بوم شناسی گیاهان زراعی (دانش نوین کشاورزی)
سال:1389 | دوره:6 | شماره:21 |تعداد مقالات:10

 آنتراکنوز گردو شایع ترین بیماری قارچی گردو در ایران بوده و در سال های پر باران و خنک، خسارت زیادی به این محصول وارد می کند. این مطالعه به منظور سبب شناسی و تعیین پراکندگی بیماری در ناحیه شمال غرب کشور به عنوان یکی از قطب های عمده تولید گردو انجام گردید. در این تحقیق تعداد 75 جدایه از گردو کاری های 11 استان ناحیه شمال غرب کشور جداسازی گردید. پریتسیوم ها از برگ های ریخته شده استحصال و یا تولید آن ها با نگهداری کشت های خالص به مدت سه ماه در دمای 10 درجه سلسیوس القا شد. بر اساس مطالعات انجام شده همه جدایه ها Ophiognomonia leptostyla شناسایی شدند. نتایج نشان داد که اقلیم هایی که این بیماری در آن ها شایع بود، غالبا از نوع سرد و یا معتدل بودند. هیچ یک از جدایه ها به اقلیم های گرم و نیمه گرم تعلق نداشتند. این بیماری در طیف وسیعی از اقلیم ها از لحاظ میزان رطوبت مشاهده شد. هم چنین 73 درصد جدایه ها از ارتفاع 2000- 1000 متری از سطح دریا به دست آمدند. آزمون بیماری زایی روی نهال های گردو نیز حاکی از تنوع بین جدایه ها از لحاظ شاخص بیماری و زمان تشکیل آسروول در برگ بود و این دو ویژگی همبستگی منفی و معنی داری با هم داشتند. هم چنین گروه بندی جدایه ها بر اساس صفات بیماری زایی، آن ها را در پنج گروه با بیماری زایی بسیار کم، کم، متوسط، بالا و بسیار بالا قرار داد. شناخت از درجه بیماری زایی جمعیت قارچی موجود، پس از معرفی ارقام استاندارد گردو و آزمون بیماری زایی روی آن ها، به شناسایی پاتوتیپ ها خواهد انجامید.

به منظور بررسی اثر سطوح مختلف ایندول بوتیریک اسید و نوع پایه در تکثیر گل رز به روش قلمه - پیوند، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار و ده نمونه در هر واحد انجام شد. تیمارهای مورد نظر شامل 11 سطح ایندول بوتیریک اسید (0، 25، 50، 250، 500، 1000، 1500، 2000، 3000، 4000 و 5000 میلی گرم در لیتر) و سه نوع پایهRosa canina L. ،R. indica var. major   R. multiflora L. وبود. بر اساس نتایج به دست آمده، قلمه - پیوند هایی که از گونه R. indica var. major به عنوان پایه استفاده شده بود، بیشترین درصد ریشه زایی را داشتند. هم چنین پایه هایی که با سطح 25 میلی گرم در لیتر ایندول بوتیریک اسید تیمار شده بودند، بیشترین درصد ریشه زایی را نشان دادند. گونه R. indica var. major و تیمار های 25 و 500 میلی گرم در لیتر ایندول بوتیریک اسید بیشترین میانگین تعداد ریشه را داشته و کمترین میانگین تعداد ریشه در تیمار شاهد، مشاهده شد. هم چنین بالاترین میانگین درصد گیرایی پیوند در قلمه - پیوندهای گونه R. indica var. major به دست آمد. درصد گیرایی پیوند در تیمارهای شاهد، 50 ،500 و 1500 میلی گرم در لیتر ایندول بوتیریک اسید بیشتر از سایر تیمارها بود. نتایج این تحقیق اثر نوع پایه و تاثیر مثبت ایندول بوتیریک اسید را در تکثیر رز رقم Olivia نشان داد.

