مجله علوم و فنون دریایی
سال:1382 | دوره:2 | شماره:2-3 |تعداد مقالات:9

ماهیان دو ساله دورگه (کپور علفخوار ماده × کپور سر گنده نر) و کپور علفخوار در ترکیبی با کپور معمولی، فیتوفاگ و کپور سر گنده به صورت توام از تیر ماه تا آبان ماه 1381 در مجتمع تکثیر پرورش شهید رجایی ساری پرورش یافتند. ضمن سنجش عوامل فیزیکوشیمیایی آب استخرها نظیر pH، شفافیت، اکسیژن و دمای آب، در پایان دوره پرورش شاخصهای رشد، روند تکامل غدد جنسی و ترکیب لاشه ماهیان دورگه و کپور علفخوار مقایسه شد. بر اساس نتایج بررسی، عامل کیفیت در ماهی دورگه و علفخوار به طور متوسط و بترتیب 1.07 و 1.32 بود. درصد تغییرات نهایی وزن در ماهی دورگه 37.8 و در کپور علفخوار 37.7 به دست آمد که تفاوت معناداری نداشت (P>0.05). میزان رشد ویژه (SGR) برای دو گونه ماهی 0.25 درصد و متوسط رشد روزانه در کپور علفخوار 3.44g و در ماهی دورگه 0.44g بود. بررسیهای بافت شناسی در خصوص نمو غدد جنسی این دو ماهی نیز نشان داد که در سال دوم، تخمدان در کپور علفخوار حاوی اووسیت اولیه می باشد اما در ماهیان دورگه تخمدان در مراحل اولیه تقسیم اووگونیا باقی مانده است. همچنین بیضه کپور علفخوار، از اسپرماتوسیت اولیه تشکیل شده بود. آنالیز تقریبی لاشه این دو گروه از ماهیان در پایان سال دوم پرورش تفاوت معناداری را در میزان پروتئین، خاکستر، چربی در رطوبت نشان نداد (P>0.05). مطالعه مساحت و حجم گلبولهای قرمز خون در ماهیان دورگه ای که غدد جنسی آنها بررسی شد بیانگر تری پلوئید بودن آنها بود.

رشد، سن، زی توده و تولید سیاه ماهی، (Capoeta capoeta gracilis) با صید بیش از هزار نمونه از نهر مادرسو در پارک ملی گلستان از آبان 1375 تا مرداد 1376 تعیین گردید. ماهیان صفر تا ده ساله در نمونه ها وجود داشتند. وضعیت رشد (طولی) هر دو جنس نر و ماده به روش معادله فون بر تالنفی تعیین شد. عوامل رشد برای نرها k=0.54) و (L¥=229.67 mm و ماده ها k=0.18) و (L¥=327.95mm براورد شد. رابطه طول با وزن برای سیاه ماهی نر a=-77.83) و (b=0.99 و برای سیاه ماهی ماده b=-157.13) و (a=1.57 تعیین گردید.

اندازه گیری دقیق غلظت یونهای دریا علاوه بر توسعه دانش شیمی دریا در اکولوژی و فیزیولوژی آبزیان حایز اهمیت بسیار است. در مورد دریای خزر طی سده گذشته اندازه گیریهای بسیاری برای تعیین املاح و سایر عناصر موجود در آب بخشهای غیر ایرانی به عمل آمده اما اطلاعات از سواحل ایران بسیار اندک است. در این پژوهش میزان شوری و شش یون اصلی در ترکیب آب خزر جنوبی در عمق 20m منطقه نور و 4m خلیج گرگان طی فصول بهار و تابستان اندازه گیری شد. شوری در منطقه نور 13 و در خلیج گرگان 16 در هزار بود. مقادیر یونها در نمونه های آب نور برای کلرید، سدیم، سولفات، منیزیم، کلسیم و پتاسیم 5516، 4470، 1500، 500، 160، 100ppm و در خلیج گرگان بترتیب 6900، 5533، 2250، 737، 249 و 260ppm به دست آمد. نتایج اندازه گیریهای این تحقیق و مقایسه آن با نتایج کارهای دیگر که در دهه های گذشته صورت گرفته نشان دهنده موارد تشابه و تفاوت است. این تفاوتها را می توان به محل نمونه گیریها- که در تحقیق حاضر از آبهای مجاور ساحل و در کارهای گذشته غالبا خارج از قلمرو ایارن در خزر جنوبی بوده است- یا با تغییر رپیم آب ورودی و تراز خزر مرتبط دانست.

مطالعه انجام شده بر جمعیت ماهی گیدر صید خرد در آب های شرق استان هرمزگان رابطه طول- وزن را به صورت W=0.00034L2.84 نشان داد. مقدار b به دست آمده با عدد 3 اختلاف معناداری را نشان می داد (p<0.01). پارامترهای رشد این آبزی با استفاده از تجزیه و تحلیل فراوانی های طولی 3927 ماهی طی یک سال محاسبه شدند. مقادیر بدست آمده پارامترهای رشد ¥=167cm L، K=0.52(/year)، t0=0.195 بود.مرگ و میر کل (Z) آن با استفاده از روش منحنی صید برابر با 2.38 و مرگ و میر طبیعی (M) و صیادی (F) آن 0.56 و 1.82 محاسبه گردیدند. ضریب بهره برداری (E) از آبزی مذکور 0.76 به دست آمد.

