اصلی تهیه گردید، روایی محتوایی آن با استفاده از سی وی آر به دست آمد که برابر با 90/0 بوده است. جهت پایایی نیز پس از دو بار بررسی کتاب های درسی و به دست آوردن نتایج یکسان، جهت بررسی مولفه ها در اختیار سه ارزیاب قرار گرفت که ضریب توافق حاصل برابر با 70/0 بوده است. نتایج پژوهش نشان داد که بیشترین میزان توجه و ضریب اهمیت مربوط به مولفه گردشگری «چیست» (چیستی گردشگری) و کمترین میزان توجه مربوط به مولفه گردشگر «کیست» (هویت گردشگر) بوده است؛ ضمن اینکه بیشترین فراوانی در کتاب مطالعات اجتماعی مشاهده شد.

در دنیای جدید گردشگری، فناوری اطلاعات برای مدیریت مقصد های گردشگری، تدوین مدل های کسب وکار و تعامل با گردشگران به کارگرفته می شود و در یک مقصد گردشگری، هم راستایی اقدامات عملی فناوری محور شایسته توجه است. هدف این مطالعه تحلیل عوامل اثرگذار بر پیاده سازی گردشگری الکترونیک است که این عوامل با مطالعه اسناد به روش تحلیل مضمون به دست آمده و برای تعیین روابط بین آنها و کاهش پیچیدگی از مدل سازی ساختاری تفسیری استفاده شده است. سهم این پژوهش در افزایش دانش، تدوین مدلی برای پیاده سازی گردشگری الکترونیک است که با داشتن نمره ارزیابی عوامل در محدوده مورد مطالعه، اقدامات عملیاتی را پیشنهاد داده است. جامعه آماری این پژوهش خبرگان گردشگری استان همدان هستند و روش انتخاب نمونه آماری، هدفمند قضاوتی است. یافته های این مطالعه نشان می دهد که از یازده عامل موثر در پیاده سازی گردشگری الکترونیک، عوامل اجتماعی (آگاهی و فرهنگ جامعه، احساس اعتماد و عدالت و قوانین، سیاست ها و خط مشی های دولتی) عوامل اصلی پیش ران هستند. عوامل فنی (زیرساخت های فناوری اطلاعات در جاذبه های گردشگری و سازمان های مدیریت مقصد) بیشترین وابستگی به سایر عامل ها را دارند. نتیجه این مطالعه پیشنهاد اقداماتی برای پیاده سازی فناوری اطلاعات در قالب پروژه های تملک دارایی سرمایه-ای، پروژه های سرمایه گذاری خصوصی و فعالیت های اجرایی برای صنعت گردشگری استان همدان است.

گردشگری به دلیل ماهیت خود، دارای زمینه های مناسبی جهت توسعه کارآفرینی می باشد. مطالعات محدودی در خصوص توسعه کارآفرینی در گردشگری صورت پذیرفته است. از جمله حوزه های رو به رشد گردشگری، گردشگری فرهنگی می باشد که گزینه مطلوبی برای توسعه در مقاصدی است که ظرفیت هایی در این زمینه دارند. در این مقاله سعی بر آن است با استفاده از نظریه داده بنیاد، مدلی جهت توسعه کارآفرینی در مقصد گردشگری فرهنگی ارایه شود. برای جمع آوری داده از مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شده است. جامعه تحقیق، اساتید دانشگاهی و صاحب نظران دولتی در بخش گردشگری و مالکان کسب وکارهای فعال و شاغلان در زمینه گردشگری فرهنگی در شهر یزد بوده اند. در این تحقیق از نمونه گیری نظری استفاده شده است و حجم نمونه بر اساس اشباع نظری تعیین شده و 11 مصاحبه انجام شده و بر این اساس 367 کد اولیه، 97 کد ثانویه، 44 کد مفهومی و 10 مقوله استخراج گردیده است. بر اساس نتایج به دست آمده و با بهره گیری از مدل سه شاخگی، عوامل موثر بر توسعه کارآفرینی در گردشگری فرهنگی در سه دسته کلی عوامل ساختاری، بسترها و شرایط محیطی و عوامل رفتاری تقسیم بندی شده اند و هریک از دسته های مذکور شامل مولفه ها و شاخص های مرتبط می باشند.

