علوم پایه (دانشگاه آزاد اسلامی)
سال:1385 | دوره:16 | شماره:62 (ویژه نامه زیست شناسی) |تعداد مقالات:11

بررسی اثر تنش خشکی و آبسیزیک اسید بیرونی بر تکوین بخشهای رویشی و زایشی گیاه کلزا (Brassica napus L.) انجام گرفت. تیمارهای بررسی شده گیاهات تحت آبیاری بدون اسپری آبسیزیک اسید، گیاهان تحت تنش خشکی بدون اسپری آبسیزیک اسید و گیاهان تحت تنش خشکی به همراه اسپری غلظتهای 5، 10 و 15 میلی گرم در لیتر آبسیزیک اسید بیرونی بودند. آزمایش در غالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و در سه تکرار کشت شدند. نمونه های ساقه، برگ، غنچه، گل و خورجین گیاهان مورد آزمایش پس از تثبیت با روشهای متداول یاخته - بافت شناختی مورد بررسی قرار گرفتند. تراکم روزنه ای در یک میلی متر مربع از سطح برگ محاسبه شد. افزایش شدت چوبی شدن، کاهش ضخامت منطقه پارانشیم پوستی و بی آب شدن یاخته های پارانشیمی در ساقه و برگ گیاهان تحت تیمارهای سنگین آبسیزیک اسید مشاهده شد. تراکم روزنه ها کاهش یافت. در این پژوهش تسریع نسبی تکوین تخمکها و رویانهای تحت تنش خشکی و آبسیزیک اسید بیرونی نیز مشاهده شد.

گونه Dryopteris caucasica (A.Braun) Frazer-Jenkins & Jermy بر اساس خصوصیات ریخت شناسی، تزیینات اسپور و تشریح دمبرگ از گونه های مجاور خود قابل تفکیک است. انتشار این گونه در دنیا جنوب غربی آسیا، سواحل دریای سیاه در ترکیه و کوه های قفقاز می باشد. پراکنش این گونه در ایران در جنگل های تالش و اسالم می باشد. این گونه یکی از والدین D.ƒilix-max می باشد.

در تحقیق حاضر تاثیر عصاره الکلی غلاف گیاه لوبیا سبز بر میزان قند و انسولین سرم در موشهای صحرایی نر بالغ سالم و دیابتی شده توسط استرپتوزوتوسین مورد بررسی قرار گرفت. پس از جمع آوری و شناسایی گیاه، عصاره الکلی توسط دستگاه سوکسله تهیه گردید. حیوانات با استفاده از داروی استرپتوزوتوسین (70 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن) دیابتی گردیدند. عصاره الکلی غلاف گیاه لوبیا سبز با مقادیر 0.1، 0.2، 0.4 و 0.6 گرم بر کیلوگرم وزن بدن بصورت تزریق درون صفاقی به موش های صحرایی نر سالم و دیابتی شده توسط داروی استرپتوزوتوسین تیمار گردید. نتایج تحقیق نشان داد که تیمار عصاره الکلی غلاف گیاه لوبیا سبز در موش های دیابتی باعث کاهش میزان قند و افزایش میزان انسولین سرم شده است و در موش های سالم چنین تاثیری ندارد. مقایسه ای بین نقش عصاره الکلی غلاف گیاه لوبیا سبز و داروی متداول ضد دیابتی، گلی بن کلامید (دوز 600 میکروگرم بر کیلوگرم وزن بدن) انجام شد. نتایج تحقیق حاضر گویای آن است که خواص کاهش دهنده قند خون عصاره موثرتر از داروی گلی بن کلامید می باشد. این گیاه با داشتن اثرات هیپوگلیسمیک و به دلیل عوارض جانبی کمتر در مقایسه با داروهای سنتتیک در درمان دیابت توصیه می گردد، هر چند مکانیسم عمل آن نامشخص است و احتیاج به تحقیقات بیوشیمیایی و فارماکولوژیکی بیشتری دارد.