به منظور بررسی تاثیر منابع و مقادیر مختلف کودهای نیتروژنه و محلول پاشی اوره و عناصر کم مصرف بر میزان عملکرد و کیفیت خیار، یک آزمایش گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال 1386 در گلخانه کشت و صنعت تلاشگران ماهنشان در استان زنجان، شهرستان ماهنشان اجرا شد. در این مطالعه دو منبع کود نیتروژن شامل اوره و اوره با پوشش گوگردی، سه سطح نیتروژن (0، 200، 400 کیلوگرم در هکتار) و پنج سطح محلول پاشی با اوره و عناصر کم مصرف شامل: بدون محلول پاشی، محلول پاشی با اوره (2 گرم در لیتر)، محلول پاشی با اوره + کلات آهن (2+2 گرم در لیتر)، محلول پاشی با اوره + سولفات روی (2+2 گرم در لیتر)، محلول پاشی با اوره + کلات آهن+ سولفات روی (2+2+2 گرم در لیتر) در نظر گرفته شدند. اعمال تیمارهای کود نیتروژن قبل از انتقال نشاها به گلدان ها انجام گرفت و محلول پاشی پس از انتقال نشاءها و استقرار بوته ها (پنج برگی شدن بوته ها) به صورت هفتگی در چند مرحله اعمال گردید. در طی دوره برداشت صفاتی هم چون عملکرد، تعداد میوه، طول و قطر میوه ها، درصد ماده خشک میوه، طول بوته و تعداد شاخه های فرعی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که اثرهای ساده و متقابل منابع، سطوح کود نیتروژن و سطوح محلول پاشی بر عملکرد، تعداد میوه، درصد ماده خشک میوه، قطر میوه و تعداد شاخه های فرعی معنی دار بودند، ولی بر طول میوه تاثیر معنی داری نداشتند. بیشترین عملکرد به میزان 1002.133 گرم در بوته از کاربرد 400 کیلوگرم در هکتار کود اوره با پوشش گوگردی به همراه محلول پاشی با اوره + کلات آهن + سولفات روی با غلظت شش در هزار در هفته حاصل گردید و کمترین عملکرد به میزان 70.68 گرم در بوته از تیمار شاهد به دست آمد. نتایج نشان داد که محلول پاشی عناصر کم مصرف بر میزان عملکرد، تعداد میوه، طول میوه، قطر میوه و درصد ماده خشک خیار تاثیر دارد.

تنش خشکی یکی از مهم ترین عوامل خسارت زا در تولید محصول توتون، در بیشتر مناطق دنیا از جمله در ایران می باشد. اطلاع از ویژگی های ژنتیکی صفات ارقام توتون، نحوه توارث و عکس العمل آن ها در شرایط تنش حایز اهمیت بسیار است. برای این منظور پنج رقم توتون ویرجینیا به صورت یک طرح دی آلل یک طرفه با یکدیگر تلاقی داده شد و در سال 1385 والدین و نسل F2 آن ها در دو آزمایش جداگانه (شرایط آبیاری عادی و تنش خشکی) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات توتون رشت کشت شد که با استفاده از مدل دوم از روش دوم گریفینگ مورد تجزیه قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس حاکی از وجود تفاوت های ژنتیکی بین ژنوتیپ ها برای تمام صفات بود. نتایج تجزیه دی آلل نشان داد که اثر ترکیب پذیری عمومی (GCA) و ترکیب پذیری خصوصی (SCA) برای کلیه صفات در هر دو شرایط تنش خشکی و بدون تنش معنی دار بود. بر اساس نتایج به دست آمده، در کنترل صفات میزان نیکوتین و میزان قند، در هر دو شرایط محیطی، واریانس غیر افزایشی از اهمیت بیشتری برخوردار بود، در حالی که برای صفت درصد پتاس، در شرایط نرمال از اثر غیر افزایشی کاسته شده و بر نقش اثر افزایشی افزوده گردید. رقم K394 در شرایط بدون تنش خشکی و رقم Coker254 در شرایط تنش به عنوان بهترین والدین برای کاهش میزان نیکوتین معرفی شدند. رقم Coker347 در هر دو شرایط تنش و بدون تنش به عنوان بهترین رقم برای افزایش میزان قند شناسایی شد. بهترین هیبرید برای کاهش میزان نیکوتین در هر دو شرایط تنش خشکی و بدون تنش خشکی هیبرید Coker254×Coker347 بود. بهترین هیبرید برای افزایش میزان قند در شرایط بدون تنش، هیبرید VE1×Coker347 بود، ولی در شرایط تنش خشکی، هیچ هیبریدی برای افزایش میزان قند معرفی نگردید. تحلیل گرافیکی نتایج نشان داد که کنترل ژنتیکی صفت میزان نیکوتین در هر دو شرایط محیطی به صورت فوق غالبیت می باشد.