این پژوهش در آبهای منطقه بندرعباس تا سیریک، از تیرماه 1380 تا مرداد ماه 1382 با هدف بررسی ساختار جمعیت میگوی سفید سرتیز (Metapenaeus affinis) انجام شد. نمونه برداری به صورت ماهانه و به روش مساحت جاروب شده صورت گرفت.بررسی توزیع فراوانی طول کاراپاس نشان می دهد که در ماههای اسفند تا خرداد میانگین طول کاراپاس سیر صعودی داشته است. ضریب رشد (K) سالیانه و طول کاراپاس مجانب (CL¥) برای جنسهای ماده و نر بترتیب 1.4Y-1)،(43.5mm و 1.1 Y-1)، (36mm برآورد گردید. در بررسی پیراسنجه های مرگ و میر کل (z)، مرگ و میر طبیعی (M)، و صیادی (F) مشخص شد که این ضرایب برای جنس نر بترتیب 3.71، 1.77 و 1.94 و در جنس ماده بترتیب 3.14، 1.97 و 1.17 بود.

این تحقیق به منظور مطالعه وضعیت رشد و نگهداری مولدان و نوزادان گاماروس دریای خزر(Pontogammarus maeoticus) در شرایط مصنوعی در دو مرحله صورت گرفت. در مرحله اول وضعیت بقا و زادآوری مولدان در شرایط آزمایشگاهی در مخازن پلاستیکی 1.5L بررسی شد. برای این کار 5 سطح شوری )صفر، 10، 20، 30 و (40g/L با سه تکرار در نظر گرفته شد و مولدان گاماروس به مدت 30 روز در این مخازن نگهداری شدند. در مرحله دوم، که به مدت 45 روز به طول انجامید، وضعیت رشد نوزادان گاماروس در چهار سطح شوری شامل صفر، 10، 20 و 30 قسمت در هزار با سه تکرار بررسی گردید. دما در هر دو آزمایش در حد 4±1ºC بود. هوادهی با استفاده از پمپهای هوادهی و سنگ هوا به طور 24 ساعته انجام شد. برای ایجاد دوره نوری مشابه با شرایط طبیعی 12) ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی( از لامپهای فلورسنت استفاده گردید. غذادهی مولدان با استفاده از جلبکهای درشت جمع آوری شده از محل زیست جانور انجام شد. نتایج این بررسیها نشان داد که هم مولدان و هم نوزادان توانستند شوری 10 و 20 قسمت در هزار را تحمل کنند و در شرایط مصنوعی زنده بمانند، البته در شوری 10 قسمت در هزار که با شوری محیط طبیعی این موجود نیز هم خوانی داشته وضعیت بهتر بود. درصد تلفات برای مولدان در شوریهای 10 و 20 قسمت در هزار بترتیب 10 و %38 بود که نشان داد مولدان توانستند پس از طی 30 روز پرورش این شوریها را تحمل کنند و زادآوری نیز داشته باشند البته میزان زادآوری در شوری 10 قسمت در هزار 109.33) قطعه در کل دوره( بمراتب بیشتر از شوری 20 قسمت در هزار 17.33) قطعه برای کل دوره( بود. همچنین میزان بازماندگی برای نوزادان پس از 45 روز پرورش نوزادان در شوریهای 10 و 20 قسمت در هزار به ترتیب 85 و %3.33 بود و نیز میزان رشد برای نوزادان در شوری 10 قسمت در هزار به مراتب بهتر از شوری20  قسمت در هزار بود. در بقیه شوریها )صفر، 30 و 40 قسمت در هزار( چه مولدان و چه نوزادان پس از دوره کوتاهی از بین رفتند.

ازن به علت داشتن نیمه عمر پایین و عاری بودن از عوارض سو زیست محیطی، به عنوان یکی از مطلوبترین مواد گندزدا و کنترل کننده قارچ در آبزی پروری شناخته شده است. هدف این تحقیق، بررسی قابلیت ازن اسیون لحظه ای و همچنین تیمار فیزیکی در افزایش میزان تخم گشایی است. دو غلظت 0.05 و 0.1ppm ازن با مکانیسم تزریق لحظه ای 10) دقیقه( در دو حالت ازن اسیون تخم همراه با تیمار فیزیکی )برداشت تخمهای مرده و قارچ زده به مدت 5 بار در روز( و ازن اسیون تخم بدون تیمار فیزیکی نسبت به تیمار شاهد (بدون گندزدایی) بر روی میزان تخم گشایی آزمایش شد. ازن اسیون تخمها همراه با تیمار فیزیکی، بالاترین میزان تخم گشایی (%80.6) را باعث شد. ازن اسیون بدون تیمار فیزیکی %58.1 و تیمار شاهد %31 از تخم گشایی را حاصل داده اند. از نظر اقتصادی، غلظت 0.05ppm ازن با تیمار فیزیکی، با داشتن %79.8 تخم گشایی به دلیل به حداقل رساندن چشمگیر مصرف انرژی و هزینه نگهداری سیستم ازن اسیون، به عنوان بهترین تیمار کنترل کننده قارچ به حساب می آید. بین میزان درجه حرارت آب کارگاه و درصد قارچ زدگی تخمها در تیمار شاهد، همبستگی بسیار ضعیفی (r=0.09) مشاهده شد.

