مجله علوم و فنون باغبانی ایران
سال:1398 | دوره:20 | شماره:2 |تعداد مقالات:11

شوری ازجمله عامل های محدود کننده کشاورزی در بسیاری از مناطق دنیا است. در این پژوهش به منظور پیش تیمار بذر گوجه فرنگی از ماده های شیمیایی ارزان و مناسب شامل کلراید کلسیم، کلراید سدیم، نیترات پتاسیم، کیتوزان و منادیون سدیم بی سولفات (MSB)، استفاده شد. سپس، تیمار شوری شامل سه سطح شوری 2/2، 4 و 8 دسی زیمنس بر متر اعمال شد. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با هدف بررسی پیش تیمارهای شیمیایی بر کاهش اثر شوری بر بنیه بذر و استقرار گیاهچه ها استفاده شد. نتایج نشان داد که درشرایط تنش شوری، به ترتیب پیش تیمارهای 50 میلیمولار کلراید کلسیم، MSB 30 میلی  مولار، کیتوزان 6/0 درصد وزنی حجمی، کیتوزان 4/0 درصد وزنی حجمی به ترتیب منجر به افزایش 51/37 درصد، 74/36 درصد، 68/35 درصد و 27 درصد مجموع وزن تر و خشک ساقه و ریشه شدند. از سوی دیگر افزایش سطح های شوری اثرهای منفی معنی داری بر وزن تر و خشک ساقه و ریشه و شاخص های تنژگی شامل سرعت تنژگی، نرخ شاخص تنژگی، ضریب سرعت تنژگی و میانگین مدت زمان تنژگی داشت. در شوری 4 دسی زیمنس بر متر، کاهش 41/68 و 46/83% و در شوری 8، کاهش 24/84 و 38/96% به ترتیب در وزن تر ساقه و ریشه نسبت به شوری 2/2 مشاهده شد. در نهایت، غلظت 50 میلی مولار کلراید کلسیم بهترین نتیجه را نشان داد. این نتایج احتمالا به دلیل کوتاه شدن زمان لازم برای بیدار شدن نهایی اندوسپرم، افزایش توانایی جنین در گرفتن آب، تغییر در مقدار قند، ترکیبات آلی و یون های تجمع یافته در بذر است که موجب سرعت بیشتر در جوانه زنی و نیز مقاومت بیشتر آن به شرایط نامساعد شده است.

به منظور بررسی اثر پوترسین بر رشد و توسعه میوه زیتون، آزمایشی در سال های 1397 و 1398 روی درختان زیتون رقم فیشمی تخم کبکی که در سال پرمحصول قرار داشتند، اجرا شد. تیمار ها شامل شاهد (میوه نرمال و میوه های ساچمه ای)، میوه نرمال، میوه ساچمه ای، میوه نرمال همراه با غلظت 3 و 6 میلی مول در لیتر پوترسین و میوه ساچمه ای همراه با غلظت 3 و 6 میلی مول در لیتر پوترسین بودند که در زمان دو هفته بعد از تمام گل روی شاخه های زیر تیمار، محلول پاشی ها انجام شدند. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تشکیل میوه و ویژگی های فیزیکی میوه (میانگین وزن، طول، قطر، وزن گوشت و هسته و نسبت گوشت به هسته 10 میوه) بررسی شدند. نتیجه ها نشان داد که محلول پاشی با پوترسین سبب افزایش وزن کل میوه نرمال شد. کاربرد پوترسین در غلظت های 3 و 6 میلی مول در لیتر سبب افزایش وزن و شمار میوه نرمال در زمان برداشت شد. تیمار میوه های ساچمه ای بیشترین شمار گل، گل کامل و گل نر را در سال بعد نسبت به شاهد تولید نمود. تیمار میوه نرمال همراه با غلظت های مختلف پوترسین بر تشکیل شمار گل در سال بعد تاثیر چندانی نداشت. تنها تیمار میوه های ساچمه ای همراه با غلظت 6 میلی مول در لیتر پوترسین سبب افزایش شمار گل، گل کامل و گل نر در سال بعد گردید.