به منظور بررسی تنوع ژنتیکی، شناسایی و نیز انتخاب لاین های برتر کلزا، تعداد 20 لاین پیشرفته در آزمایشی به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار برای صفات عملکرد و اجزای عملکرد در مزرعه موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در سال زراعی 88-1387 مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین لاین ها برای تعداد روز تا گل دهی، پایان گل دهی و رسیدگی، طول دوره گل دهی، طول ساقه اصلی، ارتفاع اولین شاخه فرعی، طول خورجین اصلی، وزن هزار دانه، درصد روغن، عملکرد دانه و روغن، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد خورجین در شاخه های فرعی و بوته اختلاف معنی داری وجود دارد. برآورد وراثت پذیری عمومی نشان داد که تعداد روز تا آغاز گل دهی و رسیدگی و وزن هزار دانه به ترتیب با مقدار 98.27، 92.52 و 91.73 گرم دارای بیشترین مقدار وراثت پذیری عمومی بودند تعداد خورجین در شاخه های فرعی و بوته به ترتیب با 23.13 و 16.72 بیشترین ضریب تغییرات ژنوتیپی را نشان دادند. مقایسه میانگین عملکرد دانه نشان داد که لاین های شماره 1، 9 و رقم شاهد زرفام به ترتیب با 3.49، 3.34 و 3.13 تن در هکتار بالاترین عملکرد را داشتند. عملکرد روغن در سطح احتمال 1% همبستگی مثبت و معنی دار، درصد روغن همبستگی مثبت و معنی دار در سطح احتمال 1% و طول خورجین فرعی همبستگی منفی و معنی دار در سطح احتمال 10% با عملکرد دانه داشتند. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ های مورد مقایسه را به سه گروه متمایز دسته بندی نمود. یکی از این گروه ها در برگیرنده لاین های پرمحصول بود که از آن می توان برای انتخاب لاین هایی با عملکرد بالا در برنامه های به نژادی بهره برداری نمود.

اثر سطوح تراکم و مقادیر مختلف نیتروژن بر صفات زراعی و برخی شاخص های رشد کرچک در آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مرکز آموزش اسماعیل آباد استان قزوین در سال زراعی 1385 ارزیابی شد. مقادیر مختلف نیتروژن در چهار سطح (0، 40، 80 و 120 کیلوگرم در هکتار) به عنوان فاکتور اصلی و تراکم کاشت شامل در سه سطح (2.5، 4 و 5.5 گیاه در متر مربع) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که بیشترین و کمترین عملکرد دانه و روغن به ترتیب از کاربرد 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تیمار شاهد نیتروژن به دست آمد. بین سطوح تراکم از نظر کلیه صفات مورد بررسی اختلاف معنی داری وجود داشت. بیشترین و کمترین عملکرد دانه و روغن به ترتیب از تراکم 5.5 و 2.5 گیاه در متر مربع حاصل شد. اثر متقابل نیتروژن و تراکم نیز بر صفات وزن خشک خوشه در گیاه، تعداد دانه در گیاه، تعداد دانه در متر مربع، وزن هزار دانه و عملکرد دانه از لحاظ آماری معنی داری بود. بیشترین وزن خشک خوشه در گیاه، تعداد دانه در گیاه و وزن هزار دانه از اثر متقابل تراکم 2.5 گیاه در متر مربع و کاربرد 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار حاصل شد. کمترین میزان در صفات ذکر شده نیز از تراکم 5.5 گیاه در متر مربع و تیمار عدم مصرف نیتروژن به دست آمد. بیشترین تعداد دانه در متر مربع و عملکرد دانه نیز از اثر متقابل تراکم 5.5 گیاه در متر مربع و مصرف 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار حاصل شد. بر اساس نتایج این آزمایش، کاربرد 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و تراکم 5.5 گیاه در متر مربع به عنوان بهترین تیمار جهت تولید بیشتر عملکرد دانه و روغن شناخته شدند.

