علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی)
سال:1387 | دوره:12 | شماره:43 (الف) |تعداد مقالات:26

جهت بررسی اثر دما و تیمارهای مختلف شیمیایی، گل های بریدنی هیبرید آسیاتیک لیلیوم، رقم “Pisa”، آزمایشی فاکتوریل بر پایه کاملا تصادفی با 16 تیمار شیمیایی و 3 تکرار انجام شد. گل های بریدنی لیلوم که در مرحله رنگ گرفتن اولین غنچه گل برداشت شده بودند با ترکیبی از مواد مختلف شیمیایی با غلظت های متفاوت جداگانه و یا در ترکیب با یکدیگر به شرح زیر به کار رفتند: این مواد عبارت اند از ساکاروز، 8- هیدروکسی کوئینولین سولفات، اسید سیتریک، کینتین، اسید جیبرلیک و آب مقطر به عنوان شاهد که به مدت 24 ساعت تیمار شدند. سپس گل های بریدنی در آب مقطر در دو دمای 4 و 22 درجه سانتی گراد قرار گرفتند. تاثیر تیمارهای اعمال شده روی طول عمر گل، طول عمر برگ، میزان جذب آب، قطر گل، درصد مواد جامد محلول گلبرک ها و وزن تر گل ها مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که دمای 4 درجه سانتی گراد نسبت به دمای 22 درجه سانتی گراد بیشترین تاثیر را در افزایش طول عمر و حفظ ویژگی های کمی و کیفی گل بریدنی لیلیوم پس از انبار داشت. در بین تیمارهای شیمیایی تیمار کینتین + ساکاروز در افزایش طول عمر گل و میزان مواد جامد محلول، تیمار اسید جیبرلیک، کینتین در افزایش طول عمر برگ، تیمار هیدروکسی کوئینولین سولفات در افزایش جذب آب توسط گل های بریدنی، تیمارهای کینتین + ساکاروز، اسید جیبرلیک + هیدروکسی کوئینولین سولفات و اسید جیبرلیک + اسید سیتریک در افزایش طول قطر گل ها بیشترین تاثیر را داشتند.

شرایط لازم برای باززایی دو رقم میخک (Nelson’ و ‘Impulse’) به روش رویان زایی بدنی مستقیم بررسی شد. رویان های بدنی به طور مستقیم از ریز نمونه های گلبرگ گیاه میخک روی محیط کشت MS دارای 0.2، 0.5، 1، 2، 4 و 6 میلی گرم در لیتر پیکلورام ایجاد شدند. بیشترین رویان زایی روی محیط کشت حاوی 1 و 2 میلی گرم در لیتر پیکلورام به دست آمد. وقتی که رویان کروی به محیط های کشت بدون تنظیم کننده رشد دارای غلظت های مختلف سوکروز (20، 40، 60، 80 و 100 گرم در لیتر) منتقل شدند به صورت رویان های لپه ای توسعه یافتند. با افزایش غلظت سوکروز توسعه رویان های کروی افزایش نشان دادند. وقتی که رویان های لپه ای به محیط کشت نیم غلظت MS دارای 30 گرم در لیتر سوکروز انتقال داده شدند، به صورت گیاهچه در آمدند. گیاهچه های به دست آمده در شرایط گلخانه نیز به طور عادی مراحل رشد خود را ادامه دادند.

در این آزمایش پاسخ میوه خرمالوی رقم کرج، در مرحله پس از برداشت، نسبت به تیمار اتانول به منظور کاهش گسی بررسی و نیز اثر این تیمار بر برخی از ویژگی های مهم میوه مطالعه گردید. میوه های خرمالو در سه مرحله مختلف برداشت و در هر مرحله با توجه به نتایج آزمایش مرحله قبل، آزمایش جداگانه ای طراحی و اجرا شد. بهترین تیمار رفع گسی اتانول در این مطالعه، کاربرد 10 میلی لیتر اتانول %38 به ازا هر کیلوگرم میوه و در مدت زمان 48 ساعت شناخته شد. زمان نگه داری پس از تیمار با وجود نرم شدن بافت میوه و آزاد سازی بیشتر پکتین محلول تاثیری بر کاهش غلظت تانن محلول نداشت. نتایج آزمایش نشان داد که تیمارهای اتانول و شرایط دمایی آزمایش سفتی بافت میوه را کاهش و رنگ زمینه میوه را افزایش دادند، اما تاثیر تیمارهای اتانولی بیشتر از تاثیر شرایط دمایی بود. شرایط دمایی تولید اتیلن را افزایش داده و از این طریق سفتی بافت میوه را کاهش و شاخص رنگ زمینه میوه را افزایش داد. تیمار اتانول تاثیر قابل ملاحظه ای بر تولید اتیلن نداشت و تغییرات ایجاد شده توسط آن ناشی از تاثیر مستقیم تیمار اتانول یا عواملی غیراز اتیلن بوده است.