بررسی روند تقسیمات میتوزی و حجیم شدن یاخته ها، کلیدی برای روشن شدن چگونگی تشکیل ریزغده ها از جوانه های جانبی در شرایط القایی است. در جوانه های القا شده، یاخته های مریستمی که دارای رنگ پذیری سیتوپلاسمی و هسته ای بالایی بودند تا بخش های عمقی آن توسعه یافته، در حالی که این منطقه در جوانه های القا نشده، محدود به بخش های راسی آن می شد. اولین علایم ریزغده زایی که تا حدودی هم زمان، در جوانه های القا شده دیده شد حجیم شن یاخته های پارانشیم پوستی در بخش زیرین و در یک پهلوی آن، و نیز تقسیمات میتوزی در بخش های عمقی مریستم بود. این تغییرات حدود روز چهارم قابل مشاهده بود. عمده رشد در محور طولی و عرضی، طی دو هفته اول در محیط القایی رخ داد. هم زمان با رشد قطری ریزغده ها، بخش قاعده ای برگ های موجود بر روی ریزغده ها دچار رشد شعاعی شده، به علت توقف رشد در محل جوانه جانبی، این جوانه ها در شیار و فرورفتگی قاعده برگ ها قرار گرفتند. یاخته های پارانشیم پوستی ضمن توسعه واکویولی خود، سریع تر و به مراتب زودتر از یاخته های پارانشیم مغزی، در محل میان گره های در حال طویل شدن، تشکیل دانه های نشاسته را آغاز کردند. طویل شدن یاخته ها در ناحیه زیر راسی نقش به سزایی در رشد طول ریزغده ها دارد. حجیم شدن ریزغده ها در آغاز نتیجه تغییر در ابعاد یاخته های پارانشیم پوستی و مغزی حاصل از فعالیت تکثیری مریستم راسی و نیز فعالیت تکثیری در پارانشیم پوست و مغز است. در آغاز، رشد در محور طولی نسبت به رشد عرضی برتری بود اما با تغییر محل واکویل ها در یاخته ها و استقرار در محور عرضی ریز غده ها، الگوی رشد یاخته ها تغیییر کرده، رشد قطری یاخته ها به رشد طولی برتری یافت. یاخته های پارانشیم مغزی در غده های بالغ، ابعاد یاخته ای بزرگ تری نسبت به پارانشیم پوستی دارند. رشد عرضی یاخته های پارانشیم مغزی سریع تر از یاخته های پارانشیم پوستی متوقف شد. روند افزایش تعداد یاخته ها در محور طولی و عرضی ریزغده ها مشابه با تغییرات ابعاد ریزغده ها است و با رسیدن ابعاد ریزغده ها به حدود 7-8mm این رشد متوقف شد.

با توجه به شرایط زیست محیطی بسیار متنوع، گونه های گیاهی فراوانی در حوزه آبخیز رودخانه ولایت رود رویش دارد. در این بین گیاهان تیره بقولات از اهمیت خاصی برخوردار هستند. نمونه برداری از 200 مکان در سال های 82-81 صورت گرفت. جمع آوری و تهیه نمونه های هرباریومی طبق روشهای علمی تاکسونومی گیاهی انجام شد. بر طبق تحقیق حاضر، 64 گونه متعلق به 17 جنس در محدود جغرافیایی منطقه مورد مطالعه شناخته شده است. غنی ترین جنس ها Astragalus (31 گونه)، Trifolium (7 گونه)، Onobrychis (4 گونه)، Melilotus (3 گونه)، Vicia (3 گونه)، هستند. بخش متنوع جنس Astragalus که در ولایت رود یافت می شوند عبارتند از: Caprini (5 گونه)، Incani (5 گونه)، Rhacophorus (4 گونه) و Hymenostegis (3 گونه). همی کریپتوفیت ها با 40 گونه، تروفیت ها با 5 گونه، ژئوفیت ها به 5 گونه، کامفیت ها با 12 گونه و فاتروفیت ها با 2 گونه فلور این تیره را در منطقه تشکیل می دهند. از گونه های همی کریپتوفیت، 20 گونه متعلق به جنس Astragalus است. گونه های درختی و درختچه ای (2 گونه) و ژئوفیت ها (5 گونه) کمترین درصد فرم رویشی منطقه هستند. از 64 گونه موجود در ولایت رود از این تیره، 17 گونه اندمیک ایران و 4 گونه اندمیک تهران هستند.

