مجله علوم تربیتی و روانشناسی
سال:1384 | دوره:12 | شماره:4 (ویژه نامه علوم تربیتی) |تعداد مقالات:9

هدف از تحقیق حاضر در درجه نخست بررسی شاخصهای روان سنجی سوالات امتحانی اعضای هیات علمی دانشگاه شهید چمران بود. همچنین، بررسی استفاده از انواع سوالات امتحانی و مقایسه شیوه های ارزشیابی اساتید دانشکده های مختلف هدف دیگر این تحقیق را تشکیل داد. 109 نفر از اعضا هیات علمی دانشگاه داوطلبانه در این مطالعه شرکت و اوراق امتحانی پایان ترم یکی از دروس خود را جهت بررسی شاخصهای روان سنجی آن ارسال داشتند. سوالات آزمون اساتید به طور انفرادی بررسی و علاوه بر محاسبه ضرایب دشواری، تمیز و پایائی ویژگیهای انفرادی سوالات نیز تحلیل گردید. نتایج این ضرایب و تحلیلها محرمانه و مکتوب همراه با ارائه پیشنهاداتی به اطلاع اساتید داوطلب در تحقیق رسانده شد. بررسی نتایج تحقیق نشان داد اساتید با توجه به نوع درسی که ارائه می دهند، از شیوه های امتحانی یکسانی استفاده نمی کنند. بین ضرایب دشواری، تمیز و پایائی سوالات در مقایسه با ملاکهای مطلوب این ضرایب تفاوت مشاهده گردید. در کل تحلیل اوراق امتحانی اساتید نشان داد که سوالات از ضرایب دشواری بالا و ضرایب تمیز پائین برخوردارند و به این معنی که دانشجویان در پاسخ دادن درست به سوالات آنها مشکل چندانی نداشتند. بر اساس نتایج این تحقیق پیشنهاد می شود دانشگاه یک مرکز آزمون سازی دایر سازد تا از طریق آن اساتید بتوانند نیازهای ارزشیابی خود را در ساختن سوالات امتحانی استاندارد و محاسبه شاخصهای روان سنجی سوالات برطرف نمایند.

در این نوشتار با تاکید بر اینکه توسعه اقتصادی - اجتماعی و فرهنگی از نظام ارزشی جامعه اثر می پذیرد و منابع نظام ارزشی در شکل گیری ارزشها و به تبع آن توسعه اقتصادی موثر است، کوششی به عمل آمده است تا منابع نظام ارزشی ایران در نیمه اول قرن چهاردهم هجری شناسایی شده و رابطه آنها با توسعه اقتصادی - اجتماعی تبیین گردد. بهمین سبب تاریخ شکل گیری این نظام ارزشی حدودا به دو بخش 1400 ساله قبل و بعد از اسلام تقسیم و مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجا که مشخصه اصلی دوره قبل از اسلام ایران و منبع عمده نظام آموزشی آن دوره، مذهب زردتشتی است، در آغاز به بررسی دیدگاه های مذهب زردتشت پیرامون ماهیت انسان، جامعه و دانش یا شناخت پرداخته ایم. سپس دوره اسلامی مورد بحث قرار گرفته و به عنوان منبع عمده نظام ارزشی این دوره، دین اسلام با توجه به قرآن کریم، آرای سنت گرایان (اشاعره)، عقلگرایان اسلامی (معتزله)، متکلمین، متصوفه، تشیع و نظریات امام محمد غزالی، فارابی و ابن سینا پیرامون مقوله های ماهیت انسان، جامعه و شناخت (دانش) مورد بررسی واقع شده است. بررسی حاضر به این جمع بندی می رسد که، رشد اقتصادی نیازمند نوآوری، خلاقیت و تغییر است و نظام ارزشی ایران در دوره مورد بحث مبتنی بر مفهوم ویژه ای از شناخت یا دانش بوده است که بر سنت و پذیرش گذشته و میراث آن تاکید و آرای جدید را مردود و یا حداقل کم اهمیت تلقی می کرده است. از این رو بین نظام ارزشی و ضروریات رشد اقتصادی - اجتماعی ناسازگاری مشاهده شده است.