در این پژوهش تاثیر تغییر سیستم آبیاری از روش سنتی (غرقابی) به زیر سطحی روی درختان بارور پسته به مدت چهار سال در ایستگاه تحقیقات پسته کرمان مطالعه شد. طرح در قالب بلوک های کامل تصادفی با ترکیب 2 تیمار دور آبیاری (7 و 14 روز) و 3 مقدار آب بر اساس ضرایب تشت کلاس الف شامل 20، 40 و 60 درصد (2392، 4783 و 7174 مترمکعب در هکتار - سال) با احتساب تیمار شاهد یعنی آبیاری سنتی (غرقابی) با دور 30 روزه و 9000 مترمکعب در هکتار - سال)، در مجموع با 7 تیمار در 3 تکرار به اجرا در آمد. لوله های آبیاری زیر سطحی به فاصله 90 سانتی متر از تنه درختان (تقریبا در مرکز سایه انداز) در دو طرف و در عمق 50 سانتی متری از سطح خاک کارگذاری شدند. متوسط فشار کارکرد لوله ها 0.8 تا 1 اتمسفر و متوسط دبی هر متر لوله 5.4 لیتر در ساعت بود. صفات مختلف کمی و کیفی محصول پسته، رشد رویشی سرشاخه های درختان، کارایی مصرف آب و هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که تغییر سیستم آبیاری از روش سنتی (غرقابی) به زیر سطحی روی درختان بارور پسته امکان پذیر می باشد و بهترین تیمار در شرایط انجام این آزمایش تیماری بود که آبیاری آن با روش زیر سطحی و مصرف 60 درصد تبخیر از تشت (7174 متر مکعب در هکتار - سال) با دور آبیاری 14 روزه انجام پذیرفت به طوری که کلیه صفات کمی و کیفی مربوط به این تیمار در مقایسه با تیمارهای دیگر از شرایط مطلوب تری برخوردار بود. کارایی مصرف آب در این تیمار 164 گرم محصول خشک به ازای هر متر مکعب آب بود. اما در صورتی که بهره برداری سیستم های آبیاری تحت فشار با هدف پایین آوردن مصرف آب آبیاری باشد و در شرایط کمبود آب، کاربرد آب به میزان 40 درصد تبخیر از تشت (4783 متر مکعب در هکتار - سال) قابل توصیه می باشد. کارآیی مصرف آب در این تیمار، 177 گرم محصول خشک به ازای هر متر مکعب آب می باشد. نتایج اجرای این طرح نشان داد که کاربرد آب با مقادیر کمتر از 40 درصد تبخیر از تشت الف، نمی تواند نتیجه مطلوبی را به همراه داشته باشد. تیمارهای آبیاری با دور 14 روزه در مقایسه با دور آبیاری 7 روزه از نظر صفات کمی و کیفی اندازه گیری شده شرایط مطلوب تری داشتند. مقادیر هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک در تیمارهای مختلف نشان داد تغییرات شوری خاک به ویژه در سال اول بعد از تغییر سیستم آبیاری در تیمارهای زیر سطحی قابل توجه می باشد. اما تیمارهایی که با دور 14 روزه آبیاری شده اند، در مقایسه با تیمارهای مشابه دور آبیاری 7 روزه از وضعیت مطلوب تری برخوردار بودند.

این پژوهش به منظور بررسی تغییرات تئافلاوین و تئاروبیژن در زمان تخمیر (اکسیداسیون) و اثر آن بر روی شفافیت و رنگ کل در چای سیاه در سال زراعی 1383 در مرکز تحقیقات چای کشور در لاهیجان انجام گردید. درصد تئافلاوین، تئاروبیژن، رنگ کل و شفافیت در دو رقم امیدبخش 100 و هیبرید طبیعی چینی، در زمان های برداشت خرداد، مرداد و مهر و در زمان های تخمیر 30، 60، 90، 120، و 150 دقیقه اندازه گیری شد. بر اساس نتایج حاصل از این آزمایش علاوه بر تفاوت ژنتیکی ارقام مورد آزمایش در تولید مواد شیمیایی ایجادکننده کیفیت، تغییرات شرایط آب و هوایی در زمان های مختلف برداشت و هم چنین زمان های متفاوت تخمیر نیز می تواند تا حد زیادی روی میزان تئافلاوین، تئاروبیژن، رنگ کل و شفافیت اثر بگذارد. هم چنین این نتایج بیانگر اثر متقابل بسیار معنی دار رقم ´ زمان برداشت ´ زمان تخمیر بر صفات تعیین کننده کیفیت چای سیاه بود. برآورد ضریب هم بستگی بین صفات مورد مطالعه نشان داد که به استثنای هم بستگی بین تئاروبیژن و شفافیت، هم بستگی بین سایر صفات در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. نتایج حاصل از تجزیه روابط رگرسیونی بین زمان تخمیر به عنوان متغیر مستقل و هر یک از صفات مورد مطالعه به عنوان متغیر وابسته، رابطه رگرسیونی خطی بسیار معنی داری بین زمان تخمیر با تئافلاوین و شفافیت مشاهده شد. هم چنین نتایج حاصل از تجزیه رگرسیون چند متغیره بین شفافیت به عنوان متغیر وابسته با تئافلاوین و تئاروبیژن به عنوان متغیر مستقل نشان داد که بیش از 56 درصد از تغییرات شفافیت به وسیله تئافلاوین و تئاربیژون توجیه می شود. هم چنین در تجزیه رگرسیون چند متغیره بین رنگ کل به عنوان متغیر وابسته و تئافلاوین و تئاروبیژن به عنوان متغیر مستقل، بیش از 43 درصد از تغییرات رنگ کل به وسیله تئافلاوین و تئاروبیژن توجیه شد.

به منظور برآورد وراثت پذیری و تعیین تعداد ژن های کنترل کننده عملکرد دانه و برخی صفات مرتبط با آن در جو، نسل های F1، F2 و F3 حاصل از تلاقی دو رقم افضل و رادیکال تهیه و همراه با والدین در شرایط مزرعه و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار کاشته شدند. صفات وزن سنبله، طول سنبله، تعداد سنبله، تعداد سنبلچه، طول ریشک، وزن صد دانه، تعداد دانه در سنبله، وزن کاه سنبله، شاخص برداشت و عملکرد دانه در نسل های مختلف مورد اندازه گیری و یادداشت برداری قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که میانگین مربعات نسل ها برای تمامی صفات معنی دار بود، لذا تجزیه میانگین نسل ها برای صفات مورد بررسی صورت گرفت و نتایج نشان داد که صفت طول ریشک توسط آثار افزایشی و غالبیت کنترل می شود و در کنترل سایر صفات علاوه بر آثار مذکور، اثر اپیستازی نیز موثر می باشد. هم چنین مشخص شد که واریانس غالبیت بیشترین نقش را در کنترل توارث صفات به عهده دارد، ضمنا برای صفات مورد بررسی متوسط توارث پذیری عمومی بین 0.69 تا 0.89 تخمین زده شد و تعداد ژن برای صفات مذکور حدودا 1 تا 6 ژن برآورد گردید.