در این بررسی خصوصیات بافتی تخمدان ماهیان تون زرده و تون هوور در خلیج فارس طی اسفند ماه 1376 تا پایان آبان ماه 1377 مورد بررسی قرار گرفت. تخمدان چهل عدد ماهی از هر کدام از گونه های فوق الذکر نمونه برداری و در محلول بوین تثبیت گردید. نمونه ها مطابق با روش استاندارد بافت شناسی، آبگیری، شفاف سازی و پارافینه شده و سپس برش مقاطع عرضی 5 میکرونی از آنها تهیه و بوسیله میکروسکوپ نوری مورد مطالعه قرار گرفتند. تخمدان گونه های فوق الذکر فاقد لایه زاینده می باشد. تفاوت بافتی بین سه بخش میانی، ابتدایی و انتهایی تخمدان در هیچکدام از مراحل جنسی وجود ندارد. (P<0.01) چهار مرحله جنسی شامل نابالغ، در حال بلوغ، در حال رسیدن و رسیده در ماهیان مورد آزمایش مشاهده گردید. اندازه قطر ایوسیت در تخمدان تون هوور طی روند اووژنز دارای مراحل: نابالغ (حدود 24 میکرون)، در حال بلوغ (بیش از 50 میکرون)، در حال رسیدن (100 میکرون) و رسیده (بیش از 200 میکرون) و برای تون زرده مراحل جنسی نیز شامل: نابالغ (بیش از 12 میکرون)، در حال بلوغ (کمتر از 40 میکرون)، در حال رسیدن (کمی کمتر از 70 میکرون) و رسیده (کمی بیش از 80 میکرون) بوده و در مجموع تخمدان تون ماهیان از نوع ناهماهنگ می باشد.

سالیسیلیک اسید (SA) ماده ای شبه هورمونی است که بر رشد و نمو گیاهان اثر می گذارد. به منظور بررسی اثر سالیسیلیک اسید بر عملکرد، اجزا عملکرد و ساختار تشریحی گیاه نخود رقم بیونیج، این پژوهش در سال زراعی 1383-1382 در زمینی واقع در شهر ری به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در 4 تکرار اجرا شد. دو روش تیماردهی (اسپری SA و آبیاری با آن) بعنوان عامل اصلی و 3 غلظت سالیسیلیک اسید (0.1، 0.7، 1.5 میلی مولار) و شاهد (آب، صفر میلی مولار SA) بعنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. تیماردهی گیاهان با شروع گلدهی آنها آغاز گردید و به مدت 40 روز ادامه یافت.بررسی ساختار تشریحی و شمارش تعداد روزنه و کرک برگ ها یک ماه پس از تیمار دهی انجام گرفت. پس از رسیدن بذرها، تعداد غلاف در بوته، وزن صد غلاف، وزن صد دانه، عملکرد هر بوته مورد ارزیابی قرار گرفت. سنجش پروتیین های دانه به روش برادفورد انجام شد. نتایج نشان داد که اسپری اسید بیش از روش آبیاری بر گیاهان اثر مطلوب دارد. وزن صد غلاف، وزن صد دانه، مقدار پروتیین محلول کل و عملکرد بوته در گیاهان اسپری شده با غلظت 0.7mM سالیسیلیک اسید بطور معنی داری افزایش یافت (p<0.05). تعداد روزنه ها در گیاهان اسپری شده با غلظت SA 0.1mM نیز افزایش یافت. در گیاهان تیمار شده با غلظت 1.5mM سالیسیلیک اسید به طریق آبیاری بافت پارانشیم برگ تخریب شد، همچنین بافت اسکرانشیم در ساقه و آوند چوب در ریشه و تعداد کرک در برگها افزایش یافت.

