پژوهش زبان های خارجی
سال:1385 | دوره:- | شماره:31 |تعداد مقالات:12

این مقاله جستاری است درباره سودای جاودانگی انسان. نویسنده، با اشاره به اسطوره ها و افسانه ها و آرا صاحب نظران، به بررسی این نکته می پردازد که مراد از جستجوی نامیرایی کدام است: مانایی تن یا جاودانگی جان که با عشق، خلاقیت، خرد و هنر به دست می آید؟ برای پاسخ به این پرسش ها، نویسنده به بررسی آثاری چون گیل گمش، ضیافت، اسطوره های اسکاندیناویایی و شماری از آثار ایرانی می پردازد. پس از آن، نویسنده با نگاهی تفصیلی به نمایشنامه بر سر چاه شاهین و اسطوره اسکاندیناویانی اودین دو نمونه از تلاش برای مانایی را بررسی می کند: اولی به عنوان نمونه تلاشی بیهوده برای مانایی تن و دیگری جستجویی روحانی برای مانایی جان که در قالب عشق و آفرینندگی شدنی است.

این مقاله مطالعه و بررسی تطبیقی شصت و سه ترجمه انگلیسی سوره حمد قرآن مجید است. این نوشتار بر آن است تا نشان دهد که مترجمان انگلیسی این سوره، چگونه مشکل تعادل واژگانی را به عنوان جزیی از تعادل ترجمه ای حل کرده اند. بررسی موردی ترجمه های انگلیسی سوره حمد، بیانگر این واقعیت است که معادل یابی واژگانی در ترجمه متون مذهبی، به علت تفاوت های فرهنگی زبان مبدا و مقصد، از پیچیدگی های خاصی برخوردار است. نتایج این تحقیق کاربردی نشان می دهد که مترجمان این سوره، بر اساس مبانی نظری ترجمه، راهکارهای خاصی را برای نیل به تعادل واژگانی برگزیده اند. بنابراین تبیین این راهکارها، با ذکر نمونه و مثال، می تواند راهگشا و الگویی عینی برای مترجمان متون مذهبی باشد.

داستان شورانگیز رستم و اسفندیار با قابلیت های شگفت انگیزش در جذب مخاطبان متعدد، با علایق و سلایق گوناگون، بی تردید از عالی ترین داستان های شاهنامه محسوب می شود. با این حال، این داستان و داستان های مشابه، با وجود ارزش والای ادبی شان، کمتر در چارچوبی نظری، برگرفته از علوم جدید، مورد نقد و بررسی قرار گرفته اند. با مطالعه عمیق و دقیق متن، ساختاری (Stucture) منسجم به مانند تار و پودی در هم تنیده در پس پشت داستان نمایان می شود. تشخیص این ساختار، بی شک از گذر تحلیلی متکی بر نظریات ساختار باوران (Structuralistes) از جمله نظریه تقابل دو گانه لوی استروس امکان پذیر است. بر اساس نظریه اخیر دو کارکرد اصلی برای متن می توان قایل شد که بر قرینه های درونی و بیرونی دو شخصیت اصلی داستان، یعنی رستم و اسفندیار متکی است. کارکرد اول که بیشتر مربوط به گزارندگان داستان و طرفداران دو جبهه است، و همچنین بر قرینه های بیرونی محیط دو پهلوان متکی است به کارکرد فکری تعبیر شده و به اندیشه هایی که در پس این تقابل وجود دارد می پردازد. کارکرد دوم که به قرینه های درونی دو پهلوان باز می گردد، به کارکرد حماسی داستان تعبیر شده است. با بررسی قراین موجود در داستان و در چارچوب این دو کارکرد، متوجه می شویم که دلیل رخ دادن تراژدی مرگ اسفندیار به عوامل درونی محرک این دو پهلوان در رویارویی با یکدیدگر بر می گردد و نه به عوامل بیرونی از جمله گشتاسب و جاماسپ.