این پژوهش به منظور بررسی تاثیر باورهای نظارتی مدیران مدارس ابتدایی بر سبکهای مدیریت تعارض آنان صورت پذیرفته است. برای انجام این تحقیق از روش پس رویدادی استفاده شده است. به منظور گردآوری داده ها دو پرسشنامه سنجش باورهای نظارتی و سبک مدیریت تعارض مورد استفاده قرار گرفتند. داده های جمع آوری شده با استفاده از آزمون آماری تحلیل واریانس چند متغیره تجزیه و تحلیل شدند و نتایج زیر بدست آمده است؛ باورهای نظارتی مدیران در اتخاذ سبکهای معین برای مدیریت تعارض توسط مدیران موثر بوده، به طوری که مدیران برخوردار از باورهای نظارتی غیر مستقیم به ترتیب از سبک همکاری، سپس سبکهای مصالحه و ایثار بیشتر استفاده می نمایند. همچنین مدیران برخوردار از باورهای نظارتی مشارکتی نیز به ترتیب از سبکهای مصالحه و ایثار و سپس همکاری استفاده می کنند، در حالی که مدیران برخوردار از باورهای نظارتی مستقیم ترجیح می دهند بیشتر سبکهای اجتناب و رقابت را اعمال نمایند.

مقاله حاضر بر پایه نتایج تحقیقی نگاشته شده است که با هدف بررسی میزان همخوانی و مطابقت منابع و خدمات موجود در کتابخانه های دانشگاه شهید چمران اهواز با نیازهای اطلاعاتی اساتید این دانشگاه انجام شد. نوع تحقیق توصیفی بود و با استفاده از روش پیمایشی انجام گرفت. جامعه مورد پژوهش شامل کلیه اعضای هیات علمی دانشگاه شهید چمران بود و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ای بود که برای این تحقیق ساخته شد. در این پژوهش ضمن پرداختن به مفهوم «نیاز اطلاعاتی» و اهمیت و ضرورت آن، به بررسی موانع تعیین نیازهای اطلاعاتی استفاده کنندگان کتابخانه ها پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان داد که منابع و خدمات موجود در کتابخانه های دانشگاه شهید چمران اهواز با نیازهای اطلاعاتی اعضای هیات علمی همخوانی چندانی ندارد و از نظر اعضای هیات علمی، میزان همخوانی در اکثر موارد «کم» و یا حداکثر «متوسط» بوده است. نتایج تحقیق همچنین نشان داد که متغیرهایی چون جنسیت، گروه آموزشی و سابقه تدریس اعضای هیات علمی بر نظرات آنها در مورد میزان مطابقت منابع و خدمات کتابخانه ها با نیازهای اطلاعاتی آنان تاثیر گذار بوده است. بر مبنای یافته های حاصل، پیشنهاد شده است که خدمات جدیدی مانند "آگاهی رسانی جاری" در کتابخانه ها راه اندازی شود، و مطالعات دیگری برای بررسی میزان تطابق خدمات و منابع موجود با استانداردهای رایج صورت گیرد، مضافا اینکه برای به روز کردن اطلاعات کتابخانه ها از نیازهای رایج اعضای هیات علمی، بررسیهای نیازسنجی به طور مرتب و دوره ای انجام شود.

احتمالا متداولترین عامل درونی مدرسه که به نظر می رسد روی جو مدارس اثرگذار باشد، خصوصیات و ویژگیهای شخصیتی مدیران است. گرچه اطلاع از درون انسانها و شخصیت آنان کار بس مشکلی است اما شناخت شخصیت یک روزنه بسیار گویا دارد و آن رفتارهای بارز افراد است. در این پژوهش به منظور بررسی ارتباط جو سازمانی مدارس با ویژگیهای شخصیتی مدیران از پرسشنامه شخصیت آیزنک در ابعاد چهارگانه (درونگرایی برونگرایی) و نوروتیک (ثبات هیجانی و روان رنجوری) و جهت سنجش جو مدارس از پرسشنامه جو سازمانی در ابعاد ششگانه (حمایتی، دستوری، تحدیدی، همکارانه، متعهدانه، غیر متعهدانه) استفاده شد. نمونه آماری مشتمل بر 52 نفر از مدیران و 152 نفر از دبیران مرد و زن دوره دبیرستان شهر اصفهان بودند که از طریق نمونه گیری تصادفی طبقه ای از میان کلیه مدیران نواحی پنجگانه آموزش و پرورش اصفهان به منظور پاسخگویی به سوالات جو سازمانی انتخاب شدند. یافته های اصلی پژوهش نشان داد که رابطه ای بین ویژگیهای شخصیتی مدیران در هر یک از ابعاد چهارگانه با جو سازمانی مدارس (باز/ بسته) وجود ندارد. همچنین بین ابعاد چهارگانه شخصیت با ابعاد جو سازمانی (حمایتی، دستوری، تحدیدی، متعهدانه، همکارانه) رابطه ای مشاهده نشد. طبق نتایج به دست آمده بین بعد غیر متعهدانه با ابعاد شخصیتی مدیران تفاوت وجود داشت. همچنین یافته ها حاکی از وجود رابطه بین ابعاد چهارگانه شخصیت با یکدیگر بود.

