مجله علوم و فنون باغبانی ایران
سال:1383 | دوره:5 | شماره:3 |تعداد مقالات:6

به منظور بررسی افزایش درون شیشه ای پایه پا کوتاه سیب رقم 'گمی آلماسی' (همگروه بومی آذربایجان) از مریستم با 2 سرآغازه برگی برای کشت استفاده شد. در مرحله استقرار کشت از محیط نیم غلظت MS تکمیل شده با 0.4 ، 0.6  و 0.8 میلی گرم در لیتر جیبرلیک اسید ((GA3 و 0.1 میلی گرم در لیتر ایندول بوتیریک اسید (IBA) و 0.2 میلی گرم در لیتر بنزیل آمینوپیورین (BAP) و 20 گرم در لیتر سوربیتول استفاده شد. نتایج به دست آمده از مرحله استقرار کشت نشان داد که از نظر تولید برگ و پینه اختلاف معنی داری بین غلظت های مختلف GA3 وجود ندارد ولی غلظت 0.4 میلی گرم در لیتر آن باعث افزایش رشد مریستم شد. در مرحله پرآوری نیز از محیط نیم غلظت MS تکمیل شده با 0 و 0.1 میلی گرم در لیتر GA3 و 0.5 میلی گرم در لیتر BAP و 0.1 میلی گرم در لیتر IBA استفاده شد. نتایج به دست آمده از مرحله پرآوری نشان داد که غلظت 0.1 میلی گرم در لیتر GA3 به همراه سایر تنظیم کننده های رشد باعث افزایش تعداد جوانه و طول شاخساره شد. در مرحله ریشه زایی از شاخساره هایی به طول 2 سانتی متر و قطر یک میلی متر استفاده شد. در این مرحله از محیط کشت یک سوم MS به صورت (جامد و مایع) و غلظت های 0، 1، 2 و 3 میلی گرم در لیتر IBA استفاده شد. نتایج به دست آمده از مرحله ریشه زایی نشان داد که از نظر ویژگی های اندازه گیری شده (درصد ریشه زایی، طول ریشه، تعداد ریشه و میزان پینه دهی) بین نوع محیط کشت و غلظت های IBA اختلاف معنی داری وجود دارد. مقایسه میانگین ها نشان داد که غلظت 3 میلی گرم در لیتر IBA بیشترین تاثیر را روی ویژگی های اندازه گیری شده داشت و در این غلظت تولید پینه کاهش یافت و نیز استفاده از محیط جامد سبب افزایش در ویژگی های اندازه گیری شده و کاهش تولید پینه شد. نتایج به دست آمده از برهمکنش های نشان داد که ترکیب تیماری محیط جامد با غلظت های 0 و 3 میلی گرم در لیتر IBA و محیط مایع با 1 میلی گرم در لیتر IBA بهترین اثر را در ریشه زایی ریز قلمه ها داشته و فراوانی تعداد ریشه در محیط مایع با غلظت 1 میلی گرم در لیتر IBA بیشتر از بقیه بود و در محیط جامد با غلظت 3 میلی گرم در لیتر IBA کمترین میزان پینه زایی با بیشترین میزان طول ریشه به دست آمد.

