نوآوری های آموزشی
سال:1389 | دوره:9 | شماره:33 |تعداد مقالات:9

پژوهشی از نوع ارزشیابی و کیفی، در فرآیندی چندمرحله ای، برای ارزیابی برنامه درسی فارسی دوره ابتدایی )بخوانیم و بنویسیم( بر اساس معیارهای تشکیل دهنده رویکرد کل نگر، در طول سه سال صورت گرفت. از آن جا که توجه و تاکید بر رویکرد کلی و کل نگری، در میان رویکردهای مطرح شده در اسناد برنامه درسی جدید فارسی دوره ابتدایی، بارها ذکر شده است، در نتیجه این پژوهش به تحلیل و ارزیابی برنامه درسی فارسی دوره ابتدایی (بخوانیم و بنویسیم) در سه مرحله اساسی برنامه درسی طراحی شده، برنامه درسی تدوین شده و برنامه درسی اجرا شده، بر اساس معیارهای توجه به کل نگری در برنامه درسی و آموزش توانایی های زبانی، پرداخته است.مراحل مختلف پژوهش با توجه به هدف ها و سوالات تحقیق، از روش های متنوعی در قالب ارزشیابی و سنجش موقعیتی بهره گرفته است. در مرحله اول، یعنی بررسی بنیان نظری و پیشینه زبان آموزی با تاکید بر معیارهای توجه به کل نگری در آموزش زبان، از روش بررسی کتابخانه ای و تحلیل اسنادی استفاده می کند و با توجه به معیارهای به دست آمده، برنامه درسی طراحی شده فارسی ابتدایی را مورد شناسایی اولیه قرار می دهد.توصیف و ارزیابی برنامه درسی طراحی شده و محتوای تدوین شده فارسی دوره ابتدایی از نظر کل نگری، در مرحله دوم، بر اساس 2 دسته معیارها، یکی برگرفته از مبنای نظری حوزه کل نگری و دیگری معیارهای برگرفته از برنامه درسی طراحی شده فارسی دوره ابتدایی، انجام گرفته است.مرحله سوم، برنامه درسی اجرا شده فارسی دوره ابتدایی را از طریق اجرای دو مرحله آزمون های کل نگری در ابتدا و انتهای سال تحصیلی 1388-1387 (پایه های دوم تا پنجم) و 4 مرحله مشاهده با فاصله حداقل یک ماه در طول سال تحصیلی از همه کلاس های موجود در نمونه آماری، شامل 3 مدرسه دخترانه و 3 مدرسه پسرانه در مناطق 5، 6 و 16 تهران و در مجموع 24 کلاس درس، شامل 6 کلاس از هر یک از پایه های دوم، سوم، چهارم و پنجم ابتدایی با جمعیتی بالغ بر 772 نفر در پایه های دوم تا پنجم و در میان 186 تا 206 نفر، به تفاوت در پایه های مختلف ارزیابی می کند.مرحله چهارم، از طریق مقایسه و تحلیل و تفسیر یافته های به دست آمده از ارزیابی برنامه آموزش زبان فارسی دوره ابتدایی (بخوانیم و بنویسیم) در مراحل طراحی، تدوین و اجرای برنامه درسی، ضمن مشخص کردن تغییرات و فروکاستی های برنامه درسی در مراحل گوناگون، چارچوب تغییرات و اصلاحات مورد نیاز را که با حوزه کل نگری ارتباط دارند و در راستای توجه و تقویت آن در برنامه درسی فارسی دوره ابتدایی هستند، پیشنهاد می دهد.در مجموع، یافته های به دست آمده از برنامه درسی طراحی و تدوین شده فارسی دوره ابتدایی، از توجه محدود و کم به کل نگری با توجه به معیارهای برگرفته از مبنای نظری کل نگری و همچنین معیارهای در نظر گرفته شده در برنامه درسی طراحی شده فارسی دوره ابتدایی، حکایت می کند. برداشت از کل نگری در این برنامه درسی تدوین شده و کتاب های درسی تالیف شده، برداشتی محدود در حوزه کل نگری است. آموزش ها در طول سال تحصیلی، با توجه به محدودیت های روشی و آموزشی موجود، تاثیر قابل توجهی در تقویت کل نگری دانش آموزان ایجاد نمی کنند. یافته های تفصیلی در این مقاله، تصویر به نسبت دقیقی از کاستی ها و فروکاستی های برنامه درسی و آموزش های موجود، و چارچوب اصلاحات و تغییرات مورد نیاز برنامه درسی فارسی دوره ابتدایی ارائه می دهد.

