نوآوری های آموزشی
سال:1384 | دوره:4 | شماره:12 |تعداد مقالات:5

هدف از پژوهش حاضر، تعیین مهارتهای زندگی ضروری برای دانش آموزان ایرانی دوره تحصیلی متوسطه، طراحی الگوی مناسب برنامه درسی برای آن و تعیین اثر بخشی آن بود. برای تهیه فهرست اولیه مهارتهای زندگی، به تعاریف و نظریه های موجود در این زمینه مراجعه شد و یک فهرست دوازده گانه از مهارتهای زندگی ضروری برای دانش آموزان دوره متوسطه تهیه شد. مهارتهای این فهرست عبارت بودند از: خودآگاهی، مقابله با هیجانات، مقابله با استرس (فشار روانی)، همدلی، ارتباط موثر، روابط بین فردی، شهروند مسوول بودن، حل تعارض، تصمیم گیری، حل مساله، تفکر خلاق و تفکر انتقادی. از این فهرست، سه پرسشنامه نیازسنجی استخراج شد. یک پرسشنامه 50 پرسشی برای دانش آموزان، یک پرسشنامه 50 پرسشی برای والدین و یک پرسشنامه 12 پرسشی برای دبیران، کارشناسان و صاحب نظران تعلیم و تربیت. پرسشنامه ها در اختیار 600 دانش آموز دختر و پسر دوره متوسطه (از هر پایه تحصیلی 150 نفر)، 240 نفر از والدین دانش آموزان با مدرک تحصیلی حداقل دیپلم، 150 دبیر دوره متوسطه، 20 نفر کارشناس ستادی و 10 نفر صاحب نظر تعلیم و تربیت قرار گرفت. تحلیل نتایج نشان داد که مهارتهای خود آگاهی، ارتباط موثر، روابط بین فردی، مقابله با استرس، تصمیم گیری، حل مساله، تفکر انتقادی و تفکر خلاق از نظر مخاطبان مختلف از اولویتهای بالایی برخوردارند. همچنین، الگویی مناسب برای برنامه درسی مهارتهای زندگی دانش آموزان دوره متوسطه تدوین شد. این الگو شامل اهداف، رئوس محتوا، نوع محتوا، روشهای آموزش و روشهای ارزشیابی مهارتهای زندگی است. در مرحله آزمایشی پژوهش، برنامه درسی مهارت خود آگاهی که در اکثر اولویت بندیها، در رتبه اول قرار داشت در قالب یک طرح آزمایشی پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل با نمونه ای به حجم 120 نفر اجرا شد. تحلیل اطلاعات این بخش نشان داد که آموزش مهارت خودآگاهی به دانش آموزان، در تقویت این مهارت در آنان موثر است.

وقوع انقلاب اطلاعاتی از سویی و پیشرفت روز افزون فن آوریها از سوی دیگر، نظام آموزشی سنتی را از بسیاری جهات به شدت تحت تاثیر قرار داده است تا تحولاتی را به آن تحمیل کند. عدم کارایی نظام پیشین حافظه مدار در شرایطی که حجم علم در هر 5.5-5 سال دو برابر می شود، تغییر رویکرد سنتی به رویکرد حل مساله را الزامی کرده است. همچنین پیشرفت در فن آوریهای ارتباطی، در نظام آموزشی تاثیر گذاشته و تحولاتی را در آن ایجاد کرده است. از این رو بررسی نوآوریهای آموزشی (شامل تغییرات در زمینه نظامهای آموزشی، محتوای آموزشی، تغییراتی که به تحول سازمان آموزشی می انجامد و فن آوریهای جدید آموزشی)، در ایران از اهمیت ویژه برخوردار شده است.این پژوهش، بر اساس اطلاعات حاصله از مهمترین نوآوریهای به وقوع پیوسته در سطح جهان و تهیه و تدوین پرسشنامه ای محقق ساخته که از سوی 1316 نفر از دبیران مدارس راهنمایی و دبیرستانی زن و مرد در سطح 14 استان کشور تکمیل شده، به بررسی میزان تحقق نو آوریهای مزبور پرداخته است.نتایج به دست آمده اولا بیانگر نواوریهای آموزشی است که در سطح مدارس کشور محقق شده و ثانیا بیانگر نوآوریهای آموزشی است که معلمان و اولیای اجرایی - آموزشی نوآور، تمایل به زمینه سازی سازمان آموزش و پرورش برای تحقق آنها داشته اند. 

