تازه های علوم شناختی
سال:1382 | دوره:5 | شماره:4 (مسلسل 20) |تعداد مقالات:20

اختلال وسواسی – اجباری (OCD) یکی از ناتوان کننده ترین اختلالات اضطرابی است. اگرچه برای این اختلال دامنه گسترده ای از علل مطرح شده، اما مدل های شناختی – رفتاری نیز مورد تایید تجربیات آزمایشگاهی است و می توانند ارائه کننده درمانی موثر برای آن باشند. این مدل ها بیشتر بر عواملی تکیه دارند که بر تداوم و تشدید علایم متمرکزند تا استعداد ابتلا به اختلال از دیدگاه رشدی. وقتی تحقیقات در زمینه شناختی، رشدی و دلبستگی با هم در نظر گرفته شوند، نتایج نشان می دهد که یک ساختار شناختی – عاطفی مانند بازنمایی درونی از خود و جهان ممکن است عامل مهمی در استعداد شناختی برای ابتلا به OCD باشد. به علاوه نتایج تحقیقات و فرضیه های مربوطه، ارتباط محکم این بازنمایی درونی و روابط اولیه والدین و کودک را نشان می دهد؛ مثلا اینکه تجارب اولیه دلبستگی، در رشد بعدی مفهوم خود - پنداره موثر است ...

تئوری طیف اختلالات وسواسی – اجباری (OCSD) بر اساس طیف وسیعی از اختلالات که به اختلال وسواسی – اجباری وابسته هستند، به وجود آمده است. هلاندر و همکارانش این طیف را تحت عنوان اختلالاتی توصیف کردند که با ناتوانی در به تاخیر انداختن یا ممانعت از انجام رفتارهای تکرار شونده، شناخته می شوند. این اختلالات در زمینه شکایات بالینی و خصیصه های مرتبط با آن (از جمله سن شروع، روند بالینی، تاریخچه خانوادگی و همراهی با بیماری های دیگر)، عوامل اتیولوژیک (بیولوژیکی و نورولوژیکی) و پاسخ به درمان، با OCD وجوه مشابهی دارند. تئوری OCSD از یک مدل بیولوژیکی حاصل شده است که شامل طیف وسیع اختلالاتی می شود که از اشکال در سیستم سروتونرژیک منشا گرفته اند ...

اختلال شناختی هسته بیماری اسکیزوفرنیا است. مشکلات حافظه، توجه و عملکردهای اجرایی حتی در افرادی که مبتلا به اسکیزوفرنیا هستند و عملکرد هوشی متوسطی هم دارند و یا آنهایی که اولین اپیزود حادثه بیماری را تجربه می کنند نیز وجود دارد. علاوه بر این، به نظر نمی رسد که نقایص شناختی در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا با داروهای آنتی پسیکوتیک بهبود یابد و این علایم حتی زمانی که شکایت های روانی با درمان بهتر می شوند نیز باقی می مانند. نقایص شناختی همچنین می توانند پیشگویی کننده تعداد بستری های بعدی، طول مدت بستری و میزان بهبود بالینی باشند ...

از آنجا که ما در این ستون، به مدیریت و فرآیند پژوهش می پردازیم، باید با دقت نقش کار گروهی را در تولید علم مورد توجه قرار دهیم. کار گروهی که در واقع مدیریت طراحی و تحلیل می باشد، محصول همکاری و بازبینی است و لذا بازده علمی را افزایش و کیفیت آن را نیز ارتقاء می دهد ...

در شماره اخیر فصلنامه تازه های علوم شناختی (پاییز 1382) مقاله ارزشمند سرکار خانم دکتر رحیمی موقر و همکاران را مطالعه نمودم که حاوی نکات بسیار آموزنده و جالبی بود. با اینکه در کشوری بسیار حادثه خیز زندگی می کنیم، متاسفانه مطالعاتی از این دست، بر روی جمعیت آسیب دیده از سوانح و صدمات کمتر صورت می گرفته است، ولی زلزله بم به همان اندازه که در سایر کشورهای جهان نمود پیدا کرد، توجه پژوهشگران را نیز به خود جلب نمود. البته این مساله می تواند تا حدی نیز مربوط به افزایش توجه عمومی به پژوهش و افزایش قابل ملاحظه تعداد مقالات منتشر شده در کلیه زمینه های علمی و از جمله بهداشت روان در سال های اخیر (شریفی و همکاران، 1382) بوده باشد ...

