مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی
سال:1388 | دوره:9 | شماره:2 (پیاپی 22) |تعداد مقالات:10

ارزشیابی عملکرد یادگیرندگان، یکی از مولفه های مهم و حساس در فرآیند یاددهی - یادگیری و از عناصر اساسی هر برنامه درسی است. در حال حاضر، ارزشیابی های رایج در فرآیند یاددهی - یادگیری، عمدتا پاسخ محور بوده و بر یادآوری ساده اطلاعات و انجام تکالیف سطوح پایین تاکید دارد در صورتی که در شرایط بیماری و حل مساله، سطوح بالای حیطه شناختی حایز اهمیت می باشد و این امر مستلزم بکارگیری شیوه های نوین ارزشیابی است. یکی از این روش ها «آزمون بالینی ساختاردار عینی»(Objective Structured Clinicl Examination-OSCE)  می باشد که برای اولین بار در سال 1975 توسط دکتر هاردن معرفی شد. بسیاری از استادان،OSCE  را روشی کارآمد برای ارزیابی همه جانبه شایستگی ها می دانند و در بسیاری از دانشگاه های معتبر دنیا نیز از این آزمون به عنوان معیار ارزشیابی استفاده می شود. با توجه به گسترش برنامه های بازآموزی در ایران، ضرورت ارزیابی دقیق این برنامه ها و پژوهش درباره آنها به عنوان یک نیاز احساس می شود. بنابراین، پژوهشگران بر آن شدند تا با استفاده از آزمون بالینی ساختاردار عینی به بررسی دیدگاه شرکت کنندگان یک دوره بازآموزی از این شیوه ارزشیابی، بپردازند.

مقدمه: شناسایی نیازهای آموزشی، گامی مهم در برنامه ریزی برای برنامه های رشد اعضای هیات علمی بوده و نقش مهمی در ارتقای کیفیت آموزش دارد. هدف این مطالعه تعیین نیازهای آموزشی و اولویت بندی این نیازها در اعضای هیات علمی بالینی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بود.روش ها: در این مطالعه توصیفی - مقطعی، ابتدا با استفاده از شاخص های به دست آمده از نظرسنجی، مرور متون و مطالعات داخلی و خارجی مشابه و دستورالعمل شش حیطه ای شرح وظایف اعضای هیات علمی، پرسشنامه ای تنظیم گردید. پرسشنامه برای کلیه اعضای هیات علمی بالینی دانشکده پزشکی (275 نفر) ارسال شد. اهمیت نیاز آموزشی با نمره 1 تا 20 مشخص گردیده بود. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد و به منظور توصیف داده ها از شاخص های آماری میانگین و انحراف معیار استفاده گردید.نتایج: حیطه های مختلف نیاز آموزشی به ترتیب: حیطه توسعه فردی، پژوهش، فعالیت های اجرایی و مدیریتی، آموزش، خدمات درمانی و ارتقای سلامت و فعالیت های تخصصی خارج از دانشگاه اولویت بندی گردید. اولویت اول در حیطه آموزش، نحوه پرورش یادگیری همیشگی و خودآموزی در دانشجویان؛ در حیطه پژوهش، مهارت تحلیل آماری داده ها؛ در حیطه توسعه فردی، گفتگو به زبان انگلیسی؛ در حیطه فعالیت های اجرایی و مدیریتی، مدیریت زمان؛ در حیطه خدمات درمانی و ارتقای سلامت، نحوه ثبت اطلاعات بیمار؛ در حیطه فعالیت های تخصصی خارج از دانشگاه، اصول و روش های ارایه آموزش و مشاوره به جامعه توسط رسانه های ارتباط جمعی بود.نتیجه گیری: اعضای هیات علمی به هر شش حیطه اصلی، بویژه حیطه توسعه فردی نیاز آموزشی دارند. حیطه آموزش به صورت شایسته و درخور، مورد توجه قرار نگرفته است. پیشنهاد می گردد برای برنامه ریزی اهمیت و وزن هر شش حیطه به صورت استاندارد مشخص شود.

