پژوهشنامه بازرگانی
سال:1388 | دوره:13 | شماره:50 |تعداد مقالات:9

پرداخت یارانه به جهت تامین رفاه اجتماعی و جلوگیری از کاهش رفاه شهروندان پیوسته مورد توجه اندیشمندان و نظریه پردازان از یکسو و سیاستگذاران از سوی دیگر بوده است. این مقاله سعی کرده است که با استفاده از روش شناسی اقتصاد خرد به سوال اساسی زیر در حوزه پرداخت یارانه از منظر رفاهی پاسخ دهد. معادل پولی یارانه برای جلوگیری از کاهش رفاه خانوارها در هنگام حذف (کاهش) یارانه کالاهای اساسی چقدر است؟ لذا، با توجه به ادبیات نظری اندازه گیری شاخص های رفاهی، سیستم های تقاضا و طبقه بندی خانوارها، سیستم تقاضای تقریبا ایده آل برای خانوارهای شهری ایران طبقه بندی شده در پنج گروه مستقل و متمایز برآورد شده و شاخص های رفاهی (درآمد معادل، تغییر جبرانی و شاخص درست هزینه زندگی) ناشی از تعدیل یارانه (قیمت) برای کالاهای نان، قندوشکر و روغن نباتی در طبقات پنج گانه محاسبه شده است. نتایج حاصل از اعمال سیاست های قیمتی نشان می دهد که برای طبقات اول تا سوم، همواره اثرات افزایش قیمت نان بزرگتر از افزایش قیمت در قندوشکر و روغن نباتی بوده، و برای طبقات چهارم و پنجم اثر تعدیل قیمت روغن نباتی بیشتر از تعدیل قیمت نان و قندوشکر می باشد.

مزیت سنجی تولیدی، یکی از شاخه های علم اقتصاد است که ارتباط تنگاتنگ با نظریه اقتصاد خرد و اقتصاد کلان دارد. به لحاظ اقتصاد خرد، صاحبان بنگاه های اقتصادی تلاش می کنند مکانی را برای فعالیت خود انتخاب کنند که دارای بیشترین مزیت (بیشترین سود) باشد. از جهت اقتصاد کلان نیز تعیین مزیت های منطقه ای برای استفاده بهینه از منابع اقتصاد و وصول به سطح بالاتر رشد، توسعه و رفاه اقتصادی، امری دارای اهمیت است.در تحقیق حاضر، به رتبه بندی استان های کشور به لحاظ میزان مزیت جهت توسعه صنعت لبنیات پرداخته شده است. به این منظور ابتدا به بررسی نظری تئوری ها و مدل های مزیت سنجی و عوامل موثر بر آن پرداخته شد. در ادامه و با توجه به تعدد عوامل تاثیرگذار بر رشد و توسعه این صنعت، مدل های تصمیم گیری چند معیاره مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفتند که از میان آن ها، دو مدل- تاکسونومی عددی وزنی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی- جهت تعیین میزان مزیت استان های مختلف کشور برای توسعه صنعت لبنیات انتخاب شدند. سپس با گردآوری داده های مورد نیاز و نیز تعیین ضریب اهمیت هر یک از عوامل موثر بر تعیین مزیت صنعت لبنیات- با نظرسنجی از متخصصین صنعت مورد نظر از استان های مختلف کشور- مدل های مورد نظر اجرا و نتایج آن بررسی شدند.نتایج این پژوهش نشان می دهد استان تهران و پس از آن استان های اصفهان، قم، قزوین، گیلان و خوزستان دارای بیشترین مزیت در توسعه صنعت لبنیات هستند. همچنین ضریب همبستگی رتبه های استان ها در دو روش تاکسونومی عددی وزنی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، 0.93 به دست آمد که نشان دهنده قابلیت بالای جانشینی این دو روش است. در واقع این دو روش، با درجه اطمینان بالایی یکدیگر را تایید می کنند.