به منظور مطالعه آثار تنش شوری بر صفات کمی و کیفی ارقام کلزای پاییزه، تعیین مکانیزم های احتمالی تحمل به شوری و شناسایی بهترین شاخص مقاومت، آزمایشی در سال 1383 در دانشگاه شهید باهنر کرمان به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام گرفت. تیمارهای آزمایش ترکیبی از 3 واریته (زرفام، سرز و اکاپی)، دو نوع نمک (کلرید سدیم و کلرید کلسیم) و چهار میزان شوری (12، 8، 4 و صفر دسی زیمنس بر متر) بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که افزایش شوری اثر منفی معنی داری بر عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد خورجین خوشه اصلی و فرعی، تعداد دانه در خورجین خوشه اصلی و فرعی، طول خورجین در خوشه اصلی و فرعی، عملکرد روغن و عملکرد پروتئین داشته (P<0.001) و صفات مذکور به ترتیب %92.4، %67، %85.5، %86.3، %72.96، %72.80، %77.03، %76.9، %68.42 و %40.15 کاهش را نشان دادند. ارقام نیز از لحاظ کلیه صفات مذکور رفتار مشابهی را نشان دادند. رقم زرفام در کلیه صفات بالاترین مقادیر را به استثنای عملکرد روغن دارا بود. تجزیه واریانس داده ها هم چنین نشان داد که شوری میزان پرولین، پروتئین و قند ارقام را به طور معنی داری تحت تاثیر قرار داد (P<0.001). بیشترین غلظت قند و پروتئین در تیمار شاهد و کمترین آنها در تیمار 12 دسی زیمنس بر متر مشاهده گردید. در مقابل با افزایش شوری غلظت پرولین نیز افزایش یافت. بر اساس شاخص های مقاومت MP، GMP و STI رقم زرفام در بالاترین سطح قرار داشت و به عنوان رقم مقاوم شناخته شد.

برای ارزیابی آثار تلقیح باکتری برادی ریزوبیوم، اوره و وجین علف هرز روی کارکرد سویا در مزرعه، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار پیاده گردید. فاکتورها شامل تلقیح و عدم تلقیح، سطوح صفر، 150 و 300 کیلوگرم در هکتار اوره و کنترل و آلودگی به علف هرز بود. نتایج نشان داد که کنترل علف هرز، تلقیح و کاربرد اوره عملکرد دانه و بیولوژیک را افزایش داد. کنترل علف هرز بیشترین تاثیر را بر عملکرد داشت و به دنبال آن تلقیح و کاربرد اوره قرار داشتند. تلقیح، وجین علف های هرز و مصرف 300 کیلوگرم در هکتار اوره درصد پروتئین دانه سویا را افزایش داد. در این مورد، تلقیح بیشترین تاثیر را بر درصد پروتئین دارا بود و به دنبال آن کاربرد اوره و کنترل علف هرز قرار گرفتند. در مقابل، تنها کنترل علف هرز به طور معنی داری درصد روغن دانه را افزایش داد. سرعت پر شدن دانه در نتیجه عمل تلقیح افزایش نشان داد، اما دوره پر شدن دانه تحت تاثیر تلقیح قرار نگرفت. کنترل علف هرز سرعت و دوره پر شدن دانه را افزایش داد. کاربرد اوره نیز، دوره پر شدن دانه را افزایش داد، اما بر سرعت پر شدن دانه تاثیری نداشت.

یکی از کاربردهای روش های ناپارامتری در اصلاح نباتات تعیین نمره ژنوتیپ ها در محیط های مختلف می باشد که به عنوان روشی برای تعیین پایداری به کار برده می شود. ژنوتیپ پایدار رتبه های مشابهی را در محیط های مختلف نشان می دهد و دارای واریانس نمره حداقل در محیط های مختلف است. در آماره های ناپارامتری برقراری فرض های آماری توزیع ارزش های فنوتیپی ضروری نیست و استفاده از آنها آسان است. بر این اساس در این تحقیق رتبه 10 ژنوتیپ عدس در 5 منطقه به مدت 2 سال در فصول رشد 1382-1381 تعیین شد. طرح آزمایشی مورد استفاده، بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار بود. نتایج تجزیه ناپارامتری آماره های NP4, NP3, NP2, NP1 و NP5 تنارازو به ترتیب ژنوتیپ های (9 و 8)، (9، 8 و 1)، (9 و 8)، (9 و 1) و (9 و 1) را پایدارترین ژنوتیپ ها معرفی کرد. نتایج آماره های ناپارامتری نصار و هان با توجه به نمودار دو طرفه Si(1) با میانگین عملکرد، ژنوتیپ های شماره 1 و 2 را که در ناحیه اول قرار داشتند دارای پایداری بالا نشان داد. ژنوتیپ های شماره 5، 6، 8 و 9 در ناحیه دوم قرار گرفتند که حساسیت بالایی به تغییرات محیطی نشان دادند و عملکرد بالایی در محیط های مطلوب داشتند. ژنوتیپ های شماره 3 و 4 در ناحیه سوم قرار گرفتند و سازگاری عمومی ضعیفی را در مجموع محیط ها نشان دادند. سایر ژنوتیپ ها (7 و 10) در ناحیه چهارم قرار گرفتند که سازگاری عمومی متوسط با عملکردی پایین تر از میانگین کل دارا بودند. براین اساس ژنوتیپ هایی که در ناحیه اول قرار می گیرند که به عنوان ژنوتیپ های پایدار انتخاب می شوند که دارای سازگاری خوب به همه محیط ها می باشند. اگر هدف تعیین سازگاری باشد، آماره های Si(1) و Si(2) نسبت به سایر معیارهای ناپارامتری مورد مطالعه در اولویت هستند.