اثر روش های مختلف مصرف کودهای میکرو بر عملکرد و میزان عناصر میکرو رقم ذرت Jeta مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در سال 1387 در منطقه تبریز به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل عناصر غذایی میکرو (سولفات روی، آهن، منگنر، اسید بوریک، مخلوط کودها، کود کامل و عدم کاربرد کود) و روش های مختلف مصرف (مصرف خاکی، محلول پاشی و آغشته نمودن بذر) بودند. نتایج نشان داد که اثر کودهای مختلف میکرو و روش های مختلف مصرف بر عملکرد در سطح احتمال 1% معنی دار بود. محلول پاشی سولفات روی بیشترین عملکرد گیاه (200.5 گرم) با افزایشی معادل 59 درصد نسبت به محلول پاشی کود کامل را موجب گردید. در ضمن عملکرد در این تیمار 109.96 درصد بیشتر از تیمار شاهد بود. آغشته نمودن بذور با اسیدبوریک موجب عدم تولید دانه گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که اثر کودهای مختلف میکرو و روش های مختلف مصرف در ارتباط با غلظت عناصر ریز مغذی در بذر و برگ در سطح احتمال 1% معنی دار بود. محلول پاشی مخلوط کودها، میزان بر را در برگ و بذر به ترتیب به 63.5 و 13.91 میلی گرم رساند که به ترتیب باعث افزایشی معادل 23.3 و 74.96 درصد نسبت به تیمار شاهد شد. محلول پاشی آهن میزان غلظت این عنصر را در برگ و بذر نسبت به تیمار شاهد 157.7 و 5.5 درصد افزایش داد. هم ‏چنین محلول پاشی کود کامل در برگ و مخلوط کودها در بذر به ترتیب منگنز را 154.54 و 24.25 درصد در برگ و بذر ذرت افزایش داد. تاثیر محلول پاشی عنصر غذایی سولفات روی در بذر و برگ نیز موثر واقع گردید، به طوری که مصرف این تیمار کودی به ترتیب باعث افزایش 201.95 و 149.59 درصدی عنصر روی در برگ و بذر این گیاه نسبت به شاهد شد. بنابراین مصرف بهینه و دسترسی آسان به عناصر غذایی میکرو باعث افزایش غلظت عناصر در گیاه شد و در نتیجه موجب غنی سازی محصولات کشاورزی برای تغذیه انسان می شود.

به منظور بررسی اثر بنزیل آدنین (BA) و جیبرلیک اسید (GA3) و شرایط انبار سرد و خشک بر ماندگاری گل بریده لیلیوم رقم فانجیو، آزمایشی در قالب فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار (هر تکرار شامل سه شاخه گل)، انجام گرفت. در این آزمایش ترکیب بنزیل آدنین و جیبرلیک اسید به میزان 100 میلی گرم بر لیتر از هر کدام و آب مقطر به عنوان تیمار شاهد به صورت تیمار کوتاه مدت 24 ساعت بودند. همه گل ها پس از تیمار در انبار خشک با دمای 4 درجه سلسیوس برای مدت 10 روز نگهداری شدند. قبل از انتقال به انبار خشک٬ اسپری پاشی کامل ساقه، برگ ها و سطوح مختلف پوشش گل ها (کاغذ صافی ها) با آب مقطر و یا نانوسیلور 2 میلی گرم در لیتر صورت گرفت. پس از ده روز، گل ها درون محلول نگهدارنده حاوی نانوسیلور 2 میلی گرم بر لیتر و 3% ساکارز قرار گرفتند تا صفات کیفی مورد نظر در مورد آن ها ارزیابی شوند. نتایج نشان داد که ترکیب بنزیل آدنین و جیبرلیک اسید (100 میلی گرم بر لیتر از هر کدام)، به عنوان یک پیش تیمار کوتاه مدت 24 ساعته قبل از انبار، سبب افزایش معنی دار ماندگاری گل بریده لیلیوم، حفظ بهتر رنگیزه آنتوسیانین گلبرگ و شاخص ثبات غشا و کاهش فعالیت آنزیم کلروفیلاز برگ و درصد شکوفایی گل ها گردید. انبار سرد و خشک به همراه تیمار نانوسیلور و ساکارز نیز به طور معنی داری باعث افزایش بیشتر طول عمر گل ها (در سطح احتمال 5%) و به تعویق افتادن شکوفایی غنچه ها در انبار گردید.

