مجله علمی شیلات ایران (فارسی)
سال:1382 | دوره:12 | شماره:1 |تعداد مقالات:11

ترکیبات شیمیایی سموم کشاورزی و صنعتی بر موجودات آبزی اثرات زیان باری دارند که منجر به اختلال در چرخه زندگی موجودات می شوند (Morgan & Brunson, 2002). از جمله این مواد موجود در سموم، ترکیبات کلر می باشد که از طریق آبهای سطحی به مناطق مصب دریاها و دریاچه ها منتقل می شوند و فاجعه های زیست محیطی ایجاد می نمایند (Sandoval, 2001). کلر همچنین به علت خاصیت کشندگی باکتریها، قارچها و تک یاخته ها در آبزی پروری و تکثیر و پرورش آبزیان بخصوص میگوی آب شور استفاده فراوانی دارد. در مراحل مختلف تکثیر مولدین میگوی خانواده پناییده از مرحله مایسیس سه (Mysis III) تا تولید پست لارو اقدام به تعویض آب تانکها می شود. بنابراین به عمل آوری آب نیاز می باشد که این کار فرآیند مختلفی از جمله کلرزنی دارد (Fast, 1992).

این تحقیق در سال 1378 بر روی سرشاخه های اصلی رودخانه حنا، دریاچه سد حنا و آب خروجی از سد که در شرایط فعلی رودخانه حنا را تشکیل می دهد انجام گرفته و طی آن شرایط هیدرولوژیک، آب و هوا، pH، شوری، قلیاییت، سختی کل و دمای آب در قسمتهای مختلف این اکوسیستم ها اندازه گیری و مقایسه شدند.نتایج نشان دادند که در آب سرشاخه های اصلی رودخانه حنا، مقادیر قلیاییت، سختی و شوری زیاد و بترتیب بین 152 تا 251، 200 تا 300 و 441 تا 1080 میلی گرم در لیتر نوسان داشتند. بنحویکه آب آنها در زمره آبهای سخت طبقه بندی می شود که پس از ورود به دریاچه سد، در اثر ایجاد شرایط سکون و ماندگاری آب و برغم افزایش سطح تبخیر، از مقدار آنها کاسته شده تا حدی که در آب رودخانه حنا در شرایط فعلی میزان قلیاییت، سختی و شوری کل بسیار متعادل تر از سرشاخه های آن بوده و بترتیب تا حد 127 تا 222، 160 تا 240 و 531 تا 657 میلی گرم در لیتر کاهش حاصل نموده است. بالعکس تغییرات روزانه و سالانه pH آب سرشاخه ها نسبتا متعادل و مابین 7.6 تا 8.5 اندازه گیری شد ولی در آب دریاچه تغییرات آن بسیار شدید بود بنحویکه متوسط آن در ماههایی از تابستان تا حد 9.7 افزایش حاصل نمود.

در این بررسی 393 عدد ماهی گطان توسط تور گوشگیر ثابت، متحرک، چتری و فاله (چنگک) بطور ماهانه در طول یکسال (از مهرماه 1375 تا شهریور ماه 1376) از سد انحرافی حمیدیه تا حورالعظیم جمع آوری گردید. نوع بستر رودخانه، گلی ـ رسی و در بعضی نقاط شنی بوده و 17 نوع بی مهره کفزی از شش رده جانوری در آن شناسایی گردید، که بیشترین تنوع و تراکم را حشرات به خود اختصاص می دادند. حداکثر و حداقل هماوری مطلق بترتیب 549211±7294.9 و 136924±652 عدد تخم و هماوری نسبی95/1 ± 53/142 و 18.886±0.09 به ازای یک گرم وزن بدن محاسبه گردید. هماوری مطلق و نسبی بیشترین همبستگی را به ترتیب با دور عرض ترین قسمت بدن و طول چنگالی داشتند. تغییرات شدت تغذیه در ماههای مختلف از روند منظمی برخوردار نبود و میزان خالی بودن روده ها در کرخه بیشتر از هورالعظیم می باشد، که نشان دهنده تغذیه بیشتر در هورالعظیم نسبت به کرخه است. غذای اصلی ماهی گطان از بی مهرگان (حشرات) و گیاهان می باشد. با توجه به شاخص نسبی روده و محتویات آن، گونه ای همه چیز خوار محسوب می شود.