همزاد یکی از فنون ادبی در آثار خولیو کورتاسار است. وی به عنوان استاد ادبیات تخیلی، بسیار ماهرانه به این موضوع پرداخته و مجموعه داستان های زیادی را آفریده که امروزه نه فقط در ادبیات آمریکای لاتین مورد توجه قرار گرفته اند، که در زمره آثار ادبیات کلاسیک جهان نیز به شمار می آیند. وی با به تصویر کشیدن انواع مختلف همزاد، که با هویت آدمی مرتبط اند، نوع متفاوتی از ادبیات تخیلی را ارایه می دهد. بنابراین، آنچه که در این تحقیق مد نظر است، بررسی حضور همزاد در یکی از داستان های کوتاه وی به نام «جزیره ای در نیمروز» است که در آن، یک مهماندار هواپیما، به نام مارینی، در مسیر تهران - رم از فراز جزیره یونانی سیروس واقع در دریای اژه می گذرد. طی پرواز، وی متوجه این جزیره می شود و از پنجره هواپیما به آن می نگرد. مارینی به گونه ای شگفت آور مجذوب جزیره می شود و از این لحظه به بعد، این وسوسه به گونه ای مهار نشدنی افزایش می یابد. وی در حالی که مشغول نظاره جزیره است، به ناگاه خودش را در این مکان می بیند و داستان بر همین اساس به پیش می رود.

در میان آثار ایبسن که در ایران شناخته شده اند، دشمن مردم بیشترین خواننده و بیشترین مخاطب تلویزیونی و تئاتری را داشته است. در میان شمار زیادی از این گروه، گونه ای برداشت تحسین آمیز از «قهرمان» این نمایشنامه دیده می شود که بسیار بحث انگیز است که این خود نشانگر خوانش های یک سویه نگر منتقدان یا کارگردانان این اثر است. در این گفتار، نویسنده سرچشمه چنین برداشتی را آرمانخواهی و قهرمان پرستی نهفته در رمانتیسیسم و قهرمان پروری های ساده لوحانه می داند، نگرشی که ایبسن چندان به آن خوشبین نبود. به نظر نویسنده، ایبسن در این نمایشنامه، با بهره جستن از شیوه های ویژه یک درام نویس نوین، نگاهی دوگانه به چهره های روشنگر دارد و بر نسخه هایی که آنان برای دگرگونی اجتماعی می نوشتند خرده می گیرد.

برای دست یابی به ترجمه ای راستین، می باید به روح اثر پی برد. در برگردان داستان نوین موشت اثر ژرژ برنانوس به فیلم، روبر برسون به شکلی آرمانی موفق به دستیابی به روح اثر شده و این اتفاق در شکل و مضمون، به صورتی توامان رخ داده است. برسون بیان های ادبی خاص اثر را تبدیل به بیان سینمایی کرده و در تمامی این موقعیت ها، جهان بینی برنانوس را در نظر داشته است. جستجوی خداوند از فراسوی دردها و رنج های آدمی، مضمون مشترک نویسنده و فیلمساز بوده است و همچنین نبود سویه های روانشناختی در کنش و گفت و گوها، جهان ساختاری مشترک آن دو است. بدین گونه، اثری در سینما پدید آمد که اقتباسی شاخص از جهان ادبیات است.