زعفران از گیاهان بومی و ارزشمند سرزمین ایران است. در این پژوهش ریز افزایی زعفران استهبان فارس مورد بررسی قرار گرفت و محیط کشت مناسب و غلظت و نوع تنظیم کننده های رشد لازم افزایش سریع درون شیشه ای این گیاه تعیین شد. پداژه های زعفران از استهبان فارس تهیه و به بخش علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز انتقال داده شدند. برای کشت های درون شیشه ای، پداژه ها به دو قسمت تقسیم شده، نیمی در دمای 4 تا 5 درجه سانتی گراد و نیمی دیگر در دمای 25 تا 30 درجه سانتی گراد نگهداری شدند. ریز نمونه های مورد استفاده قطعات پداژه (یک چهارم اندازه هر پداژه) بودند. برای تشکیل پداژک ها محیط کشت موراشیگی و اسکوگ(MS)  نیم غلظت مورد استفاده قرار گرفت که شامل 50 گرم در لیتر سوکروز و 500 میلی گرم در لیتر کازیین هیدرولیز شده بود. تنظیم کننده های رشد گیاهی به کار رفته در این محیط شامل 2, 4- دی کلروفنوکسی استیک اسید (2,4-D) و بنزیل آدنین(BA)  در غلظت های 0، 0.5 ، 1 و 1.5 میلی گرم در لیتر بود. پداژک های به دست آمده برای رشد بیشتر به محیط کشت تمام غلظت موراشیگی و اسکوگ که شامل نفتالن استیک اسید(NAA)  در غلظت های 1.4، 1.6، 1.8، 2، 2.2، 2.4، 2.6، 2.8 و 3 میلی گرم در لیتر بود، انتقال یافتند. محیط کشت مورد استفاده برای شاخه زایی محیط نیم غلظت موراشیگی و اسکوگ بود که شامل BA و NAA در غلظت های 0، 1، 2، 3، 4، 5، 6، 7، 8، 9 و 10 میلی گرم در لیتر بود. اندازه گیری قطر پداژک ها، تعداد پداژک ها و طول شاخساره به ترتیب پس از 3, 6 و 8 هفته انجام شد. نتایج به دست آمده نشان داد که دریافت پیش تیمار دمای پایین برای پداژک ها سودمند است. غلظت بهینه برای تشکیل پداژک ها شامل 1 میلی گرم در لیتر 2,4-D و 0.5 میلی گرم در لیتر BA بود. برای رشد پداژک ها بهترین غلظت تنظیم 1.8 میلی گرم در لیتر NAA و برای شاخه زایی 10 میلی گرم در لیتر  NAAو 10  میلی گرم در لیتر BA بودند. کشت پداژک ها در محیط کشت نیم غلظت  MSکه شامل2,4-D  و BA  هر کدام با غلظت 1 میلی گرم در لیتر بود به ریشه زایی منجر شد.

هدف از این پژوهش، افزایش دو پایه نارنج و لیمو ترش به روش غیر جنسی با استفاده از کشت نوک شاخساره بود. به این منظور نوک شاخساره ها به اندازه 8 میلیمتر از جوانه های رشد جدید جدا و در محیط کشت MS دارای آگار به میزان 0.8% و سوکروز به میزان 3% کشت گردیدند. برای تحریک پرآوری شاخه از تنظیم کننده های رشد NAA به مقدار ثابت 0.5 میلی گرم در لیتر و BA با مقادیر 0، 0.5، 1، 1.5 و 2 میلی گرم در لیتر و GA3  با غلظت های 0.5، 1 و 1.5 میلی گرم در لیتر استفاده گردید. اثر فلوروگلوسینول (PG) نیز به مقدار ثابت 80 میلی گرم در لیتر با شاهد (بدون PG) در مرحله استقرار جوانه ها مقایسه گردید. غلظت 0.5 میلی گرم در لیتر BA باعث شد که 87.5% از نوک شاخساره های لیمو ترش زنده مانده و رشد کنند. زیر کشت نمونه های زنده مانده از این مرحله بیشترین میزان پرآوری (80%) را در غلظت 0.5 میلی گرم در لیتر BA داشتند. GA3 و PG  اثرها مثبتی در پرآوری نوک شاخساره لیموترش نداشتند. نوک  شاخساره های نارنج در تمامی تیمارها از بین رفتند. برای تحریک ریشه زایی نوک شاخساره های لیموترش از تنظیم کننده های رشدIBA  و NAA با غلظت های 0.5، 1 و 1.5 میلی گرم در لیتر در محیط کشت نیم غلظت MS استفاده گردید. نتایج نشان داد که IBA با غلظت 1.5 میلی گرم در لیتر بیشترین ریشه زایی را در مقایسه با شاهد و سایر غلظت ها داشته است. انتقال نمونه های ریشه دار شده به خاک 80% با موفقیت همراه بود.

