پژوهشنامه حمل و نقل
سال:1391 | دوره:9 | شماره:2 (پیاپی 31) |تعداد مقالات:7

شبکه حمل و نقل ریلی یکی از شریان های حیاتی در حمل و نقل مسافری و باری هر کشور به حساب می آید. وقوع زلزله در منطقه محل احداث خط ریلی موجب خارج شدن هندسه خط از وضعیت استاندارد می گردد که با توجه به حساسیت سیر ایمن قطار روی خطی دارای هندسه استاندارد، در عمل بعد از وقوع زلزله بهره برداری از خط امکان پذیر نخواهد بود. با توجه به این مساله لزوم ارزیابی لرزه ای خطوط ریلی ضروری بنظر می رسد. در این مطالعه برای انجام تحلیل لرزه ای ابتدا مدلی سه بعدی از خط، توسعه داده شده است. در این مدل اجزا محدود، ریلها و تراورس ها با استفاده از المان های تیر خمشی بعنوان روسازه خط و بالاست و زیربالاست با استفاده از المان های جرم- فنر- میراگر بعنوان زیرسازه خط مدل سازی گردیده است و اثر مقاومت های خط در راستای طولی و جانبی نیز در نظر گرفته شده است. در مرحله بعد بدلیل حساس بودن نتایج تحلیل لرزه ای به طول مدل خط سعی شده است طولی از خط که در آن بحرانی ترین شرایط سازه ای و بهره برداری برای خط ایجاد می گردد، تعیین شود. برای این منظور تغییر شکل های حداکثر خط و نیروهای بیشینه ایجاد شده در ریل ها و تراورس ها ملاک ارزیابی قرار گرفته اند. در گام آخر برای این طول بحرانی، اثر زلزله روی خطوط با خطوط با سختی مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحلیل لرزه ای برای زلزله کوبه در جهات مختلف اعمال شده بر خط نشان می دهد که حداقل طول موثر از تحریکات لرزه ای خطوط ریلی بایستی 40 متر در نظر گرفته شود و سخت شدن خط موجب کاهش تغییر شکل های ناشی از زلزله می گردد اما در نیروهای ایجاد شده در اجزا خط تاثیر چندانی ندارد.

سیستم مدیریت درآمد یکی از کاراترین و سودآورترین سیستم هایی می باشد که تحت سازمان های هواپیمایی کشور آمریکا شکل گرفت و بر اساس ایده ارائه خدمت مناسب، به مشتری مطلوب و در زمان صحیح، انقلابی را در نحوه ارائه خدمات به مشتریان ایجاد کرد. طی سال های اخیر بروز عوامل متعددی از جمله مشکلات مالی و بحران های اقتصادی باعث شد تا تغییرات عمده ای در رفتار خرید مشتریان بوجود بیاید. شرکت های هواپیمایی جدیدی که شرایط مذکور باعث رونق بیشتر فعالیت آنها شد تحت عنوان شرکت های حمل و نقل کم هزینه وارد عرصه رقابت شده و توانستند درصد عمده ای از سهم بازار مربوط به مشتریان تفریحی را به سمت خود جذب نمایند. برخلاف شرکت های هواپیمایی سنتی که در آن فرض بر ثابت بودن قیمت خدمات و محصولات بود، در سازمان های هواپیمایی جدید، پایه اصلی تکنیک های مدیریت تقاضا، استفاده از ابزار قیمت و قیمت گذاری پویای محصولات می باشد. هدف از این مقاله، ارائه مدلی به منظور قیمت گذاری پویای پروازهای موازی بر مبنای انتخاب مشتری است که قابل استفاده در سیستم های هواپیمایی با قیمت پایین می باشد. در مدل پیشنهادی از مدل برنامه ریزی قطعی بر مبنای رفتار مشتری برای تخمین ارزش حاشیه ای منابع با استفاده از مقادیر دوال این مساله استفاده شده و از این مقدار برای تخمین مدل برنامه ریزی پویای قیمت گذاری خدمات قابل جایگزینی استفاده شده است. رفتار مشتری در این تحقیق بر مبنای لوجیت چندجمله ای مدل شده است. پس از ارائه سیستم قیمت گذاری پیشنهادی، با استفاده از شبیه سازی مونت کارلو، رفتار مشتریان شبیه سازی شده و نتیجه اجرای استراتژی تشریح شده در مقاله در حالت های مختلف بررسی مقایسه می گردد. نتایج شبیه سازی تاثیر بکارگیری استراتژی قیمت گذاری پویا بر درآمد سازمان را نشان می دهد. بررسی خروجی مطالعه موردی انجام گرفته نشان می دهد که در صورت الزام به، بکارگیری رویکرد قیمت گذاری ثابت، بایستی قیمت در نظر گرفته شده برای کل افق زمانی، با در نظر گرفتن فاکتورهایی مانند میزان ظرفیت اولیه، تقاضای موجود، مطلوبیت مشتری و قدرت رقابتی لحاظ گردد. هچنین نتایج شبیه سازی نشان می دهد که همزمان با کاهش ظرفیت اولیه و به خصوص در صورت پایین بودن قدرت رقبا، استراتژی های قیمت گذاری پویا به سمت قیمت گذاری ثابت با حداکثر قیمت مجاز میل می نماید و لذا در صورت وجود محدودیت بالا در میزان ظرفیت اولیه در مقایسه با تقاضا و بالا بودن قدرت رقابتی سازمان، می توان استراتژی قیمت گذاری ثابت را جایگزین قیمت گذاری پویا نمود.