یکی از مهم ترین برنامه هایی که در نظامهای آموزشی اجرا می شود، «برنامه درسی پنهان» است. مطالعات و تحقیقات فراوانی در کشورهای مختلف در این زمینه صورت گرفته است. منابع سازمان یافته و تخصصی حوزه برنامه درسی و نتایج بسیاری از تحقیقات حاکی از آن است که «محیط اجتماعی مدرسه» مهم ترین عامل شکل گیری برنامه درسی پنهان است. لیکن در کشور ما تاکنون تلاشی برای مستندسازی برنامه درسی پنهان ناشی از محیط اجتماعی مدرسه صورت نگرفته است. تحقیق حاضر در صدد آشکارسازی پیامدها یا آثار قصد نشده ناشی از محیط اجتماعی مدرسه در نگرشهای دانش آموزان مدارس دوره متوسطه و ارائه راهکارهایی برای کاهش پیامدهای منفی آن است. در این تحقیق ابتدا با استفاده از روش کمی و به وسیله پرسشنامه محقق ساخته، جو اجتماعی مدارس دوره متوسطه شهر اصفهان مورد سنجش و شناسایی قرار گرفت. از میان نواحی آموزش و پرورش، سه ناحیه که از نظر موقعیت اقتصادی - اجتماعی در حد پایین، متوسط و بالا بودند، شناسایی و از هر ناحیه 4 مدرسه پسرانه و دخترانه انتخاب و در هر مدرسه به 30 الی 35 نفر دانش آموز که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند، پرسشنامه داده شد. پس از تجزیه و تحلیل نتایج پرسشنامه ها با به کارگیری «رویکرد افتراقی» مدارس به دو طیف، «مدارس دارای جو باز» و «مدارس دارای جو بسته» تقسیم گردید. برای بررسی و تبیین پیامدهای قصد نشده و پاسخ گویی به سوالات و فرضیه های تحقیق از روش «تحقیق کیفی» که موثرترین روش برای کشف ابعاد مختلف برنامه درسی پنهان است استفاده شد. بدین منظور از هر مدرسه 5 الی 6 نفر به صورت گزینشی انتخاب شده، مورد مصاحبه و مشاهده قرار گرفتند. پس از آن اظهار نظرهای دانش آموزان و مشاهدات، تجزیه و تحلیل و پیامدهای پنهان ناشی از محیط اجتماعی مدارس باز و بسته مورد شناسایی و مقایسه قرار گرفت. سپس با شناسایی عوامل اصلی تاثیرگذار در شکل گیری پیامدهای پنهان و با استفاده از منابع و نظریه های علمی حوزه برنامه درسی و سایر یافته های تحقیقاتی، راهکارهایی برای مقابله با پیامدهای منفی ارائه شده است. برای اعتباربخشی و تایید راهکارها، از نظریات جمعی از متخصصان و صاحب نظران تعلیم و تربیت در سطح کشور نیز استفاده شده است. عمده ترین پیامدهای قصد نشده مدارسی که از جو اجتماعی بسته تری برخوردارند، عبارتند از: (1 افزایش روحیه اطاعت، تقلید و پیروی محض و کاهش روحیه تفکر انتقادی و برخورد نقادانه با موضوعات و مباحث علمی. (2 تقویت تمایل دانش آموزان به انجام فعالیتهای یادگیری به صورت انفرادی و نگرش منفی آنان نسبت به فعالیتهای گروهی. (3 کاهش میزان اعتماد و عزت نفس دانش آموزان و تقویت احساس خودپنداری منفی در آنان. (4 روحیه اطاعت و انقیاد و تمایل به انجام فعالیتها و تکالیف یادگیری به صورت انفرادی در دانش آموزان مدارس پسرانه بیش از دانش آموزان مدارس دخترانه بوده است. (5 میزان کاهش عزت نفس در دانش آموزان مدارس دخترانه بیش از دانش آموزان مدارس پسرانه بوده است. در مدارسی که دارای جو باز بودند میزان کاهش عزت نفس تقریبا مشابه بوده است.

