پژوهش زبان های خارجی
سال:1385 | دوره:- | شماره:30 |تعداد مقالات:13

گرچه آشنایی اولیه غرب با شرق، با شک و تردیدهایی همراه بود، اما به تدریج و به خصوص در دوره روشنگری، با پی بردن به غنای فرهنگ و ادب مشرق زمین از پیشداوری های منفی غرب کاسته شد و روند گرایش به شرق شتاب بیشتری گرفت. در دوره رمانتیسم، ادبیات مشرق زمین منبع الهام نویسندگان، متفکران و ادبای غرب شد. هر در از پیشگامان نهضت فکری گرایش به فرهنگ و ادب شرق در ادبیات آلمان بود و بر باورهای گوته درباره شرق تاثیر عمیقی نهاد. به دنبال هردر، نویسندگان آلمانی دیگری نیز به این نهضت فکری پیوستند. شرق در ابتدا برای گوته محملی برای فرار از دنیای پر آشوب غرب بود. آشنایی او با دیوان حافظ و تاثیری که حافظ از نظر فکری بر او داشت، آن چنان عمیق بود که او را بیش از پیش به سوی شرق سوق دارد و زمینه ساز سفر عرفانی، خیالی و هجرت گونه او به شرق شد.

کشورهای آمریکای لاتین همواره در حال خلق سبک های هنری و ادبی بوده اند و با خلاقیت خود توانسته اند فرهنگ لاتینی خود را به جهانیان بشناسانند. مردمان این سرزمین ها سعی نموده اند هیچگاه ریشه و اصالت خود را از دست ندهند و همواره در جستجوی نوآوری و ابداع سبک های جدید ادبی پیش رفته اند. در همین زمینه می توان شاهد ظهورسبک های خاصی بود که در تاریخ ادبیات ایران کشورها می درخشند. حدود پنج دهه اخیر دو سبک ادبی ویژه و شایان توجه به نام های رئالیسم جادویی و رئالیسم شگفت انگیز به منصه ظهور رسیده اند که نظر همگان را جلب نموده اند. این دو سبک دو شیوه فکری متضاد را ارایه می کنند که علیرغم این تضاد، عناصر جادو یا شگفت انگیز توانسته اند در کنار واقعیت قرار بگیرند. تنها راوی است که با دیدگاه متفاوت خود (البته در کنار فضای داستان) در هر سبک آفرینشگر این دوگانگی است. بنابراین آنچه که در این تحقیق مد نظر است مراجعه به بعضی متون ادبی است تا بتوان به توجیه این نامگذاری ها و تفاوت های موجود میان این دو سبک ادبی پرداخت. برای رسیدن به این هدف دو اثر معروف با نام های صد سال تنهایی از گابریل گارسیا مارکزGabriel Garcia Marquez  و قلمرو این دنیا از آلخور کارپنتیر Alejo Carpentier را انتخاب نموده تا بتوان به بررسی تفاوت های این دو سبک مهم پرداخت.

نسخه برداری از یک اثر ادبی با مساله بینامتنی و میزان خلاقیت نسخه بردار ارتباط دارد. این موضوع همواره در ادبیات مورد بحث بوده است. یکی از نمونه های این نسخه برداری - یا به عبارتی شبیه سازی- رمان راهب (لویس) نوشته آنتونن آرتو، نویسنده فرانسوی قرن بیستم است که با کمی تفاوت تکرار رمان راهب، اثر ماتیو گرگوری لویس، نویسنده انگلیسی قرن هیجدهم، است. ولی آنتونن آرتو، اثر خود را که بی شک حاصل این بازنویسی است، خلاقیتی ادبی به حساب می آورد. مقاله حاضر حاصل کوششی است برای نشان دادن تفاوت ها و شباهت های این دو رمان از نظر ساختاری، انتخاب عنوان، سبک، هنجارهای زبان و غیره. این بررسی راهکاری است برای مقایسه رمان هایی از این نوع که در حقیقت بازنویسی یکی از متون پیشین است- چنین شبیه سازی هایی چندان هم اندک و بی اهمیت نیستند- آیا نویسندگان چنین آثاری را می توان آفریننده آثاری نو تلقی کرد؟