به منظور بررسی واکنش عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام لوبیا قرمز (Phaseolus vulgaris L.) به تاخیر در کاشت، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه تحقیقی ترویجی جهاد کشاورزی شهرستان میانه در سال زراعی 85-1384 به اجرا در آمد. فاکتور اول شامل 3 رقم لوبیا قرمز (ناز، گلی و صیاد) و فاکتور دوم شامل سه تاریخ کاشت (15 و 30 اردیبهشت و 15 خرداد) بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات اندازه گیری شده نشان داد که تاثیر رقم و تاریخ کاشت روی تمامی صفات اندازه گیری شده معنی دار می باشد. اثر متقابل رقم و تاریخ کاشت برای صفات ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، وزن 100 دانه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه در سطح احتمال %1 و برای تعداد دانه در غلاف اختلاف معنی داری در سطح احتمال 5% مشاهده گردید. مقایسه میانگین صفات نشان داد که رقم صیاد در تاریخ کاشت اول با 4033.3 کیلوگرم در هکتار بیشترین و رقم گلی در تاریخ کاشت سوم با 1500.2 کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند و با تاخیر در کاشت تمامی صفات اندازه گیری شده کاهش پیدا کردند. مطالعه ضریب هم بستگی صفات نشان داد که عملکرد دانه با تمامی صفات مورد بررسی به غیر از ارتفاع بوته، وزن صد دانه و درصد پروتئین، هم بستگی مثبت و معنی داری داشت.

ترشک (Rumex Acetosa L.)، گیاه دوپایه مدل برای مطالعات ژنتیکی و مولکوی تعیین جنسیت می باشد. در این تحقیق، انتقال ژن گزارشگر gus به وسیلهAgrobacterium tumefaciens  به ریزنمونه های برگ این گیاه، بر اساس بیان موقت این ژن بررسی شد. سه نژاد LBA4404، C58 و EHA اگروباکتریوم و دو نوع سوسپانسیون باکتری (سوسپانسیون I: باکتری کشت داده شده در محیط کشت LB با PH معادل 7 و سوسپانسیون II: رسوب باکتری معلق در محیط کشت MS حاوی 100 میلی مولار استوسیرینگون با PH معادل 5.2) به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. سه زمان مختلف 0، 2 و 4 روز پیش کشت ریزنمونه ها نیز آزمایش شد. نتایج نشان داد که بین سه نژاد باکتری تفاوت آماری معنی داری وجود ندارد حال آن که سوسپانسیون I و ریز نمونه های بدون پیش کشت، کارایی بالاتری در انتقال ژن به این گیاه دارند. با توجه به نتایج فوق، آزمایش های انتقال پایدار ژن با روزهای مختلف هم کشتی انجام شد و مشخص شد 4 روز هم کشتی، مناسب تر از 2 روز هم کشتی برای انتقال ژن به ترشک می باشد. گیاهان تراریخت احتمالی با آزمون هیستوشیمیایی GUS و هم چنین واکنش زنجیره ای پلیمراز، بررسی شدند. نتایج نشان داد که تعدادی از این گیاهان، حداقل یک نسخه از ژن یا ژن های انتقالی را در مقایسه با گیاهان شاهد دارا هستند.

برای ارزیابی ترکیب پذیری عمومی و خصوصی ارقام برنج، شش رقم برنج در سال 1384 به صورت یک طرح دای آلل یک طرفه با یکدیگر تلاقی داده شدند. در سال 1385 والدها و نتاج آنها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار کشت و 10 صفت در آنها اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس حاکی از وجود تفاوت های ژنتیکی معنی دار بین ارقام و هم چنین ترکیب پذیری عمومی و خصوصی والدها و هیبریدها بود. بدین ترتیب وجود اثر افزایشی و غیرافزایشی ژن ها در کنترل صفات مورد مطالعه محرز گردید. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه دای آلل به روش های دوم و چهارم گریفینگ، سهم اثر افزایشی ژن ها در کنترل صفات دوره رشد رویشی، ارتفاع بوته، طول خوشه، تعداد خوشه در بوته و طول دانه قهوه ای بیشتر از اثر غیرافزایشی ژن ها بود، در حالی که سایر صفات مورد مطالعه بیشتر تحت کنترل اثر غیرافزایشی ژن ها قرار داشتند. هم چنین مقایسه روش های دوم و چهارم گریفینگ در ارزیابی صفات حاکی از تفاوت سهم واریانس افزایشی و غیرافزایشی در دو روش بود. به علاوه، ترکیب پذیری عمومی و خصوصی حاصل از دو روش در مورد بسیاری از صفات مانند دوره رشد رویشی و زایشی، ارتفاع بوته، تعداد دانه پر در خوشه و عملکرد دانه متفاوت و معنی دار بود، به طوری که می توان گفت استفاده از نسل های والدی در تجزیه دی آلل در روش دوم گریفینگ سبب می شود که برآورد واریانس های ترکیب پذیری دارای اریب باشند. بنابراین روش چهارم گریفینگ به دلیل عدم استفاده از والدها از نظر صرفه جویی در زمان، هزینه و امکانات، مناسب تر از سایر روش های کریفینگ بوده و به عنوان یک روش کاربردی پیشنهاد می شود.

به منظور مطالعه نحوه توارث صفات ارتفاع، طول پدانکل، طول بیرون آمدگی پدانکل، قطر میان گره اول، قطر میان گره دوم، قطر میان گره سوم، طول میان گره دوم، طول میان گره سوم، هفت رقم گندم نان، به همراه نتاج آنها بر اساس طرح آمیزشی دای آلل یک طرفه، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار، در دو شرایط نرمال و تنش خشکی در سال های 1383 و 1384 در مزرعه موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کاشته شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در هر دو شرایط نرمال و تنش خشکی بین ژنوتیپ ها برای کلیه صفات تفاوت معنی داری در سطح احتمال یک درصد وجود دارد. نتایج تجزیه دی آلل نشان داد که در هر دو شرایط نرمال و تنش خشکی قابلیت ترکیب پذیری عمومی کلیه صفات در سطح احتمال یک درصد معنی دار است. قابلیت ترکیب پذیری خصوصی کلیه صفات به جز طول بیرون آمدگی پدانکل و طول میان گره دوم معنی دار نبود. در کنترل تمامی صفات اثر افزایشی از اهمیت بیشتری برخوردار بود. در هر دو شرایط نرمال و تنش خشکی بیشترین مقدار وراثت پذیری عمومی و خصوصی مربوط به صفت ارتفاع می باشد. در هر دو شرایط نرمال و تنش خشکی افزایش کلیه صفات به جز دو صفت ارتفاع و طول میان گره سوم در شرایط نرمال با آلل های غالب کنترل می شود. مقایسه میانگین صفات در والدین و نتاج در دو شرایط نرمال و تنش خشکی نشان داد که در اکثر صفات مقدار میانگین نتاج بیشتر از والدین می باشد. در هر دو شرایط نرمال و تنش خشکی در اکثر صفات، ارقام سرداری و روشن به عنوان بهترین ترکیب شونده عمومی شناخته شدند.

