مطالعات برنامه درسی
سال:1388 | دوره:3 | شماره:12 |تعداد مقالات:7

اصطلاح «جامعه دانایی محور» در سیاست گذاری های کشور ما، به کار گرفته می شود. تحلیل این ایده نشان می دهد که «دانایی در آن به معنای علم - فناوری پیشرفته معاصر است». این بدان معناست که گونه های دیگر دانایی در این ایده موردنظر نیست و حتی دانایی تجربی، به صورت اطلاعاتی و تصریح پذیر یا کاربردپذیر آن مورد توجه است. در مقاله حاضر، ایده مذکور مورد انتقاد قرار گرفته و دو نوع فروکاهش در آن بازشناسی شده است: فروکاهش گونه های متفاوت دانایی به شکل تجربی - فناورانه آن، و فروکاهش خود این شکل به اطلاعات کاربردپذیر و غفلت از لایه های ضمنی آن، به علاوه، اخلاق نیز جایگاهی در جامعه دانایی محور ندارد. نقد مفهوم دانایی یا دانش در این ایده، پیامدهایی در آموزش و یادگیری خواهد داشت.در این مقاله، پیشنهادهایی آموزشی برای خروج از تنگنای ایده مذکور مطرح شده است که بر اساس آن ها، باید دانایی تجربی - فناورانه را در جغرافیای گسترده همه گونه های دانایی، در جای خودش مستقر ساخت. به علاوه، باید به ابعاد خیال ورزانه، اجتماعی و اخلاقی آموزش توجه ویژه ای مبذول داشت.

در عصر حاضر مسایلی مانند جهانی شدن، «فناوری اطلاعات و ارتباطات» (فاوا)، گوناگونی فرهنگی و ... برنامه درسی را تحت تاثیر قرار داده است. در مقاله حاضر سعی شده است، اصول برنامه درسی مبتنی بر فاوا بر اساس «مطالعات تطبیقی توسعه فاوا در کشورهای جهان»، «سند پیشنهادی فلسفه آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران» و «طرح بررسی ویژگی های انسان مطلوب نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران در افق بیست ساله» تبیین شود. در مطالعات تطبیقی، جنبه های نظری و عملی توسعه فاوا در چهار کشور نمونه مورد بررسی قرار گرفته و سپس سعی شده است، یافته های سه مطالعه یاد شده در کنار هم قرار داده شوند و بر این اساس، با روش استنتاجی - قیاسی اصول حاکم بر برنامه درسی استنتاج شود.

در این مقاله، پس از مفهوم شناسی «ریزوم» و اصول حاکم بر آن، به تبیین فضای ریزوماتیک و هموار دلوز، به عنوان هسته و اساس فلسفه ژیل دلوز پرداخته و سپس کاربرد این فضا را در برنامه درسی مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد. مفهوم ریزوم و فضای ریزوماتیک دلوزی، بهتر از هر مفهوم دیگری بیانگر یادگیری در محیط مجازی و اینترنتی است. اینترنت می تواند هم چون ریزوم عمل کند و اصول حاکم بر ریزوم بر یادگیری مجازی نیز حاکم است. فضای ریزوماتیک دلوزی به برنامه درسی از منظر جدیدی نگاه می کند. برنامه درسی در این فضا، رویدادی نمادی و کوچ گرایانه می باشد. بررسی پیامدهای نظریه ریزوم در حوزه برنامه درسی، از اهداف اساسی این مقاله می باشد.

امروزه «فناوری اطلاعات و ارتباطات» بخشی جدایی ناپذیر از زندگی بشر است. یکی از زمینه هایی که سهم عمده ای از این فناوری را به خود اختصاص داده، یادگیری است؛ به نحوی که استفاده از فناوری های اطلاعات و ارتباطات در این زمینه منجر به ظهور حیطه نوینی تحت عنوان «یادگیری الکترونیکی» شده است. بر اساس تحقیقات انجام شده، یکی از علل شکست یادگیری الکترونیکی به خاطر شیوه نامناسب طراحی و تدوین دروس آموزش الکترونیکی است که برای سال ها به همان شکل باقی مانده است. از این رو در این پژوهش تلاش شده است تا با توجه به الزامات و تاکیدات نظریه های شناختی یادگیری و نیز ویژگی های محتوای الکترونیکی، الگویی برای تدوین محتوای الکترونیکی ارایه شود تا بتواند نیازهای شناختی یادگیرندگان در سطح دروس نظری دروس دانشگاهی، به خصوص در حوزه علوم انسانی، را برطرف نماید. بدین منظور در این پژوهش با استفاده از روش تحقیق کیفی، ضمن مطالعه و بررسی منابع موجود در زمینه طراحی محتوای آموزشی از منظر نظریات یادگیری به ویژه رویکرد شناختی، نحوه تاثیر و تاثر عوامل شناختی محتوا در یادگیری، بررسی اجزای آموزشی مناسب در رویکرد شناختی، ویژگی های دروس نظری در حوزه علوم انسانی، به مصاحبه با هشت تن از متخصصان حوزه تولید محتوای الکترونیکی که بر اساس نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند، پرداخته شد تا بهترین داده های ممکن جهت تدوین الگوی موردنظر بدست آید. در نهایت پس از بررسی منابع و داده های به دست آمده از فرآیند مصاحبه، الگویی شامل چهار مرحله تحلیل، طراحی، تولید، اجرای آزمایشی و اصلاح طراحی گردید که برای تدوین محتوای الکترونیکی دروس مورد اشاره قابل استفاده بوده و در عین حال الزامات و تاکیدات نظریات شناختی را نیز لحاظ کرده است.