این تحقیق به منظور شناسایی و تخمین تراکم پاروپایان پلانکتونیک خورموسی از آذر ماه 1376 لغایت بهمن ماه 1377 در چهار ایستگاه انجام پذیرفت. در این پروژه از زمان شروع یعنی آذرماه 1376 لغایت شهریور 1377 نمونه برداری به صورت ماهانه انجام شد. پس از این مدت دو تکرار در ماههای آذر و بهمن 1377 اجرا گردید. نمونه برداری از سطح و ستون آب (از عمق 20 متری تا سطح) انجام شد. در کل نمونه برداری ها مجموعا 16 جنس از پاروپایان شناسایی گردید. از جنسهای شناسایی شده 11 جنس متعلق به راستهCalanoida ، 2جنس از راسته Harpacticoida، و1 جنس مربوط به راسته Cyclopoida و 2 جنس از راسته Poecilostomatoida بودند. فراوانترین جنس Acartia با 9/75 درصد فراوانی نسبی بود و کمترین مشاهدات مربوط به جنس Corycaeus است که 002/0 درصد فراوانی نسبی داشته است.آنالیز واریانس فراوانی پاروپایان در ایستگاههای مختلف تفاوت معنی داری نشان نداد ولی تراکم این موجودات در ماههای مختلف اختلاف معنی دار داشته و موید تفاوت تراکم در اردیبهشت نسبت به سایر ماهها بوده است. در مقایسه میانگین نمونه های سطحی و نمونه های ستون آب تنها در بهمن ماه اختلاف معنی داری در سطح اطمینان 95/0 مشاهده گردید. فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی در بین ایستگاهها تفاوت معنی داری نداشتند. ولی آنالیز واریانس نمایانگر اختلاف معنی دار pH و دما در ماههای مختلف می باشد.

مطالعات مقدماتی این پروژه از سال 1375 آغاز شد و طی یک گشت تحقیقاتی ایستگاههای اصلی نمونه برداری در طول رودخانه مشخص گردیدند و طی شش گشت تحقیقاتی، نمونه برداری از ماهیان در ماههای اردیبهشت، تیر، مرداد، مهر، آذر و بهمن در رودخانه جراحی و سرشاخه های آن از سرچشمه ها در ارتفاعات استانهای کهگیلویه و بویر احمد و خوزستان تا هور شادگان صورت گرفت. 1135 عدد ماهی از یازده ایستگاه اصلی و ایستگاههای سیار با استفاده از تور دست افشان، تور انتظاری، صید الکتریکی و روش قلاب زنی و ترال رودخانه ای صید گردیدند. ماهیان شناسایی شده متعلق به 9 خانواده به شرح زیر بودند: 1- خانواده ماهیان لجن خوار خاردار (Bagridae)2ـ خانواده رفتگر ماهیان (Balitoridae) 3ـ خانواده کپور ماهیان (Cyprinidae) 4ـ خانواده گربه ماهیان نیش زن  (Heteropneustidae)5ـ خانواده مارماهیان شاخ دار  (Mastacembelidae)6ـ خانواده کفال ماهیان  (Mugilidae)7ـ خانواده گامبوزیا  (Poeciliidae)8ـ خانواده گربه ماهیان  (Siluridae)9ـ خانواده سی سوریده (Sisoridae) .در طی شناسایی ماهیان و بررسی های انجام شده 17 جنس و 27 گونه ماهی مورد شناسایی قرار گرفتند.

این مطالعه جهت تعیین نرماتیوهای تکثیر مصنوعی روی 27 عدد مولد ماده و 13 عدد مولد نر ماهی چالباش (Acipenser gueldenstaedti)  در کارگاه شهید مرجانی گرگان واقع در جنوب شرقی دریای خزر در اواخر فصل زمستان صورت پذیرفت. مولدین مورد نیاز از دریا و از صیدگاههای ترکمن و میانقلعه تهیه شدند. پس از نگهداری در استخرهای کورینسکی، 12 عدد مولد ماده از جریان تکثیر مصنوعی حذف و سایر مولدین ماده با 60 تا 75 میلی گرم و 13 عدد مولد نر با 40 تا 55 میلی گرم عصاره هیپوفیز مورد تزریق قرار گرفته و پس از طی زمان رسیدگی، 10 مولد ماده و 5 مولد نر به تزریق هورمونی جواب مثبت دادند. فاکتورهای مدت زمان رسیدگی، تعداد در گرم تخمک، قطر، وزن و جرم حجمی تخمک، میزان فعالیت اسپرماتوزوئید و غلظت اسپرم، مدت زمان رسیدن به تقسیمات 4 و 16 تایی و درصد لقاح در هر مرحله، مدت زمان انکوباسیون، درصد تلفات در هر مرحله انکوباسیون، تعداد لارو حاصله از هر مولد، تعداد لارو در گرم و وزن متوسط لارو و فاکتورهای مورفومتریک و سن جهت هر مولد تعیین گردیدند. در نهایت از این تعداد مولد، 617054 عدد لارو به حوضچه های پرورش نوزاد تحویل داده شد.

این تحقیق طی سالهای 1376 تا 1377 روی تخمک 46 عدد مولد ماده ازون برون (Acipenser stellatus) صید شده از صیدگاههای استان گیلان در مجتمع تکثیر و پرورش ماهی شهید بهشتی انجام گرفت و پس از تهیه مقاطع بافتی در زیر میکروسکوپ بررسی شدند. مطالعه بافتی تخمک ازون برون در وضعیت طبیعی، وجود 9 لایه اصلی و قابل تفکیک از یکدیگر را نشان داد که به ترتیب از خارج به داخل شامل: فولیکول (Follicle)، لایه ژله ای (Jelly Coat)، منطقه شعاعی خارجی (External Zona Radiata)، لایه چربی (Fat Layer)، رنگدانه ها (Pigments)، سیتوپلاسم (Cytoplasm)، هسته (Nucleus) و هستک ها (Nucleoli) بودند. حضور شاخص گلبولهای قرمز (اریتروسیت ها) و مجرای میکروپیل در تخمکها حاکی از روند طبیعی رشد و نمو در آنها می باشد.