ویژگی های مختلف زیستی سنک قوزه پنبه Creontiades pallidus Ramber (آفت مهم پنبه در استان خراسان) و سنک شکارگر آن Nabis capsiformis Germar در اتاق رشد با دمای 26±1 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 65±5 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی محاسبه و مقایسه شدند. نتایج حاصل از تجزیه آماری داده ها نشان داد که طول مراحل مختلف رشدی (مرحله نابالغ) به غیر از پوره سن دوم، طول دوره های تخم ریزی، قبل و پس از تخم ریزی، طول عمر حشرات کامل و طول دوره زندگی در سنک قوزه پنبه به صورت معنی داری کمتر از شکارگر آن می باشد. طول دوره جنینی تخم، دوره پورگی و دوره رشدی (از تخم تا حشره کامل) در سنک قوزه پنبه به ترتیب 5.99±0.038، 10.83±0.11 و 16.86±0.11 روز و در سنک نابیس به ترتیب 7.23±0.50، 14.05±0.37 و 21.35±0.36 روز تعیین شد. طول دوره تخم ریزی، طول عمر حشره ماده و طول دوره زندگی در سنک قوزه پنبه به ترتیب 9.90±1.20، 14.45±1.30 و 28.76±1.10 روز و در سنک نابیس به ترتیب 18.40±2.40، 27.60±2.50 و 44.90±2.60 روز به دست آمد. هر فرد ماده سنک قوزه پنبه و سنک نابیس در طول عمر خود به ترتیب 65.9±3.59 و 119.6±8.83 عدد تخم تولید کردند که میزان تخم ریزی شکارگر به صورت معنی داری بیشتر از آفت بود. در سنک قوزه پنبه 70.71 درصد تخم ها تفریخ شدند و 23.93 درصد افراد نابالغ به حشره کامل تبدیل شدند. درصد تفریخ تخم ها و درصد افراد بالغ شده در سنک نابیس به ترتیب 77.78 و 29.63 درصد تعیین شد.

مقایسه میزان فعالیت آنزیم پلی فنل اکسیداز در تعامل نماتود مولد گره ریشه (Meloidogyne javanica) و قارچ عامل پژمردگی آوندی گوجه فرنگی (Fusarium oxysporum f.sp. lycopersici) در گیاه گوجه فرنگی رقم Roma VF (مقاوم به قارچ و حساس به نماتود) در تیمارهای مایه کوبی گیاه با قارچ، مایه کوبی با نماتود و مایه کوبی قارچ به گیاه پیش آلوده شده با نماتود در مراحل مختلف زندگی (به طور جداگانه) در شرایط گلخانه و آزمایشگاه انجام گرفت. نتایج نشان داد که در مایه کوبی گیاه با قارچ، فعالیت آنزیم از روز اول و طی روزهای بعد افزایش معنی دار نسبت به شاهد شنان داده و در روز پنجم به حداکثر میزان خود رسید (Peak) و به دنبال آن به تدریج کاهش یافت. فعالیت این آنزیم در گیاه مایه کوبی شده با نماتود طی روزهای متوالی افزایش معنی دار نشان نداد ولی نسبت به شاهد اختلاف معنی دار بود. فعالیت این آنزیم در آزمایش مایه کوبی قارچ به گیاهان پیش آلوده شده با نماتود در مراحل مختلف زندگی و اختلاف معنی دار آن نسبت به شاهد (مایه کوبی شده با قارچ) نشان داد که نماتود در تمام تیمارها قادر است نه تنها فعالیت آنزیم را محدود نماید، بلکه مانع از افزایش فعالیت این آنزیم ها در گیاه حتی در حضور قارچ شود. حداکثر میزان کاهش دهندگی فعالیت آنزیم ها توسط نماتود مربوط به مرحله ظهور بالغ های جوان (15 روز بعد از نفوذ نماتود به ریشه گیاه) می باشد. با توجه به افزایش میزان تغذیه نماتود در این مرحله، به نظر می رسد القای کاهش فعالیت آنزیم توسط نماتود به نحوی مرتبط با تغذیه نماتود باشد. پنج فرم آیزوزایم پلی فنل اکسیداز با Rm های 0.26، 0.31، 0.44، 0.50 و 0.63 در این آزمایش ها القای یا سنتز شد که در بین آنها باند 0.31 در گیاهان مایه کوبی شده با نماتود تنها و قارچ تنها دارای ضخامت مشابه بود. دو باند 0.44 و 0.53 در گیاهان مایه کوبی شده با نماتود همانند گیاهان سالم بود و باندهای 0.26، 0.44، 0.50 و 0.53 در گیاهان مایه کوبی شده با نماتود - قارچ در مقایسه با قارچ تنها کاهش قابل توجه نشان داد. بنابراین وجود نماتود در گیاه سبب کاهش یا خاموش شدن سنتز این آنزیم شده و کاهش در بعضی فرم های آن شامل 0.26، 0.44، 0.50 و 0.63 نسبت به 0.31 محسوس تر می باشد.