بخش چشم گیری از کشور ایران را منطقه های خشک و نیمه خشک در برگرفته است که با خشکی و شوری روبه رو هستند. بنابراین، مدیریت تنش های شوری و خشکی در فضای سبز از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. این پژوهش در راستای شناسایی گیاهان دارای تحمل به خشکی، برای کاربرد در فضای سبز شهری منطقه های روبه رو با بحران کم آبی، انجام شد. در این پژوهش مقدار تحمل به خشکی و شوری گیاهان پوششی فیلا و فرانکنیا بررسی شد، که شامل 12 تیمار (چهار سطح شوری 5/0، 3، 6 و 9 دسی زیمنس بر متر و سه سطح آبیاری 100%، 75% و 50% ظرفیت مزرعه) بود و در 5 تکرار انجام شد. نتیجه ها نشان داد که در اثر تنش خشکی و شوری، طول شاخساره، نشاسته و محتوای نسبی آب شاخساره کاهش و مقدار قند، پرولین، فعالیت آنزیم های کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز، آسکوربیت پراکسیداز، پراکسیداز و هم چنین نشست یونی افزایش یافت. فیلا محتوای نسبی آب بیشتر و هم چنین نشت یونی کم تری را نسبت به فرانکنیا نشان داد که بیانگر تحمل بالاتر فیلا به خشکی و شوری می باشد.

به منظور بررسی اثر هیومیک اسید و نانوکلات کلسیم روی ژربرا (Gerbera jamesonii cv. Dune)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با دو فاکتور و سه تکرار در شرایط کشت هیدروپونیک اجرا شد. فاکتور اول، هیومیک اسید در 4 غلظت صفر (شاهد)، 500، 1000 و 2000 میلی گرم بر لیتر به صورت کاربرد در محیط کشت و فاکتور دوم، نانوکلات کلسیم در 4 غلظت صفر (شاهد)، 1، 2 و 3 گرم در لیتر به صورت محلول پاشی اجرا شد. شاخص هایی مانند شمار و سطح برگ، وزن تر و خشک گل آذین، عمر گلجایی، زمان غنچه تا شکوفایی گل و ماندگاری گل روی بوته و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی اندازه گیری شدند. نتیجه ها نشان دادند که هیومیک اسید و نانوکلات کلسیم باعث افزایش مقدار فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی از جمله کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز و گایاکول پراکسیداز به ترتیب به مقدار 7، 6 و 7 برابر نسبت به شاهد شدند. با کاربرد هیومیک اسید و نانوکلات کلسیم عمر گلجایی و عمر گل روی بوته به ترتیب افزایش 57 و 31 درصدی نسبت به شاهد داشتند. قطر گل و ساقه گلدهنده نیز 20 % نسبت به افزایش شاهد نشان دادند. سطح برگ با افزایش غلظت نانوکلات کلسیم افزایش یافت. شمار برگ نیز فقط با افزایش غلظت هیومیک اسید روند افزایشی داشت. به طور کلی می توان گفت کاربرد همزمان هیومیک اسید و نانوکلات کلسیم در بهبود برخی ویژگی های ژربرا موثر بوده و به طور تقریبی غلظت 2000 میلی گرم در لیترهیومیک اسید و 2 گرم در لیتر نانوکلات کلسیم موثرتر بودند.