حمل و نقل عمومی یکی از عوامل اساسی در توسعه اقتصادی اجتماعی می باشد و برنامه ریزی حمل و نقل به ویژه در بخش تاکسی با پیچیدگی های زیادی همراه است. تعداد زیاد ناوگان تاکسی در مقایسه با سایر وسایل حمل و نقل، تنوع زیاد مسیرها و نیز پویایی درخواست مسافرین نمونه هایی از این پیچیدگی می باشد. در حوزه تاکسی نیز مطالعه، برنامه ریزی و جمع آوری اطلاعات در خصوص تاکسی های تلفنی امکان پذیرتر است. یه گونه ای که در ادبیات موضوع به آن پرداخته شده است. در حالت پویای مساله تاکسی تلفنی، درخواستهای جدید در هر لحظه از زمان ارائه می شوند و مرکز کنترل باید در خصوص پذیرش یا رد این درخواستها تصمیم گیری کند. در این مقاله یک الگوریتم دو مرحله ای برای حل این مساله ارائه گردیده است. مرحله اول این الگوریتم، به پذیرش یا رد درخواستهای جدید می انجامد و خروجی مرحله دوم، شامل مسیرهای بهبود یافته وسایل نقلیه است. هدف اساسی در این مقاله پذیرش حداکثر درخواستهای جدید، به گونه ای است که سطح نارضایتی مسافرین به حداقل ممکن برسد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که با الگوریتم پیشنهادی، بیش از 90 درصد از درخواستهای جدید مورد پذیرش قرار گرفته است و با افزایش درجه پویایی سطح نارضایتی مسافرین افزایش می یابد. همچنین زمان اجرای الگوریتم نشان داد که الگوریتم پیشنهادی با سرعت زیادی قادر به حل مساله مورد نظر می باشد.