مقدمه: ارایه درس جمعیت و تنظیم خانواده در دوره های مختلف دانشگاهی، به منظور ارتقای سطح آگاهی دانشجویان در زمینه مسایل تنظیم خانواده می باشد. این مطالعه با هدف تعیین نقش آموزش واحد درسی جمعیت و تنظیم خانواده در دانش و نگرش دانشجویان دختر کارشناسی دانشگاه تبریز نسبت به موضوعات مربوطه، مقایسه دانش کسب شده گروه های تحصیلی و تعیین نگرش آنان در مورد جنسیت مدرس این درس انجام گرفت.روش ها: در این مطالعه توصیفی - مقطعی، از میان کلیه دانشجویان دختر کارشناسی ورودی 1383 و 84 دانشگاه تبریز، 336 نفر به روش نمونه گیری چند مرحله ای در سال 1386 انتخاب شدند. پرسشنامه ای در دو بخش دانش و نگرش شامل سه مبحث این درس، یعنی تنظیم خانواده، نظام خانواده و جمعیت شناسی در اختیار آنان قرار داده شد. داده ها با نرم افزار SPSS و روش آمار توصیفی و آزمون t مستقل و ANOVA تحلیل گردید.نتایج: مقایسه نمرات دانش تنظیم خانواده، نظام خانواده، جمعیت شناسی دانشجویان آموزش دیده به ترتیب1.66، 8.04 و 7.88 نسبت به دانشجویان آموزش ندیده 0.58، 4.28 و 3.76، و نمرات نگرش دانشجویان آموزش دیده به ترتیب 21.30، 22.10 و 21.20 نسبت به دانشجویان آموزش ندیده 19.26، 20.02 و 19.79 تفاوت معنی داری نشان داد، اما بین نمرات دانش کسب شده دانشجویان گروه های تحصیلی تفاوت معنی داری دیده نشد. اکثر دانشجویان دختر خواستار مدرس زن در این درس بودند.نتیجه گیری: آموزش رسمی و آکادمیک، نقش اساسی در افزایش دانش و نگرش افراد دارد. در آموزش برنامه های تنظیم خانواده اهتمام لازم به عمل آید و به منظور غنی تر کردن آن برای دانشجویان دختر، مدرسین زن انتخاب گردد.

مقدمه: بازآموزی، یکی از راه های به روز نگه داشتن مهارت ها و تکامل حرفه ای در کادر بهداشتی و درمانی است و ارزشیابی، یکی از ضروریات مهم برای افزایش کارآیی آن می باشد. هدف این مطالعه تعیین دیدگاه پیراپزشکان شاغل در استان گلستان نسبت به دوره های بازآموزی بود.روش ها: در این مطالعه توصیفی - تحلیلی، 274 نفر از بین 1016 پیراپزشک شاغل در مراکز درمانی استان به صورت تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه بود. داده ها از طریق نرم افزار SPSS و از طریق آمار توصیفی، آزمون های مجذور کای و t مستقل تجزیه و تحلیل شد.نتایج: بیست و شش دو دهم درصد دیدگاه خیلی ضعیف، 41.8 درصد دیدگاه ضعیف، 25.5 درصد دیدگاه متوسط و 6.5 درصد دیدگاه مطلوب نسبت به دوره داشتند، 55.5 درصد مهم ترین انگیزه شرکت خود را کسب امتیاز برای برخورداری از مزایای ارتقای شغلی، 21.2 درصد تجدید و مرور اطلاعات قبلی، 13.8 درصد مبادله اطلاعات و تجربیات با دیگر همکاران و 9.5 درصد چاره جویی در حل مشکلات حرفه ای ذکر کردند. سی و یک درصد از عدم رعایت عدالت و مساوات برای شرکت در برنامه ها توسط مسوول مستقیم خود و 9/33 درصد برنامه ریزی برای شرکت در دوره را نامناسب ارزیابی کردند. نتیجه گیری: مشمولین دیدگاه خیلی ضعیف و ضعیفی نسبت به برنامه دارند و انگیزه خود از شرکت در برنامه ها را کسب امتیاز برای استفاده از مزایای ارتقای شغلی می دانند. لازم است مسوولین، برنامه ریزی برای تغییر دیدگاه آنان نسبت به شرکت در برنامه ها داشته باشند.

