مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

نسخه انگلیسی
مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

video

مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

sound

مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

نسخه انگلیسی

مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

بازدید:

478
مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

دانلود:

630
مرکز اطلاعات علمی Scientific Information Database (SID) - Trusted Source for Research and Academic Resources

استناد:

اطلاعات مقاله نشریه

عنوان

مقایسة کارآمدی دو روش تفسیر کلامی و بیانی در فهم رزق

صفحات

 صفحه شروع 263 | صفحه پایان 288

چکیده

 مفسران شیعه, معتزله و اشعری, همواره در طول تاریخ تفسیر قرآن کریم, از پیش فرض های کلامی خود آگاهانه و یا ناآگاهانه, تأثیر پذیرفته اند. یکی ازاین موضوعات, مسئله امکان, یا عدم امکان رزق حرام است. برای بازپژوهی این موضوع تفسیری, لازم است به روش مطالعه تاریخی, ابتدا ریشه های تاریخی ورود این موضوع به تفسیر قرآن, دقیقاً روشن شود. سپس, با استفاده از ابزارهای دانش زبان شناسی؛ مانند ریشه شناسی و معناشناسی, به فهم جدید و قابل اعتمادی از رزق دست یافت. بررسی تاریخ اسلام نشانگر آن است که, مسئله تصرف حرام در اموال مسلمانان, به ویژه در ارزاق عمومی توسط عثمان بن عفان, یکی از مهم ترین دلایل قتل وی بوده است. در قرن دوم هجری, این مسئله به یک موضوع منازعه جدی کلامی, بین دو گرایش شیعی و اشعری تبدیل شده است. در این مقطع تاریخی, تلاش شده است, تصرف حرام در اموال مسلمانان, توسط خلیفه سوم, با استفاده از نظریه عدالت صحابه, جبر و استناد به قرآن, توجیه شود. ریشه شناسی و تبیین حوزه معنایی «رزق» نشان می دهد, در قرن دوم و سوم هجری, هیچ کدام از کتب تفسیری و همچنین مؤلفان کتب لغت, به دلیل تأثیرپذیری از این منازعه جدی, به مفهوم ریشه ای این واژه نپرداخته اند. ریشه شناسی رزق نشان می دهد, مفهوم احسان و شفقت, یکی از مفاهیم محوری واژه رزق است. تبیین حوزه معنایی رزق نیز نشان می دهد, رزق در قرآن کریم به معنای هدیه است و نمی تواند در مورد مال حرام کاربرد داشته باشد. استفاده از این روش, مستندات جدید و قابل اعتمادی از قرآن کریم را در بطلان دیدگاه امکان رزق حرام, ارایه می کند. تازه های تحقیق 1. نتیجه گیری بررسی تفاسیر قرآن کریم, به روش تاریخی نشانگر, تأثیر پیش فرض های کلامی مفسران, با گرایش های مختلف کلامی است. پیش فرض ها, اطلاعاتی است که مفسر بر اساس آنها اقدام به تفسیر می کند. این پیش فرض ها ممکن است, سبب فهم صحیح یا سوء فهم از یک متن گردد. درباره حیطه و میزان تأثیر این پیش فرض ها بر فهم مفسر, دیدگاه های مختلفی وجود دارد. برخی به کلی معتقدند, نمی توان از این نوع پیش فرض ها رهایی یافت. برخی رهایی ازآن را تا حدی ممکن می دانند, و برخی دیگر بر این باورند که می توان به صورت کلی با آموزش و خودسازی از تأثیر این پیش فرض ها جلوگیری کرد. مسئله امکان یا عدم امکان رزق حرام, یکی از موضوعات اختلافی در تفاسیر شیعه و اهل سنت است که پیش فرض عدالت صحابه, سبب شده است تا اشعری ها, به امکان رزق حرام نظر دهند. توجه تفصیلی به تاریخ اسلام و مسئله قتل عثمان بن عفان و مستندات تاریخی مفهوم رزق در سده نخستین, می تواند علت تاریخی این تفسیر را روشن سازد؛ زیرا در هنگام محاجه مسلمانان با عثمان بن عفان, به خاطر تصرف حرامش در ارزاق مسلمانان, به آیه 59 سوره یونس استناد شده است. ولی در زمان حکومت معاویه, با پیدایش فرقه عثمانیه اقدامات مهمی در راستای توجیه خطاهای مسلّم این خلیفه صورت گرفته است. همین موضوع سبب پیدایش تفسیر کلامی دامنه داری از مسئله رزق حلال و حرام در تفاسیر نیز شده است. اشاعره قایل به امکان این رزق هستند و شیعه و معتزله قایل به عدم امکان هستند. هر دو گروه نیز قول خود را مستند به مفهوم لغوی واژه رزق کرده اند. اشاعره رزق را به «کل ما انتفع به من الحیوان» و شیعه به معنای «کل ما انتفع به الحیوان و لا مانع له من المحذور» گرفته اند. درحالی که هیچ کدام از دو معنای یاد شده, معنای ریشه ای و دقیق واژه رزق نیست. برای رهایی ازاین پیش فرض ها, از دو ابزار ریشه شناسی و معناشناسی در واژه رزق بهره برده شد. واژه معادل رزق در کتاب مقدس, واژه رقة, به معنای هدیه و بخشش از روی احسان و شفقت است. واژگان هم ریشة رزق, مانند زقّ, به معنای پرنده ای که با نوک به جوجه خود غذا می دهد. و واژه رقّ به معنای رحمت و دلسوزی را نشان می دهد. یکی از مفاهیم ریشه ای در واژه رزق, مفهوم احسان و دلسوزی است. چیزی که هیچ کدام از مفسران در فهم واژه رزق به آن دقت نکرده اند. تبیین اجمالی حوزه معنایی رزق در قرآن کریم, نشان می دهد, رزق نوعی از هدیه است که خداوند به بندگان خود, با شرایط و ویژگی های خاص هدیه, عطا می کند. حال اگر مسئله امکان رزق حرام به عنوان پرسشی مطرح شود, پاسخ آن است که این خطا در تفسیر متکلمان, از ناحیه عدم ارایه مفهوم دقیقی از واژه رزق به وجود آمده است. بنابراین, به دو دلیل نمی توان رزق را شامل مال حرام دانست. نخست آنکه, به گفتة خود اشعریون, رزق هرآن چیزی است که مورد انتفاع واقع شود, و بی تردید مال حرام نفعی ندارد؛ بلکه ضرر مهمی دارد و آن خسران حقیقی و عذاب آخرت است. دوم آنکه, رزق باید ازروی رحمت و دلسوزی داده شود. رزق, ازروی فضل و رحمت خداوند است؛ مالی است که سبب رشد جسمانی و هدایت انسان می گردد. این درحالی است که نمی توان مال حرام را از روی دلسوزی به کسی عطا کرد. تقابل معنایی رزق با متاعی که که کفار از آن بهره مند می شوند, در آیة 131 سورة طه, می تواند نشانگر آن باشد به این معنا که رزق نمی تواند مال حرام باشد. این آیه به عنوان یک استدلال زبانی, می تواند پس از این, در این موضوع مستند مفسران قرار گیرد. همچنین روشن شد, مفسران اشعری در استناد به آیه 6 سوره هود, در بحث امکان رزق حرام, سیاق آیات پیشین و پسین را در نظر نگرفته اند. این آیه نشانگر, وجود قابلیت دریافت رزق در همه انسان هاست که با نوع عملکرد خود می توانند از رزق بهره مند, یا محروم باشند. بنابراین, می توان گفت, با استفاده از ابزارهای دانش زبان شناسی می توان تا حد زیادی از تأثیر پیش فرض های کلامی در تفسیر جلوگیری کرد.