ثبت میراث فرهنگی جوامع در فهرست سازمان یونسکو به عنوان سایت های میراث جهانی، زمینه توسعه بیشتر صنعت گردشگری را فراهم نموده و از این جهت مشارکت جامعه میزبان به عنوان بازیگران اصلی این میراث معنوی را برای موفقیت در برنامه های حفاظتی می طلبد. استان یزد با دارا بودن یک شهر تاریخی، باغ ها و قنات هایی که به میراث جهانی یونسکو پیوسته اند، به شناسایی عوامل موثر در جلب حداکثری مشارکت اجتماعی جهت بهبود فرایند مدیریت استراتژیک مقصد به طور جدی نیازمند است؛ بنابراین هدف عمده این پژوهش، بررسی مولفه های موثر در افزایش مشارکت اجتماعی جامعه میزبان در حفاظت از میراث جهانی استان یزد است. پژوهش حاضر با توجه به هدف، از نوع کاربردی و با توجه به نحوه گردآوری داده ها از نوع تحقیقات توصیفی-همبستگی است. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی فعالین حوزه گردشگری شهر یزد در زمستان 1398 بودند که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای، 155 نفر به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. پس از محاسبه روایی و پایایی ابزارها، داده ها و تحلیل روابط بین آن ها با استفاده از نرم افزار لیزرل و مدل معادلات ساختاری انجام شد. یافته های پژوهش نشان می دهند که ادراک، علاقه، دانش جامعه محلی آگاه از فرآیند مشارکت و نیز فرصت های ارایه شده از سوی مدیران برای مشارکت در حفاظت از میراث جهانی، بر تمامی سطوح مشارکت (اجباری، القا شده و خودجوش) تاثیر مستقیم و معناداری دارند و همچنین میزان این تاثیر معنادار بر مشارکت خودجوش بیشتر از سایر سطوح مشارکت است.

توسعه گردشگری در مناطق روستایی، علاوه بر اثرات مثبت، دارای اثرات ملموس و ناملموس منفی نیز بر جامعه میزبان می باشد. زیرا برخی از گردشگران در زمان های گردشگری به شیوه های مختلف اقدام به تخریب و آسیب رسانی به زیرساخت و جاذبه های روستایی از طریق نوشتن یادگاری، شکستن درختان و. . . می کنند. لذا تداوم چنین امری می تواند در بلند مدت بر روی رابطه جامعه میزبان و میهمان در روستاهای مقصد گردشگری تاثیر داشته و منجر به کاهش روحیه گردشگرپذیری و تاب آوری اجتماعی جامعه میزبان گردد. بر این اساس هدف مطالعه حاضر تحلیل رابطه فعالیت های خرابکارانه (وندالیستی) گردشگران در محیط های روستایی با روحیه گردشگرپذیری و تاب آوری مردم محلی در پنج روستای گردشگری شهرستان نیشابور می باشد. برای این منظور از روش شناسی توصیفی-تحلیلی بر اساس منابع کتابخانه ای و داده های میدانی حاصل از پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری مورد مطالعه 92 نفر از سرپرست خانواده های ساکن در روستاهای مورد مطالعه می باشند. نتایج به دست آمده نشان می دهد که بیشترین فعالیت وندافهرستی مشاهده شده از گردشگران، پراکندن زباله در روستا و محیط های اطراف آن و استفاده از مشروبات الکلی و مواد مخدر می باشد. میانگین های مربوط به روحیه گردشگر پذیری و تاب آوری مردم محلی نیز به جز یک مورد (تحمل ناهنجاری های اجتماعی ناشی از حضور گردشگران) بالاتر از حد متوسط می باشد. همچنین نتایج بررسی همبستگی نشان داد بین دو متغیر روحیه گردشگری و درگیری مردم با گردشگران رابطه معکوس معنی دار با شدت 287/0 وجود دارد. تحلیل اثر متغیر مستقل (فعالیت های خرابکارانه) بر وابسته (روحیه گردشگرپذیری و تاب آوری مردم محلی) با آزمون رگرسیون نشان داده که مقدار سطح معناداری کمتر از 05/0 بوده و گویای معنادار بودن مدل رگرسیون برای هر دو متغیر وابسته می باشد.