بسیاری از جریانات زبان شناسی همگانی قرن بیستم را می توان در ردیف فعالیت های نقش گرایانه و یا صورت گرایانه تلقی نمود. نقش گرایی منتج و وارث ساختگرایی محسوب می شود. صورت گرایی ثمره توسعه کیبرنتیک است و از ضروریات اولیه انتقال و تبادل اطلاعات بین انسان و رایانه است. ارتباط متقابل بین زبانشناسی و رایانه سابقه پنجاه ساله دارد که توام با بیان تئوری های چامسکی و ترویج دستور زایشی بود. با این حال سرچشمه دستور زایشی- گشتاری را می بایست در زبانشناسی توصیفی جستجو کرد، رویه ای جدید در زمان خود که تلاش می کرد با بیان و تدوین دقیق جزییات ظاهری ساختار کلمات، راه درست دسترسی به نظام زبانی را فراهم نماید. به عقیده چامسکی دستور می بایست ارتباط بین نشانه های مادی (صوتی) و ذهنی را تبیین و آشکار سازد. موضوع زیرساخت از غامض ترین تئوری های دستور زایشی می باشد که در طی جریان زمان طرح تاکنون دچار تحولات فراوانی شده است. از نظر ارزش مفاهیم تشکیل دهنده این دستور دربرگیرنده لایه های نحوی، معنایی و صوتی است، اما برخلاف ساختگرایان توصیف گر، نحو رکن اصلی را در این دستور دارا می باشد. در این مقاله سعی شده است جهت گیری های اساسی و متفاوت و روش های گوناگون توصیف و تشریح متن برای استخراج اطلاعات از آن، از دیدگاه های این دو مکتب مقایسه و بیان گردد.

ویژگی های آکوستیکی گفتاری مخارج صوتی زبان روسی برای فارسی، به علت متفاوت بودن مخارج صوتی اهمیت بسیاری دارد. دانشجویان رشته های زبان خارجی، با ورود به محیط آموزشی دانشگاه، به مرحله مهمی در شکل دادن زندگی تخصصی خود قدم می گذارند. یادگیری اصول اولیه تلفظ اصوات زبان روسی از جنبه های مختلف در دوره های پایه و میانه حایز اهمیت است. نکته مهمی که دانشجویان کمتر به آن توجه دارند، عدم توجه کافی به اصل و ماهیت زبان که همانا گفتار است. دانشجویان به تفاوت هایی در اصوات روسی و فارسی پی می برند و هر یک به فراخور استعداد خود سعی بر فراگیری تلفظ صحیح زبان روسی دارند.  اما تجربه نشان داده است که بی توجه به بعد نظریه شناخت اصوات، به جریان یادگیری عملی آن لطمه می زند، به ویژه آن که برخی اصوات که به نظر در هر دو زبان یکی اند مخارج صوتی یکسانی از نظر محل تولید ندارند. بنابراین ضرورت دارد برای کسب شایسته این مهارت مهم، ماهیت آن، که همانا صوت و گفتار است، در یک برنامه منسجم و به ترتیبی منطقی با برنامه ریزی های مناسب، تحقق و استمرار یابد. در این مقاله سعی شده است ترتیبی منطقی برای پروسه آموزش این موضوع ارایه شود و مراحل این ترتیب منطقی و نحوه وارد کردن دانشجو در برهه یادگیری به تفصیل مورد توجه قرار گرفته است. تجربه نشان داده است که مهارت گفتار و شنیدار نسبت به دو مهارت دیگر زبانی، یعنی نوشتن و خواندن، در نظام آموزشی ایران کمتر مورد توجه قرار می گیرد، در صورتی که اهمیت دو مهارت ذکر شده، به مراتب بیشتر و تسلط بر آن ها دارای پیچیدگی مضاعفی است.