آسفالت متخلخل به دلیل پایین بودن مقدار فیلر وریزدانه و بالا بودن درصد درشت دانه، دارای فضای خالی بالایی می باشد. مزیت این نوع دانه بندی کاهش در درخشندگی سطح، آلودگی صوتی، پاشش آب و مشکلات رانندگی در هوای مرطوب و بارانی و افزایش مقاومت لغزندگی می باشد، ولیکن از طرف دیگر پایین بودن بعضی از خصوصیات مکانیکی از جمله مقاومت در برابر شیارافتادگی از ضعف های این نوع از مخلوط آسفالتی برشمرده می شود. با توجه به گستردگی مطالعات انجام شده در ارتباط با استفاده از ژئوتکستایل در لایه های آسفالتی، نقش آن در افزایش مقاومت در برابر تغییر شکل ماندگار آسفالت متخلخل چندان اثبات نشده است. در این مطالعه با استفاده از دستگاه ویل تراک در آزمایشگاه، تاثیر استفاده از ژئوتکستایل بر تغییر شکل ماندگار نمونه آسفالت متخلخل در دماهای مختلف و در شرایط خشک و اشباع مورد بررسی قرار گرفت و مشاهده گردید که مخلوط آسفالتی متخلخل تقویت شده با ژئوتکستایل تحت شرایط مختلف می تواند سیکل بارگذاری بیشتری را تحمل نماید و عمق شیار نیز کاهش می یابد.

مساله مسیریابی برای حمل و نقل عمومی سریع، به صورت تعیین محل یا موقعیت بهینه ایستگاه ها و امتداد مسیر در یک شهر تعریف می گردد. این مساله می تواند به صورت یک مساله بهینه سازی با تابع هدف ماکزیمم سازی پوشش ایستگاه ها و قید فواصل ایستگاهی و طول امتداد حل شود. از طرف دیگر روش های ابتکاری یا اکتشافی به خاطر فقدان پیچیدگی ها و سرعت عمل بالای خود در حل مسائل مختلف مورد توجه محققان قرار دارند. در این مقاله یک روش ابتکاری توسعه مرحله ای امتداد بر اساس حداکثر کردن معیار پوشش جمعیت ایستگاه ها و دسترسی به نقاط مهم شهری معرفی می شود، به طوریکه انتظار می رود پوشش سفر امتداد - به عنوان تابع هدف - حداکثر شود. روش حل برآمده از دو روش قبلی پوشش جمعیتی و پوشش سفر است. معیارهای مورد استفاده شامل پوشش جمعیتی، جذب سفر، قطری بودن امتداد و طول امتداد هستند. روش پیشنهادی به عنوان مطالعه موردی بر روی شبکه شهر تبریز پیاده می شود. 20 امتداد جواب با نقطه شروع انتخابی با این روش و با دو روش قبلی تشکیل می گردد و مقدار پوشش سفر وجمعیت آنها محاسبه شده و با مقایسه نتایج مشخص می شود پوشش سفر امتدادهای روش جدید، نسبت به دو روش قبلی افزایش یافته است. بیشترین پوشش سفری که توسط یکی از امتدادهای روش پیشنهادی ایجاد می شود برابر 58,869 سفر در مقابل 46,962 سفر روش پوشش سفر است. مقایسه ای بین روش پیشنهادی و پوشش جمعیتی انجام شد و مطابق این مقایسه، پوشش جمعیتی در روش پیشنهادی نسبت به روش اصلی 21.4% کاهش یافته و در مقابل پوشش سفر امتدادهای روش پیشنهادی 3.3 برابر می شود. جواب های روش پیشنهادی نسبت به روش حداکثر پوشش سفر نیز، پوشش سفر بیشتری داشته و مقدار این ارتقاء 16.5 درصد می باشد. برای نتیجه گیری دقیق تر، مقایسه ای هم بین امتدادهای هم جهت روش پیشنهادی و روش حداکثر پوشش سفر انجام گردید و مشاهده شد در هر کدام از 4 جهت مشترک نیز افزایش پوشش سفر بین 12 الی 67 درصد مشاهده می شود.