این مقاله بر اساس طرحی پژوهشی با همین عنوان و با هدف شناسایی متغیرهای محتوایی و ساختاری موثر بر ساختار سازمانی و طراحی ساختار مناسب، به صورت مفهومی و عملی موقعیت این متغیرها را در دو وضعیت موجود و مطلوب مشخص کرده است.در این پژوهش از اسناد دست اول، پژوهشهای انجام شده مرتبط، نتایج مصاحبه با مدیران و مشاوران سازمان درباره ابزارهای گردآوری داده ها (ابداعی رابینز)، الگوهای پنجگانه مینتزبرگ، الگوی عملی ندلر - توشمن، الگوی ارتباط هدف و ساختار (ابداعی رورباف)، الگوی ارتباط پنجگانه چرخه زندگی و ساختار (ابداعی لاری ای گرینر)، با تغییراتی در آنها و افزودن چند الگوی دیگر که همه ابزارها از روایی و اعتبار برخوردارند، استفاده شده است.یافته های پژوهش حاکی از آن است که در این سازمان، سه متغیر ساختاری پیچیدگی، رسمیت و به ویژه تمرکز، بالا یا بسیار بالاست و باید کاهش یابد. اهداف و استراتژی سازمان در وضعیت موجود، در حد کارایی است در صورتی که در وضعیت مطلوب باید اثر بخش باشد. محیط آرام، باثبات و نسبتا مطمئن در نظر گرفته شده است در صورتی که در وضعیت مطلوب لازم است محیط تا اندازه ای متلاطم باشد. در حال حاضر اندازه سازمان بسیار بزرگ است و لازم است از طریق کاهش قابل توجه نیروی انسانی غیرمتخصص و به کارگیری متخصصان بیشتر، اندازه سازمان کوچک شود. در پایان بر اساس الگوی طراحی شده، 18 پیشنهاد همراه با نمودار تشکیلات ماتریسی و پیوندی ارایه شده است. با استفاده از الگوی به دست آمده در این پژوهش، می توان ساختار سازمانهای مشابه را طراحی کرد.