شهر انسانی شهری است ارگانیک و سازمند؛ شهری که پایه اش با انسانیت و اجتماع انسانهایی که نسبت به حقوق هم، دل مشغولی دارند عجین شده است. در این تعریف، شهر انسان محور در مقابل شهر خودرو محور، شهر کالا محور و شهر پول محور قرار می گیرد. در این معنا، محور و رویکرد برنامه ریزان شهری، شهرسازان و مهمتر از آن ها، تصمیم گیران و مجریان شهری، انسان است؛ به این معنا که نیازهای زیستی، معنوی و روانی او مهمترین وجه اصول مدیریت شهری است. چنین شهری می تواند رابط اصلی و پیوند دهنده فضاهای پویای شهری و گردشگران باشد. شهر یزد به دلیل دارا بودن پتانسیل های بسیار می تواند گزینه ای مناسب برای توسعه گردشگری و طراحی شهرهای انسانگرا و افزایش مطلوبیت زندگی شهری باشد. در این مقاله تلاش شده است تا با بهره گیری از اصول شهرسازی در جهت ایجاد شهر انسان محور در استان یزد و بررسی روابط علی بین عوامل موثر در ایجاد چنین شهری، مقصدی مناسب برای جذب هرچه بیشتر گردشگران فراهم بیاوریم. این پژوهش با رویکردی کیفی-کمی و با استفاده از نگاشت شناختی فازی FCM انجام شد. با نظر 14نفر از صاحب نظران حوزه شهرسازی و گردشگری، به عنوان خبره 19عامل شناسایی گردید. یافته های پژوهش حاکی از آن بود که جهت ایجاد شهر انسان محور در استان یزد، سه عامل آموزش های شهروندی، حس الفت با محیط و کاهش آلودگی زیست محیطی(خاک، آب، هوا) نسبت به سایر عوامل از اهمیت بیشتری برخوردار بودند و برای بهبود این عوامل پیشنهادها و راهکارهایی ارایه گردید.

گردشگری اجتماع-محور به دنبال ایجاد منافع اقتصادی-اجتماعی، حفاظت از منابع طبیعی، حفظ هویت و فرهنگ محلی و بهبود کیفیت زندگی جامعه به منظور رفع نیازهای نسل های حال و آینده است. توسعه این نوع از گردشگری چنانچه با تقویت ظرفیت ها و قابلیت های زیرساختی جوامع محلی و توانمندی جامعه روستایی در استفاده از آنها صورت گیرد، دارای بیشترین منافع خواهد بود. این مقاله با رویکرد تحلیلی به بررسی تاثیر گردشگری اجتماع-محور بر توسعه جوامع روستایی از دیدگاه جامعه محلی می پردازد. بدین منظور با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از پرسشنامه و مطالعه میدانی در روستاهای هدف گردشگری (هجیج، شمشیر، نسمه و خانقاه) شهرستان پاوه، تعداد 365 پرسشنامه توزیع گردید و به وسیله نرم افزار اس پی اس اس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که گردشگری اجتماع-محور ارتقاء شاخص های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی را در پی داشته و این شاخص ها موجب توسعه روستایی شده است. تحلیل رگرسیون در بین متغیرهای مورد پژوهش نشان داد که در بین این شاخص ها، شاخص های بعد اقتصادی بالاترین نقش را در توسعه جامعه محلی ایفا کرده اند و در رتبه بعدی شاخص های اجتماعی قرار دارند و شاخص های فرهنگی و زیست محیطی در رتبه های بعدی قرار گرفته اند. همچنین نتایج آزمون کندال تایوبی نیز رابطه توسعه جامعه محلی را با گردشگری اجتماع-محور مورد تایید قرار داد.