در سیستم تربیت خزنده انگور، زمان قطع آخرین مرحله آبیاری تاکستان و به دنبال آن زمان شروع برداشت محصول تابع روش مصرف محصول، قیمت خرید آن و شرایط اقلیمی و مواجه نشدن مراحل تولید محصول کشمش در فضاهای باز با بارندگی های اوایل پاییز می باشد. این پژوهش در سال های 1394 تا 1396 با هدف بررسی اثر تغییر زمان قطع آخرین مرحله آبیاری و برداشت محصول 10 روز بعد از آن بر میزان تحمل جوانه های انگور رقم بیدانه سفید نسبت به سرما و کیفیت میوه انجام شد. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تیمار و 6 تکرار اجرا گردید. تیمارها شامل تیمار اول: قطع آبیاری در 5 شهریور و برداشت محصول 15 شهریور، تیمار دوم: قطع آبیاری در 15 شهریور و برداشت محصول در 25 شهریور (شاهد) و تیمار سوم: قطع آبیاری در 25 شهریور و برداشت محصول در 4 مهر بود. بعد از رخ دادن سرمای زودرس پاییزه سال 1395 و ارزیابی درصد جوانه های سبز شده در بهار سال بعد، مقدار آن در تیمارهای دوم و سوم به ترتیب برابر 46/19 و 31/19% بود و با اختلاف معنی دار نسبت به تیمار اول (با مقدار 8/%15) بیشتر بود ولی بین تیمار دوم و سوم اختلاف معنی دار مشاهده نشد. بعد از اعمال سرمادهی مصنوعی که طی دو نوبت و در پانزدهم و بیستم اسفند 1394 انجام شد، تیمار سوم با اختلاف معنی دار کمترین LT50 را بر اساس نشت یونی با دمای 86/7-درجه سلسیوس داشت و متحمل ترین تیمار نسبت به سرمادهی مصنوعی بود. با اندازه گیری کیفیت میوه طی سال های آزمایش، درصد ماده های جامد محلول و pH میوه های حاصل از تیمار سوم به ترتیب برابر 57/27 و 25/3 بود که نسبت به تیمارهای اول و دوم با اختلاف معنی داری بیشتر بود. یافته های این پژوهش مشخص نمود که بر خلاف تصور رایج، قطع آبیاری و برداشت با تاخیر نسبت به شاهد تفاوتی در تحمل به سرمای مصنوعی و سرمازدگی طبیعی تاک ها نداشت.

تامین نسبت های مناسب عنصرهای غذایی در مراحل رشدی مختلف، سبب افزایش عملکرد و کیفیت میوه می گردد. بدین منظور برای ارزیابی تاثیر نسبت های مختلف پتاسیم به نیتروژن بر عملکرد و کیفیت میوه توت فرنگی آزمایشی شامل 13 تیمار با ترکیب سطح های مختلف نیتروژن (120 و 180 میلی گرم در لیتر) و پتاسیم (200، 250 و 300 میلی گرم در لیتر)، در قالب طرح به طورکامل تصادفی و در سه تکرار اجرا شد. برای تهیه محیط کشت از کوکوپیت و پرلایت با نسبت 1: 1 استفاده شد. محلول غذایی با نسبت های مختلف پتاسیم به نیتروژن به مدت 45 روز (تا کامل شدن دوره رشد رویشی) با تناوب دوره سه روز یک بار، تیمار های رشد رویشی و پس از آن تیمار های رشد زایشی اعمال شد. نتیجه ها نشان داد تیماری که نسبت پتاسیم به نیتروژن دریافت شده در طول دوره رشد رویشی 180/200 میلی گرم در لیتر و در دوران زایشی 120/300 میلی گرم در لیتر بود، موجب افزایش معنی دار در اجزای عملکرد و تغییر های کیفی چون طول، قطر، وزن میوه، شمار فندقه، درصد تشکیل میوه، عملکرد، ویتامین C، آنتوسیانین و فنول کل گردید. هیچ کدام از تیمارهای آزمایش تأثیر معنی داری بر شمار گل در هر گل آذین، شمار گل آذین در هر بوته و مقدار اسیدیته قابل تیتر توت فرنگی نداشتند. به طور کلی، زمانی که در دوره رشد رویشی نیتروژن بیشتری و پتاسیم کمتری و برعکس در دوره رشد زایشی نیتروژن کمتری و پتاسیم بیشتری به کار برده شود، سبب بهبود ویژگی های زایشی می گردد. با در نظر گرفتن تمامی ویژگی های ارزیابی شده در این پژوهش در اندام های مختلف توت فرنگی، تیماری که نسبت پتاسیم به نیتروژن دریافت شده در طول دوره رشد رویشی 1سمانه80/200 میلی گرم در لیتر و در دوران زایشی 120/300 میلی گرم در لیتر بود، بهترین تیمار برای اعمال محلول غذایی به منظور افزایش کیفیت توت فرنگی و بهبود ویژگی های رویشی و زایشی بود.