پژوهش حاضر با بهره گیری از آرای دریدا و تاکید بر ادعای او مبنی بر برتری نداشتن گفتار بر نوشتار، می کوشد اصول و روش هایی برای بهبود فرآیند ارتباط کلامی در آموزش و پرورش استخراج کند. در نگاه اول چنین به نظر می رسد که برقراری رابطه ای منطقی میان نظر دریدا و فرآیند ارتباط کلامی، ناممکن است، اما تاثیرهای نهانی این دو بر یکدیگر می توانند، حلال بسیاری از مشکلات ارتباطی باشند. به این منظور و در راستای وضوح بخشی به این ارتباطات، دوره های گوناگون تحصیلی با توجه به اهمیتی که می توانند نوشتار و گفتار در هر یک داشته باشند، مورد بررسی قرار خواهند گرفت. بر این اساس چنین استنباط شده است که هرچه از دوره های ابتدایی آموزش به سمت دوره های بالاتر پیش می رویم، جنبه های پیچیده تر نوشتار مورد استفاده قرار می گیرند، به نحوی که در دوره دبستان، از جنبه های نمادین و تصویری نوشتار استفاده می شود و در دوره های راهنمایی و دبیرستان، توانایی های نوشتاری دانش آموزان و قابلیت های خاص نوشتار، هم چون امکان تفکر بیش تر در آن، چند وجهی بودن آن و قابلیت مورد تفسیر قرار گرفتن و ساختارشکنی نوشتارها، مورد استفاده قرار می گیرد.

پژوهش حاضر از منظری درون تعلیم و تربیتی، موضوع جهانی شدن و بومی ماندن برنامه درسی را مورد بحث و بررسی قرار می دهد. نگاه درون تعلیم و تربیتی در صدد پاسخ با این پرسش است که آیا می توان به طور مستقل از برنامه های درسی جهانی، مانند اقتصاد جهانی، سخن گفت؟ این پرسش با تمسک به نظریه کثرت شناختی، پاسخ داده شده است و این پاسخ از این حقیقت حکایت دارد که برنامه های درسی می توانند و یا باید، به نقشه معرفتی جامع و واحدی متکی باشند، به طوری که با تبعیت از این نقشه، ویژگی های بومی و حساسیت های فرهنگی از میان نروند و برنامه درسی هم چنان بتواند به صورت محلی ارزیابی شود.جنبه های محلی برنامه درسی ناظر به ابعاد محتوایی و همچنین روش و فرصت های یادگیری است که شاید جوهر برنامه درسی را تشکیل دهد. برای نیل به این پاسخ، نگارنده خود را ملزم می داند طبقه بندی های گوناگون را تشریح نماید و شبهات و پاسخ به آن ها را نیز مطرح می کند.

پژوهش حاضر، ضرورت و جهت تغییر در برنامه درسی ریاضی مدرسه ای را برای بهبود عملکرد دانش آموزان ایرانی در حل مسائل زمینه مدار و ایجاد سواد ریاضی، از دیدگاه معلمان درس ریاضی در ایران مورد بررسی قرار می دهد. در این پژوهش از پرسش هایی که در مطالعه پیزا (PISA) در سال های2000  و 2003 منتشر شده است، برای انتخاب پرسش های ریاضی زمینه مدار که با زمینه های فرهنگی ایران همخوانی بیش تری داشتند، بهره گرفتیم. مسائل منتخبی از پیزا، ترجمه شد و برای مطالعه در اختیار 14 معلم ریاضی قرار گرفت. سپس نظر معلمان از طریق پرسش نامه ای شامل 6 سوال و مصاحبه های پاره ساختاری، مورد مطالعه قرار گرفت.نتایج پژوهش نشان داد معلمان ریاضی، عملکرد دانش آموزان نوعی ایرانی را در حل مسائلی مشابه مسائل پیزا که ویژگی آن ها زمینه مدار بودن و مدل سازی مسائل واقعی است، ضعیف پیش بینی کردند. معلمان ریاضی ایرانی، دلیل اصلی پیش بینی چنین پدیده ای را در تاکید نداشتن کتاب های درسی ریاضی ایران بر جنبه های سوادآموزی ریاضی و بهره نگرفتن از زمینه های معنادار واقعی و اثر ارزشیابی های بیرونی بر تدریس ریاضی برشمردند.

