Soffeh
Year:2016 | Volume: | Issue: |Papers Count:7

امروزه با افزایش سرعت در اغلب جوانب زندگی بشری این گمان می رود که آموزش طراحی معماری نیز می تواند کاملا سرعت پذیر شود. در عمل نیز مشاهده می شود دانشکده های زیادی روی به آموزش فشرده آورده اند یا از مدرسان معماری خواسته می شود که طراحی معماری را به صورت فشرده به دانشجویان بیاموزند. پرسش اصلی در مقاله حاضر آن است که با توجه به ویژگی هایی که می توان برای طراحی معماری برشمرد، آموزش طراحی معماری بیشتر از جنس تعلیم است یا تعلیم و تربیت؟ آیا می توان برای مدرس کارگاه طراحی معماری از این باب رسالتی ویژه و زمانمند قائل شد که ملاحظه آن در بسیاری دیگر از رشته های دانشگاهی موضوعیت ندارد؟ در این مقاله، با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و با روش استدلال منطقی، ضمن مروری اجمالی بر تفاوت های تعلیم صرف با تعلیم و تربیت، ویژگی هایی برای طراحی معماری احصا می شود. در جریان این جستجو روشن می شود که آموزش حقیقی در معماری بیشتر از جنس تعلیم و تربیت است تا تعلیم یا آموزش صرف. چنین است که مدرس طراحی معماری نیازمند صرف زمان و وقت کافی در کارگاه است و کار او، با وجود سرعت دنیای مدرن، کاملا سرعت پذیر و قابل فشرده سازی نیست. انتظار سرعت دهی به این آموزش و وانهادن دانشجویان به آموزش های فشرده، تعلیم و تربیت معماران جوان را مخدوش می کند.

این نوشتار درباره ضرورت به کارگیری همه حواس در ادراک محیط و لزوم تقویت این نوع ادراک در روند آموزش معماری است.دنیای مدرن، به دلیل طبیعتش، تاکیدی بیش از اندازه بر بینایی دارد و دیگر حواس را تضعیف کرده است. یکی از نتایج این تاکید طراحی محیط هایی است که چیزی برای از نزدیک تجربه کردن ندارند و مخاطب را دور از خود نگه می دارند. در زمانه کنونی همه معیارهای مطلوبیت محیط در«خوب دیده شدن» خلاصه می شود. آموزش نوین معماری هم از آسیب های بینایی محوری مصون نیست. انواع ترسیم های سه بعدی در دستگاه دکارتی، آشنایی و نقد محیط صرفا از طریق عکس، محدود کردن برداشت محیط به عکاسی کردن از آن، و... نمونه هایی از این موضوعند.با آگاهی از ضرورت تقویت حساسیت دانشجویان در روند آموزش معماری این سوال مطرح می شود که: چگونه می توان دانشجویان را در به کارگیری متعادل همه حواسشان در ادراک هر چه کامل تر محیط هدایت کرد؟هدف در این پژوهش آن است که اولا بر اساس نظرات موجود، شرایط و روش هایی برای افزایش حساسیت نسبت به محیط، از طریق به کارگیری متعادل حواس، پیشنهاد شود و در مرحله بعد چگونگی فراهم کردن این شرایط در قالب سه تمرین در کارگاه درک و بیان محیط نشان داده شود. این سه تمرین سنجش اولیه راهکارهای منتج از این پژوهش هستند. بنا بر این روش پژوهش ترکیبی از استدلال منطقی در بخش اول و مورد پژوهی در بخش دوم است.

در اندام خانه های سنتی، به دلایل گوناگونی، گشایش (فضای باز) ایجاد می شده که از جمله آن ها می توان به عواملی چون شرایط اقلیمی، مناسبات فرهنگی و اجتماعی، و... اشاره کرد. اما به نظر می رسد عوامل دیگری نیز در ایجاد این گونه فضاها در کالبد خانه نقش داشته اند. از جمله دلایل مهم در ایجاد چنین فضاهایی، در پیکره بندی خانه های سنتی ایران، پیشامدهای عملکردی فضایی است، این موضوع می تواند تاثیر بسزایی بر کیفیت عملکردی این گونه خانه ها داشته باشد. بر این اساس هدف در پژوهش حاضر بررسی نقش حیاط بر ارتقای «راندمان عملکردی» خانه است. در این خصوص منظور از راندمان عملکردی مطلوب فضا، افزایش سیرکولاسیون گردشی مناسب، ایجاد یکپارچگی مطلوب، و افزایش میزان نفوذپذیری و انعطاف پذیری در خانه ها تعریف شده است. به منظور بررسی فرایند ارزیابی نقش حیاط در خانه ها و دو متغیر «تعداد» و «مکان یابی یا موقعیت» مطلوب در این حیاط ها، هشت نمونه یک، دو، سه، و چهار حیاطه، به منظور برگزیده شد. حیاط (های) چهار مورد از این هشت خانه مرکزی هستند و چهار نمونه دیگر حیاطی (هایی) دارند که در مرکز فضا قرار ندارد و یکی از جداره های حیاط را دیوار کوچه یا همسایه مجاور تشکیل می دهد. ابزار مورد نظر در تجزیه وتحلیل خانه ها روش نحو فضا یا چیدمان فضا است که در آن با استفاده از راهبرد کمی، به بررسی موضوع پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که خانه های یک حیاطه، که حیاط آن ها در مرکز هندسی بنا است و چهار طرف آن نیز توده قرار گرفته است، به دلایلی، از جمله افزایش میزان نفوذپذیری (عمق کمتر نسبت به سایر نمونه های دو، سه، و چهار حیاطه) و انعطاف پذیری بالاتر و همچنین میزان یکپارچگی مطلوب و نیز افزایش قابلیت دسترسی مناسب به فضاها در مقایسه با نمونه های دیگر، عملکرد مطلوب تری دارند.