اخیرا تحقیقات متعددی در زمینه رابطه بین رشد اقتصادی و فقر انجام شده است که طی آن اقتصاددانان به دنبال پاسخ به این سوال بوده اند که: آیا رشد اقتصادی شامل فقرا می شود یا اینکه اثر اصلی رشد به وسیله ثروتمندان جذب شده و به مقدار کمتری افراد کم درآمد را منتفع می کند؟ در این تحقیق سعی شده است تاثیر رشد اقتصادی بر کاهش فقر با توجه به کشش فقر نسبت به رشد اقتصادی مورد بررسی قرار گیرد. نتایج نشان می دهد که طی سال های مورد مطالعه تغییرات رشد اقتصادی در ایران اثر چندانی بر شاخص فقر و کشش فقر نداشته است و همچنین شاخص فقر از لحاظ کششی مقدار ثابتی نبوده است و علاوه بر رشد اقتصادی به عوامل دیگری مانند نابرابری اولیه بستگی دارد، به طوریکه طبق محاسبات انجام شده ضریب رشد تولید ناخالص داخلی هر چند معنی دار است اما اثر ناچیزی بر شاخص سرشمار فقر دارد، در صورتی که سایر متغیرها ثابت بمانند، با افزایش یک درصدی رشد تولید ناخالص داخلی، شاخص سرشمار فقر حدود 0.006 درصد تغییر می کند که بسیار ناچیز است. در صورتی که کشش شاخص فقر نسبت به متغیر رشد اقتصادی برآورد شود، به دلیل ناچیزبودن ضریب متغیر مذکور، ضریب کشش به دست آمده ناچیز است به طوری که این ضریب برای سال 1372 معادل (0.04-) برآورد شد که انتظار می رود در دیگر سال ها نیز وضعیت مشابهی حاکم باشد. در نتیجه با تغییر روند رشد اقتصادی، شاخص سرشمار فقر در کشور چندان تحت تاثیر قرار نمی گیرد.هم چنین متغیر مربوط به نابرابری اثری قابل ملاحظه بر تشدید شاخص فقر دارد. به طوری که با ثبات سایر متغیرها در صورتیکه ضریب مربوطه یک درصد افزایش یابد، شاخص سرشمار فقر 3.54 درصد افزایش می یابد که در سطح وسیعی متغیر وابسته را تحت تاثیر قرار می دهد.

با عنایت به اهمیت نرخ ارز در بازارهای تجارت خارجی توجه به نوسانات نرخ ارز نیز اهمیت خاصی دارد. هدف اساسی در این مقاله ارزیابی اثر اخبار بر نوسانات نرخ ارز در ایران با استفاده از خانواده الگوهای خودرگرسیون ناهمسان واریانس شرطی (ARCH) بوده است. برای این منظور، از الگوی متقارن GARCH و الگوهای نامتقارن TGARCH،EGARCH  و APGARCH استفاده بعمل آمده است، تا برآورد تاثیر اخبار نوسانات در ایران بپردازیم. برای این منظور از داده های روزانه نرخ ارز 1208 داده استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از تاثیر نامتقارن اخبار بر نوسانات نرخ ارز در ایران است. یعنی، تاثیر اخبار بد (منفی) بر نوسانات نرخ ارز بیشتر از تاثیر اخبار خوب (مثبت) می باشد.

تعرفه فصلی نوعی از تعرفه گمرکی است که در مقاطع مختلف زمانی با نرخ متفاوتی وضع می شود. از تعرفه فصلی موقعی استفاده می شود که توازن عرضه و تقاضا به طور معنی داری در فصول مختلف سال تغییر می کند. دایره شمول تعرفه فصلی صرفا به محصولات کشاورزی محدود نمی شود، بلکه بدلیل تغییرات فصلی در میزان تقاضا و عرضه می تواند حوزه نسبتا وسیع تری را دربرگیرد. ماهیت شکل گیری تعرفه فصلی عمدتا بر دو محور نوسان قیمت ها و ضرورت تنظیم بازار استوار است. در تدوین این مقاله سه هدف مدنظر بوده است:1. شناسایی آن دسته از محصولات کشاورزی که باید مشمول تعرفه فصلی قرار گیرند؛ 2. مشخص کردن ماه هایی از سال که تعرفه فصلی باید بر این محصولات اعمال شود و3. تعیین میزان تعرفه فصلی برای این محصولات. روش مطالعه تعرفه فصلی با استفاده از روش شکاف قیمتی و حقوق ورودی موجود برای سالهای 1376 تا 1384 محاسبه و تحلیل شده است.مطابق نتایج پژوهش در میان 294 محصول کشاورزی، 8 محصول شامل سیب درختی، پرتقال، انگور، سیب زمینی، پیاز، نخود، هندوانه و گوجه فرنگی به سبب نوسان در بهای ماهانه در طی دوره جهت اعمال تعرفه فصلی در اولویت قرار دارند. دوره زمانی اعمال تعرفه فصلی- دوره برداشت و کف شاخص بهای ماهانه- محصولات فوق بشرح زیر است: سیب درختی: مرداد تا اول اسفند؛ پرتقال: مهر تا اول اسفند؛ انگور: مرداد تا اول اسفند؛ سیب زمینی: تیر تا اول اسفند؛ پیاز: اردیبهشت تا اول دی؛ نخود: خرداد تا شهریور؛ هندوانه: تیر تا اول آذر؛ گوجه فرنگی: خرداد تا اول دی هر سال. مضافا، مطابق نتایج تحقیق، نرخ تعرفه فصلی (که برابر با تعرفه تثبیت شده یا حداکثر نرخ تعرفه مجاز دانسته شده) برای واردات در دوره برداشت از حداکثر 81 درصد برای هندوانه تا حداقل 47.5 درصد برای سیب زمینی برآورد می شود.