طی تابستان سال 1383 نمونه هایی از غده و ساقه سیب زمینی دارای علایم پوسیدگی و پژمردگی از مزارع مختلف استان های آذربایجان شرقی، فارس و کرج جمع آوری شدند. تعداد 39 جدایه باکتریایی جداسازی گردید و بر اساس مشخصات مرفولوژیکی، بیوشیمیایی و خصوصیات بیماری زایی به دو گروه مشخص تقسیم شدند. تمام جدایه های استان آذربایجان شرقی و کرج به عنوان نژاد /3 بیووار 2A باکتری Ralstonia solanacearum معرفی شدند و جدایه های فارس در نژاد /3 بیووار N2 گروه بندی گردید. تفاوت های مشخصی بین جدایه های دو بیووار نسبت به توانایی در استفاده از کربن (دی - ترهالوز، دی - رایبوز و تارترات)، فعالیت تیروزیناز و نقوش پروتئینی در SDS-PAGE مشاهده گردید. تعداد هشت جدایه 2A بر اساس آزمون های فنوتیپی انتخاب و پلاسمید آنها پس از استخراج در ژل آگارز 0.7 درصد الکتروفورز گردید. تمام جدایه ها دارای تنها یک پلاسمید با اندازه یکسان بوده و هیچ اختلافی بین آنها وجود ندارد. بر اساس منابع موجود این اولین گزارش از وجود بیووار R. solanacearum N2 در ایران است.

به منظور تعیین میزان باقی مانده انواع آفت کش ها در برخی از سبزیجات تازه و گلخانه ای، این تحقیق به روش توصیفی روی 25 نمونه (گوجه فرنگی، خیار گلخانه ای و هویج تازه) با هدف بررسی وجود 105 نوع باقی مانده سم از انواع Organochlorine Dicarboximides Organonitrogen، Organophosphorus، Triazine، Pyrethroids و Strobilurin انجام گرفت. پس از استخراج سموم از نمونه ها با حلال اتیل استات و تخلیص عصاره حاصل با ستون فاز جامد (Envicarb Solid Phase Extraction)، شناسایی سموم و تعیین مقدار آنها با استفاده از کروماتوگرافی گازی - طیف سنجی جرمی مجهز به آشکارساز تله یونی (GC-ITMS) صورت گرفت. داده ها نشان داد که 80 درصد از نمونه های بررسی شده دارای انواع باقی مانده سموم fevalerate, iprodione, permethrin fenpropathrin, chlorpyrifos و trifluralin بودند. میزان بازیابی و تکرارپذیری انحراف معیار نسبی سموم، با این روش خوب و به ترتیب در محدوده 61.67-117 درصد و 3.49-14.55 درصد تعیین شد. نتایج آزمون مقایسه دوتایی میانگین باقی مانده آفت کش های شناسایی شده در نمونه ها با میزان حداکثر مجاز توصیه شده Codex Alimentarius FAO/WHO (MRLs) اختلاف آماری معنی داری را نشان داد و کمتر از مقادیر مجاز اعلام شده بود (P<0.05).

به منظور شناسایی، تعیین پراکنش و مقایسه شدت بیماری زایی شبه گونه های شبه جنس Bipolaris در مزارع گندم استان کرمانشاه طی سه سال زراعی (78-1375) از تعداد 410 مزارع گندم در مناطق مختلف استان در مراحل پنجه زنی، ساقه دهی و خوشه دهی نمونه برداری شد. علاوه بر این، 90 مزرعه (هر سال 30 مزرعه) به طور تصادفی انتخاب و درصد بوته های بیمار در آنها برآورد گردید. برای جداسازی قارچ های مورد نظر قطعاتی از بافت های ریشه، میانگره زیر طوقه، طوقه و پایین ساقه بوته های بیمار پس از ضدعفونی سطحی روی محیط کشت های PDA، MEA و CMA قرار داده شدند. نتایج نشان داد که بیماری پوسیدگی ریشه و طوقه با درصد آلودگی متفاوت (از صفر تا 24 درصد) و با میانگین %3.2 در اغلب مناطق استان وجود دارد. در مجموع 43 جدایه قارچ از شبه جنس Bipolaris جدا شد که به شبه گونه های B. sorokiniana، B. cynodontis و B. spicifera تعلق دارند. درصد فراوانی نسبی آنها به ترتیب 74.5، 20.9 و 4.7 درصد برآورد شد. بیماری زایی هر سه شبه گونه در شرایط گلخانه به اثبات رسید و مشخص شد که شدت بیماری زایی B. sorokiniana بیش از دو شبه گونه دیگر است. شدت بیماری زایی B. cynodontis و B. spicifera با هم برابر و اختلاف آنها با شاهد معنی دار بود.

در این تحقیق، تاثیر نماتود مولد گره ریشه Meloidogyne javanica، بر میزان فعالیت آنزیم فنیل آلانین آمونیالیاز (PAL) در ریشه گیاه گوجه فرنگی واریته Roma VF (مقاوم به قارچ و حساس به نماتود) در تعامل با عامل بیماری پژمردگی فوزاریومی گوجه فرنگی (Fusarium oxysporum f.sp. lycopersici race 1) به روش تقسیم ریشه در دو گلدان مجاور (Split-root system) ارزیابی شد. در این تحقیق نشان داده شد که مایه زنی یک قسمت از ریشه گیاه به وسیله نماتود سبب بروز و تشدید بیماری فوزاریومی در قسمت دیگری از ریشه همان گیاه مایه زنی شده با قارچ می شود. به طوری که میزان بیماری در گیاهان تیمار در مقایسه با شاهد (بدون مایه زنی با نماتود) دارای اختلاف معنی دار بود. در این تحقیق هم چنین نشان داده شد که نماتود نه تنها قادر به کاهش فعالیت آنزیم فنیل آلانین آمونیالیاز در محل فعالیت و تغذیه خود می باشد بلکه می تواند فعالیت این آنزیم را به میزان قابل توجهی در دیگر قسمت های ریشه نیز کاهش دهد. بررسی فعالیت آنزیم در گیاهان شاهد (بدون مایه زنی با نماتود) نشان داد که القای فعالیت آنزیم در مقابل قارچ، به قسمت های دیگر ریشه گیاه سیستمیک می شود، ولی وجود نماتود در ریشه (در گیاهان تیمار) سبب کاهش معنی دار این آنزم در گیاه می شود. فعالیت آنزیم در ریشه مایه زنی شده با نماتود با ریشه مایه زنی شده با قارچ در شاهد اختلاف بسیار معنی دار داشت.