رشد روزافزون فناوری همه ارکان زندگی بشر را دستخوش تحول کرده است و در این میان معماری نیز، تحت لوای دستیابی به پایداری، تجربیات فناورانه جدیدی را کسب می کند. گرچه برخی تئوری های نوظهور در حوزه طراحی در ایجاد پشتوانه فکری لازم برای چنین تجربیاتی تلاش کرده اند، با این حال پاسخ گو بودن آثار معماری حاصل از چنین روش هایی، به ویژه در حوزه های فرامادی زندگی آدمی، محل بحث است. از این رو، در این تحقیق به راستی آزمایی دو نمونه از جدیدترین این تئوری ها پرداخته می شود، در این نمونه ها بر استقلال فرم معماری از فرهنگ های محلی و یا گسست ذاتی میان فرم و عملکرد در معماری تاکید می شود. در بخش اول مقاله با معرفی این نظریات، پیدایش آن ها به مثابه نتایجی از گسست میان معماری و مهندسی، ریشه یابی و بر فواید واکاوی ریشه های تاریخی ارتباط میان فناوری و معماری تاکید می گردد. در بخش دوم مقاله صحت نظریات تک بعدگرایانه اخیر و نتایج حاصل از اعمال آن ها ارزیابی می شود. بدین منظور با روش تحقیق تفسیری تاریخی و با مطالعه سیر تحول معماری مذهبی راه یافته در مرزهای امروزین کشور ایتالیا، در سه بازه زمانی روم باستان، رنسانس، و سپس باروک چگونگی ارتباط میان ارکان فکری جامعه و فناوری ساخت برای تولید فرم تحلیل و کارکرد آثار معماری در محیط طبیعی و در دل جریانات اجتماعی ارزیابی می شود. در این تحقیق برهم کنش سازنده میان فناوری ساخت و ایدئولوژی را در خلق معماری نمایش داده و این گونه بر کاستی های نهان در نظریات فناورانه معاصر در حوزه طراحی تاکید می شود.

گنبدهای دوپوسته گسسته در گذر زمان فرم های متنوع گوناگون در بخش اجزای اتصال دهنده خود داشته اند. با تحلیل فرایند ساخت و بررسی هندسه فرمی آن ها به جلوگیری از فراموشی و از دست رفتن مهارت های استادکاری در ساخت آن ها کمک خواهد شد. در پژوهش حاضر باور بنیادین این است که فرم نهایی اجزای تشکیل دهنده گنبدهای دوپوسته گسسته نار شاخص شهر اصفهان، به شکل مستقیم از نوع چینش آجرها و چگونگی قرارگیری کلاف ها از یک سو و توانمندی استادکارها نسبت به دانش هندسه عملی و نظری، از سوی دیگر، تاثیر می پذیرد. در این پژوهش تلاش است که با معرفی اجزای گنبد و بررسی نمونه هایی از گنبدهای دوپوسته گسسته نار در اصفهان، ویژگی های هندسی و چگونگی جزئیات اجرایی و ساخت آن ها بررسی شود. همچنین فرم های گوناگون کلاف های چوبی و خشخاشی ها و دلایل استفاده از آن ها عرضه شده است. از مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی بهره برده شده و سپس تصاویر و ترسیم های نگارندگان، که از سوی استادکاران محلی اصلاح شده، ارائه شده است. یکی از یافته های این مقاله تدوین شناسایی دقیق اجزا و چگونگی چیدمان آجر در گنبدهای دوپوسته گسسته نار است، از دیگر نتایج شناخت تفاوت در خلاقیت معمار محلی است که باعث ایجاد تمایز در ویژگی های هندسی و ساختاری این گنبدها (از جمله تنوع فرمی و اجرایی در خشخاشی ها و کلاف های چوبی) شده است. همچنین مشخص شد که برخلاف باورهای پیشین، گاهی در دهانه های کوچک قفل و بستی بین خشخاشی و پوسته بیرونی به کار برده نمی شود. علاوه بر آن مشخص گردید خشخاشی ها باید به صورت کامل و همراه با خود گنبد اجرا شوند و در صورت اجرای آن ها به صورت نیمه، نیروهای وارده و عکس العمل متفاوت در ترازهای مختلف ایجاد خواهد شد و پوسته بیرونی ترک خواهد خورد.