پیشرفت های اخیر مبتنی بر الگوهای رشد، برخی از الگوهایی که رابطه بین مخارج سرمایه گذاری عمومی با رشد بلندمدت اقتصادی را نشان می دهند، معرفی نموده است. این امر با سایر مطالعات پیرامون بررسی رابطه بین اندازه دولت و رشد اقتصادی (در سطح جمعی و بخشی) سازگار می باشد. اما به هر حال شواهد متعارضی در ادبیات درباره این سوال که چگونه ترکیب مخارج دولت بر رشد اقتصادی موثر است، وجود دارد. به ویژه این مساله در رابطه بین سرمایه گذاری دولتی در بخش حمل و نقل ارتباطات (زیربنایی) و رشد اقتصادی، هنوز از تصویر روشنی نیز برخوردار نمی باشد. براین اساس مقاله حاضر به بررسی رابطه سرمایه گذاری دولت در بخش حمل و نقل و رشد اقتصادی مبتنی بر رهیافت هم انباشتگی طی دوره زمانی 84-1338 می پردازد. نتایج حاکی از آن است که سرمایه گذاری دولت در بخش حمل و نقل دارای تاثیر معنی داری در بلندمدت و کوتاه مدت بر رشد اقتصادی است.

مدیریت صنعت فولاد نیازمند تصمیمات آینده نگر و طراحی ظرفیت های جدید با تکنولوژی پیشرفته با رویکردی جامع و به هم پیوسته است. یکی از ابزارهای مدیریتی بر اساس این نگرش، علم پویایی سیستم می باشد. این علم توانایی شبیه سازی زنجیره تامین های مختلف را دارد، به کمک این شبیه سازی پیامدهای نامشخص تصمیم گیری ها آشکار می شود. هدف عمده این روش شبیه سازی، تسریع و تسهیل یادگیری رفتار سیستم  ها در شرایط فعلی و آینده است.در این مقاله مدل مربوط به زنجیره تامین صنعت فولاد ایران با روش پویایی سیستم ها برای شناخت و ارزیابی روند و شناخت عوامل اثرگذار بر آن، تهیه و توسعه داده شده است.در این تحقیق سعی شده است ساختار ظرفیت سازی، تولید فولاد خام و محصولات نهایی، سود حاصل از فروش و صادرات و تقاضای فولاد مدل شده و در چارچوب تفکر سیستمی و ابزارهای سیستم داینامیک و در نرم افزار Vensim اجرا شود. در این راستا ابتدا متغیرهای اصلی شناسایی و روابط آن ها در قالب حلقه های علی تدوین گردیده، سپس با طراحی مدل اصلی و در قالب نمودار انباشت جریان تکمیل و در نرم افزار شبیه سازی شده است. می توان به این مدل متغیرهایی اضافه نمود، و هر نوع استراتژی و راه حل را در مدل آزمود. پس از اجرای مدل و آزمودن آن تعدادی متغیر به عنوان متغیر اثرگذار معرفی شدند، تعدادی از این متغیرهای حساس مدل در دست تصمیم گیران و تعدادی دیگر در کنترل مدیران فولاد نمی باشند که پیشنهاد شد برای آن متغیرها نیز در صنعت فولاد مدل سازی جداگانه ای انجام شود.

یکی از استراتژی های سطح شرکت، استراتژی تصاحب و ادغام شرکت ها است. این استراتژی به منظور خلق ارزش و افزایش ثروت صاحبان سهام اتخاذ می گردد. انگیزه ها و دلایل متعددی، مدیران عالی شرکت ها را به اتخاذ استراتژی مذکور تشویق می نماید که مهمترین آن ها کسب هم افزایی است. در این مقاله سعی شده است عملکرد مالی معاملات تصاحب شرکت ها در ایران مورد بررسی قرار گیرد. پس از طراحی شاخص های ارزیابی مالی، اطلاعات معاملات انجام شده در دوره پژوهشی 1376 تا 1381 از سازمان بورس اوراق بهادار جمع آوری و با استفاده از تکنیک های تی استیودنت و فریدمن (ناپارامتریک) تجزیه و تحلیل شده است. به منظور شناسایی اثرات کلان اقتصادی، نتایج آزمون شرکت های هدف (تصاحب شده) با نتایج شرکت های مشابه تصاحب نشده، مقایسه می گردد. نتایج کلی تحقیق بیانگر این است که مدیران شرکت های خریدار توانایی بهبود عملکرد و خلق ارزش برای صاحبان سهام شرکت نداشته اند و اغلب معاملات تصاحب شرکت در ایران با شکست مواجه شده و منجر به انتقال ثروت از سهامداران شرکت خریدار به سهامداران قبلی شرکت هدف شده است.