در محیط کسب و کار کنونی، سازمان ها نیازمند یافتن راهبردهای جدیدی برای رقابت با رقبای خود هستند. تلاش در جهت حفظ رضایت و وفاداری مشتریان، به هدف مهمی تبدیل شده که سازمان ها باید به آن دست یابند. در دنیای امروز که رقابت میان شرکتها پیوسته در حال افزایش است، راه حل اصلی دستیابی به مزیت رقابتی پایدار بهبود کیفیت خدمات است که به نوبه خود منجر به رضایت مشتریان می شود. در حال حاضر بیشتر سازمان ها متوجه این موضوع شده اند که رضایت مشتری می تواند منجر به موفقیت بلندمدت آنها شود. صنعت گردشگری، به ویژه هتل ها، از این قاعده مستثنی نیستند. از این گذشته، بسیاری از مطالعات در صنایع گوناگون ثابت کرده اند که اریه ی خدمات با کیفیت، یکی از عوامل اساسی در ایجاد وفاداری مشتری است. به عبارت دیگر، ارایه خدمات برتر از سوی سازمان به مشتریان منجر به رضایت مشتریان می شود که خود لازمه ایجاد وفاداری در مشتریان است. تحقیق حاضر با هدف بررسی رابطه بین کیفیت خدمات و رضایت، وفاداری و اعتماد مشتری، در هتل های انقلاب و لاله شهر تهران در فروردین 1396 صورت پذیرفته است. تحقیق حاضر، از نظر هدف، کاربردی و براساس روش گردآوری داده ها، توصیفی و از نوع پیمایشی است. همچنین از روش معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار اسمارت پی ال اس به منظور تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. داده های مورد نیاز برای این تحقیق با روش نمونه گیری غیرتصادفی در دسترس از میهمانان هتل های انقلاب و لاله شهر تهران و با ابزار پرسشنامه جمع آوری شده است. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که کیفیت خدمات بر رضایت مشتری، اعتماد مشتری و وفاداری مشتری تاثیر مثبت و معناداری دارد. رضایت مشتری تاثیر مثبت و معناداری بر اعتماد مشتری و وفاداری مشتری دارد. و تاثیر اعتماد مشتری بر وفاداری مشتری مثبت و معنادار است.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی و تعیین اولویت گام های توسعه گردشگری فرهنگی در روستاهای استان لرستان به روش کیفی-کمی و با رویکرد اکتشافی انجام شد. در مرحله اول جهت شناسایی گام های توسعه گردشگری فرهنگی 19 مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان گردشگری فرهنگی انجام و با بهره گیری از روش تیوری زمینه ای و انواع کدگذاری باز، محوری و انتخابی، 33 راهکار در قالب چهار گام اصلی شناسایی شدند. در مرحله دوم، طی دو مرحله جهت دستیابی به توافق گروهی بین خبرگان و تعیین اولویت گام های شناسایی شده از طریق فرایند فازی زدایی، از تکنیک دلفی-فازی استفاده شد. نتایج نشان داد که راهکارهای شناسایی شده توسعه گردشگری فرهنگی در استان لرستان را می توان در چهار گام «آموزش و نوآوری»، «کالبدی-زیرساختی»، «حمایتی-نهادی» و «فرهنگی-تبلیغاتی» طبقه بندی نمود و با توجه به اینکه اختلاف میانگین فازی زدایی شده نظر خبرگان در دو مرحله کمتر از 25/0 بود، همه راهکارهای شناسایی شده از اعتبار لازم برخوردار بودند. همچنین نتایج نشان داد که از بین گام های شناسایی شده، اولین و مهمترین گام توسعه گردشگری، گام آموزش و نوآوری است. سایر گام ها به ترتیب اولویت عبارت از کالبدی-زیرساختی، حمایتی-نهادی و فرهنگی-تبلیغاتی هستند. مهم ترین راهکارها در هر گام نیز به ترتیب عبارت از راهکارهای اطلاع رسانی و تبلیغات در خصوص روستاهای گردشگری، شناسایی روستاهای دارای قابلیت گردشگری، راهکار ارایه تسهیلات بانکی جهت توسعه فعالیت های گردشگری به روستاییان و توجه بیشتر و ساخت المان های فرهنگی و معماری های خاص روستایی بودند.