در عصر حاضر شهرها رقابت شدیدی را در زمینه ایجاد فرصت های مناسب برای رشد اقتصادی شهر و کارآفرینی تجربه می کنند و شاهد گسترش گرایش مدیریت شهری (در کشورهای توسعه یافته و حتی در حال توسعه)، به رویکرد جدیدی تحت عنوان «مگاپروژه ها» (پروژه های بزرگ مقیاس شهری) هستیم که به منزله ابزاری برای دستیابی به آرمان احیای ساختارهای اقتصادی و اجتماعی مطرح شده اند. این در حالی است که چنین پروژه هایی اثرات متعددی بر ساکنان محدوده های پیرامونی خود، به ویژه در زمینه اقتصاد محلی خواهند داشت. بنابراین سنجش اثرات ناشی از اجرای مگاپروژه ها بر ارتقای اقتصاد محلی هدف اصلی پژوهش حاضر است که با انتخاب مدل رگرسیون چندگانه سلسله مراتبی (HMR) بر مبنای نظرات ساکنین (با استفاده از پرسش نامه) در محدوده پیرامونی پروژه دریاچه شهدای خلیج فارس پیگیری شد. درخت ارزش (مدل نظری) ارزیابی این اثرات به روش از بالا به پایین با داشتن 6 معیار و 22 شاخص در 3 سطح طراحی گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک های آماری و نرم افزار SPSS.20 استفاده شد. روایی و پایایی پرسش نامه با روش تحلیل عاملی اکتشافی (آزمون KMO و بارتلت) و روش آلفای کرونباخ آزمایش شد که حاکی از کفایت و اعتبار پرسش نامه و معنادار بودن همه شاخص ها و معیارهای مورد بررسی بود. درنهایت میزان اثرگذاری پروژه بر ارتقای اقتصاد محلی در محدوده مورد بررسی زیاد (5<3.93<1 با میانه نظری 3) برآورد شد. نتایج حاصل از مدل نشان داد که، از دیدگاه ساکنان، عامل افزایش تمایل به سرمایه گذاری بیشترین اهمیت را در تعیین میزان اثرگذاری پروژه دارد و عامل ایجاد فرصت های اشتغال و درآمدزایی کمترین اهمیت را در تعیین میزان اثرگذاری پروژه داشته است.

شریان های ارتباطی و مسیرهای مواصلاتی هر کشور در وفاق با سایر ممالک علاوه بر جنبه های سیاسی و بازرگانی، تاثیراتی شگرف را در فرهنگ جوامع بر جای می گذارند و سبب شکوفایی عرصه های اقتصادی و اجتماعی جامعه می گردند. در عصر قاجار شهر کرمانشاه یکی از مراکز اصلی تبادلات اقتصادی کشور محسوب می شد و با کشور همسایه خود (عراق) تعاملات فرهنگی، اقتصادی، و اجتماعی کثیری داشت. این تعاملات موجب تغییر در جامعه شهری این ناحیه شدند که نمود بارز آن را در معماری خانه های شاخص شهر می توان مشاهده کرد. در پژوهش پیش روی دلایل حضور معماری مسکونی بغداد در کرمانشاه قرن نوزدهم و عوامل تحول آفرین در این گونه نوین واکاوی و این مطلب به کمک عوامل فرهنگی و اقتصادی تاثیرگذار ریشه یابی می شود، بدین منظور با روش تاریخی به مطالعه یافته ها پرداخته خواهد شد و درنهایت مشخص می گردد که تجار کلیمی شهر بغداد الگوی معماری و فرهنگ خویش را به این ناحیه منتقل کرده اند و با تغییراتی، که از یک جهت به دلیل الزامات دینی و اقلیمی و از جهت دیگر به سبب مواجهه و تلفیق با معماری ایرانی در این ساختارها ایجاد کردند، به فرمی جدید دست یافتند که در نوع خود نمونه ای منحصر به فرد و یگانه است.