مجله علوم زراعی ایران
سال:1381 | دوره:4 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

افزایش بوته با هدف بهبود عملکرد دانه گاهی باعث خوابیدگی بوته ها و کاهش کارایی فتوسنتزی شده و در نهایت به افت عملکرد دانه منجر می شود. در یک پژوهش مزرعه ای با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در محل ایستگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز واقع در باجگاه در خاکی با بافت silty clay loam تاثیر سه تراکم بوته 30، 50 و 70 بوته در مترمربع و سه غلظت مختلف کلرمکوات کلرید، صفر، 1.4 و 2.8 لیتر در هکتار بر برخی از صفات مورفولوژیک رقم طلایه کلزای پاییزه (Brassica napus L.) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که افزایش تراکم از 30 به 70 بوته در مترمربع موجب افزایش معنی دار ارتفاع بوته در سطح 5 درصد گردید. همچنین ارتفاع بوته در تیمار کاربرد 1.4 لیتر در هکتار کلرمکوات کلرید در تراکم 70 بوته در مترمربع نسبت به شاهد کاهش معنی داری را نشان داد. تیمار محلول پاشی 2.8 لیتر در هکتار کلرمکوات کلرید موجب افزایش معنی دار قطر ساقه و عملکرد دانه در تراکم 70 بوته در مترمربع گردید. گرچه طول میانگره های ساقه و وزن خشک بوته در تیمار کلرمکوات کلرید روند کاهشی داشتند لیکن تفاوت آن ها با شاهد معنی دار نگردید. به نظر می رسد در شرایط مشابه با پژوهش حاضر رقم طلایه با تراکم 70 بوته در مترمربع و استفاده از 2.8 لیتر کلرمکوات کلرید در هکتار برای دستیابی به حداکثر عملکرد دانه قابل توصیه باشد.

این تحقیق به منظور تعیین میزان و ماهیت تنوع ژنتیکی و ارتباط بین عملکرد علوفه خشک و سه صفت کیفی (درصد قابلیت هضم، درصد قندهای محلول در آب و درصد پروتئین خام) در یک توده دیپلوئید چچم دائمی (Lolium perenne) تحت شرایط کشت فاصله دار و متراکم انجام شد. تعداد 24 ژنوتیپ به صورت تصادفی انتخاب شدند. هر یک از ژنوتیپ ها به هشت کلون تقسیم شدند و با استفاده از روش تلاقی پلی کراس، بذور فامیل های ناتنی (Half sib families) تولید شدند. سپس کلون های والدینی و بذور نتایج در شرایط کشت فاصله دار و متراکم، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به مدت دو سال مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای اندازه گیری درصد قابلیت هضم، قندهای محلول در آب و پروتئین خام از طیف سنج مادون قرمز نزدیک (NIR) استفاده شد. تجزیه ژنتیکی داده ها، نشان داد که وراثت پذیری عمومی برای صفات کیفی در کشت فاصله دار نسبتا زیاد (0.8- 0.48=h2b) ولی برای عملکرد علوفه متوسط بود (0.49- 0.25=h2b). مقدار وراثت پذیری خصوصی برای عملکرد علوفه کم (0.03- 0.01= h2n) بود در حالی که مقدار آن برای صفات کیفی بیشتر (0.91- 0.03=h2n) بود. نتایج نشان داد که واریانس غیر افزایشی (غالبیت) مهم ترین جز کنترل کننده عملکرد علوفه بوده است در حالی که برای صفات درصد قابلیت هضم، قندهای محلول در آب و پروتئین خام واریانس افزایشی مهم تر بود. همبستگی ژنوتیپی بین قابلیت هضم و درصد قندهای محلول در آب مثبت و معنی دار بود، در حالی که، همبستگی بین پروتئین خام و قندهای محلول منفی و معنی دار بود و این روند در هر دو شرایط کاشت پایدار بود. همبستگی ژنتیکی بین قابلیت هضم و پروتئین خام در کل منفی ولی مقدار آن کم و غیرمعنی دار بود. رابطه بین عملکرد علوفه و قابلیت هضم در دو محیط کاشت متفاوت بود، در کاشت فاصله دار، ضرایب همبستگی نزدیک به صفر ولی در کشت متراکم، ضرایب منفی ولی غیر معنی دار بودند. عملکرد علوفه با قندهای محلول همبستگی مثبت، ولی با درصد پروتئین خام همبستگی منفی و معنی دار داشت.

