مجله علوم زراعی ایران
سال:1380 | دوره:3 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

به منظور بررسی اثرات تراکم بوته و مقادیر کود نیتروژن بر عملکرد و اجزاء عملکرد ذرت دانه ای (Zea mays L.) رقم SC704، آزمایشی در نیمه اول سال 1378 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز واقع در کوشکک با استفاده از طرح کرت های خرد شده، در قالب بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار انجام گردید. مقادیر صفر، 80، 160 و 240 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار به عنوان فاکتور اصلی و تراکم های 6، 7.4، 8.8 و 10.2 بوته در متر مربع به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. فاصله بین ردیف 75 سانتیمتر منظور گردید. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش میزان نیتروژن تفاوت معنی داری بین سطوح 80، 160 و 240 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار در مورد وزن بلال وجود نداشت. کمترین میزان وزن بلال مربوط به کمترین سطح کود نیتروژن بود که با بقیه سطوح تفاوت معنی داری داشت. با افزایش میزان نیتروژن، وزن هزاردانه افزایش یافت. این افزایش بین سطوح 160 و 240 کیلوگرم نیتروژن معنی دار نگردید. بین سطوح 80، 160 و 240 کیلوگرم نیتروژن در مورد شاخص برداشت، عملکرد دانه و تعداد دانه در بلال اختلاف معنی داری وجود نداشت. کود نیتروژن با تاثیر مثبت بر تعداد دانه در هر بلال باعث افزایش عملکرد دانه گردید. شاخص برداشت تحت تاثیر تراکم بوته قرار نگرفت. با افزایش تراکم بوته، تعداد دانه در بلال، وزن هزار دانه و وزن بلال کاهش یافت، که در واقع با افزایش تراکم بوته، عملکرد دانه در هر بوته کاهش یافته است. بنابراین افزایش عملکرد دانه به علت افزایش تعداد بوته در واحد سطح زمین است که جبران کاهش عملکرد در هر بوته را نموده است. بالاترین عملکرد دانه (12490 کیلوگرم در هکتار) از برهمنکش بالاترین میزان کود نیتروژن (240 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) و بالاترین میزان تراکم بوته (10.2 بوته در متر مربع) به دست آمده است.

یونجه(Medicago sativa)  یکی از گیاهان مهم علوفه ای است که به صورت دیم و آبی در کشور کشت می گردد. یکی از عوامل موثر در کاهش تولید آن شوری منابع آب و خاک می باشد که با انتخاب ژنوتیپ های متحمل به شوری امکان تولید بیشتر و گسترش کشت این گیاه در شرایط شور کشور فراهم می گردد، لذا 45 لاین یونجه بومی و وارداتی از نظر تحمل به شوری مورد بررسی قرار گرفتند. آزمایش با استفاده از طرح فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی در گلدان های حاوی پرلایت در سه تکرار انجام شد. گیاهان تا 40 روز پس از جوانه زدن با محلول غذایی هوگلند تغییر یافته آبیاری و بعد از آن تیمارهای شوری شامل 0، 50، 100، 150 و 200 میلی مولار نمک در محلول های غذایی اعمال و مدت 60 روز دیگر آبیاری به همین ترتیب ادامه یافت. پس از اعمال شوری هر 15 روز یکبار نمونه برداری جهت تعیین وزن خشک اندام هوایی، سطح برگ و ارتفاع بوته ها انجام شد. در اثر اعمال شوری سطح برگ، وزن خشک اندام های هوایی و ریشه، ارتفاع بوته ها کاهش و نسبت ریشه به اندام هوایی افزایش یافت. بیشترین میزان همبستگی با وزن خشک اندام هوایی در شرایط شور را به ترتیب صفات وزن خشک ساقه(R2=0.98) ، وزن خشک برگ (R2=0.85) و سطح برگ R2=0.49)) نشان دادند. با استفاده از تجزیه کلاستر لاین های گلستان (20313) و فائو (2566) به ترتیب متحمل ترین و حساس ترین لاین ها به شوری و لاین های همدانی اهر و سیستان و بلوچستان به عنوان لاین های نیمه حساس و نیمه متحمل انتخاب شدند.