استنادها

  • ثبت نشده است.

    • ارجاعات

  • ثبت نشده است.

    • استناددهی

    APA: کپی

    حسینی، بی بی زینب، فاضلی، علیرضا، و موسوی پویا، سیدروح اله. (1397). مقایسة کارآمدی دو روش تفسیر کلامی و بیانی در فهم رزق. پژوهشهای تفسیر تطبیقی، 4(1 (پیاپی 7) )، 263-288. SID. https://sid.ir/paper/365098/fa

    Vancouver: کپی

    حسینی بی بی زینب، فاضلی علیرضا، موسوی پویا سیدروح اله. مقایسة کارآمدی دو روش تفسیر کلامی و بیانی در فهم رزق. پژوهشهای تفسیر تطبیقی[Internet]. 1397؛4(1 (پیاپی 7) ):263-288. Available from: https://sid.ir/paper/365098/fa

    IEEE: کپی

    بی بی زینب حسینی، علیرضا فاضلی، و سیدروح اله موسوی پویا، “مقایسة کارآمدی دو روش تفسیر کلامی و بیانی در فهم رزق،” پژوهشهای تفسیر تطبیقی، vol. 4، no. 1 (پیاپی 7) ، pp. 263–288، 1397، [Online]. Available: https://sid.ir/paper/365098/fa

    مقالات مرتبط نشریه ای

    مقالات مرتبط همایشی

  • ثبت نشده است.

    • طرح های مرتبط

  • ثبت نشده است.

    • کارگاه های پیشنهادی






    بازگشت به بالا
    telegram sharing button
    whatsapp sharing button
    linkedin sharing button
    twitter sharing button
    email sharing button
    email sharing button
    email sharing button
    sharethis sharing button