بذر شش واریته برنج با نام های: بینام، دمسیاه، شاه پسند، سپیدرود، خزر و والد 46 به همراه نتایج حاصل از تلاقی دل آلل آنها در سال 1369 در موسسه تحقیقات برنج کشور - رشت به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار کشت و مورد ارزیابی قرار گرفتند. ده صفت کمی شامل تعداد پنجه در بوته، زمان نشا کاری تا ظهور اولین خوشه، زمان نشا کاری تا رسیدن کامل دانه، ارتفاع بوته، طول خوشه، تعداد دانه پر در خوشه، وزن هزار دانه، تعداد دانه پوک در خوشه، نسبت طول به عرض دانه برنج و عملکرد شلتوک هر بوته با استفاده از میانگین ده نمونه برای هر صفت اندازه گیری و یادداشت برداری شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد که کلیه ژنوتیپ ها از نظر صفات مورد بررسی تفاوت های معنی داری با هم دارند. محاسبه ضرایب همبستگی ژنوتیپی و فنوتیپی برای هر جفت از صفات با برآورد واریانس و کوواریانس های ژنوتیپی انجام گردید. در اکثر موارد علامت ضرایب همبستگی های ژنوتیپی و فنوتیپی با هم یکسان بودند. همچنین در موارد زیادی ضرایب همبستگی ژنوتیپی و فنوتیپی از نظر مقدار به هم نزدیک بودند که نشان دهنده کاهش واریانس و کوواریانس محیطی تا یک سطح قابل اغماض می باشد. برای ارائه نتایج ضرایب همبستگی و علیت از ضرایب همبستگی ژنوتیپی به دلیل اهمیت آن در مقایسه با ضرایب فنوتیپی استفاده شد. ضریب همبستگی ژنوتیپی عملکرد دانه در بوته (گرم) با وزن هزار دانه (**0.31=rG) تعداد دانه پرخوشه (**0.61=rG) و تعداد پنجه در بوته (** 0.37=rG) مثبت و معنی دار و ضریب همبستگی ژنوتیپی عملکرد دانه در بوته با تعداد دانه های پوک در خوشه (** 0.65-=rG)، ارتفاع بوته (**0.26-=rG) و زمان نشاء کاری تا رسیدن کامل دانه (** 0.52-= rG) منفی و معنی دار بود. نتایج حاصل از تجزیه علیت و همبستگی های ژنوتیپی موجود حاکی از این بود که با تکیه بر صفاتی مانند تعداد دانه پرخوشه و زمان نشا تا رسیدگی کامل دانه (زودرسی ژنوتیپ ها) بتوان گزینش موفقی جهت افزایش عملکرد شلتوک هر بوته انجام داد. صفاتی مانند تعداد پنجه بیشتر در بوته و پاکوتاهی بوته ها نیز می تواند با توجه به همبستگی های ژنوتیپی موجود، به تحقیق هدف افزایش عملکرد بوته تا حدودی کمک نماید.