در سال 1375 بررسی سهم پارامتری رشد در میزان عملکرد دانه، تعیین مشخصات فرم دلخواه و مناسب ترین زمان کاشت ارقام سویا در مزرعه مرکز خدمات قهدریجان اصفهان انجام شد. برای این منظور پنج رقم سویا همگی با رشد نامحدود به نام های ویلیامز، وودورث و زان متعلق به گروه III رسیدگی و هاک و بلاک هاک متعلق به گروه II رسیدگی که در آزمایش های قبلی بر اساس عملکرد دانه ساقه اصلی انتخاب شده بودند مورد مطالعه قرار گرفتند. ارقام ذکر شده در چهار تاریخ کاشت (ششم، شانزدهم و بیست و ششم اردیبهشت و ششم خرداد) به صورت مربع لاتین با توزیع کرت های خرد شده مقایسه گردیدند. تاریخ های کاشت به عنوان کرت های اصلی و ارقام به عنوان کرت های فرعی به صورت تصادفی توزیع شدند. ضرایب همبستگی بین صفات و معادله رگرسیون چند متغیره خطی مرحله ای بین میانگین عملکرد بوته و صفات دیگر مقایسه گردیدند. تعداد دانه در ساقه های فرعی بالاترین همبستگی را با عملکرد بوته داشت و همچنین بیشترین تغییرات عملکرد دانه را در معادله رگرسیون توضیح داد. تجزیه علیت بر اساس متغیرهای وارد شده در مرحله نهائی معادله رگرسیون مرحله ای شامل تعداد دانه در ساقه های فرعی، تعداد گره در ساقه اصلی، تعداد غلاف در هرگره ساقه اصلی، وزن هزاردانه، تعداد ساقه فرعی در بوته، متوسط طول ساقه فرعی و تعداد غلاف در هر گره ساقه فرعی انجام شد. بر اساس نتایج حاصله تعداد دانه در ساقه های فرعی، بالاترین اثر مستقیم را بر عملکرد بوته داشت و اثرات غیرمستقیم تعداد ساقه های فرعی در بوته، طول ساقه فرعی و تعداد غلاف در هر گره ساقه فرعی از طریق تعداد دانه در ساقه های فرعی مثبت و بالا بودند. بنابراین به نژادی ارقام یاد شده را می توان بر اساس تلاقی این ارقام با ارقامی که دارای تعداد دانه در ساقه های فرعی زیادی هستند برنامه ریزی کرد. بدین منظور وجود تعداد زیادی ساقه فرعی و تعداد غلاف در هر گره ساقه فرعی ضروری به نظر می رسد.

نمو فنولوژیک گونه های علف هرزی که در زیر سایه انداز یک گیاه زراعی رشد می کنند ممکن است علاوه بر دما و طول روز تحت تاثیر کمیت نور (PPFD) و کیفیت تشعشع (نسبتR:FR ) نیز قرار گیرند. به منظور کمی نمودن اثرات PPFD ورودی و R:FR بر فنولوژی، نمو و تجمع ماده خشک تاج خروس ریشه قرمز (Amaranthus retroflexus L.) آزمایشی در شرایط محیطی کنترل شده انجام شد. گیاهچه های تاج خروس از مرحله یک برگی تا آغاز تشکیل بذر تحت سه تیمار نوری مرکب از PPFD/R:FR در اتاقک های رشد مورد بررسی قرار گرفتند. تیمارها عبارت بودند از: (1)PPFD  وR:FR  زیاد (550 µ mol.m-2.S-1) زیاد (1.4);(HH)  PPFD(2) کم (180 µ mol-2.S-1) وR:FR  زیاد PPFD (3); (LH)(1.4) کم وR:FR  کم (0.8).(LL)  آزمایش با سه تکرار در دو طول روز 12 و 16 ساعته انجام شد. نتایج نشان داد که افزایشPPFD  (تیمارHH  در مقابلLH ) سرعت ظهور برگ(RLA)  را در هر دو طول روز تسریع نموده است. همچنین تیمار نوری غنی از نور قرمز دور،(LL) FR  اثرPPFD  کم بر سرعت ظهور برگ در طول روز 12 ساعته را خنثی نمود اما در طول روز بلند چنین تاثیری نداشت. هنگامی کهRLA  به ازایPPFD  تجمعی در طول زمان محاسبه شد، میانگینRLA  در طول روز 16 ساعته 14% بیشتر از طول روز 12 ساعته بودPPFD  کم، ظهور مراحل نمو زایشی شامل ظهور آغازه زایشی، گلدهی و آغاز تشکیل بذر را به تعویق انداخت. تغییر ارتفاع گیاه یکی از اثرات تلفیقی کمیت و کیفیت نور بود. کل تجمع بیوماس و اختصاص ماده خشک به استثنای تجمع ماده خشک ساقه تحت تاثیرPPFD  قرار گرفت. در مجموع نتایج این تحقیق نشان داد که هم کمیت و هم کیفیت تشعشع بر فنولوژی تاج خروس تاثیر دارند.