طی این تحقیق، در چهار نمونه برداری فصلی در سال 1375 از حوضه جنوبی دریای خزر، از مجموع 93 گونه شناسایی شده از دو شاخه غالب فیتوپلانکتونهای حوضه جنوبی دریای خزر شامل شاخه کریزوفیتها (عمدتا دیاتومه ها) Chrysophyta و شاخه پیروفیتا Pyrrophyta به ترتیب 73 و 20 گونه شناسایی گردید. دیاتومه ها ضمن آنکه جایگاه اصلی را از نظرتنوع گونه ای در دریا دارا می باشند در کل حوضه جنوبی دریای خزر و کلیه فصول سال، حداکثر تراکم (جمعیت) و زی توده را به خود اختصاص داده اند. گونه غالب شاخه کریزوفیتا Rhizosolenia calcaravis و گونه غالب شاخه پروفیتا Exuviealla cordata بودند که از تراکم و زی توده بیشتری برخوردار بوده اند. حداکثر تراکم و زی توده فیتوپلانکتون به ترتیب مربوط به شاخه کریزوفیتا (بیش از 75 درصد) و شاخه پیروفیتا (نزدیک به 17 درصد) و بقیه شاخه ها کمتر از 10 درصد می باشد.

در این بررسی 60 عدد ماهی از گونه Barbus capito از دریا و رودخانه های استان مازندران و گیلان جمع آوری گردید.DNA با روش فنل - کلروفرم از بافت باله این ماهی استخراج شد. براساس توالی نوکلئوتیدهای ژن سیتوکروم b ماهی Barbus capito یک جفت پرایمر طراحی گردیده و PCR با 60 نمونه ماهی و با برنامه مناسب انجام شد که در نتیجه آن محصول PCR،1062bp از نمونه ها به دست آمد. جهت انجام آنالیزRFLP، از آنزیمهای AluI, TaqI, HaeIII, Sau3AI, RsaI, HpaII, AvaI, HincII, DdeI, HinfI  برای هضم محصول PCR استفاده شد. الگوهای هضم آنزیمی با ژل پلی اکریل آمید و رنگ آمیزی نیترات نقره مشاهده گردید. این الگوها برای تمام نمونه ها مشابه بود. براین اساس می توان گفت که پدیده پلی مورفیسم با استفاده از آنزیمهای فوق و ژن سیتوکروم b متوکندری در ماهی B.capito قابل مشاهده نبوده و جمعیتی قابل جداسازی تشخیص داده نشد و تمام افراد، از ژنوتیپ هموژن برخوردار بودند.

در این پژوهش، مراحل مختلف تکامل تخمدان ماهی کفال پوزه باریک (Liza saliens) از نظر ریخت شناسی و بافت شناسی، مورد مطالعه و مقایسه قرار گرفت. برای این منظور طی سالهای 1377 و 1378 بیش از یکصدو پنجاه عدد ماهی کفال از پره های صیادی در سواحل جنوبی دریای خزر تهیه و تکامل و رشد گناد آنها براساس پارامترهای ظاهری و بافتی مرحله بندی شدند. در مرحله نخست، تخمکها کوچک و بی رنگ می باشند. در مرحله دوم رشد محسوسی در ائوسیت ها دیده می شود. در مرحله سوم، توده تخمک با فشردن تخمدان قابل لمس است و انشعابات رگهای خونی به وضوح دیده می شود و زرده سازی موجب افزایش رشد سیتوپلاسم شده و در این دوره زونارادیاتا به وضوح مشاهده می گردد. در مرحله چهارم تخمکها با چشم غیر مسلح قابل رویت هستند، تخمک ها رشد بیشتری نموده و زرده سازی نیز افزایش می یابد. در این دوره هسته به سمت قطب جانوری مهاجرت می کند. در مرحله پنجم تخمک ها حالت سیال داشته و به راحتی دفع می شوند. حداکثر GSI در مرحله پنجم و دقیقا قبل از تخم ریزی در ماهی به ثبت رسید. در مرحله ششم تخمدان به مرحله دو برمی گردد و تخمدان حاوی فولیکولهای خالی، تخمک های نابالغ و تخمکهای تخلیه نشده می باشد. براساس مطالعات انجام شده مرحله یک تا سه در ماههای شهریور تا اردیبهشت، مرحله چهار در ماههای خرداد و تیر، مرحله پنج در ماههای تیر و مرداد و مرحله شش در شهریور ماه بوده است.