به منظور بررسی اثرات سطوح مختلف تراکم خاک بر روی عملکرد و میزان قند نیشکر واریته CP 48-103 یک مطالعه در مزارع کشت و صنعت امام خمینی در سال زراعی 80-1379 اجرا گردید. این آزمایش در یک مزرعه راتون اول با رعایت اصل یکنواختی در انتخاب مزرعه به اجرا در آمد. طرح آزمایشی این مطالعه به صورت بلوک های کامل تصادفی درچهار سطح تراکم خاک و سه تکرار انجام شد. در این تحقیق خاک مزرعه (فواصل بین ردیف های کشت) در رطوبت مناسب توسط تراکتور به همراه تریلی حمل نی به دفعات 0، 3، 6 و 9 بار تردد به درجات مختلف متراکم گردید. تیمار تراکم خاک در چهار سطح شامل: 0، 900، 1800 و 2700 کیلوپاسکال بود. مقاومت فروسنجی(Penetrometer resistance) خاک در تراکم های یاد شده و تحت شرایط رطوبتی مذکور به ترتیب برابر با 650، 1250، 2350، 3250کیلوپاسکال بود. نتایج این مطالعه نشان داد که با افزایش تراکم خاک تا یک مقاومت فروسنجی 650 کیلوپاسکال هیچ گونه کاهش معنی داری بر روی عملکرد کمی و کیفی نیشکر ملاحظه نگردید. با افزایش بیشتر تراکم خاک تا میزان 3250 کیلو پاسکال مقاومت فروسنجی خاک، ارتفاع گیاه، عملکرد نی، تعداد پنجه ها در واحد سطح و وزن ماده خشک برگ، ساقه و نی در سطح 5 درصد احتمال، کاهش یافت. نتایج به دست آمده نشان داد نیروئی که ریشه گیاه نیشکر اعمال می کند بیش از 900 کیلوپاسکال است. از لحاظ عملکرد کیفی، سطوح مختلف تراکم خاک بر روی عملکرد ساکارز اثر معنی داری نداشت، اگرچه یک روند کاهشی در عملکرد ساکارز با افزایش تراکم خاک ملاحظه گردید. درصد ساکارز و خلوص شربت نیز با افزایش تراکم خاک یک روند کاهشی را نشان داد هرچند این روند از لحاظ آماری معنی دار نبود. اندازه گیری شاخص های فیزیولوژیکی رشد مانند شاخص سطح برگ(Leaf Area Index)، سرعت رشد محصول (Crop Growth Rate)، سرعت جذب خالص(Net Assimillation Rate)  و سرعت رشد نسبی  (Relative Growth Ratio)مشخص شد که با افزایش تراکم خاک از یک مقاومت فروسنجی 650 به 3250 کیلوپاسکال این شاخص ها روند کاهشی معنی داری را نشان دادند.

به منظور ارزیابی تحمل سیب زمینی(Solanum tuberosum L.)  به تنش خشکی، سه رقم مارفونا، آگریا و دراگا در طی سال زراعی 1379در گلدان کشت شدند. آزمایش در قالب فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی در پنج تکرار به اجرا گذاشته شد.فاکتورهای مورد مطالعه شامل شدت تنش در سه سطح (80%، 60%، و 40% آب قابل استفاده خاک) در مقایسه با شاهد و در سه مرحله رشدی (از کاشت تا ظهور 50% بوته ها، از ظهور 50% بوته ها تا تشکیل استولون و از تشکیل استولون تا تشکیل غده) بود. نتیجه آزمایش نشان داد که اعمال گونه تنش، محتوای نسبی آب، کارآیی مصرف آب، تعداد غده در بوته، درصد ماده خشک و عملکرد را به شدت کاهش داد ولی نشت از دیواره سلولی را افزایش داد. در مجموع، رقم آگریا بیشترین عملکرد را به همراه حداقل نشت از دیواره سلولی و کار آیی مصرف آب داشت. در حالی که رقم دراگا کمترین عملکرد را به همراه حداکثر درصد ماده خشک و حداقل محتوای نسبی آب و تعداد غده در گیاه نشان داد. تنش در مرحله استولون به طور غیر معنی دار عملکرد را کاهش داد. شدت تنش متوسط (60 درصد آب قابل استفاده خاک) حداقل عملکرد را تولید کرد. در حالی که سطوح تنش اختلاف معنی دار با هم نشان ندادند. هم چنین اختلاف بین شدت های مختلف تنش فقط در رقم آگریا معنی دار شد. نتایج نشان داد که در ارقامی که محتوی نسبی آب(RWC)  بالاتر و نیز تعداد غده متوسط دارند، تقسیم اسیمیلات ها در غده ها مطلوب تر و در نتیجه منجر به افزایش عملکرد گردید.

