مجله زبانشناسی کاربردی
سال:1384 | دوره:7 | شماره:2 |تعداد مقالات:5

هدف پژوهش حاضر مطالعه کاربرد راهکارهای ارتباطی در گفتار معام در کلاس های درس زبان خارجی یا زبان دوم می باشد . "راهکارهای ارتباطی" به تغییراتی اطلاق می شود که به منظور تسهیل در فرآیند ارتباط توسط گوینده در گفتار اعمال می شود . در این پژوهش تلفیقی از روش های تحقیق کمی و کیفی بکار رفته تا نوع ، بسامد و الگوهای بکار رفته و راهکارهای ارتباطی در درجه اول با توجه به متغیرهای زبان مادری معلم ، محیط آموزشی و در درجه دوم با توجه به هدف آموزشی گفتار در مراحل مختلف یک درس استاندارد مشخص گردد . تجزیه و تحلیل داده های پژوهش که شامل 27 درس ضبط شده از سه معلم انگلیسی زبان و شش معام فارسی زبان در سه موسسه آموزشی مختلف می باشد نشان داد که معلمان از دو نوع راهکار ارتباطی ( Conversational Modification and Lexical Compensatory Strategies ) بسامد متفاوتی استفاده می کنند . در مقایسه گروهها مشخص شد که نتها نوع فعالیت های یاددهی – یادگیری در نوع و بسامد راهکارها تفاوت ایجاد می کند . مطالعه موردی روی سه نفر از معلمان نشان داد که هدف آموزشی گفتار در مراحل مختلف درس نیز بر نوع و بسامد راهکارهای ارتباطی تاثیر می گذارد . نتایج تحقیق بر این نکات تاکید می کنند که اولا راهکارهای ارتباطی بخش مهمی از گفتار معلم را تشکیل می دهند ، ثانیا کاربرد راهکارها برای همه معلمان اعم از بومی زبان و غیر بومی زبان اهمیت دارد ، ثالثا نوع و بسامد راهکارها به هدف گفتار ونوع فعالیت یاددهی – یادگیری بستگی دارد.

تهیه و تدوین کتب آموزشی زبان انگلیسی از دیر باز از مسائل بحث برانگیز در برنامه های آموزش زبان بوده است چرا که برخی معتقدند اشاعه و ترویج یک جهان بینی خاص از اهداف موازی در برنامه های آموزش زبان است و کتب آموزشی از ابزار عمده در این راستا بشمار می آید . هدف تحقیق حاضر این بود که گفتمان منتخبی از کتب آموزشی زبان انگلیسی را که در سطح بین الملل بطور گسترده آموزش داده می شود بررسی کند و مشخص سازد که آیا می توان الگوی فکری خاصی را در آنها پیدا کرد . از طرف دیگر آیا کتبی که ما در داخل کشور بدین منظور تالیف کرده ایم نمایانگر بینش خاصی است . در این راستا ، مکالمات این کتب با استفاده از روش تجزیه ، تحلیل انتقادی کلام مورد بررسی قرار گرفت . این الگوی تجزیه و تحلیل کلام برگرفته از الگوی پیشنهادی فر کلاف (Fairclough , 1989) می باشد . در این روش با استفاده از برخی ویژگی های گفتمان نظیر رابطه اجتماعی گویشوران ، نقش آنها در جامعه ، موضوع مورد صحبت و همچنین تجزیه و تحلیل ویژگی های زبانشناختی گفتمان ، رویکرد ایدئولوژیک این کتب بررسی شد . نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که ظاهرا" در گفتمان کتب آموزشی زبان انگلیسی خارجی اصول نظام سرمایه داری و تکیه بر فرهنگ مصرف گرایی حاکم است . از سوی دیگر،در کتب آموزش زبان داخلی بنظر می رسد که گفتمان این کتب در راستای اصول و موازین پس از انقلاب اسلامی باشد