با به کارگیری شاخص مالم کوئیست و با استفاده از روش تحلیل فراگیر داده ها رشد بهره وری کل عوامل تولید در زراعت پنبه ایران در فاصله سال های 80-1362 محاسبه شده است. با تجزیه این شاخص به دو اثر تغییر در تکنولوژی و افزایش کارایی فنی، دو عامل عمده رشد بهره وری در تولید پنبه تحلیل گردیده است. داده های مورد نیاز از بانک هزینه تولید و سایر منابع آماری وزارت جهاد کشاورزی گردآوری شده است. نتایج نشان می دهند که متوسط رشد سالانه بهره وری کل عوامل تولید در زراعت پنبه ایران در کل دوره مثبت ولی کم (0.8 درصد در سال) بوده است، این رقم در استان های مختلف متفاوت بوده، به طوری که استان فارس بالاترین رقم را به میزان 6.2 درصد در سال داشته و در استان های کرمان، مازندران و گلستان رشد منفی بوده است. در مقایسه بین رشد کارایی و رشد تکنولوژی، در کل دوره و برای کل کشور متوسط رشد کارایی فنی، بیشتر بوده است.

در این مقاله آثار هزینه های مبادله بر واکنش عرضه تولید کنندگان برنج مورد بررسی قرار گرفته است. رفتار تولیدکنندگان برنج به گونه ای است که برخی از آنان به عنوان خریدار یا فروشنده در بازار شرکت کرده و برخی دیگر به صورت خودکفا باقی مانده اند. هزینه های مبادله ثابت و متغیر باعث شده است که خانوارهای تولیدکننده واکنش متفاوتی نسبت به بازار برنج داشته باشند. اطلاعات به کار رفته در تحقیق از یک نمونه 260 تایی از تولیدکنندگان برنج استان مازندران در سال 1382 به دست آمده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که هزینه های مبادله هم از طریق تاثیر بر الگوی مشارکت در بازار و هم از طریق تاثیر بر کشش تولید مشارکت کنندگان در بازار، بر کشش عرضه تاثیر گذاشته است. به عبارت دیگر، با لحاظ کردن هزینه های مبادله در الگوی تولید برنج، تغییرات این هزینه ها از طریق تاثیرگذاری بر مشارکت بازاری بر مقدار عرضه تولیدکنندگان اثر گذاشته است. پیشنهاد می شود که از سیاست های کاهش دهنده هزینه های مبادله به عنوان مکملی برای سیاست های حمایت قیمتی موثر بر واکنش عرضه استفاده شود.

رشد و توسعه سریع و روزافزون فناوری اطلاعات (IT) به کمک رایانه و ارتباط از راه دور را می توان بزرگ ترین عامل تغییر و تحول در نظام ترویج کشاورزی به شمار آورد. همان عاملی که راه را برای شکل گیری و پیشبرد دیگر تغییرات هموار ساخته است. امکانات بالقوه فراوانی برای کاربرد فناوری اطلاعات در نظام ترویج کشاورزی وجود دارد. یکی از عواملی که برای به فعل در آمدن این امکانات نقش اساسی دارد، دیدگاه ها و نگرش های افراد استفاده کننده از آن می باشد. نگرش دست اندرکاران امر، عامل بسیار مهمی در پذیرش یا عدم پذیرش فناوری اطلاعات می باشد. نگرش مثبت باعث می گردد حتی اگر کاربران میزان مهارت اندکی در این رابطه در محیط کاری خود داشته باشند، برای استفاده از این فناوری در محیط کاری شان از خود علاقه نشان دهند. بدین منظور تحقیق حاضر با هدف بررسی نگرش کارشناسان ترویج کشاورزی در زمینه به کارگیری فناوری اطلاعات در ترویج کشاورزی انجام گردیده است. این تحقیق از نوع تحقیقات پیمایشی می باشد. جامعه آماری تحقیق را 1145 نفر از کارشناسان ترویج کشاورزی کشور تشکیل داده اند که بر اساس طبقه بندی ششگانه وزارت جهاد کشاورزی و با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب تعداد 241 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از ابزار پرسش نامه استفاده گردید که روایی محتوایی آن توسط متخصصان تایید گردید. هم چنین با توجه به این که حداقل ضریب آلفای کرونباخ به دست آمده در بخش های گوناگون پرسش نامه 0.75 بود به نظر می رسد ابزار تحقیق از پایایی مناسبی برخوردار باشد. در نهایت داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحلیل هم بستگی نشان داد که بین نگرش کارشناسان ترویج و متغیرهای سن، میزان تحصیلات، میزان آشنایی با رایانه و اینترنت، میزان به کارگیری رایانه و تسلط به زبان انگلیسی رابطه معنی داری وجود دارد. هم چنین نتایج آزمون t نشان داد که زنان نگرش مثبت تری نسبت به مردان در زمینه به کارگیری فناوری اطلاعات در ترویج داشتند. نتایج حاصل از مقایسه میانگین ها تفاوت معنی داری را بین نگرش کارشناسان با مدرک تحصیلی فوق دیپلم و دکتری نشان می دهد. هم چنین نتایج معنی داری بین نگرش کسانی که به رایانه دسترسی نداشتند و کسانی که به رایانه در محل کار و منزل دسترسی داشتند، مشاهده گردید.

