مجله علوم زراعی ایران
سال:1380 | دوره:3 | شماره:4 |تعداد مقالات:8

یکصد و بیست لاین و رقم گندم در ایستگاه تحقیقاتی ساری و 217 لاین در ایستگاه تحقیقاتی گرگان به منظور بررسی همبستگی بین صفات تراکم سنبله، ارتفاع بوته، وزن هزاردانه و تعداد روزها تا به سنبله رفتن با شدت آلودگی به بیماری بلایت فوزاریومی سنبله(Fusarium Head Blight)  مورد ارزیابی قرار گرفتند. تمامی مواد آزمایشی در هر دو ایستگاه در شرایط سیستم مه پاش (Mist) کشت گردیده و پس از چند بار اسپرپاشی با قارچ عامل بیماری (آلودگی مصنوعی) نسبت به ارزیابی لاین ها به بیماری اقدام گردید. نتایج به دست آمده از محاسبه ضرایب همبستگی و رگرسیون چند متغیره در ایستگاه ساری نشان داد که بین درصد آلودگی دانه با وزن هزاردانه و بین درصد آلودگی سنبله(Disease Incidence)  با تراکم سنبله و نیز بین درصد آلودگی سنبلچه (Disease Index) با وزن هزاردانه و تراکم سنبله همبستگی معنی دار و معکوس و همچنین بین تعداد روزهای تا به خوشه رفتن با شدت آلودگی سنبلچه ضریب رگرسیونی معکوس و معنی دار وجود دارد. نتایج بررسی در ایستگاه گرگان نیز نشان داد که بین درصد آلودگی سنبله، سنبلچه و نیز آلودگی دانه با وزن هزاردانه و همچنین بین درصد آلودگی سنبلچه با ارتفاع بوته همبستگی معنی دار و معکوس وجود دارد. با استفاده از چنین نتایجی با اطمینان بیشتری می توان نسبت به غربال رژیم پلاسم گندم برای دستیابی به منابع مقاومت به بیماری فوزاریوم سنبله گندم اقدام نمود.

برنج از گیاهان زراعی مهم ایران محسوب و در مناطق جغرافیایی وسیعی کشت می شود. این امر می تواند سبب ایجاد تنوع ژنتیک در آن گردد. تنوع ژنتیک، ماده اولیه برای هر برنامه به نژادی محسوب می شود. در این مطالعه تنوع ژنتیک 113 رقم از ارقام بومی و اصلاح شده برنج های ایرانی موجود در بانک ژن که از مکان های جغرافیایی متفاوت جمع آوری شده بودند مورد مطالعه قرار گرفت. دی ان ای(DNA)  ارقام مورد بررسی پس از استخراج با استفاده از 14 آغازگر رپید در واکنش زنجیره ای پلیمراز تکثیر شدند و 136 نشانگر تولید کردند. امتیاز دهی بر اساس حضور (یک) و عدم حضور (صفر) باندها صورت گرفت. ماتریس شباهت داده ها بر اساس ضریب شباهت جاکارد تشکیل شد و دندروگرام با استفاده از روشUPGMA  نرم افزاری رایانه ایNTSYS  ترسیم شد. ارقام مورد مطالعه به هفت گروه تقسیم شدند که شباهت بین آنها حداکثر هشتاد و هشت درصد و حداقل چهل و پنج درصد بود. در بین ارقام اصلاح شده مورد بررسی، ارقام گیل 3 و سفیدرود با 70% شباهت نزدیک ترین ارقام اصلاح شده به یکدیگر بودند. ارقام با نام محلی مشابه که از مناطق مختلف جمع آوری شده بودند، با وجود داشتن نام های یکسان، تنوع ژنتیک قابل ملاحظه ای داشتند، به طوری که فاصله ژنتیک بین این ارقام و فاصله ژنتیک آنها از سایر ارقام تفاوت معنی داری نشان ندادند. برنج های ایرانی موجود در بانک ژن حتی در صورت برخورداری از نام های مشابه دارای تنوع زیادی بودند. از این تنوع می توان در برنامه های به نژادی بهره برداری کرد.