آواشناسی بخشی از زبان شناسی است که به بررسی اصوات زبان در جریان گفتار می پردازد. حیطه اصوات و گفتار زبان، جوهر و اصل آن محسوب می شود. به همین علت است که آواشناسی جایگاه مستقلی در زبان شناسی دارد. از موضوعات مهم مورد تحقیق در آواشناسی روسی، بحث درباره اصوات (ЗByКИ peЧИ) به کار گرفته شده در زبان، از دو جنبه مختلف است، یعنی از نظر فیزیکی و از نقطه نظر طرز ادای آنها.از وظایف مهم دیگر آواشناسی، تعیین دقیق اصوات و واج های زبان و تبیین چگونگی روند تغییرات آن در مقایسه با گذشته و بیان علل فرآیندهای در زمانی یا همزمانی آنهاست. در این مقاله به چگونگی بررسی اصوات زبان روسی در ابعاد شنیداری (آکوستیکی) و گفتاری (فیزیولوژیکی) به سبک همزمانی پرداخته می شود. با این حال به واسطه ارتباط نزدیک اصوات با نظام صوتی زبان در مواردی نیز برای تبیین، مقایسه و تمایز صوت از واج، ناچار مواردی از مشخصه های واج، عنوان می شود. نکته مهمی که این مقاله به آن پرداخته است، تفکیک مقوله آواشناسی (фOHeTИКa)، از واج شناسی (фoHoлoгия) است.

تهیه و تدوین متون مناسب برای آموزش زبان غیر مادری از موضوعات بسیار مهم در روند آموزش محسوب می گردد. به طور کلی مفاهیم یک زبان، در مقایسه با زبان دیگر، یا دارای خصوصیات معنایی و کاربردی همانند است، یا با آن شباهتهای عمیق و سطحی دارد و یا متفاوت اند. کار زبان شناس یادآوری شباهت ها و عبور از آنها و تحلیل تفاوت ها و تکیه بر آنها است. درصد موفقیت یک آموزش دهندۀ زبان یا زبان شناس بستگی به کامیابی هر چه بیشتر در تجزیه و تحلیل تفاوت ها دارد. با این حال این وظیفۀ اصلی در کشورهایی که دارای اختلاف فرهنگی با کشور صاحب زبان هستند، اولین و آخرین وظیفۀ تنظیم کنندۀ متن درسی محسوب نمی شود. مسئلۀ تفاوتهای فرهنگی و مقوله های ارزشی مطلب مهم دیگری است که بی توجهی به آن عواقب منفی در پی خواهد داشت و گاه بی اعتنایی به آن باعث صدمه وارد کردن به روند عادی آموزش می گردد. نویسندۀ این سطور، موضوع مورد نظر را، در چارچوب یک طرح پژوهشی، در دست بررسی دارد. در این مقاله سعی شده برخی نکات جالب این تحقیق به علاقه مندان ارائه گردد.

در میان آثار میخاییل بولگاکف، داستان قلب سگی، از اهمیت خاصی برخوردار است. داستان در سال 1925 نوشته شد، ولی به دلیل نظریات «ضد انقلابی» آن، تا سال 1987 در روسیه به چاپ نرسید. این مقاله ابتدا به موضوعات بررسی شده در آثار بولگاکف، نویسنده کلاسیک قرن نوزده می پردازد و سپس به دیدگاه های نویسنده درباره بحران شدید اقتصادی، سیاسی و وضعیت اجتماعی حاکم بر شوروی در دوران بعد از انقلاب اکتبر 1917 به ویژه در سال های 20 و 30 اشاره می کند. شخصیت پروفسور پری آبراژنسکی و شخصیت جدید فانتزی داستان، یعنی شاریکوف، ثمره انقلاب اکتبر 1917، نشان از خلاقیت خارق العاده بولگاکف دارد. با بررسی رفتار شاریکوف، این انسان آزمایشگاهی، که خود را «عنصر کار» معرفی می کند، و با تاثیرپذیری اش از شوندر، نماینده انقلاب اکتبر و «مدافع منافع انقلاب»، می بینیم که چگونه عرصه بر دیگران تنگ شده، تا آن جا که حتی دیگر قادر به ادامه زندگی عادی خود نیستند. از موضوعات مهم دیگر بررسی شده در مقاله، بیان نقطه نظرات بولگاکف درباره دیوان سالاری حاکم بر جامعه شوروی، بعد از انقلاب اکتبر است. این نکته با مقایسه برخورد متفاوت دو قهرمان انقلابی (شوندر) و ضد انقلابی (پروفسور پری آبراژنسکی)، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.