Journal of National Studies
Year:2013 | Volume: | Issue: |Papers Count:8

ایران نام سرزمین و کشوری است که از دیرگاه تاریخ بر جغرافیای سیاسی جهان نقش بسته و محوریت شاهنامه فردوسی پاسداشت تلاش مردمانی است که برای حفظ این نام کوشیده اند. مفهوم «ایران» بسته به شیوه های گوناگون کشورداری و فرمانروایی دوران باستان در شاهنامه بازتاب های چندگانه ای دارد. کاربردهای این نام و یا قرارگیری آن در کنار مفاهیم جغرافیایی و یا جغرافیایی - سیاسی تعاریف چندگانه ای از ایران در شاهنامه می آفریند. ایران، ایرانشهر و ایران زمین که در شاهنامه و سایر آثار تاریخی و ادبی به کار رفته اند، در برداشت اولیه به نظر می رسند مفاهیمی همانند داشته باشند؛ اما مطالعه شاهنامه و آگاهی های تاریخی به ویژه از دوره ساسانیان تفاوت ماهوی آنها را بر ما آشکار می سازد. فردوسی به خوبی این مفاهیم را می شناخته و در شاهنامه به کار برده است. بنابراین این پژوهش تلاش دارد تا به بررسی و تبیین کارکرد مفهومی ایران و چندگانه گرایی این نام در شاهنامه فردوسی بپردازد.

خلیج فارس یا بحر فارس، نامی مشهور در کتاب ها و نسخه های خطی عربی است که در سراسر جهان بدان استناد می شود. این نام در دهه شصت میلادی تحریف شد، درحالی که در همه متون و نقشه های قبل از سال 1960 م. موجود است. از آن تاریخ به بعد، کشورهای عربی با انگیزه های مختلف نام آن را تغییر دادند. این کشورها در طول نیم قرن گذشته برای تحریف نام خلیج فارس اقدامات زیادی انجام دادند تا بتوانند نامی جعلی را در اذهان عمومی جهانی جای دهند.یکی از کسانی که در چند سال اخیر با هماهنگی هیات حاکمه کویت، کتابی با عنوان الخلیج العربی بحرالاساطیر تالیف کرده است، قدری قلعه چی روزنامه نگار کویتی است. دلایلی که وی و دیگر همفکرانش همچون نجده فتحی صفوت، دیپلمات و نویسنده عراقی، بر آن تاکید کرده اند، مطالبی فاقد هرگونه توجیه علمی و منطقی است.در مقاله حاضر، آثار چند نویسنده عرب بررسی می شود که در توجیه تغییر نام خلیج فارس تحریف هایی کرده اند و ضمن بیان نظرات آنان، به یکایک تحریفات آنان پاسخ داده خواهد شد.

شناسائی بسترها و عوامل همگرایی و چالش های پیش روی آن یکی از ضرورت های مهم امر سیاستگذاری درباره همبمستگی ملی در هر کشوری است. در این خصوص با توجه به این که ایران به عنوان کشوری که دارای تنوع ناحیه ای و فرهنگی در درون خود می باشد و این امر هر از چندگاهی به عنوان ابزار ژئوپلیتیک در دست بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای درآمده و برخی از نخبگان نیز در عرصه های مختلف رقابت به ویژه رقابت های سیاسی از آن سود می جویند. از جمله مناطق مهم ایران که تحت تاثیر تحولات تاریخی، دارای برخی تفاوت های فرهنگی در حوزه زبان با ملت ایران شده است، منطقه آذربایجان است. با توجه به وزن ژئوپلیتیک بالای آذربایجان در ایران همگرایی آن از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به چنین امری است که این پژوهش با هدف بررسی عوامل همگرایی و واگرایی در آذربایجان آغاز شد. روش تحقیق در این مقاله از نوع پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ای است. برای این منظور پرسشنامه ای در میان افراد صاحب نظر درباره آذربایجان پخش شد. داده های مورد نظر با استفاده از آزمون ناپارامتری مورد ارزیابی قرار گرفت؛ نتایج آزمون گویای تایید فرضیات تحقیق بود. به عبارت دیگر نتایج نشان داد، همگرایی ملی در آذربایجان امری ذاتی و کهن بوده که ریشه در پیوندهای متعدد این منطقه در ابعاد مختلف مذهبی، تاریخی، فرهنگی، اجتماعی و موارد دیگر با ایران دارد، اما واگریی امری عارضی است که در قالب نظریه های مدرن و حوزه ژئوپلیتیک اقوام قابل تحلیل است.