مطالعات مزرعه ای به منظور بررسی اثر بقایای آفتابگردان بر رشد و عملکرد پنبه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار و 15 تیمار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی ساری انجام شد. تیمارها شامل: بقایای تازه آفتابگردان در میزان های (8 و 16 درصد وزن خاک) از ریشه، ساقه، برگ، برگ - ساقه، برگ - ریشه، ساقه - ریشه، برگ – ساقه - ریشه که با خاک مخلوط شد و تیمار شاهد بدون بقایا در نظر گرفته شد. بقایای آفتابگردان اثر بازدارنده بر رویش، وزن خشک، ارتفاع و عملکرد پنبه داشت که این اثر با افزایش میزان بقایا افزایش یافت. در بین تیمارها ریشه کمترین اثر و ترکیب سه جز برگ و ساقه و ریشه بیشترین تاثیر را داشت. در تیمارهای برگ، ریشه و ساقه به تنهایی تفاوت معنی داری در سطح 5% مشاهده شد. در بین تیمارهای برگ - ساقه، برگ - ریشه - ساقه و ریشه تفاوت معنی داری وجود نداشت. نتایج این تحقیق نشان داد که اجزا مختلف بقایای آفتابگردان می تواند اثر بازدارنده بر پیدایش جوانه و رشد پنبه داشته باشند. با توجه به این تحقیق باید فاصله زمانی مناسبی بین کاشت پنبه بعد از برداشت آفتابگردان بهاره در نظر گرفت.

به منظور بررسی رقابت یولاف وحشی با سه رقم گندم زمستانه، آزمایشی در گلخانه اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با استفاده از سری های جایگزینی شامل سه تکرار بود. کل عملکرد نسبی(RYT)  در کلیه ارقام مورد مطالعه و در کلیه نسبت های مخلوط کمتر و یا در حدود یک بود که نشان داد یولاف وحشی و گندم بر سر منابع مشترکی با یکدیگر رقابت می کنند. در رقم کراس آزادی و نیک نژاد، ضریب انبوهی نسبی (RCC)  گندم به یولاف وحشی و یولاف وحشی به گندم با یکدیگر برابر بود که مشابهت در توانایی رقابتی بین دو گونه را ثابت می کند. RCC یولاف وحشی نسبت به رقم داراب 2 مهاجم تر بودن آن نسبت به رقم یاد شده را نشان داد. در هر سه رقم مورد مطالعه با افزایش تعداد بوته یولاف وحشی در هر گلدان، ارتفاع و سطح برگ نهایی کاهش یافت. ارتفاع نهایی در کلیه ارقام و در نسبت های 1:3 (1 بوته گندم و 3 بوته یولاف وحشی) و 2:2 با نسبت 4:0 (4 بوته گندم) از نظر آماری معنی دار بود. سطح برگ در ارقام کراس آزادی، نیک نژاد و داراب 2 به ترتیب 5، 10 و 12درصد کاهش یافت و این کاهش ها از نظر آماری معنی دار بود. هنگامی که تعداد بوته یک گونه کاهش و یا افزایش یافت وزن خشک گونه دیگر نیز افزایش و یا کاهش نشان داد (دو گونه نسبت عکس با یکدیگر داشتند) و در رقم داراب 2 مجموع وزن خشک دو گونه نسبت به دو رقم دیگر کاهش بیشتری را نشان داد. تعداد سنبله گندم و پانیکول یولاف وحشی و همچنین وزن هزاردانه دو گونه با افزایش تراکم یک گونه کاهش معنی داری یافت. با افزایش و یا کاهش تراکم دو گونه عملکرد دانه نیز به ترتیب کاهش و افزایش یافت و مجموع عملکرد رقم داراب 2 و یولاف وحشی کاهش بیشتری از دو رقم دیگر داشت. در نسبت های 1:3 و 2:2 رقابتی بین یولاف وحشی و گندم از نظر عملکرد دانه وجود نداشته است. در کلیه نسبت ها در این آزمایش اعداد سمت چپ و راست به ترتیب مربوط به تراکم گندم و راست تراکم یولاف وحشی است