به منظور تعیین نیاز غذایی گندم رقم سبلان در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی، این بررسی در قالب طرح بلوک های خرد شده با عامل آبیاری در کرت های اصلی با سه سطح دیم (I0)، یک نوبت آبیاری در مرحله ظهور سنبله (I1) و دو نوبت آبیاری در مراحل ظهور سنبله و شیری شدن دانه (I2)  و تیمارهای نیتروژن (0،60  و 120 کیلوگرم نیترژن در هکتار) و فسفر (0 و 60 کیلوگرم P2O5 در هکتار) به صورت فاکتوریل در کرت های فرعی با سه تکرار و به مدت چهار سال زراعی از سال 1371 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه به اجرا در آمد. میزان آبیاری در هر مرحله بر اساس کمبود رطوبت خاک نسبت بهF.C.  و تا عمق صد سانتیمتری خاک اعمال گردید. نیتروژن از منبع اوره در دو نوبت (نصف در زمان کاشت + نصف دیگر در تیمارهای آبیاری هم زمان با اولین آبیاری و در شرایط دیم در نیمه دوم فروردین) و فسفر از منبع سوپر فسفات تریپل در زمان کاشت تامین گردید. نتایج این تحقیق نشان داد که انجام آبیاری تکمیلی اثر معنی داری در سطح احتمال 1% در افزایش عملکرد دانه، عملکرد کاه و کلش و وزن هزار دانه دارد و بیشترین عملکرد دانه به میزان 1843 کیلوگرم در هکتار از آبیاری در مرحله ظهور سنبله و کمترین آن به میزان 1627 کیلوگرم در هکتار از تیمار شاهد I به دست آمد. با کاهش رطبت خاک ازF.C. ، اثر بخشی آبیاری تکمیلی در افزایش عملکرد دانه افزایش یافت. کاربرد نیتروژن به طور معنی داری در سطح احتمال 1% عملکرد دانه را افزایش داد و با استفاده از معادلات رگرسیونی نیاز نیتروژن گندم در شرایط دیم و یک نوبت آبیاری در زمان ظهور سنبله به ترتیب 48 و 63 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و نیاز فسفر آن در شرایط یاد شده به ترتیب 20 و 28 کیلوگرم P2O5 در هکتار تعیین گردید، بنابراین نیاز نیتروژن و فسفر گندم در شرایط آبیاری تکمیلی بیشتر از شرایط دیم بود.

استفاده از روش های مبارزه شیمیایی و علفکش ها به مقدار کمتر از میزان توصیه شده، جهت کاهش هزینه ها و سلامت محیط زیست و در نتیجه افزایش تولید ضروری است. به این منظور در سال زراعی 1379 آزمایش مزرعه ای در قالب بلوک های کامل تصادفی با 11 تیمار و چهار تکرار در ساری با هدف بررسی اثر مقادیر کاهش یافته علفکش ها بر مهار علف های هرز و عملکرد سویا به اجرا در آمد. در این تحقیق از سه علفکش تریفلورالین (به صورت پیش از کشت) ستوکسیدیم و بنتازون (به صورت پس رویشی) در میزان های توصیه شده، 75% و 50% میزان توصیه شده استفاده گردید. یازده تیمار آزمایش: علفکش تریفلورالین با مقادیر 84% (میزان توصیه شده)، 0.63 و 0.42 کیلوگرم ماده موثر در هکتار و ستوکسیدیم با مقادیر 0.224 (میزان توصیه شده)، 0.168 و 0.112 کیلوگرم ماده موثر در هکتار و بنتازون با مقادیر 0.48 (میزان توصیه شده)، 0.63 و 0.42 کیلوگرم ماده موثره در هکتار و دو تیمار شاهد با وجین و بدون وجین بود. با توجه به عملکرد تیمارهای مختلف، امکان کاهش مصرف علفکش تا حد 50% میزان توصیه شده وجود دارد. کلیه تیمارهای علفکش توانست با گاوپنبه و تاج خروس بیش از 90% مبارزه کند. در تیمارهای کاربرد 50% میزان توصیه شده علفکش های تریفلورالین و ستوکسیدیم بهترین درصد مهار علف های هرز باریک برگ مشاهده شد. هیچ یک از علفکش های مورد استفاده اثر سو بر سویا نداشتند. مقادیر کاهش یافته علفکش ها از لحاظ درصد مهار علف های هرز و هم چنین از نظر تولید محصول سویا با میزان توصیه شده اختلاف معنی داری نداشت.