مقدمه: امروزه صاحب نظران، تفکر انتقادی را به عنوان برونداد اصلی آموزش عالی معرفی کرده و تدریس تفکر را نکته پایه برای یادگیری به شمار می آورند. این مطالعه به منظور مقایسه مهارت های تفکر انتقادی و گرایش به تفکر انتقادی در دانشجویان ترم اول و آخر صورت گرفت.روش ها: این مطالعه توصیفی - مقطعی بر روی 60 نفر از دانشجویان ترم اول و آخر مقطع کارشناسی رشته مدیریت خدمات بهداشتی - درمانی انجام شد. ابزار گردآوری داده ها آزمون مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا و پرسشنامه گرایش به تفکر انتقادی کالیفرنیا بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و از آمار توصیفی، t-test و آزمون مجذور کای استفاده شد.نتایج: میانگین و انحراف معیار نمره کل مهارت تفکر انتقادی در دانشجویان ترم اول 11.55±2.18 و در دانشجویان ترم آخر 11.21±2.59 و هر دو در حدود هنجار بود. تفاوت معنی دار آماری بین الگوی نمره دانشجویان ترم اول با الگوی نمره دانشجویان ترم آخر وجود نداشت. از نظر گرایش به تفکر انتقادی در دانشجویان ترم اول، میانگین و انحراف معیار نمره کل 282.37±27.93 و در دانشجویان ترم آخر 289.64±21.13 بود. بین الگوی نمره گرایش به تفکر انتقادی دانشجویان ترم اول با الگوی نمره دانشجویان ترم آخر تفاوت معنی دار آماری وجود داشت و نمره دانشجویان ترم آخر بیشتر از دانشجویان ترم اول بود.نتیجه گیری: حدود نمره کل مهارت تفکر انتقادی کسب شده توسط دانشحویان در حدود هنجار و نمره کل گرایش به تفکر انتقادی نیز مبین گرایش مثبت دانشجویان است. اما با نظر به نمره های گزارش شده از سایر دانشکده های دنیا، مسوولین و مدرسان دانشکده توجه بیشتری به برنامه های آموزشی خود در پرورش تفکر انتقادی اختصاص دهند.

مقدمه: موفقیت برنامه های آموزشی پرستاری به کارآیی و کفایت تجربیات بالینی بستگی دارد. یکی از مهم ترین عوامل شناخته شده در این زمینه، جو محیط های یادگیری است. در این مطالعه ابعاد مختلف موثر در جو محیط بالینی از دیدگاه دانشجویان پرستاری مورد ارزشیابی قرار گرفته است.روش ها: کلیه دانشجویانی که در بخش های اطفال، بخش مراقبت های ویژه جراحی اعصاب، ریکاوری، بخش مراقبت های ویژه جراحی، اتفاقات جراحی، اتفاقات داخلی مردان و بخش زنان و زایمان به کسب تجارب بالینی در عرصه مشغول بودند، در این پژوهش توصیفی - مقطعی شرکت داشتند. ابزار گردآوری داده ها، یک پرسشنامه 50 سوالی بود که از تلفیق دو پرسشنامه مقیاس محیط یادگیری بالینی و محیط یادگیری بالینی و نظارت به دست آمد. به وسیله این پرسشنامه دانشجویان در طول نیم سال دوم تحصیلی 85-1384 نسبت به ارزیابی محیط بالینی که در آن مشغول به یادگیری بودند، اقدام نمودند. از آزمون های آماری ANOVA و Post-hoc برای مقایسه میانگین رتبه ها و نرم افزار SPSS استفاده شد.نتایج: میانگین رتبه داده شده به محیط های یادگیری بخش های مختلف بین 1.4 تا 4.1 از 5 متغیر بود. در چهار بخش اتفاقات جراحی، اتفاقات داخلی مردان، اطفال و ریکاوری، 3 و یا کمتر، و در سه بخش دیگر رتبه به دست آمده بین 3 و 4 بود. بخش های مورد ارزیابی در شش متغیر از مجموع متغیرها، شامل الگوی مدیریتی مسوول بخش، یادگیری در بخش، تعهد مسوول پرستاری، نحوه ارتباط با بیمار، ارتباط بین پرسنل و دانشجو و رضایت دانشجویان با هم متفاوت بودند اما در متغیرهای درک دانشجویان پرستاری از جو بخش، وضعیت مراقبت های پرستاری و روابط بین فردی و روابط نظارتی با هم تفاوت معنی داری نداشتند.نتیجه گیری: از نظر دانشجویان، جو یادگیری و متغیرهای مربوط به آن در بخش های مختلف متفاوت است. لازم است نسبت به ارتقای کیفی بخش های مختلف تمهیداتی صورت گیرد.