درس نگارش اغلب در میان دانشجویان از محبوبیت و جذابیت برخوردار نمی باشد . شاید این امر را بتوان به محدودیتهای موجود در روش سنتی ارزشیابی یکباره نسبت داد . با رواج مطالعات روندی ، کاربرگ که شاخصی از وضعیت در حال پیشرفت دانشجو می باشد جایگاه ویژه ای درآموزش نگارش یافته است . در همین راستا ، جاذبه های تکنولوژی در کلاس درس محقق را بر آن داشت تا استفاده از پست الکترونیکی را در برنامه درس نگارش بگنجاند . تحقیق کیفی حاضر به بررسی ماهیت نظرات دانشجویان و عکس العمل آنها در مقابل اظهار نظر استادشان و همچنین دیدگاه آنها نسبت به استفاده از کاربرگ می پردازد . محقق از 12 دانشجوی  خود در رشته زبان انگلیسی دانشگاه علامه طباطبایی در درس مقاله نویسی خواست که کاربرگی از نوشته های خود را در قالب فایل کامپیوتری تهیه کنند و آنها را همراه با تاملات خود در مورد استفاده از کاربرگ در پایان ترم از طریق پست الکترونیکی برای استاد خود بفرستند . بررسی تحلیلی کاربرگ ها ضمن ارائه پاره ای موضوعات تکرار شونده و الگوهای عکس العمل دانشجویان ، بیانگر دیدگاه عموما  مثبت دانشجویان نسبت به استفاده از کاربرگ می باشد .

خواندن به همراه درک مفاهیم روند پیچیده ای دارد به دلیل اینکه نه تنها نیاز به دانش لغوی و نحوی دارد بلکه عوامل فراشناختی زبانی ازجمله دانش سازمان بندی کلام دردرک مطلب ضروری است . در بین متون مختلف از جمله روایی ،تشریحی ، استدلالی و توصیفی که هر کدام دارای ساختار یا سازمان بندی کلامی خاص است ، در تحقیق حاضر متون تشریحی مورد بررسی قرار گرفت . این متون غالبا ًدارای ساختار علت و معلول ، عام و خاص ، توصیف ، طرح مسئله و راه حل می باشد. مدلی که برای بررسی این متون در این مطالعه بکار گرفته شده SPSE نام دارد . این الگو دارای ساختار : موقعیت ، طرح مسئله ، راه حل و ارزیابی است . به منظور این بررسی ، ابتدا از100 تن از دانشجویان کارشناسی رشته زبان انگلیسی دانشگاه شهید چمران اهواز یک آزمون بسندگی بعمل آمد . سپس 30 تن از این افراد که حداقل به 60 سئوال از کل سئوال پاسخ صحیح داده بودند برای انجام آزمون اصلی انتخاب شدند . یکی از اهداف تحقیق حاضر این است که آیا زبان آموزان با بسندگی نسبتا خوب زبانی قادر به درک بخش های مختلف ساختار یک متن تشریحی هستند یا خیر و اگر مشکلی در درک سازمان بندی چنین متونی دارند ، این اشکال عمدتا در کدامین قسمت ساختار متن است . نتیجه تحقیق بیانگر این نکته است که تبحر زبانی به تنهایی برای درک تمامی سطوح ساختاری متون تشریحی کافی نیست . عواملی مانند همبستگی ، نحوه بیان و قوه درک که همه به نوعی در سازمان بندی متن نقش دارند در درک مطلب تاثیر فراوان دارند . یافته دیگر این تحقیق نیز حاکی از مشکل بودن بعضی از بخش های تشکیل دهنده متن بویژه بخش ارزیابی است .

تجزیه و تحلیل گونه های زبانی به منظور بررسی کاربرد زبان در موقعیت های مختلف و جوامع گفتمانی خاص اخیرا به طرز گسترده ای مورد توجه محققان قرار گرفته است . هدف از پژوهش حاضر بررسی ساختار زبان گونه چکیده پایان نامه های کارشناسی ارشد و رساله های دکتری می باشد که توسط انگلیسی زبانها ، فارسی زبانها و سخنگویان چند زبان دیگر نگاشته شده است . تفاوتها و شباهتهای میان این سه دسته از چکیده ها از لحاظ ساختار گونه های زبانی ، نقش خصوصیات فردی نویسندگان و تداخل زبان مادری مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که ساختار گونه زبانی پایان نامه ها و رساله های مورد مطالعه تقریبا یکسان است . با این حال، نقش زبان و فرهنگ بومی نویسندگان را در نوشته های آنها نباید نادیده گرفت.