به تازگی پژوهشگران برای بهبود کیفیت و ایمنی تولیدها از ماده های دوست دار طبیعت مانند ماده های با منشأ زیست تخریب پذیر استفاده می نمایند. میوه های گیلاس رقم سیاه مشهد در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح به طورکامل تصادفی، با پوشش خوراکی تشکیل شده از صمغ باریجه (صفر، 1، 2 و 3% وزنی/حجمی)، اسانس زیره سبز (صفر، 100 و 200 میکرولیتر در لیتر) و کلرایدکلسیم (صفر و 1% وزنی/حجمی) تیمار شده و 30 روز در دمای 1± 2 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 95-90% نگهداری و سپس 1 روز در دمای 20 درجه سلسیوس قرار داده و مورد ارزیابی کیفی قرار گرفتند. تمامی غلظت های عامل های آزمایش فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز را در 15 روز پس از نگهداری افزایش داده و تا پایان انبارمانی ویژگی های یادشده را حفظ نمودند. هم چنین این تیمارها سرعت کاهش آسکوربیک اسید، فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز و رتبه پذیرش کلی را کند نمودند. پوشش های 1 و 2% صمغ همراه با 1% کلرایدکلسیم/200 میکرولیتر اسانس باعث افزایش موقتی میزان آنتی اکسیدان و فنول کل در 15 روز پس از نگهداری و حفظ ویژگی ها تا پایان مدت نگهداری گردیدند. صمغ باریجه با غلظت 1% همراه با 1% کلرایدکلسیم یا 200 میکرولیتر اسانس زیره سبز می تواند به عنوان جایگزین مناسبی برای ماده های شیمیایی در حفظ کیفیت و ماندگاری گیلاس معرفی شود.

پژوهش حاضر در گلخانه های پژوهشی دانشگاه صنعتی اصفهان روی گیاه گوجه فرنگی (Solanum lycopersicum cv. Chef) به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با شش تیمار شامل: کود کامل 20: 20: 20، محلول غذایی جانسون، محلول غذایی جانسون به همراه سرکه چوب، عنصرهای غذایی کم مصرف و پرمصرف جانسون به همراه سرکه چوب، عنصرهای غذایی پرمصرف به همراه سرکه چوب و عنصرهای غذایی کم مصرف به همراه سرکه چوب، در دو بستر کشت غیرخاکی (کوکوپیت-پرلایت با نسبت 1 به 1) و خاکی، با چهار تکرار انجام شد. نتیجه ها نشان دادند که مقاومت روزنه ای و تعرق در محلول غذایی جانسون بیشترین مقدار و فتوسنتز در عنصرهای غذایی پرمصرف و کم مصرف جانسون به همراه سرکه چوب افزایش داشت. مقدار شاخص سبزینگی در محلول غذایی جانسون به همراه سرکه چوب و عنصرهای غذایی پرمصرف و کم مصرف جانسون به همراه سرکه چوب بیشترین مقدار بود. طول بوته در تیمار کود کامل، محلول غذایی جانسون، محلول غذایی جانسون به همراه سرکه چوب و عنصرهای غذایی پرمصرف و کم مصرف جانسون به همراه سرکه چوب در محیط کوکوپیت تغییر معنی داری نداشت و در عنصرهای غذایی پرمصرف به همراه سرکه چوب و عنصرهای غذایی کم مصرف به همراه سرکه چوب کاهش یافت و در همه تیمارها در محیط خاکی کمتر بود. حجم ریشه و وزن تر ریشه در تیمار کود کامل، محلول غذایی جانسون به همراه سرکه چوب، عنصرهای غذایی پرمصرف و کم مصرف جانسون به همراه سرکه چوب و عنصرهای غذایی پرمصرف به همراه سرکه چوب در محیط کوکوپیت بیشترین و وزن خشک ریشه در تیمار کود کامل، محلول غذایی جانسون به همراه سرکه چوب، عنصرهای غذایی پرمصرف و کم مصرف جانسون به همراه سرکه چوب و عنصرهای غذایی پرمصرف به همراه سرکه چوب در محیط کوکوپیت بیشترین مقدار را داشت. عملکرد بوته در تیمار محلول غذایی جانسون، محلول غذایی جانسون به همراه سرکه چوب و عنصرهای غذایی پرمصرف به همراه سرکه چوب در محیط کشت بدون خاک بیشترین مقدار و در همه محیط های خاکی کمترین مقدار را داشت.