به منظور مقایسه دو روش کاشت هیرم کاری و خشکه کاری در لوبیا، آزمایشی بر روی چهار رقم لوبیا چیتی در ایستگاه ملی تحقیقات لوبیای خمین، در طی سال های زراعی 1374 و 1375 اجرا گردید. آزمایش به صورت طرح کرت های خرد شده نواری (Split block) با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار، با دو عاملA و B اجرا گردید. عاملA  در کرت های عمودی و در چهار سطح شامل ارقام لوبیا چیتی تلاش، محلی خمین،G-14088  و C.O.S-16 و عاملB  در کرت های افقی و در دو سطح روش کاشت هیرم کاری و خشکه کاری بررسی گردید. در این بررسی تراکم ثابت 20 cm×14 cm (357142 بوته در هکتار) در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که بین ارقام از نظر ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، و عملکرد اختلاف معنی دار وجود دارد. رقم لوبیا چیتی محلی خمین با ارتفاع 95 سانتیمتر بیشترین ارتفاع بوته، و رقم تلاش با تعداد 13.95 غلاف، بیشترین تعداد غلاف در بوته را داشت. رقم C.O.S-16 بیشترین تعداد دانه به تعداد 60 دانه در بوته و بیشترین عملکرد به مقدار 2809 کیلوگرم در هکتار را داشت. در بررسی روش های کاشت مشاهده شد که در روش کشت هیرم کاری ارتفاع بوته بیشتر بود. به علاوه تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و در نتیجه عملکرد نیز بیشتر بود. بررسی اثر متقابل بین ارقام مختلف لوبیا چیتی و روشهای کشت نشان داد که بیشترین تعداد غلاف در بوته به تعداد 14 عدد، تعداد دانه در بوته به تعداد  60دانه و در نتیجه عملکرد به مقدار 2952 کیلوگرم در هکتار مربوط به رقم C.O.S-16 در روش هیرم کاری بود.

در این بررسی به منظور شناخت مناسب ترین تراکم و مناسب ترین ژنوتیپ گندم دوروم (معرفی شده توسط مرکز تحقیقات کشاورزی خوزستان) از لحاظ کمی و کیفی، آزمایشی در مزرعه آزمایشی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه طرح بلوک های کامل تصادفی استفاده شد. آزمایش از شهید چمران اهواز در سال زراعی 77-1376 انجام گرفت. در این (درصد وزنی دانه هایی که مقطع آردی داشتند)؛ کیفیت،yellow berry لکه آردی (خصوصیات مورد مطالعه درصد پروتئین، درصد پروتئین دانه، تعداد سنبله در واحد سطح و نیز عملکرد دانه بود. در بین ژنوتیپ های مورد آزمایش بیشترین درصد (11.53 درصد) و Chen/Altar ژنوتیپShwa/Mald,Gediz Altar84, Chen/Altar, Aconchi89) ) بالاترین کیفیت پروتئین را با عدد زلنی(Shwa/Mald  کمترین درصد (2.3 درصد) لکه آردی را داشتند. Shwa/Mald) ژنوتیپ) بالاترین درصد (13.66%) پروتئین Shwa/Mald پایین ترین کیفیت را با عدد زلنی 29.44 دارا بودند. ژنوتیپ Altra 84) 35.31 و در بین ژنوتیپ های مختلف داشت. تراکم های 400 و 500 بوته در مترمربع بیشترین درصد (8.5%) و تراکم 200 بوته در مترمربع را کمترین درصد (3.16%) لکه آردی را داشت در مورد درصد پروتیئن دانه روند برعکس بود به طوری که تراکم 200 بوته در متر مربع بالاترین درصد پروتئین دانه (13.12%) و تراکم 500 بوته در متر مربع کمترین درصد پروتئین دانه (12.31%) را داشت. در مورد کیفیت پروتئین دانه با وجود دارا بودن روند افزایش از تراکم های بیشتر به طرف تراکم های پایین تر، اختلاف معنی داری بین تراکم های مختلف مشاهده نشد. با افزایش تراکم، عملکرد دانه افزایش یافت (بالاترین عملکرد در تراکم 500 بوته در مترمربع با بالاترین عملکرد را در بین ژنوتیپ ها دارا بود (4976 کیلوگرم در هکتار میانگین Chen/Altar 5678 کیلوگرم در هکتار) و ژنوتیپ چهار تراکم). همبستگی منفی معنی داری بین کیفیت پروتئین با عملکرد دانه (در سطح 5%) و همچنین درصد پروتئین با عملکرد دانه (در سطح 1%) چه در تراکم ها و چه در ژنوتیپ ها مشاهده شد ولی درصد لکه آردی با عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی داری (در سطح 1%) داشت. با توجه به نتایج به دست آمده از این آزمایش برای شرایط آب و هوایی اهواز ژنوتیپ در تراکم 500 بوته در مترمربع قابل توصیه می باشد.Shwa/Mald