تاثیر زبان رسانه های جمعی قدرتمندی همچون تلویزیون و رادیو بر جامعه و گویش مردم، ایجاب می کند که این زبان، تا حد ممکن آراسته و ویراسته شود؛ متاسفانه این مهم در بسیاری از برنامه ها، به خصوص آنجا که سر و کار با ترجمه است، رعایت نمی شود و زبان برنامه های علمی، ادبی، داستانی، هنری و حتی خبری، گاهی با غلط های فاحش و اشتباه و ایراد فراوان همراه است. در این زمینه سوالات بسیاری مطرح است این که چه قدر مفاهیم مطرح شده در برنامه های خارجی توسط مترجمان فهم و درک می شود؟ تا چه حدعبارت ها و واژه های فارسی، معادل عبارت ها و واژه های زبان اصلی یا زبان علمی است؟ اشتباه ها و غلط های راه یافته در ترجمه ها از کجا ناشی می شود؟ آیا متن اصلی معیوب و مغلوط بوده یا مترجم کارایی لازم را نداشته و یا گویندگان و مدیران دقت کافی نداشته اند؟ تلاش این مقاله براین است تا به این مباحث بپردازد و بتواند راهکاری را ارایه دهد.

آغاز آشنایی حقیقی فرانسویان با ایران از طریق سفرنامه های سیاحان مشهور قرن هفدهم و دیگر آثاری که درباره شرق، ایران و اسلام نوشته شده، توجه نویسندگان و فیلسوفان عصر روشنگری به فرهنگ و تمدن ایرانی و اشاعه این فرهنگ در اروپا، تاثیرپذیری نویسندگان معروف این دوره از بزرگان ادب فارسی، توجه خاص آنان، بخصوص ولتر، به سعدی، استفاده ولتر از فنون فصاحت و موقع شناسی سعدی: تلفیق تخیل و حقیقت، نظم و نثر استفاده از شخصیت های تاریخی، ترویج اندیشه های محوری سعدی چون مهربانی، گشاده رویی، تساهل مذهبی، انسان دوستی، نقد جهان واقعی و جستجوی جهانی مطلوب، دیگر تجانس ها و قرابت های ولتر و سعدی، از جمله مفاهیمی است که در محدوده این مقاله بدان پرداخته می شود.

ترجمه افعال انعکاسی دو طرفه، از زبان اسپانیایی به فارسی و بالعکس به دلیل پیچیدگی معانی، از موارد مشکل ساز به شمار می روند. هدف از این بررسی مطالعه اجمالی ساختارهای افعال انعکاسی دو طرفه در زبان های فارسی و اسپانیایی، با در نظر گرفتن تشابهات و تمایزات زبانی بین آن ها است. در مقاله فوق، چه گونگی ایجاد ارتباط بین افعال دو جانبه ذاتی و ساختاری و همچنین شیوه استفاده از واژه های اضافی در زمینه افعالی که فاقد ویژگی دو جانبی اند، برای رساندن منظور از زبانی به زبان دیگر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. این دو گونه فعل را به ترتیب افعال دو جانبی و افعال شبه دو جانبی می نامیم. در ادامه، برای یافتن راه حلی مناسب؛ به منظور معادل یابی در زبان مقصد، تقسیم بندی در هر یک از این شاخه ها انجام شده و هر یک از آنها به چند زیر شاخه تقسیم شده اند.

مقاله حاضر تلاشی است برای معرفی و بررسی قطعه سوم از مجموعه اشعار تاسی از قرآن الکساندر سرگییویچ پوشکین که با الهام از مفاهیم قرآن کریم سروده شده است. نویسندگان بزرگ روسیه با بهره گیری از مفاهیم قرآن کریم، آثار جاودانی از خود به یادگار گذاشته اند که این آثار، در عین جذابیت برای خوانندگان مشرق زمین، متاسفانه به دلایلی نامشخص، کمتر مورد توجه مترجمان و محققان ایرانی قرار گرفته اند. قطعه سوم مجموعه اشعار تاسی از قرآن پوشکین یکی از بارزترین و زیباترین آن ها است که با الهام از مفاهیم آیات مختلف سوره عبس سروده شده است. در این مقاله، ضمن تحلیل و بررسی قطعه سوم از مجموعه 9 قسمتی تاسی از قرآن وی، سعی شده تا آیاتی از قرآن کریم را که منبع الهام و پیدایش این قطعه اند، نشان داده شود. این اشعار بازتاب شرایط روحی و روانی پوشکین در دوران سخت تبعید در شمال روسیه در روستای میخائیلوفسکویه است. او با بهره گیری از مفاهیم قرآنی و با سرودن این اشعار، روحیه و امید به آزادی را در خود تقویت می کرد.