در این پژوهش، اثر سطح های مختلف هیومیک اسید، قارچ مایکوریزا و بقایای روناس بر ویژگی های رشدی و جذب عنصرهای غذایی گل مغربی (Oenothera biennis L. ) در شرایط تنش شوری مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح به طور کامل تصادفی با شش تیمار شامل شاهد (بدون کود)، 5/1 و 3 گرم قارچ مایکوریزا در هر کیلوگرم خاک، 16 و 32 میلی گرم هیومیک اسید در لیتر آب آبیاری و 25% حجمی گلدان بقایای گیاه روناس در سه سطح شوری خاک (4، 7 و 12 دسی زیمنس بر متر) با سه تکرار اجرا شد. بر اساس نتیجه ها، تیمار 32 میلی گرم بر لیتر هیومیک اسید در شوری 4 دسی-زیمنس بر متر بیشترین شمار گل، طول دوره گلدهی و وزن خشک گل را در پی داشت. در شوری 7 دسی-زیمنس بر متر گیاهان تیمارشده با 5/1 گرم بر کیلوگرم قارچ مایکوریزا بیشترین شمار گل، طول دوره گلدهی و جذب سدیم، فسفر و پتاسیم را نشان دادند. در شوری 12 دسی زیمنس بر متر گیاهان تیمارشده با بقایای روناس بیشترین شمار گل، وزن خشک گل، پروتئین کل، فعالیت آنزیم پراکسیداز و کمترین مقدار جذب سدیم را نشان دادند. استفاده از کودهای آلی و زیستی موجب انگیزش گل در گیاهان تیمار شده در شوری 12 دسی زیمنس بر متر شد. به طور کلی، همه تیمارهای کود آلی و زیستی در تمام سطح های شوری موجب بهبود رشد و عملکرد گیاه شدند.

در این پژوهش اثرهای شوری و نیتروژن بر برخی ویژگی های فیزیولوژیک، زیست شیمیایی و رشدی سه رقم زیتون (ابوسطل، آربکین و کنسروالیا) مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش با چهار سطح شوری (صفر، 40، 80 و 160 میلی مولار کلراید سدیم) به همراه سه سطح نیتروژن از منبع سولفات آمونیم (صفر، 200 و 400 میلی گرم بر لیتر) به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. شوری به طور معنی داری بر تمام ویژگی ها اثر منفی داشت، گرچه شدت آن در میان رقم ها متفاوت بود. افزایش غلظت کلراید سدیم، رشد نهال، شمار برگ در نهال، نسبت پتاسیم به سدیم ریشه و برگ، جذب و غلظت نیتروژن ریشه و برگ، غلظت پتاسیم، کلسیم، منیزیم و فسفر ریشه و برگ را کاهش، درحالی که غلظت سدیم و کلر ریشه و برگ را افزایش داد. افزایش سطح نیتروژن تا 200 میلی گرم بر لیتر کاهش رشد نهال و شمار برگ را بهبود داد. در غلظت 200 میلی گرم بر لیتر نیتروژن غلظت سدیم، کلر و کلسیم ریشه و برگ کاسته و نسبت پتاسیم به سدیم، جذب و غلظت نیتروژن ریشه و برگ، غلظت پتاسیم، منیزیم و فسفر ریشه و برگ افزایش یافت. می توان نتیجه گرفت در شرایط شور، افزایش غلظت نیتروژن تا 200 میلی گرم بر لیتر در رقم های حساس به نمک در مقابل اثرهای منفی شوری مطلوب خواهد بود، ولی افزایش بیشتر غلظت نیتروژن (400 میلی گرم بر لیتر)، ممکن است بدون تاثیر و یا حتی برای رشد گیاه مضر باشد. در این آزمایش، ﺑ ﺮ رﺳ ﯽ پاسخ رقم ها ﺑ ﻪ ﺷ ﻮ ری ﻧ ﺸ ﺎ ن داد ﮐ ﻪ رﻗ ﻢ ابوسطل یک رقم بسیار متحمل در بالاترین سطح شوری، رقم آربکین متحمل و کنسروالیا رقمی حساس به شوری است.