هدف این مقاله بررسی سبکهای تفکر دانش آموزان و ارتباط آن با پیشرفت تحصیلی، جنسیت و سن آنان از دید روانشناسی اجتماعی است. اطلاعات مورد نیاز از میان 602 نفر دانش آموز (286 دختر و 316 پسر) سال دوم و سوم دبیرستانی شهرهای استان فارس با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای – خوشه ای چند مرحله ای و با مقیاس سبک تفکر استرنبرگ (1997) گرد آوری شده است. کمترین همبستگی میان گویه های ابزار 0.34 و مقدار آلفای طیفها 0.66 مبین معتبر بودن ابزار بوده است. داده های پژوهش با بهره گیری از روشهای آمار توصیفی، آزمون t، ضریب همبستگی پیرسون (در آزمون تفاوتها و همبستگیها) و رگرسیون چند متغیری مدل مرحله ای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان داده است:1- دانش آموزان مورد بررسی غالبا از نظر گرایشی محافظه کار، از نظر تفکر عملکردی، اغلب تابع و مجری دستورات و از نظر سطح، کلان نگر بوده اند.2- ارتباط سبک تفکر کلی دانش آموزان با پیشرفت تحصیلی و سن، معنادار نبوده اما با جنسیت رابطه ای معنادار داشته است. نمرات سبک تفکر دختران بیش از نمرات سبک تفکر پسران بوده (T=2.193, p=0.029) اما پسران کلی نگرتر، محافظه کارتر و قانونگذارتر از دختران بوده اند.3- در مجموع دانش آموزان دارای گرایش آزادیخواهانه، پیشرفت تحصیلی بیشتری داشته اند. این نتیجه گیری در مورد پسران صادق (r=.226 , p≤0.000) بوده اما درباره دختران مصداق نداشته است. همچنین پسرانی که در بعد عملکرد، تفکری تحلیلی تر (قضایی تر) داشته اند در درس موفق تر بوده اند (r=.117 , p≤.042). این امر در مورد دختران صادق نبوده است.4- سبک تفکر کلی و ابعاد آن، با پیشرفت تحصیلی دختران همبستگی معنادار نداشته است. قویترین تبیین کننده پیشرفت تحصیلی دختران، سن آنان به گونه منفی بوده است.5- دانش آموزانی که سن بیشتری داشته اند، افت تحصیلی آنها بیشتر بوده است (r=-.161 , p≤.000). همچنین با افزایش سن، بر روحیه و تفکر اجرایی (اطاعت پذیری) (r=.099 , p≤0.015) و گرایش به محافظه کاری (r=.130 , p≤0.001) آنها افزوده شده است. نکته قابل توجه اینکه در بعد عمل، با افزایش سن، پسران تحلیل گرتر (قضایی تر) (r=.128, p=0.024) اما دختران اجرایی تر (مطیع تر) (R=.164 , p≤0.008) بوده اند.6- عوامل سن، تفکر آزادیخواهانه و جنسیت به ترتیب در پیش بینی وضعیت تحصیلی کل دانش آموزان تاثیر اساسی داشته استR=.221, R2=.049, n=558, Ad R2=.044) ). بدین ترتیب دانش آموزانی که جوانتر و در سن آموزشی بوده اند، گرایشی آزادی خواهانه تر داشته و دختر بوده اند، پیشرفت تحصیلی بیشتری داشته اند.7 - در پیش بینی پیشرفت تحصیلی پسران، سبک تفکر آزادیخواهانه و سن، به ترتیب تاثیر اساسی داشته است و در مجموع با داشتن 27 درصد همبستگی توانسته اند در حدود 7 درصد از واریانس پیشرفت تحصیلی پسران را تبیین کنند (R=.265,  R2=.070 , n=300, Ad R2=.064).

در این پژوهش با بهره گیری از یکی از شیوه های نوین پژوهش تحت عنوان «فراتحلیل» به تحلیل و ترکیب نتایج پژوهشهای انجام گرفته در کشور، در زمینه کاربست یافته های پژوهشی پرداخته شده است. بدین منظور، تعداد پانزده پژوهش انجام یافته در زمینه کاربست یافته های پژوهشی از مراکز پژوهشی وزارت آموزش و پرورش کشور گردآوری و از میان آنها تعداد نه پژوهش با بهره گیری از ابزار «چک لیست گزینش پژوهشها از نظر فنی و روش شناختی» (شامل روایی و پایایی مناسب، روش نمونه گیری و آماری صحیح) برای بررسی و فراتحلیل انتخاب شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که راه اندازی نظام اطلاع رسانی پژوهش با اندازه اثر 0.6921، برگزاری مستمر گردهماییهای ارایه یافته های پژوهشی با اندازه اثر 0.6445، مساله یابی و اولویتهای دقیق پژوهشی با اندازه اثر 0.6891، تقویت بعد فنی و روش شناختی تحقیقات با اندازه اثر 0.5541، افزایش اعتبارات پژوهشی با اندازه اثر 0.5411و برگزاری دوره ها و کارگاههای آموزشی برای معلمان با اندازه اثر 0.4874 با کاربست یافته های پژوهشی در سطح وزارت آموزش و پرورش مرتبط اند. همچنین یافته های مطالعه موردی نشان داد مهمترین عوامل بازدارنده کاربست تحقیقات در آموزش و پرورش عبارتند از: عدم توانایی علمی مدیران و کارشناسان برای استفاده از نتایج تحقیقات، اطمینان نداشتن تصمیم گیرندگان به روش پژوهش و صحت نتایج، عدم وقت گذاری مدیران در زمینه کاربست تحقیقات، در اختیار نبودن منابع کافی و مناسب (مالی، مادی، انسانی) برای عملیاتی کردن نتایج، قابلیت اجرایی نداشتن بعضی از یافته های پژوهشی، مبهم و عملیاتی نبودن نتایج و پیشنهادهای تحقیقات آموزشی.