مطالعات نشان داده اند که رشد علمی کشور در سال های اخیر از نظر تعداد مقالات منتشر شده در رشته های مختلف علمی، حتی در سطح بین المللی، چشمگیر بوده است. اما همواره این سوال مطرح شده که آیا رشد کمی پژوهش ها با رشد کیفی آنها همراه بوده و اساسا زیاد بودن مقالات یک محقق، دانشگاه و حتی یک کشور، لزوما با کیفیت بیشتر آنها مترادف است. روشن است که هرچه کیفیت علمی پژوهش ها بیشتر باشد، آن پژوهش ها در پیشبرد و نیز کار بست علم موثرترند. از سوی دیگر، کیفیت پایین پژوهش می تواند آثار منفی داشته باشد و به نتیجه گیری های نادرست منجر گردد، به طوری که یک پژوهش نشان داده است که هرچه کیفیت مقالات بررسی اثرات درمانی پایین تر باشد‏، میزان اثرمندی گزارش شده بیشتر است. زمانی که از کیفیت پژوهش صحبت می شود، ضرورتا مساله ارزش مطرح و بنابراین سنجش کیفیت، نوعی ارزش گذاری به پژوهش ها نیز تلقی می گردد (البته منظور از پژوهش، مقاله یا گزارش پژوهشی است و در اینجا از کنترل کیفیت حین پژوهش بحثی نمی شود) ...

احساس ذهنی یا روانی زمان، تجربه ای درونی از چگونگی گذر زمان از هنگام وقوع یک رویداد می باشد. توانایی تخمین زمان عینی یا فیزیکی، یک عملکرد پایدار است که فقط با وجود اختلالات روانپزشکی، آسیب های مغزی یا چالش های دارویی / سمی تغییر می کند. تخمین ذهنی زمان محتاج این است که فرد برای اندازه گیری زمان واقعی از ساعت درونی خود (بدون کمک ساعت بیرونی) استفاده کند. به علت سختی محدود کردن «ساعت درونی» به مغز، نظم دادن به زمان سنجی و درک زمان برای تعریف هویت مستقل خود و جدا کردن خود از مطالعه سایر فرآیندهای شناختی (مثل توجه و حافظه) نیازمند تلاش فراوان است. به نظر می رسد که وقفه های زمانی در حد ثانیه و دقیقه ممکن است به فرآیندهای شناختی دیگر مربوط و فاقد معرفه های اختصاصی یا سوبستراهای عصبی خاص خود باشد ...

زمانی اختلال وسواسی- اجباری (OCD) دوران کودکی یک وضعیت نادر و حیرت آور شناخته می شد. ویژگی اولیه OCD، وسواس و اجبار می باشد که برای بیماران زمان بر و مایه احساس درماندگی است. تئوری شناختی سالکووسکیس که در زمینه فهم اتیولوژی ایجاد و تداوم OCD در افراد بزرگسال بسیار ارزشمند است، بر این عقیده مبتنی است که وسواس ها حد انتهایی طیف شناخت های طبیعی، ناخواسته و مزاحم هستند. مطالعات نشان داده اند که تقریبا 90 درصد افراد سالم، اغلب تجاربی از افکار، تصورات یا تکانه های مزاحم دارند که از نظر شکل و محتوا تفاوتی با افراد مبتلا به OCD ندارد، اما تعبیر بیماران مبتلا به OCD از افکار مزاحم، متمایزکننده افکار مزاحم طبیی از افکار مزاحم وسواسی می باشد ...