مقدمه: آموزش مناسب و موثر به دانشجویان پزشکی در اعتلا و حفظ سلامت جامعه مهم، و نقش دستیاران در آموزش به دانشجویان پزشکی غیر قابل انکار است. هدف از انجام این مطالعه تعیین نگرش کارآموزان، کارورزان و دستیاران نسبت به نقش آموزشی دستیاران در دانشکده پزشکی ساری در سال 1386 بود.روش ها: در این مطالعه توصیفی - مقطعی، جامعه آماری شامل تمامی کارآموزان، کارورزان و دستیاران بخش های دارای دستیار در دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مازندران در سال 1386 (250 نفر) بود. بر اساس روش سرشماری، تعداد 192 نفر مورد بررسی قرار گرفتند. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه ای شامل چهار سوال دموگرافیک و 20 سوال نگرشی بود که پس از جمع آوری داده ها به کمک نرم افزار SPSS و با استفاده از آزمون های آمار توصیفی، مجذور کای و ANOVA مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.نتایج: در میان پاسخ دهندگان، 47 درصد کارآموز، 39 درصد کارورز و 13 درصد دستیار بودند. نگرش شرکت کنندگان در گروه های مختلف بالینی متفاوت بود. مثبت ترین نگرش در گروه روان پزشکی (70 درصد نگرش مثبت) و پس از آن بخش های اطفال، زنان، داخلی و جراحی 50 درصد یا کمتر قرارداشت. نگرش دستیاران به مراتب مثبت تر از کارآموزان و کارورزان بود بطوری که 23 درصد کارآموزان، 38 درصد کارورزان و 58 درصد دستیاران نگرش مثبت داشتند و هیچ یک از دستیاران نسبت به آموزش خود نگرش منفی نداشت.نتیجه گیری: نگرش شرکت کنندگان نسبت به نقش آموزشی دستیاران در بخش های مختلف متفاوت و نگرش دستیاران بسیار متفاوت تر از دیدگاه کارآموزان و کارورزان در این زمینه می باشد. لازم است به نقش آموزشی دستیاران توجه بیشتر شود.

مقدمه: علی رغم پذیرش جهانی آموزش مبتنی بر دستاورد، مستندات تحقیقی در مورد اثر آن بر صلاحیت بالینی دانشجویان پرستاری (مهارت های شناختی و رفتاری) بسیار اندک است. هدف از این مطالعه بررسی تاثیر آموزش مبتنی بر دستاورد در مقایسه با آموزش سنتی بر صلاحیت بالینی دانشجویان پرستاری بود.روش ها: در یک مطالعه نیمه تجربی با طرح دو گروهی پیش آزمون - پس آزمون، 26 دانشجوی پرستاری به صورت سرشماری انتخاب و به صورت تصادفی ساده به دو گروه کنترل و دو گروه تجربی تقسیم شدند. هر گروه شامل 6 تا 7 نفر بود. پس از اجرای پیش آزمون مهارت های شناختی، دانشجویان گروه های کنترل با روش سنتی و دانشجویان گروه های تجربی با روش آموزش مبتنی بر دستاورد به مدت 9 روز تحت آموزش بالینی قرار گرفتند. مهارت های شناختی دانشجویان با پس آزمون و مهارت های رفتاری با چک لیست مورد مشاهده قرار گرفت. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون های ویلکاکسون، من ویتنی و دقیق فیشر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.نتایج: آموزش مبتنی بر دستاورد در ارتقای مهارت های شناختی و رفتاری دانشجویان موثر بود. میانگین مهارت های شناختی گروه تجربی در پس آزمون و همچنین مهارت های رفتاری آنها، در تمامی موارد و در کل بطور معنی دار از گروه کنترل بیشتر و نیز صلاحیت بالینی دانشجویان گروه تجربی بطور معنی دار از گروه کنترل بیشتر بود.نتیجه گیری: روش آموزش مبتنی بر دستاورد بیش از روش سنتی منجر به ارتقای صلاحیت دانشجویان پرستاری می گردد. پیشنهاد می شود از این روش در آموزش بالینی بیشتر استفاده گردد.

یکی از مفاهیمی که در دو دهه اخیر وارد عرصه های دانشگاهی شده، مفهوم دانش پژوهی (Scholarship) و بویژه، دانش پژوهی آموزشی است. با گنجاندن این مفهوم در ماده یک آیین نامه ارتقای مرتبه اعضای هیات علمی و در نظر گرفتن آن به عنوان یکی از اجزای ضروری برای پیشرفت و ارتقای آکادمیک، توجه به این مساله وارد مرحله جدیدی شده است. این نوشته کوتاه می کوشد تا با بیان پیشینه و اصول حاکم بر این دیدگاه نسبتا تازه، زمینه آشنایی خوانندگان را با مفهوم دانش پژوهی، بویژه دانش پژوهی آموزشی، و چگونگی ارزیابی آن فراهم آورد. در این مبحث همچنین اشاره کوتاهی به زیرساخت های مورد نیاز برای اشاعه فعالیت های دانش پژوهی در حوزه آموزش و نیز چالش های پیش روی این امر خواهد شد.