هدف این پژوهش بررسی رابطه شیوه اجرای برنامه درسی (رویکردهای تدریس و ارزیابی اساتید) و رویکردهای ساخت و سازگرایانه در کلاس درس با رویکردهای یادگیری دانشجویان بود. با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای 670 دانشجوی کارشناسی رشته های مختلف دانشگاه شیراز انتخاب شدند و با تکمیل پرسشنامه های فراگرد مطالعه (SPQ)، پرسشنامه محیط یادگیری ساخت و سازگرا (CLES)، پرسشنامه تجربه دانشجویان از دانشکده (CSEQ) و پرسشنامه های رویکرد تدریس و ارزیابی اساتید اطلاعات مورد نیاز گردآوری شده و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند. بر اساس یافته های پژوهش، اکثر دانشجویان رویکرد یادگیری خود را عملی توصیف می کنند ولی اساتید خود را بیشتر دارای رویکرد تدریس مدار و رویکرد ارزیابی باز تولید دانش می دانند. ساخت و سازگرایی در کلاس درس با رویکرد تدریس یادگیری مدار و اتخاذ رویکردهای یادگیری عمقی و حصولی از سوی دانشجو همبستگی مثبت معنی دار دارد. از بین رویکردهای تدریس، تنها رویکرد تدریس تلفیقی است که همزمان با رویکردهای یادگیری عمقی و دستاوردی و همچنین با ساخت و سازگرایی در کلاس درس همبستگی مثبت و معنادار دارد. بین رویکرد تدریس یادگیری مدار و رویکرد ارزیابی سازماندهی و کاربرد دانش رابطه مثبت و معنی دار وجود دارد. اما رویکرد ارزیابی باز تولید دانش با رویکرد تدریس یادگیری مدار همبستگی منفی معنی دار دارد. تاکید دانشکده بر هر دو دسته کیفیات شناختی و کیفیات حرفه ای و کاربردی با رویکرد ارزیابی سازماندهی و کاربرد دانش دارای رابطه مثبت و معنی دار است. اما بین هیچکدام از رویکردهای یادگیری با کیفیات مورد تاکید دانشکده رابطه معنی دار یافت نشد. از مجموع یافته ها می توان اهمیت آموزش تعاملی و مشارکت جویانه (دانشجو مدار) از نظر دانشجویان را استنباط نمود و بر این نکته تاکید کرد که به منظور تحقق رسالت آموزشی و پژوهشی دانشگاه (خلق و نشر دانش) باید نگرش اساتید به تدریس و ارزیابی در آموزش عالی بهبود یابد. توجه بیشتر اساتید به فعالیتهای مشارکت جویانه و بحث و تبادل نظر در کلاس درس و کاربردی کردن آموخته های دانشجویان، تمایل دانشجویان را به پذیرش رویکرد عمقی یادگیری بیشتر می کند.

این مقاله بخش دوم و پایانی یافته های یک طرح پژوهشی است که نویسندگان مقاله در سال تحصیلی 1377-78 در باره چگونگی گذران اوقات فراغت دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز و مسائل و مشکلات آن اجرا کرده بودند گزارش می کند. هدف این مقاله بررسی و ارائه مشکلات اوقات فراغت از دید دانشجویان این دانشگاه است. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانشجویان این دانشگاه که در سال تحصیلی 77-78 به تحصیل اشتغال داشته اند تشکیل داده است. نمونه تحقیق شامل 700 نفر دانشجوی پسر و دختر 51.6) درصد دختر، 46.6 درصد پسر( است که به طور تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته ای بود که پژوهشگران با مراجعه به یافته های پژوهشهای دیگری که در زمینه اوقات فراغت صورت گرفته بود و نیز نظرخواهی از دانشجویان، ماده های آن را تهیه و تنظیم نمودند. پایایی پرسشنامه از طریق بازآزمایی و آلفای کرونباخ به میزان %95 محاسبه شد. روایی محتوایی پرسشنامه از راه نظرخواهی از صاحبنظران و دانشجویان تامین شد. داده های پژوهشی با بهره گیری از روش تحلیل عاملی و نیز آزمونهای F و t تحلیل شدند. تحلیل عاملی مشکلات دانشجویان را در چهار عامل (مقوله) دسته بندی نمود: (1 عامل فرهنگی و اجتماعی؛ (2 عامل روانی و انگیزشی؛ (3 عامل خانوادگی و (4 عامل اقتصادی. این عاملها به ترتیب 27.8 درصد، 16 درصد، 8.6 درصد و 6.76 درصد و مجموعا 54 درصد واریانس مشکلات اوقات فراغت را تبیین نمودند. به موجب یافته های این پژوهش، مسایل فرهنگی و اجتماعی در صدر مسایل اوقات فراغت دانشجویان دانشگاه شهید چمران قرار دارد. کمبود امکانات، عدم ارایه برنامه های مطلوب از جانب دانشگاه و محدودیتهای فرهنگی - سیاسی به عنوان مشکلات اجتماعی و فرهنگی ارزیابی شده اند. بر مبنای عاملهای 2 تا 4 زندگی در خوابگاه، مسئولیتهای خانوادگی و مخصوصا «فقر مالی و گرانی» در زمره مشکلات و موانع اوقات فراغت دانشجویان دانشگاه شهید چمران به شمار آمده اند.