به منظور تعیین فنوتیپ های جهش یافته نیت مقاوم به کلرات و بررسی فراوانی آن ها در جمعیت قارچ Fusarium oxysporum f. sp. sesami عامل بیماری زردی و پژمردگی کنجد در استان فارس، در سال های 1385 و 1386 اقدام به جداسازی بیمارگر از بوته های آلوده کنجد در شهرستان های داراب، فسا، نورآباد، کازرون، نی ریز، استهبان و زرقان گردید. در این تحقیق در مجموع 32 جدایه بیماری زا با منشا جغرافیایی متنوع انتخاب و مورد ارزیابی قرار گرفت. سکتورها و جهش یافته های نیت مقاوم به کلرات این جدایه ها با استفاده از محیط کشت های MMC و PDC به دست آمد. فراوانی جهش یافته های نیت در محیط MMC از مجموع 356 سکتور، 79.5 درصد و در محیط PDC از مجموع 415 سکتور، 74.16 درصد بود. سایر سکتورها جهش یافته های Crn بودند که در محیط کشت، حداقل رشد سویه وحشی را از خود نشان دادند. کلاس فنوتیپی جهش یافته های مقاوم به کلرات با استفاده از محیط کشت های حاوی نیترات، نیتریت و هیپوزانتین به عنوان تنها منبع تامین کننده نیتروژن تعیین شد. این جهش یافته ها در سه فنوتیپ nitM، nit3 ،nit1 گروه بندی شدند. در محیط PDC، 63.94 درصد از جهش یافته ها nit1 و درمحیطMMC  ، 14.4و 37.12 و درصد از جهش یافته ها به ترتیب nit3 و nitM بودند.

گل نرگس (.Narcissus tazetta L) نه تنها به عنوان گل بریده و گیاه زینتی شناخته می شود، بلکه ارزش بالایی در صنعت عطرسازی دارد. در این آزمایش تاثیر چهار نوع تنظیم کننده رشد گیاهی شامل اسیدجیبرلیک (100 پی پی ام)، بنزیل آدنین (500 پی پی ام)، اسید ایندول بوتیریک (200 پی پی ام) و سایکوسل (800 پی پی ام) روی صفات مورفولوژیکی و اسانس نرگس مورد بررسی قرار گرفت. تنظیم کننده های رشد در دو مرحله مجزا روی پیازها و بخش های هوایی در مرحله ظهور گل آذین محلول پاشی شدند. اسانس گل های تازه باز شده نرگس با استفاده از روش استخراج حلال به دست آمد. نتایج نشان داد که تیمارهای اسیدجیبرلیک و بنزیل آدنین سبب افزایش معنی دار طول ساقه گل دهنده، قطر گل، تعداد گل در گل آذین و سبب تسریع در گل دهی گردیدند. اسید ایندول بوتیریک نیز طول ساقه گل دهنده را افزایش داد، اما سایکوسل سبب کاهش معنی دار طول ساقه گل دهنده شدند. تیمارهای بنزیل آدنین و اسید ایندول بوتیریک سبب افزایش معنی دار مقدار اسانس شدند. سایکوسل تاثیری در میزان اسانس نداشت، اما جیبرلین سبب کاهش معنی دار مقدار اسانس گردید.