واکنشهای پشه های خاکی بالغ گونه Lutzomyia longipalpis (Diptera: Psychodidae) به بوی بدن حیوانات میزبان بکمک تله های چسبان حاوی بوی بدن موشهای هامستر طلایی در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت. در یک آزمایش با شرایط انتخاب مساوی، تعداد بسیار زیادی از حشرات ماه و یا نر این گونه در مقایسه با کنترل به تله های چسبان حاوی بوی بدن موشها جذب شدند و در انتهای آزمایش تنها مقدار کمی حشره در محیط آزمایش زنده و آزاد (صید نشده) باقی ماندند. در مقابل، بطور معنی داری پشه های بسیار کمتری از هر دو جنس نر و ماده در آزمایشات موازیی که در آنها از تله های فاقد بوی بدن حیوان استفاده شده بود جذب شوند. تقریبا تعداد نرهای جذب شده در تله های کنترل دو برابر ماده ها بود و این مشاهدات هماهنگی بسیار زیادی با بیولوژی شناخته شده پشه های خاکی دارد که اظهار می دارد پشه های نر اغلب در اطراف بدن حیوانات میزبان و نه در روی خود میزبان به جستجوی پشه های ماده برای جفتگیری می پردازند. نتایج این مطالعه نشان داد که پشه خاکیهای نر و ماده به تنهایی به تله های حاوی بوی بدن حیوانات هامستر طلایی در غیاب هر گونه فاکتور دیگر مانند حضور فیزیکی حیوان و نیز بدون وجود فرمونهای جنسی تراوش شده از جنس مخالف جذب می شوند. از نتایج این مطالعه می توان در طراحی تله های جذاب جهت کنترل حشرات خونخوار و ناقلین بیماریها استفاده نمود.

این تحقیق با هدف بررسی یکی از جنبه های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی مقاومت به تنش شوری خاک انجام شد و در آن تغییرات دوره ای فعالیت پراکسیدازی پنبه در مراحل مختلف رشد رویشی، تحت اثر شوری های مختلف خاک طبیعی و ژنوتیپ گیاه اندازه گیری شد. بنابراین دو رقم پنبه (Gossypium hirsutum L.) شامل سای اکرا (Siokra) و ساحل (Sahel)، در چهارسطح شوری خاک طبیعی [هدایت الکتریکی 0.6 (شاهد)، 6.3، 12.3 و 16 (دسی زیمنس بر متر)]، کشت شدند. سنجش ها در سه مرحله از رشد رویشی شامل مرحله دو برگی، چهار برگی و شش برگی صورت گرفت. در برگ های هر دو رقم از مرحله اول تا سوم با افزایش شوری، غلظت های یون های Na+ و Cl- به طور قابل ملاحظه ای افزایش داشت. تنش شوری موجب کاهش، میزان نسبی آب (RWC)، سرعت رشد گیاه (CGR) و شاخص سطح برگ (LAI) گردید. فعالیت پراکسیدازی رقم ساحل در هر سه مرحله رشد رویشی افزایش داشت و در رقم مقاوم سای اکرا در مرحله اول و مرحله دوم از مزرعه کاهش یافت، ولی در مرحله سوم افزایش بالایی نشان داد. با توجه به مقاومت بالاتر رقم سای اکرا نشان داد این رقم در مراحل اولیه، یا نیاز به آنزیم های آنتی اکسیدانت نداشته و یا از سایر آنزیم ها برای فعالیت های آنتی اکسیدانت استفاده کرده است. اثر شوری بر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانت با توجه به درجه شوری خاک، ژنوتیپ گیاه (رقم)، مرحله رشد روشی (در رقم سای اکرا) تغییر کرد. در رقم حساس بین فعالیت پراکسیدازی و افزایش تنش شوری همبستگی مثبت وجود داشت. فعالیت پراکسیدازی رقم ساحل به سطوح «بالقوه» اولیه آن بستگی داشت اما در رقم سای اکرا کاملا القایی بود. اگر فعالیت پراکسیدازی بعنوان یک مکانسیم مقاومت به شوری مواد استفاده قرار گیرد، در گیاهان مختلف مرحله رویشی افزایش آن متفاوت است، زیرا در رقم سای اکرا در مرحله سوم (برگ های 5 و 6) شروع به افزایش کرد.