هدف: هدف پژوهش حاضر، مطالعه چگونگی تحول فراحافظه و رفتار حافظه دانش آموزان بهنجار پایه های اول، سوم و پنجم ابتدایی و اول و سوم راهنمایی بوده است. مطالعه فراحافظه و رفتار حافظه در پنج ویژگی متضاد تکلیف (نوع مفاهیم) صورت گرفته است؛ عاطفی یا غیر عاطفی، منفرد یا مرکب، عینی یا انتزاعی، با رابطه مفهومی یا بدون رابطه مفهومی و پویا یا ایستا. روش: در این مطالعه مقطعی تحلیلی از هر پایه تحصیلی، 50 نفر (25 دختر و 25 پسر) با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای در پژوهش شرکت داده شدند. بر مبنای پنج ویژگی متضاد یاد شده، پنج خرده آزمون تدوین و هر خرده آزمون روی 10 نفر از افراد هر پایه اجرا گردید تا اثر تجربه در آزمون خنثی شود. هر خرده آزمون در دو مرحله، مرحله اول برای سنجش فراحافظه و مرحله دوم برای سنجش رفتار حافظه اجرا و داده ها تحلیل شدند. برای تحلیل داده ها از روش های آماری ضریب همبستگی و تحلیل واریانس سه متغیری با اندازه گیری مکرر استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان می دهد که بین فراحافظه و رفتار حافظه در اغلب موارد همبستگی مثبت پایین یا بسیار پایین و در برخی موارد همبستگی مثبت متوسط یا بالا وجود دارد. رابطه بین فراحافظه و رفتار حافظه تحت تاثیر سن و متغیر تکلیف قرار دارد. با افزایش سن، احتمال درستی فراحافظه و توانایی رفتار حافظه افزایش می یابد. درستی فراحافظه تحت تاثیر تکلیف قرار دارد. توانایی فراحافظه و رفتار حافظه دختران بیشتر از پسران است. بین فراحافظه و رفتار حافظه با پیشرفت تحصیلی افراد مورد مطالعه رابطه ای مشاهده نشد. نتیجه گیری: بین فراحافظه و رفتار حافظه رابطه پایداری وجود ندارد. نتایج متفاوت مربوط به رابطه حافظه و رفتار حافظه در پژوهش های مختلف و چالش انگیز بودن این رابطه، بررسی های بیشتری می طلبد.

هدف: در این پژوهش، با استفاده از آزمون حافظه بازشناسی، «اثر تازگی» بین گروه سالمند دارای ضایعه مغزی در ناحیه پیشانی چپ و گیجگاهی چپ و گروه سالمند سالم از یک طرف و بین گروه سالمند سالم و گروه جوان سالم از طرف دیگر مقایسه شد. روش: این پژوهش مداخله ای (تجربی) با دو آزمایش انجام شد. در آزمایش اول سه آزمودنی با ضایعه مغزی، 10 سالمند سالم و 10 جوان سالم و در آزمایش دوم 30 آزمودنی سالمند سالم و 30 آزمودنی جوان سالم مقایسه شدند. ابزار مورد استفاده در این مطالعه، فهرست جملات و کلمات (در شش بخش) بود که در دو مرحله برای بررسی یادگیری با قصد قبلی و بدون قصد قبلی انجام شد. داده ها با روش تحلیل واریانس و آزمون t بررسی شدند. یافته ها: یافته های این پژوهش نشان داد که افراد دارای ضایعه مغزی در ناحیه پیشانی چپ و گیجگاهی چپ، اثر تازگی را نشان نمی دهند، ولی این اثر در گروه سالمند سالم دیده می شود. یعنی افراد بیمار در بازشناسی کلمات، موارد جدید را بهتر از موارد آشنا شناسایی نمی کنند. مقایسه سالمندان سالم و جوانان سالم نیز نشان داد که اثر تازگی در جوانان بارزتر است. یعنی جوانان اطلاعات کلامی جدید را بهتر از اطلاعات قدیم بازشناسی می کنند و اختلاف بین بازشناسی موارد جدید و قدیم در جوانان بیشتر از سالمندان است. نتیجه گیری: این یافته ها از فرضیه های رمز گردانی اطلاعات جدید و اختصاص مناطق مغزی معین به اطلاعات جدید حمایت می کند. همچنین نشان می دهد که اثر تازگی در گروه جوانان به طور معنی دارتری بیشتر از گروه سالمندان است.

هدف: پژوهش حاضر جهت مقایسه راهکارهای مقابله ای در بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا و اختلال دو قطبی I انجام شده است. روش: در این پژوهش مقطعی تحلیلی 99 بیمار زن و مرد مبتلا به اسکیزوفرنیا و اختلال دو قطبی I که در وضعیت بهبود نسبی بودند، به عنوان نمونه پژوهش با روش نمونه گیری آسان انتخاب شدند و پرسشنامه راهکارهای مقابله ای شامل پنج راهکار مقابله ای انکار، درونی کردن، بیرونی کردن، تخلیه هیجانی و خشم در مورد آنها اجرا شد. یافته ها: مقایسه میانگین راهکارهای مقابله ای نشان داد که دو گروه بیمار در کمیت و نوع راهکارهای مقابله ای تفاوت معنی داری ندارند، اما دو جنس صرف نظر از تشخیص محور I در آنها، در راهکارهای مقابله ای تفاوت معنی داری نشان دادند و در زنان گرایشی معنی دار به طرف استفاده بیشتر از راهکارهای مقابله ای دیده شد. نتیجه گیری: این پژوهش، ضرورت پرداختن به روش های مقابله ای خاص در گروه های تشخیصی مختلف و نیز اهمیت در نظر گرفتن راهکارهای مقابله ای را در فرمول بندی های بالینی مطرح می کند.