جامعه پذیری و اجزای آن مانند جامعه پذیری دینی، یک «استراتژی» تلقی می شود زیرا به عقیده اندیشمندان علوم اجتماعی و جامعه شناسان، یک جامعه یا گروه معین از مکانیسم جامعه پذیری به عنوان نوعی استراتژی برای حفظ انسجام اجتماعی و وحدت گروهی بهره می گیرد. این تحقیق نیز با استفاده از مدل عناصر چهارگانه فرآیند جامعه پذیری میچنر و همکاران (1990)، فرآیند جامعه پذیری دینی در ایران را کانون توجه قرار داده است. مطابق این مدل نظری، نظام آموزشی و متون درسی، منبع اصلی و موتور محرکه فرآیند جامعه پذیری محسوب می گردد. بر همین اساس، تحقیق حاضر مهم ترین الگوها و ویژگی های مرتبط با بازنمایی آموزه های مذهبی از طریق منابع آموزشی و درسی ایران را مورد مطالعه قرار داده است. در این تحقیق با استفاده از شیوه تحلیل محتوا، کلیه کتب درسی دوره های تحصیلی ابتدایی و راهنمایی و نمونه ای منتخب از کتاب های درسی دوره تحصیلی متوسطه مورد بررسی قرار گرفته اند. مطابق یافته های این تحقیق، گرایش مذهبی در همه کتاب های درسی مورد مطالعه بسیار برجسته است؛ با این همه، بررسی های تطبیقی ادیان و مذاهب گوناگون نیز نشان دهنده تفاوت های معنی داری است. به علاوه، الگوها و ویژگی های مرتبط با بازنمایی مناسبات بین مذهب و جنسیت در کتاب های درسی نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. در مجموع، نتایج این تحقیق به وضوح نشان می دهد که نظام آموزشی و منابع درسی به عنوان یک ابزار مناسب «استراتژی جامعه پذیری» و مکانیسم رسمی بازنمایی «انتظارات اجتماعی و استانداردهای فرهنگی» مورد استفاده قرار گرفته اند.

ویژگی عمده و اساسی دوران معاصر چالش های بنیادین ناشی از تهاجم فرهنگ و تفکر مدرن غربی به جهان اسلام بوده است. جهان اسلام همانند دیگر مناطقی که در طول دوره استعمار تحت سیطره و تسلط غربیان قرار گرفتند، چنین چالش هایی را در دو سده اخیر تجربه کرده است. این امر سبب شد تا بخش قابل توجهی از اندیشمند جوامع اسلامی مجذوب دنیای غرب مدرن گشته و پیروی از دنیای غرب را در نظر و عمل مطرح سازند. از سوی دیگر عده ای از متفکران و مسلحان مسلمان در مخالفت با غرب و با طرح ایده بازگشت به خویشتن، حرکت هایی را ساماندهی نمودند.مطالعه حاضر با استفاده از روش پیمایش به بررسی تاثیر متغیرهایی مانند خودباوری فرهنگ اسلامی و جهانی شدن آن، الگوگیری از انقلاب اسلامی ایران، ناکارآمدی دولت های دست نشانده و وابسته به غرب، گسترش ارتباطات میان بخش های از هم جدا افتاده امت اسلامی بر جنبش های اسلامی منطقه پرداخته است. با توجه به جامعه آماری پژوهش، نمونه ای به تعداد 384 نفر تعیین و با استفاده از ابزار پرسشنامه، بعد از جلب نظر و موافقت کاربران اینترنتی از کشورهای چهارگانه مصر، لیبی، یمن و بحرین از هر کشور به تعداد 96 نمونه تکمیل گردید. برای سنجش پایایی و اعتبار پژوهش به ترتیب از روش های کرونباخ و اس. اچ لاوشه استفاده شده و در پایان، آمار استنباطی و تحلیل فرضیات و سپس نتیجه گیری صورت گرفته است. هدف مطالعه حاضر بررسی نقش جهانی شدن و هویت اسلامی در جنبش های اسلامی مصر، لیبی، یمن و بحرین از دیدگاه جوانان 15 تا 29 ساله (کاربران اینترنتی) کشورهای یاد شده می باشد.