نتخاب بهترین پروژه های پیشنهادی در زمینه توسعه زیرساختهای حمل و نقل (TI) در یک سازمان کار بسیار پیچیده ای است؛ زیرا در پروژه های مطرح شده عوامل زیادی مانند ریسک پروژه، اهداف مشترک، محدودیت منابع و غیره دخالت داشته و از جمله موضوعات تصمیم گیری چندمعیاره (MCDM) هستند. در این مقاله، یک متدولوژی انتخاب پروژه بهینه شده پیشنهاد می گردد که وابستگی های بین معیارهای ارزیابی و پروژه های کاندید را با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) در یک مدل برنامه ریزی آرمانی صفر-یک (ZOGP) نشان می دهد. به منظور ارائه یک روش سیستماتیک برای قرار دادن اولویت ها در بین معیارهای چندگانه و نیز ایجاد رابطه بین اهداف، پیشنهاد میشود که ANP پیش از مدلسازی برنامه ریزی آرمانی اجرا شود. هرچند برنامه ریزی آرمانی چند هدف را در هم ادغام می کند و به یک راه حل بهینه می رسد، اما اشکال اصلی آن در این است که تصمیم گیرنده یا تصمیم گیرندگان بایستی اولویت ها و اهداف را از پیش تعیین کرده باشند. برای غلبه بر این مساله نیاز به بحث گروهی است. در این تحقیق، با استفاده از روشFD ، مفهوم فرآیند تحلیل شبکه ای و برنامه ریزی آرمانی صفر-یک، روشی جامعتر برای موضوعات انتخاب پروژه های وابستهTI ، ارائه میگردد. این مقاله نمونه ای از حل مساله وابستگی پروژه را بر اساس ANP و ZOGP و با استفاده از مصاحبه با گروه کارشناسان ارائه داده است. با استفاده از این روش نتیجه گرفته شد که می توان مساله هایی که چندمعیاره بوده و دارای وابستگی بین معیارها هستند و از نظر منابع نیز قابل اجرا می باشند حل کرد. در مثال واقعی ارائه شده از روش ANP/ZOGP استفاده شده است. زمانی که با استفاده از الگوریتم پیشنهادی تمام راه حل ها مشخص شدند، تصمیم گیرنده می تواند مقادیر هدف این راه حل ها را ارزیابی کرده و یک راهکار مطلوب را مشخص سازد. روش ترکیبی پیشنهادی در این تحقیق با دستیابی به نتایج جامع تر از روشهای متداول قبلی، بعنوان روش مناسبی برای تصمیم گیری جهت سرمایه گذاری در پروژه های توسعه زیرساخت حمل و نقل عمومی توصیه میگردد.

یکی از مهم ترین گسترش های مساله مسیریابی وسایل نقلیه (VRP)، مساله مسیریابی وسیله نقلیه با ناوگان ناهمگن ثابت (HFFVRP) است که هدف آن سرویس دهی به تعدادی از مشتریان با تعدادی وسیله نقلیه محدود است. مساله HFFVRP عبارت است از معین کردن مسیرهایی با هزینه مینیمم برای یک ناوگان حمل و نقل که تقاضاهای مشتریان را برطرف کند. بعلاوه ترکیب وسایل نقلیه در این ناوگان شامل چندین نوع وسیله نقلیه است به طوری که در آن حداکثر بار قابل بارگذاری و مقدار هزینه پیمایش هر واحد فاصله برای هر وسیله نقلیه با یکدیگر تفاوت دارند. در این مقاله یک روش فراابتکاری مبتنی بر روش جمعیت مورچگان (ACS) برای حل مساله HFFVRP ارائه می شود که از دو الگوریتم جستجوی محلی به عنوان روش های بهبوددهنده استفاده می کند، این الگوریتم بر روی 13 مثال استاندارد شامل 50 تا 360 مشتری در ادبیات موضوع مورد آزمایش قرار گرفته شده است. نتایج محاسباتی نشان می دهد که نتایج ACS با نتایج دیگر الگوریتم های فراابتکاری برای حل مسائل HFFVRP قابل رقابت است. بعلاوه الگوریتم پیشنهادی جواب های بسیار نزدیکی را برای بیشتر مسائل بدست آورده است به طوری که شش تا از بهترین جواب های تاکنون بدست آمده به وسیله الگوریتم پیشنهادی یافت شد.