گیاهانی که در معرض شوری قرار می گیرند بین انباشته شدن برخی ترکیبات آلی ریز مولکول که در تنظیم و تعدیل فشار اسمزی سلول در شرایط تنش نقش دارند، ارتباط خاصی وجود دارد. به منظور بررسی انباشتگی برخی از این ترکیبات بر روی روابط آبی ارقام یونجه، آزمایشی با چهار رقم سیستان و بلوچستان، گلستان (20313)، فائو (2566) و همدانی محلی اهر در شرایط گلخانه ای در پنج سطح شوری شامل صفر (شاهد)، 50، 100، 150 و 200 میلی مولارNacl  تحت شرایط آبکشت و با استفاده از محلول غذایی هوگلند انجام شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بود. نتایج حاصل از بررسی نشان داده است که تنش شوری پتانسیل آب گیاه و محتوای رطوبت نسبی (RWC) آب بافت ها را کاهش داد. کاهش در میزانRWC  متناسب با کاهس پتانسیل آبی بود به نحوی که کمترین میزان کاهش RWC و پتانسیل آبی در شرایط شور در رقم گلستان (20313) و بیشترین کاهش در رقم همدانی محلی اهر بود. نتایج نشان داد که عامل مهم کاهش پتانسیل آبی ارقام در شرایط شور انباشت متابولیت های سازگاری به ویژه کربوهیدرات های محلول می باشد. همبستگی بین متابولیت های سازگاری باRWC  مثبت و معنی دار ولی با پتانسیل آبی منفی و غیرمعنی دار بود. تغییرات صفات مورد بررسی در اثر شوری در ارقام نیز معنی دار بود. بیشترین میزان تجمع پرولین و کربوهیدرات های محلول در ارقام سیستان و بلوچستان و گلستان (20313) و کمترین آنها در ارقام فائو (2566) و همدانی محلی اهر بود. در تاثیر متابولیت های سازگاری بر روی روابط آبی ارقام یونجه مقاومت روزانه ای نیز دخالت داشت، به طوری که ارقام متحمل با کمترین مقاومت روزانه ای انرژی بیشتری جهت تولید متابولیت های سازگاری فراهم کردند.

بررسی اثرات تاریخ های مختلف کاشت بر طول مراحل رشد و نمو رقم سویا در ایستگاه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی چهارمحال و بختیاری واقع در شهرستان لردگان در سال 1376  انجام گرفت. بدین منظور پنج رقم سویا به نام های ویلیامز، هارکور، الجین، زان و لاین 18 کرج در تاریخ کاشت های 26 خرداد، 7 تیر و 23 تیر به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی مورد مقایسه قرار گرفتند. تاریخ های کاشت به عنوان عامل اصلی و ارقام به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. با تاخیر در کاشت تعداد روز از سبز شدن تا گلدهی در کلیه ارقام مورد بررسی کاهش یافت و میزان درجه روز رشد لازم افزایش پیدا کرد. ولی فاصله زمانی از سبز شدن و از گلدهی تا رسیدگی فیزیولوژیک افزایش پیدا کرد و میزان درجه روز رشد از گلدهی تا رسیدگی فیزیولوژیکی نقصان پیدا کرد. رقم هارکور پس از 101 روز و رقم ویلیامز و لاین کرج 18 پس از 117 روز به مرحله رسیدگی کامل رسیدند. اثر تاریخ کاشت بر طول دوره رشد و نمو در سطح احتمال 1% معنی دار بود. با تاخیر در کاشت ارتفاع بوته، ارتفاع اولین غلاف از سطح خاک، تعداد شاخه فرعی، شاخص برداشت و عملکرد کاهش یافت. مقایسه میانگین ها نشان داد که طول دوره رشد و نمو با تاخیر در کاشت روند کاهش داشت. تاریخ کاشت اول (26 خرداد) مناسب ترین تاریخ کاشت برای کشت دوم بود و بالاترین عملکرد به مقدار 2942.2 کیلوگرم در هکتار در این تاریخ کاشت حاصل گردید.