بخش بسیار مهمی از هویت ایرانیان ریشه در تمدن اسلامی این کشور دارد و هویت اسلامی نام می گیرد که در قالب عناصر، اندیشه ها، آموزه ها و باورهای اسلامی، عرفانی و شیعی تجلی می کند. هنر قالی بافی از جمله هنرهای بومی و کاربردی است که با بهره گیری از نمادها، مفاهیم و مضامین اسلامی و به ویژه جهان بینی مذهب تشیع نظیر تجلی بهشت و عناصر وابسته به آن (صحنه باغ و درختان، نقوش گیاهی و نباتی)، آموزه های دینی (آیات و احادیث قدسی و نبوی)، روایات تصویری (عیادت امام علی (ع) از بیمار، معراج پیامبر)، صحنه عاشورا، اذکار و ادعیه منسوب به شیعه در قالب کتیبه و نوشتار (دعای نادعلیا، زیارت نامه عاشورا)، به خوبی نماینده هویت اسلامی است. این مقاله با انتخاب پانزده تخته قالی دستبافت که دارای نمادها، مفاهیم و مضامین اسلامی و شیعی است، هویت اسلامی و عناصر وابسته به آن را، در قالی ایرانی جستجو، بررسی و تحلیل می نماید.

در عصر کنونی که با پدیده گریزناپذیر جهانی شدن در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی روبرو هستیم، زبان به عنوان یکی از ابزارهای انتقال هویت فرهنگی یک جامعه نقش بسیار مهمی ایفا می کند. این مطلب ضرورت توجه به موضوع گسترش فرهنگ و هویت ایرانی به ویژه از طریق آموزش، زبان فارسی را به خوبی آشکار می کند. در این پژوهش آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان به عنوان یکی از راه های گسترش فرهنگ ایرانی مورد بررسی قرار گرفته است. در این راستا، با تمرکز بر نقش کتاب های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان در انتقال فرهنگ و هویت ایرانی به زبان آموزان غیرایرانی به بررسی چند نمونه از این کتاب ها پرداخته شده است. حوزه بررسی این موضوع به سه کتاب آموزش زبان فارسی کانون زبان ایران تالیف مهدی ضرغامیان، سه کتاب آموزش زبان فارسی تالیف یداله ثمره و یک کتاب درسی فارسی برای فارسی آموزان خارجی تالیف تقی پورنامداریان محدود می شود. در این مقاله این کتاب ها از نظر کمیت و کیفیت پرداختن به موضوعات مربوط به فرهنگ ایرانی در جهت پاسخگویی به سه سوال اصلی زیر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند:1- چه مولفه هایی از فرهنگ ایرانی از طریق آموزش زبان فارسی قابل انتقال هستند؟ 2- چه مولفه هایی از فرهنگ ایرانی در این هفت کتاب مورد توجه قرار گرفته است؟ 3- به هر مولفه به چه میزان پرداخته شده است؟ نتیجه این پژوهش فهرست جامعی از مولفه های فرهنگ ایرانی است که از طریق آموزش زبان فارسی قابل انتقال می باشند. هم چنین نقاط ضعف و قوت کتاب های مذکور از جنبه انتقال مولفه های فرهنگ ایرانی نیز ارائه شده است. نتایج این پژوهش می تواند مورد استفاده مولفان کتاب های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان قرار بگیرد.

هدف از این تحقیق، بررسی ارتباط بین ابعاد چهارگانه هویت و مولفه های چهارگانه هوش هیجانی در سنین نوجوانی است. به این منظور، (114 نفر 65 دختر و 49 پسر) از نوجوانان مقطع راهنمایی و دبیرستان با دامنه سنی 15 تا 18 سال به روش تصادفی انتخاب شدند و پرسشنامه جنبه های هویت (AIQ-IV) و پرسشنامه هوش هیجانی شوت را تکمیل کردند. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که هویت جمعی و کاربرد هیجان بیشترین همبستگی را دارند. به منظور بررسی نقش ابعاد هویت در پیش بینی مولفه های هوش هیجانی از تحلیل رگرسیون گام به گام استفاده شد. یافته های تحلیل رگرسیون نشان دادند که هویت ارتباطی و شخصی، مهارت اجتماعی را پیش بینی می کنند. در مجموع، نتایج این پژوهش بیان می کنند که ابعاد هویت، نقش مهمی را در هوش هیجانی فرد به منزله یکی از الزامات زندگی روزمره بر عهده دارد. نتایج این پژوهش، بر لزوم توجه به نوجوانی به مثابه مرحله تشکیل هویت و نقش هویت در فهم کارآمد فرد از خود و دیگران (هوش هیجانی) تاکید می کند.