با بررسی ادبیات ایرانی و آلمانی دیده می شود که چار چوب داستان در داستان؛ که روشی شرقی است و از راه ایران به ادبیات اروپایی راه یافته در ایران و اروپا با هدف های مختلفی به کار برده شده است. در اروپا روش داستان در داستان گونه جدیدی در ادبیات داستانی را پدید آورد که در آغاز به عنوان یکی از ویژگیهای گونه ادبی نوول (داستان کوتاه) شناخته شد. (تئوری) نظریه شهباز (سمبل نقطه عطف یا چرخش داستان) که برای نوول ارایه شد به عقیده برخی از ادبا لازم دانسته شده است، ولی برخی دیگر از ادبا به آن چندان پایبند و معتقد نبوده اند مانند تئودراشترم Theodor, storm. گوته بر این باور بوده است که گونه ادبی نوول باید حاوی واقعه ای باشد که هرگز تاکنون  شنیده نشده باشد (فون ویزه 1971 ص 5) در ادبیات ایرانی سازندگان این گونه داستان ها با بکارگیری روش داستان در داستان، بیشتر قصد روان درمانی فرد روان پریش را دنبال می کردند. در صورتی که نویسندگان اروپایی در بکارگیری داستان در داستان هدف دیگری را مد نظر داشته اند که با هدف نویسندگان ایرانی، در کاربرد این روش، تا اندازه ای متفاوت است. این تفاوت در دوره های مختلف ادبی اروپا نیز از یکدیگر متمایزند.

هدف این مقاله تامل درباره معنا و نمادی است که مفاهیم نقاب، همزاد و دیگری در برخی از آثار شاعر و نویسنده نامدار مکزیکی اکتاویوپاز Octavio paz در بر دارند. در حالی که بیش از هر چیز تکیه مقاله برروی شاهکار، وی هزار توی تنهایی است که عنوان فرعی زندگی و نگرش مکزیکی را دارد. در ادامه، از یک سو در موارد این که چگونه اکتاویوپاز به افشای هویت مکزیکی که مدام در پس نقاب، همزاد و دیگری خود را پنهان می کند بررسی و از سوی دیگر، تحلیلی از رفتارهای مکزیکی در جشن های ملی و مذهبی به عمل آمده است. همچون جشنی که در آن نعره برآورده و مرگ را مورد پرستش قرار می دهند که هر کدام از این جشن ها مراسمی ویژه هستند که هویت اصلی مکزیکی را برملا می کنند.

مقاله ابتدا به بررسی زندگی شخصی و ادبی فیودور داستایفسکی و سپس با توجه به شرایط زندگی نویسنده به علل گرایشات مذهبی نویسنده که منجر به خلق آثار مذهبی و فلسفی وی شده اند، می پردازد. در ادامه به دلیل علاقه و روی آوردن نویسنده به قرآن که نخستین بار در تبعید با این کتاب آسمانی آشنا شد، اشاره می شود. آشنایی با شرق شناسان، علاقه به مشرق زمین و تاثیرپذیری از مطالب ادبی قرن نوزده درباره دین اسلام و پیامبر (ص) آن، باعث شد تا داستایفسکی در آثار خود به مضامین اسلامی اشاراتی داشته باشد. بازتاب تاثیرپذیری از آثار ادبی اسلامی از اثر همزاد شروع، و به آخرین جلد یادداشت های نویسنده ختم شده است. در همزاد و یادداشت های خانه اموات، داستایفسکی به کمک برخی از مضامین اسلامی نظرات خود را درباره پیامبر اسلام و رسالت حضرت عیسی (ع) بیان می کند. داستایفسکی در همزاد با تقسیم شخصیت قهرمان به دو قسمت، آقای گال یادکین واقعی و خیالی نشان داده است که رفتارهای ضد اخلاقی مثل فریب، ریا خشونت باعث بروز مشکلات بسیاری برای افراد شریف،متواضع و درست کار در اجتماع می شود. در یادداشت های خانه اموات، او با استناد به آیات قرآن از رسالت حضرت عیسی (ع) و معجزات او سخن می گوید که نشان از تاثیرپذیری داستایفسکی از مسلمانانی دارد، که او در زمان تبعید با آن ها تماس داشت.