به منظور بررسی آثار زیست محیطی پسابهای مزارع پرورشی میگو منطقه حله بوشهر، در سال 1380، به مدت 9 ماه (اردیبهشت ماه تا دی ماه) نمونه برداری از آب و رسوب دو ایستگاه کانال خروجی و خور رمله (محل دریافت پساب) انجام شد. طی اجرای این تحقیق، روند تغییرات فاکتورهای مختلف دما، شوری، pH، اکسیژن محلول، آمونیاک، نیترات، نیتریت، فسفات کل، تمام مواد محلول، تمام مواد معلق و کلروفیل a در نمونه های آب، کل مواد آلی و pH در نمونه های رسوب، از کانال خروجی به سمت دریا برررسی شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که حداکثر میزان فاکتورهای آمونیاک و فسفات بترتیب برابر 0.517 و 0.180mg/L بوده است.میزان همبستگی دو فاکتور آمونیاک و فسفات به عنوان دو شاخص اصلی آلاینده پسابهای آبزیان پرورشی، در کانال خروجی منطقه حله با دهانه خور رمله 0.763) و (0.70 در نظر گرفته شد. این مقادیر گویای آن است که پساب خارج شده، قبل از رسیدن به دریا به وسیله سیستم خودپالایشی کانال و خور، تا اندازه ای تعدیل می شود و بر اساس مشاهدات حاصل از مطالعات سالهای 1377 و 1379 انتظار می رود با ورود به دریا، میزان این همبستگی به صفر نزدیک شود.مقایسه مقادیر حاصل با حدود مجاز پیشنهادی برای فاضلابهای شهری و پسابهای مزارع پرورش میگو و مقایسه مقادیر فاکتورهای مورد بررسی در آبهای خروجی مزارع پرورشی مناطق دیگر جهان با پیشینه های موجود از نوسانات این فاکتورها در منطقه، نشان می دهد تقریبا تمام ایستگاهها حتی کانال خروجی از نظر بار آلودگی پایین بوده است.

خانواده Spionidae از بزرگترین خانواده های متعلق به رده پرتاران (Polychaeta) از شاخه کرمهای حلقوی (Annelidae) است. [1]. بررسی حاضر نخستین گزارش از وجود این خانواده در حوضه جنوبی دریای خزر (ساحل شهرستان نور) می باشد. اعضای این خانواده درون بستر یا روی آن زندگی می کنند و بسترهای سرشار از مواد آلی را ترجیح می دهند. این کرم ها سری مشخص، بدنی دراز و به طور واضح بند بند دارند. رنگ بدن سبز کم رنگ و سر در برگیرنده دو Palp (زواید حسی- تغذیه ای) است. از نظر تغذیه رسوب خوارند و از مواد آلی موجود در بستر تغذیه می کنند [2]. در داخل لوله هایی ساخته شده از گل و ذرات ماسه زندگی می کنند. اندازه آنها کوچک (150mm-10) است و بومی سواحل غربی اقیانوس اطلس شمالی می باشند [3].در پاییز 1383 در نمونه برداریهای جوامع بنتوزی در سواحل شهرستان نور که به وسیله گرب Van Veen انجام شد، تعداد زیادی کرم پرتار با ظاهری متفاوت با دیگر پرتاران دریای خزر دیده شدند. مقایسه این کرمها با دیگر کرمهای پرتار گزارش شده در دریای خزر 4]، 5، [6 نیز این تفاوتها را بخوبی نشان می دهد. با بررسی و مقایسه دقیق خصوصیات ریخت شناسی مشخص شد که این کرمها متعلق به خانواده Spionidae می باشند. این موضوع با تهیه و ارسال نمونه ها و عکسهایی به وسیله دکترRouse Greg پرتارشناس و کارشناس موزه جنوبی استرالیا (آدلاید) و دکتر Danny Eibye-Jacobsen کارشناس موزه جانوری Universitetsparken دانمارک نیز تایید شد. مطالعات بیشتر در آزمایشگاه نشان می دهد که این کرمها درون لوله هایی سیلندری شکل و مستقیم ساخته شده از شن و گل زندگی می کنند (مشاهده مستقیم روی کرمهای زنده) و بدن آنها دراز و سبز رنگ است. سر در این کرمها واضح است و روی آن یک جفت چشم، یک جفت پالپ و دهان وجود دارد که اکثرا در هنگام بررسی آزمایشگاهی، پالپها کنده می شوند. مخرج در انتهای بدن است و تنفس به وسیله آبششهایی پر مانند صورت می گیرد. مقایسه این نتایج با منابع موجود دیگر نیز 2] و [7 اطلاعات به دست آمده از این تحقیق را تایید می کند )شکل (1.