خشک سالی به عنوان بلای طبیعی و پدیده ای اجتناب ناپذیر، از دیرباز در پهنه وسیع کشورهای مختلف به خصوص کشورهای مستقر در مناطق گرم و خشک به کرات وقوع یافته و می یابد. مطالعات و بررسی های انجام شده نشانگر آن است که کشور ایران با توجه به وضعیت جغرافیایی و اقلیمی خود، در وضعیت مناسبی از لحاظ تامین آب قرار ندارد. به نحوی که در سال 2025 ایران جهت حفظ وضع موجود، باید بتواند 112 درصد به منابع آب قابل استحصال خود بیافزاید. این امر، بیانگر احتمال وقوع خشک سالی های بیشتری در آینده نسبت به گذشته می باشد. به همین دلیل پرداختن به شیوه های مقابله کشاورزان در طول دوران خشک سالی از اهمیت به سزایی برخوردار می باشد. هدف از انجام این پژوهش تبیین سازه های اثرگذار بر مدیریت خشک سالی کشاورزان بوده است. داده های لازم برای انجام این پژوهش پیمایشی از طریق روش نمونه گیری طبقه بندی شده چند مرحله ای از میان کشاورزانی که در سال های اخیر خشک سالی را تجربه نموده بودند جمع آوری گردیده است. در این راستا به انجام مصاحبه حضوری و تکمیل 258 پرسش نامه اقدام شده است. روایی صوری پرسش نامه، توسط پنج نفر از متخصصین موضوعی مورد تایید قرار گرفت و برای تعیین پایایی از مطالعه راهنما استفاده گردید. در واکاوی داده ها از تحلیل خوشه ای و مدل سازی معادلات ساختاری بهره گیری شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که کشاورزان با توجه به ویژگی های اجتماعی، اقتصادی و فنی خود، راه کارهای متفاوتی را برای مقابله با خشک سالی بر می گزینند. اما علی رغم تلاش های انجام شده، شدت پیامدهای خشک سالی به گونه ای است که در هر صورت آنان ناگزیر از تحمل خسارات اقتصادی و زیست محیطی گوناگون می باشند. از این رو توصیه می گردد، برنامه ریزان مسایل خشک سالی ضمن شناخت این شیوه های مدیریتی، تلاش نمایند تا روش های مدیریتی مذکور را بهینه تر و کارامدتر سازند.

هدف پژوهش حاضر ارزیابی مهم ترین مولفه های درون سازمانی در موفقیت شرکت های تعاونی مرغداران گوشتی استان تهران می باشد. بدین منظور نظرات 151 نفر از اعضا و مدیران این شرکت ها مورد ارزیابی قرار گرفت. در نوشتار حاضر که حاصل یک پژوهش از نوع میدانی و به طریق پیمایشی است، تلاش شده تا با کم کردن نتایج به دست آمده از سنجش هر یک از چهار مولفه «شناخت اعضا از اصول و فلسفه تعاون»، «برخورداری اعضای شرکت ها از آموزش»، «مشارکت اعضا در امور شرکت ها»، «تخصص و قابلیت مدیران شرکت ها» به عنوان مهم ترین عوامل درون سازمانی مربوط به نیروی انسانی، اندازه تاثیر آنها در شاخص میزان موفقیت شرکت های تعاونی کشاورزی مرغداران استان تهران به آزمون گذارده شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که سطح شناخت اعضا نسبت به اصول تعاون و میزان برخورداری اعضا از آموزش ها در حد بسیار کم و کم و هم چنین سطح مشارکت اعضا و تخصص و قابلیت مدیران در حد متوسط است. بر اساس مدل رگرسیونی، میزان موفقیت شرکت ها به صورت تابعی از چهار مولفه مذکور به ترتیب با ضرایب تاثیر 1.87، 1.04، 0.57 و 0.46 که در سطح قابل قبولی معنی دارند، قابل تبیین است.

هدف مطالعه حاضر ارایه روشی است برای تعیین الگوهای بهینه کشت در سطح حوضه آبریز (حریرود و کشف رود) که در آن بر منافع اجتماعی (مزیت نسبی محصولات) استفاده کارا از آب آبیاری در دسترس و جهت دهی الگوهای بهنیه کشت در راستای حداکثرسازی خالص واردات آب مجازی تاکید شده است. در این راستا، مدلی در سطح حوضه آبریز ساخته شد و در 5 سطح ریسک در مقدار آب در دسترس و سه سطح راندمان آبیاری 35، 45 و 65 درصد در مقدار مصرف آب آبیاری حل شد. با توجه به نتایج به دست آمده، می توان الگوهای بهینه کشت در سطح حوضه را به سمتی که دارای ویژگی های حداکثر شدن منافع اجتماعی، حداقل استفاده از آب آبیاری و حداکثر شدن خالص واردات آب مجازی است، هدایت کرد. با این حال، برای اظهار نظر روشن راجع به یک الگوی کشت خاص، نیاز به اطلاعات بیشتری در زمینه مقدار دقیق آب مجازی است که برای هر محصول از کشور خارج شده یا وارد می گردد. افزون بر آن، لازم است که پیشتر، یک الگوی مناسب واردات و صادرات محصولات زراعی طراحی و سپس الگوهای کشت را در جهت آن هدایت کرد. این مطالعه می تواند به عنوان مقدمه ای در جهت حرکت به این موضوع نگاه شود.

هر چند کارایی فنی واحدهایی که بر اساس یک تابع تولید مرزی، تعیین گردیده اند، قابل مقایسه می باشد. اما برای واحدهایی که تحت تکنولوژی های متفاوت فعالیت می نمایند چنین مقایسه ای، معتبر نخواهد بود. این مشکل زمانی رخ می دهد که واحدهای تولیدی مناطق مختلف یک کشور، مورد مقایسه قرار گیرند. در این مطالعه از مفهوم تابع فرامرزی (Metafrontier Function) برای مطالعه تفاوت های منطقه ای در تکنولوژی تولید شیر کشور استفاده شده است. تابع تولید فرامرزی با روش غیرپارامتریک فراگیر داده ها (Data Envelopment Analysis (DEA) تخمین زده شد و داده های مورد نیاز آن از استخراج 726 پرسش نامه به دست آمد. نتایج حاصل از تخمین تابع تولید مرزی منطقه ای نشان داد که شکاف بین بهترین تولید کننده و سایر تولید کنندگان در استان یزد حداقل و در استان اصفهان حداکثر است. هم چنین نتایج حاصل از تخمین تابع تولید فرامرزی و محاسبه نسبت شکاف تکنولوژی (Technology Gap Ratio (TGR) حاکی از این بود که استان های تهران و یزد در مقایسه با سایر استان های مورد مطالعه، عملکرد تکنیکی بهتری دارند.