هدف: این مطالعه جهت طراحی نسخه فارسی تخمین زمانی، بازسازی زمانی و تخمین تاخیر و ارزیابی آن در گروهی از دانش آموزان دبیرستانی انجام شده است. روش: این مطالعه جهت طراحی و اعتبار یابی ابزار انجام شد. 86 نفر از دانش آموزان سال اول دبیرستان با ابزار طراحی شده (نمونه فارسی) از جهت تخمین زمانی، بازسازی زمانی و تخمین تاخیر مورد مطالعه قرار گرفتند و داده ها با آزمون t بررسی شدند. یافته ها: در آزمون تخمین، در مرحله ناآگاهی فرد از نوع سوال، آزمودنی بازه زمانی8 ثانیه را به میزان 0.664±7.33 با حدود اطمینان 95 درصد زیر تخمین و بعد از آگاهی از لزوم دقت به زمان سپری شده، همان بازه را به میزان 0.431±9.65 بیش تخمین می زند. در طول آزمون نیز تخمین 5 ثانیه با 6.2 ثانیه، 8 با 7.53 و 11 با 9.73 انجام می گیرد و افزایش این اختلاف در 23 ثانیه به 26% زیر تخمین می رسد. همین نتایج با اندکی تفاوت در آزمون های بازسازی زمانی و درک تاخیر نیز تکرار شده است. نتیجه گیری: بر اساس این مطالعه، در هر سه تابع تخمین زمانی، بازسازی زمانی و تخمین تاخیر بر پایه منطبق هیپربولیک، با افزایش بازه زمانی، از ارزش بازه کاسته می شود و درصد «زیر تخمین» و «بازسازی» زمان افزایش می یابد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی نگرش های ناکارآمد و راهبردهای کنترل فکر در افراد وسواسی- اجباری غیر بالینی، یعنی افرادی که اختلال وسواسی - اجباری دارند، ولی سابقه مراجعه به مراکز درمانی را ندارند، در مقایسه با افراد بهنجار انجام شده است. روش: در این مطالعه مقطعی تحلیلی، شرکت کنندگان پژوهش را 30 نفر از افراد دچار اختلال وسواسی - اجباری بر اساس ملاک های تشخیصی DSM-IV و 30 فرد بهنجار تشکیل دادند که با استفاده از مقیاس نگرش های ناکارآمد (DAS) و پرسشنامه کنترل افکار (TCQ) آزموده شدند. یافته ها: نتایج نشان داد که در تمامی زیر مقیاس های نگرش های ناکار آمد (به جز زیر مقیاس تاثیر گذاشتن) و نیز کل مقیاس، نمرات شرکت کنندگان وسواسی - اجباری غیر بالینی در سطوح اطمینان بالا، تفاوت پایایی با گروه کنترل دارد. به عبارت دیگر، افراد دارای اختلال وسواس نسبت به گروه کنترل نگرش های ناکارآمد بیشتری داشته اند. همچنین نتایج راهبردهای کنترل افکار نشان داد که افراد دارای اختلال وسواس در مقایسه با افراد بهنجار تنبیه، نگرانی، ارزیابی مجدد و کنترل اجتماعی را بیشتر به کار می برند. اما پرت کردن حواس بیشتر از جانب افراد سالم مورد استفاده قرار می گرفت. نتیجه گیری: این نتایج نشان دهنده آن است که افراد دچار اختلال وسواسی - اجباری غیر بالینی ممکن است در زمان رویارویی با وسواس های فکری و عملی از نگرش های ناکارآمد و راهبردهای غیر انطباقی فکر استفاده نمایند.