اثر عصاره متانولی اندام های ریشه، ساقه و برگ در مراحل رویشی و زایشی، گل، بذر و همچنین کالوس های حاصل از جدا کشت های برگی گیاه تاتوره (Datura stramonium L.) از خانواده سیب زمینی (Solanaceae) بر روی رشد چهار گونه باکتری Sraphylococus epidermidis, Bacillus subtilis, Pseudomonas aeruginosa, Escherichia و چهار سویه قارچ Fusarium semitectum, Certocystis ulmi, Rhizoctonia solani و Fusarium colmorum مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش از روش های کشت مایع (جهت تعیین (M.I.C.، تمام کشت (پورپلیت)، چاهک، دیسک گذاری و قطره مستقیم استفاده شد. نتایج نشان داد عصاره متانولی کالوس های سبز و اندام زای حاصل از جداکشت های برگی علیه باکتری باسیلوس سوبتیلیس (ATCC KX1-A1 15561) و استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس (ATCC 0-10B29997) اثر بازدارنده معنی داری داشته و هاله عدم رشد به ترتیب با قطر 22mm و 23mm مشاهده شد. عصاره متانولی کالوس شفاف علیه اشریشیاکلی (ATCC W1485 25645) موثر و رشد (هاله عدم رشد با قطر 17mm) آن را مهار می کند. عصاره متانولی کالوس های سبز و اندام زا بر روی قارچ سراتوسیتیس المی (ATCC 32731) کشنده بوده است. عصاره متانولی کالوس های سبز و اندام زا بر روی قارچ فوزاریوم سمی تکتوم (ATCC 11599) اثر بازدارنده (هاله عدم رشد به ترتیب با قطر 17mm و 17mm) دارد. عصاره متانولی کالوس سبز بر روی قارچ فوزاریوم کالموروم (ATCC 15620) (هاله عدم رشد با قطر 8mm) موثر بوده است. عصاره متانولی ساقه و برگ در مرحله رویشی بر روی باکتری باسیلوس سوبتیلیس (هاله عدم رشد برای هر دو، با قطر 21mm) اثر بازدارنده داشته است. هاله عدم رشد بر روی باکتری باسیلوس سوبتیلیس در نتیجه استفاده از عصاره متانولی برگ و ساقه در مرحله رویشی (به ترتیب هر دو 21mm)، برگ، ساقه و ریشه در مراحل زایشی (هر سه 20mm) و همچنین بذر بالغ (17mm) بوده است. عصاره متانولی بذر بالغ بر روی باکتری پسودوموناس آئروژینوزا (ATCC PA103-29260) اثر بخش (هاله عدم رشد با قطر 21mm) بوده است. عصاره متانولی ریشه در مرحله رویشی و همچنین گل بر روی قارچ ریزوکتونیا المی هاله عدم رشد (هاله عدم رشد به ترتیب با قطر 16mm و 20mm) نشان داد. با توجه به داده های به دست آمده مشخص شد ماده موثره کشنده و یا بازدارنده رشد میکروب، آلکالویید آتروپین می باشد.