هدف این مقاله ارایه نگاهی جدید به طراحی محیط های یادگیری الکترونیکی است. در طراحی محیط های یادگیری الکترونیکی دو رویکرد متداول وجود دارد؛ رویکرد «مدیر محور» رویکردی است که در طراحی محیط های یادگیری الکترونیکی بر ابزارها و سازوکارهای مدیریتی و ارایه محتوا تاکید دارد. رویکرد دوم، بر ماهیت یادگیری، نیازها و علایق فردی یادگیرنده توجه دارد و رویکرد «یادگیرنده محور» نامیده می شود. در این رویکرد، سازوکارها و ابزارهای ارتباطی محیط الکترونیکی بیشتر مورد تاکید قرار می گیرد. ویژگی های محیط های الکترونیکی و تحلیل نقاط قوت و ضعف این دو رویکرد متداول نشان می دهد که در طراحی محیط های یادگیری الکترونیکی، باید یک نگاه ترکیبی و جدیدی را به کار گرفت. در نگاه جدید، برای طراحی محیط های یادگیری الکترونیکی باید نیازها و علایق یادگیرنده و امکانات ارتباطی محیط الکترونیکی در درجه اول، و ابزارهای مدیریتی و ارایه محتوا در درجه دوم مورد توجه قرار گیرد.

در این مقاله، تاثیرات به کارگیری فاوا بر اخلاق دانش آموزان پسر دوره راهنمایی مورد بررسی قرار گرفته است. روش انجام پژوهش «پیمایشی» و روش تحقیق «علی - مقایسه ای» است. بدین منظور، نمونه ای به تعداد کل 180 نفر از دانش آموزان پسر مدارس راهنمایی پسرانه مناطق 3، 4 و 1 آموزش و پرورش شهر تهران به صورت هدفمند انتخاب و با استفاده از دو پرسشنامه فاوا و نگرش اخلاقی مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج به دست آمده از این مطالعه، با استفاده از روش های ترکیبی آماری مورد تجزیه و تحلیل واقع شد و «مهارت ارتباط مجازی» به عنوان تاثیرگذارترین عامل موثر بر نگرش اخلاقی دانش آموزان شناخته شد.یافته ها حاکی از آن است که گرچه «مهارت ارتباط مجازی» بر نگرش اخلاقی دانش آموزان پسر دوره راهنمایی تحصیلی منتخب موثر است و می توان نتیجه گرفت که به کارگیری فاوا بر نگرش اخلاقی دانش آموزان به طور کلی تاثیرگذار است، ولی از آن جا که نگرش اخلاقی خود دارای سوء سه گانه شناختی، عاطفی و آمادگی برای عملکرد می باشد، تاثیرات عامل فاوا یعنی «مهارت ارتباط مجازی» صرفا به دو سطح عاطفی ارزش های اخلاقی و آمادگی برای عملکرد نسبت به ارزش های اخلاقی مربوط می شود و بر سطح شناختی ارزش های اخلاقی تاثیر معناداری ندارد.

در دنیای امروز، نقش زبان بین المللی برای تسهیل ارتباط بر کسی پوشیده نیست. متاسفانه علی رغم سابقه طولانی آموزش زبان خارجی در ایران، تحقیقات نشان می دهد که آموزش این ماده درسی در مدارس کشور با نتایج مطلوب همراه نمی باشد. مطالعه تطبیقی بین نظام آموزشی زبان انگلیسی در کشورمان با وضعیت آموزش آن در کشور پیش رفته ای مثل ژاپن، یکی از راه هایی است که می تواند ما را با عواملی که موجب ضعف آموزش این ماده درسی در کشور شده است، آشنا کند. در این تحقیق، با استفاده از روش مطالعه تطبیقی به مقایسه برنامه درسی زبان انگلیسی دوره راهنمایی ایران و پایه های 7 و 8 و 9 ژاپن با تاکید بر محتوا و در ارتباط با مهارت های زبان آموزی پرداخته شده است.یافته های تحقیق نشان می دهد که کتاب های درسی زبان انگلیسی ژاپن در پایه های 7، 8 و 9 با تاسی از رویکرد ارتباطی و کتاب های درسی زبان انگلیسی دوره راهنمایی با تاسی بر روش شنیداری - گفتاری تالیف شده اند و بر این اساس، فعالیت ها، کاربردها و شیوه های متفاوتی برای تقویت مهارت های زبان آموزی در محتوای کتاب های درسی دو کشور گنجانده شده است.