در پژوهش حاضر، وضعیت ناسازگاری گرده، درصد تشکیل میوه در گرده افشانی آزاد و دوره گرده افشانی موثر چهار رقم زردآلوی 'حسینی کریمی'، 'شاهرودی'، 'نوری' و 'قیسی' اصفهان، در شرایط آب و هوایی مرکزی ایران (قزوین) بررسی گردید. در سال زراعی 80 ـ 1379 در هر رقم تعدادی شاخه یکسان با گل های در مرحله بالونی انتخاب و گل ها شمارش شدند. نیمی از شاخه‏ها با کیسه ای ویژه پوشیده شد تا خود گرده افشانی طبیعی انجام شود و در نیمی دیگر نیز گرده افشانی آزاد مد نظر قرار گرفت. شمارش میوه ها در هشت هفته بعد، نشان داد که تمام ارقام خود ناسازگار بوده و درصد تشکیل میوه در گرده افشانی آزاد به مراتب بیشتر از خود گرده افشانی می باشد. در سال 81 ـ1380 نیز در هر رقم شاخه های با گل های در مرحله بالونی انتخاب و پس از شمارش، اخته شده و با کیسه از گرده ناخواسته محافظت شدند. سپس در روزهای صفر، 2، 4 و 6 پس از اخته کردن توسط گرده رقم 'نخجوان' دگر گرده افشانی شدند. پس از گذشت هشت هفته، میوه ها شمارش گردیدند. نتایج نشان داد که در مرحله بالونی کلاله را نمی توان بالغ محسوب نمود اما بین 2 تا 4 روز بعد، پذیرش مادگی به بهترین شرایط رسیده و پس از آن به سرعت کاهش می یابد. به طوری که درصد تشکیل میوه به هنگام گرده افشانی از روزهای صفر تا چهار افزایش نشان داد و در روز 4 به بیشترین میزان خود رسید و پس از آن به شدت کاهش یافت. بنابراین در کارهای بهنژادی بهترین زمان برای دگر گرده افشانی روز های 2 تا 4 بوده و به علت خود ناسازگاری بیشتر ارقام زردآلو، به هنگام احداث باغ های جدید استفاده از رقم گرده دهنده ای که گل های آن در طول مدت دوره گرده افشانی رقم گرده گیرنده (روزهای 2 تا 4) باز شود، برای تشکیل میوه ضروری می باشد.

این پژوهش به منظور بررسی اثر تنظیم کننده های رشد گیاهی بر پرآوری دو رقم (توده محلی) گل محمدی منطقه کاشان به نام های 'قمصر' و 'آذران' انجام شد. در ابتدا از قطعه های ساقه دارای یک جوانه جانبی گل محمدی ریز نمونه تهیه شد و پس از گندزدایی سطحی، به منظور رفع آلودگی درونی (باکتریایی) پس از انجام آزمون آنتی بیوگرام از آنتی بیوتیک مناسب برای رفع آلودگی هر رقم استفاده شد. به منظور بررسی بهترین تیمار هورمونی برای استقرار و شاخه زایی از 4 سطح مختلف بنزیل آدنین (BA) (0، 1، 2 و 3 میلی گرم در لیتر), 4 سطح جیبرلیک اسید (GA3) (0، 0.1 , 0.25،0.5 میلی گرم در لیتر) و 2 سطح نفتالن استیک اسید (NAA) (0 و 0.1 میلی گرم در لیتر) استفاده شد. آزمایش ها به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی، به اجرا در آمد. در پایان BA با غلظت 1 تا 2  میلی گرم در لیتر، GA3  با غلظت 0.1 میلی گرم در لیتر و NAA با غلظت 0.1 میلی گرم در لیتر (یا بدون NAA) برای رقم 'آذران' و در مورد رقم 'قمصر' با همان غلظت BA و GA3 ولی بدون NAA در محیط کشت مایع موراشیگی و اسگوگ (MS) تغییر یافته که کلر آن حذف شده و نیتروژن آمونیاکی (NH4+) آن کاهش یافته بود، بهترین پرآوری را ایجاد نمودند. تیمارهای فوق از نظر وضعیت ظاهری و رنگ برگ های ایجاد شده نیز بهترین نتایج را در بر داشتند. در بررسی ریشه زایی شاخساره های پرآوری شده، مشاهده شد که تیمار فروبری سریع ته ریز قلمه ها در محلول آبی - الکلی ایندول بوتیریک اسید (IBA) به غلظت 2000 میلی گرم در لیتر و سپس قرار دادن آن در داخل محیط مایع MS تغییر یافته نیم غلظت نتیجه بهتری در مقایسه با غلظت 1000 میلی گرم در لیتر در بر داشت.