پژوهش حاضر، با هدف بررسی رابطه میان شکل های متفاوت سوال (تشریحی-چندگزینه ای( با فرآیندهای فراشناخت (خودبازبینی و راهبرد شناختی) و عاطفه (تلاش و نگرانی) در ارزشیابی درس ریاضی انجام گرفته است. بدین منظور، 380 دانش آموز پایه اول متوسطه (190 دختر، 190 پسر) به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای، از میان دانش آموزان دوره متوسطه شهر اصفهان انتخاب شدند و مورد بررسی قرار گرفتند. در این پژوهش از پرسشنامه اندازه گیری فرآیندهای فراشناخت و عاطفه اونیل و براون و آزمون سنجش عملکرد ریاضی استفاده شد. مهم ترین نتایج پژوهش نشان داد میان عملکرد ریاضی دانش آموزان با توجه به شکل سوال چندگزینه ای و رفتار خودبازبینی، سوال تشریحی و راهبرد شناختی، و همچنین سوال های تشریحی و فرآیندهای عاطفی (تلاش و نگرانی)، همبستگی مثبت و معناداری وجود داشت.

هدف اصلی این پژوهش، تحلیل محتوای کتاب های درسی دوره ابتدایی، بر اساس مولفه های آموزش سلامت از قبیل بهداشت پوست، بهداشت دهان و دندان، ورزش و تحرک بدنی، تغذیه، توجه به بیماری ها )ایدز) و مساله سیگار و مواد مخدر است. روش تحلیل محتوای پژوهش حاضر، آنتروپیشانون و واحد تحلیل نیز صفحات (متون، پرسش ها، تمرین ها و تصاویر) بودند که در مجموع سه هزار و 467 صفحه می شد. جامعه آماری این پژوهش همه کتاب های دوره ابتدایی سال تحصیلی 1388-36) 1387 جلد کتاب) بود که شامل هشت عنوان فارسی (بخوانیم)، فارسی (بنویسیم)، علوم، هدیه های آسمانی، هدیه های آسمانی )کتاب کار) قرآن، ریاضی و تعلیمات اجتماعی می شود. نمونه آماری این پژوهش را هفت عنوان فارسی (بخوانیم)، فارسی (بنویسیم)، علوم، هدیه های آسمانی، هدیه های آسمانی (کتاب کار(، قرآن و تعلیمات اجتماعی تشکیل می داد. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که به مولفه ورزش و تحرک بدنی بیش ازسایر مولفه ها توجه شده و کمترین میزان توجه به مساله بیماری ها مربوط بوده است؛ ضمن اینکه هر یک ازشاخص های مولفه های مذکور به صورت متوازن مورد توجه قرار نگرفته و کتاب های درسی به یک نسبت مولفه های آموزش سلامت را پوشش نداده اند.

هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی تاثیر آموزش مهارت های اجتماعی بر سازگاری اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان پسر دیرآموز است؛ به این منظور، 50 دانش آموز پسر دیرآموز پایه دوم (7 تا 9 سال) به روش نمونه گیری تصادفی از شهر خدابنده در استان زنجان انتخاب شدند و با استفاده از طرح آزمایشی پیش آزمون و پس آزمون در دو گروه آزمایشی و کنترل مورد سنجش قرار گرفتند.آزمون های مقیاس مهارت های اجتماعی ماتسون، مقیاس رفتار سازشی واینلند و آزمون پیشرفت تحصیلی محقق ساخته به عنوان پیش آزمون و پس آزمون اجرا شد و سپس دانش آموزان گروه آزمایشی در 12 جلسه یک ساعته در دوره آموزش مهارت های اجتماعی شرکت کردند. پس از برگزاری برنامه مداخله ای، دو گروه آزمایشی و کنترل با یکدیگر مقایسه شدند. یافته ها نشان داد برنامه مداخله ای اثر معناداری (p<0.01) بر بهبود سازگاری اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش آموزان پسر دیرآموز در گروه آزمایشی داشته است.