هدف: این مطالعه با هدف بررسی تاثیر سبک های گرفتن قلم بر خوانایی، دقت و سرعت نوشتاری دانش آموزان پایه دوم ابتدایی انجام شد. روش: در یک مطالعه مقطعی، از جامعه مورد مطالعه، 120 دانش آموز پسر پایه دوم ابتدایی شهر تهران، پس از بررسی برتری طرفی و پیشرفت تحصیلی به عنوان نمونه انتخاب شدند. این دانش آموزان بر اساس سبک گرفتن قلم، در سه گروه سبک گرفتن قلم با سه انگشت پویا (a)، سبک گرفتن قلم با چهار انگشت (b) و سایر سبک های گرفتن قلم (c) طبقه بندی شدند. سپس با استفاده از چک لیست میزان خوانایی دست خط، آزمون هماهنگی بینایی - حرکتی بیری (VMI)، ویگوریمتر و زمان سنج، به ترتیب، میزان خوانایی خط، دقت نوشتاری، قدرت گرفتن دست و سرعت نوشتاری دانش آموزان ارزیابی گردید. داده ها از طریق روش های آمار توصیفی و استنباطی تحلیل شدند. یافته ها: نتایج نشان داد که سبک های مختلف گرفتن قلم، بر میزان خوانایی خط و سرعت نوشتاری سه گروه تاثیر نداشته، اما بر میزان دقت نوشتاری و قدرت گرفتن دست دانش آموزان موثر بوده است. نتیجه گیری: عملکرد دانش آموزان دارای سبک گرفتن قلم با سه انگشت پویا، در دقت نوشتاری و قدرت گرفتن دست نسبت به دو گروه دیگر بهتر بود، اما عملکرد دانش آموزان هر سه گروه، در میزان خوانایی خط و سرعت نوشتن یکسان بود.

هدف: هدف از این بررسی، مقایسه الگوی مصرف مواد در نوجوانان پسر مبتلا به اختلال مصرف مواد (SUD) با و بدون سابقه اختلال بیش فعالی - کم توجهی (ADHD) بوده است. روش: در این مطالعه مقطعی تحلیلی، نوجوانان دارای سابقه SUD (بر اساس ملاک های (DSM-IV-TR به دو گروه با سابقه ADHD (33 نفر) و بدون سابقه ADHD (33 نفر) تقسیم شدند. این بیماران به روش در دسترس از میان افرادی که به منظور درمان SUD یا سایر اختلالات روانپزشکی به مرکز درمانی مراجعه کرده بودند و یا به علت SUD یا انواع دیگر بزهکاری در کانون اصلاح و تربیت نگهداری می شدند، انتخاب گردیدند. ابزار جمع آوری داده ها شامل مصاحبه تشخیصی به وسیله روانپزشک کودک و نوجوان، پرسشنامه نیمه ساختار یافته برای اختلالات عاطفی و اسکیزوفرنیا در کودکان دبستانی (K-SADS)، شاخص درمان مواد افیونی (OTI) و ارزیابی عملکرد کلی (GAF) بود. یافته ها: نتایج نشان داد که در نوجوانان دارای سابقه ADHD در مقایسه با گروه شاهد، سن شروع مصرف سیگار و مواد پایین تر، فاصله بین شروع مصرف مواد تا ابتلا به وابستگی یا سو مصرف کوتاه تر، شیوع مصرف داروها بالاتر و شدت مصرف سیگار، حشیش، الکل، هروئین و داروها بیشتر است. همچنین شدت اختلال عملکرد در گروه مورد بیشتر از گروه شاهد بود. با آنکه اختلالات نافرمانی مقابله جویانه ای، سلوک، خلقی، دو قطبی، وسواسی - اجباری و تیک در گروه دارای سابقه ADHD شیوع بیشتری داشت، اما این تفاوت معنی داری نبود. میانگین تعداد اختلالات همراه در گروه مورد بیشتر بود. این میانگین در آن دسته از نوجوانان ADHD که سابقه ابتلا به اختلال سلوک داشتند نیز بالاتر از گروه بدون سابقه اختلال سلوک بود. نتیجه گیری: تشخیص به موقع و درمان مناسب ADHD در بهبود پیش آگهی این بیماران موثر است و از نظر اقتصادی نیز هزینه های پدیده مصرف مواد را کاهش می دهد.

هدف و روش: در دو دهه گذشته، موضوع نوروترانسمیترها و کارکردهای شناختی توجه بسیاری را به خود معطوف کرده است. در این مقاله، نقش هیستامین، اپیوییدها، آدنوزین، کوله سیستوکینین، اکسید نیتریک و گلوتامات در رفتار شناختی مرور می شود. یافته ها و نتیجه گیری: جهت بررسی نقش نوروترانسمیترها در یادگیری و حافظه، مطالعات آزمایشگاهی متعددی روی حیوانات شده است. افزایش یا کاهش میزان نوروترانسمیترها و یا فعال یا مسدود شدن گیرنده های مربوطه، مشخص کرده است که در فرآیند یادگیری و حافظه دخالت دارند. وجود یک شبکه از سیستم های متفاوت نوروترانسمیترها می تواند نقش مهمی در یادگیری و پردازش حافظه داشته باشد.