NATIONAL CONFERENCE ON FUTURES STUDIES | Year:2015 | دوره:3 |Papers Count:44

در سالیان اخیر نگرانی هایی در باب شیب کند افزایش جمعیت در کشور مطرح شده است. کارشناسان معتقدند اگر روند کنونی ادامه پیدا کند در آینده ای نه چندان دور با جمعیت 31 میلیونی مواجه خواهیم شد. در این مقاله، جمعیت 140 میلیون نفری به عنوان جمعیت مطلوب در نظر گرفته شده است، سپس سعی شده است با استفاده از روش پس نگری موانع و زیرساخت های لازم برای رسیدن به چنین هدفی شناسانده شود. اقداماتی که باید در جهت رسیدن به این هدف صورت پذیرند شامل فراهم ساختن پیش نیازهای اقتصادی، اصلاح سبک زندگی، اصلاحات فرهنگی و تمرکز زدایی از شهرهای بزرگ می باشند که عدم توجه به هرکدام از این موارد می تواند آینده کشور راحتی در صورت تحقق جمعیت 140 میلیونی با چالش جدی مواجه کند.

آینده پژوهی به معنای نگاه به جلو، مهارتی قابل یادگیری است و تقریبا بیش از هر مهارت دیگری می تواند برای ما مفید باشد. آینده پژوهی ما را قادر می سازد خطرها و فرصت هایی را که در آینده با آن مواجه خواهیم شد، پیش بینی کنیم و به ما فرصت می دهد پیش از آنکه به دردسر بیافتیم، تصمیم بگیریم و چاره ای بیاندیشیم. آینده پژوهی به ما کمک می کند هدف های ارزشمند، دست یافتنی و بلند مدتی را برای خود برگزینیم و راهبردهای منطقی تحقق آنها را در ذهن خود بپرورانیم.آینده پژوهی با تشخیص فرصت ها و تهدیدهای آینده، آمادگی ما را در رویارویی با آنها افزایش می دهد و به ما کمک می کند تا از فرصتهای آینده به بهترین شکل بهره بگیریم و از پیامدهای منفی تهدیدها تا حد ممکن در امان بمانیم.با استفاده از روشهای گوناگون آینده پژوهی که همگی متکی بر روشهای علمی هستند، ما نحوه تاثیر اقدامات امروز خود و پیامدهای ناشی از آنها را در آینده بررسی می کنیم. این روشها به بررسی آینده های دور و نزدیک در مقیاسهای کوچک و بزرگ می پردازند و طیفی از آینده های ممکن، محتمل و مطلوب را به تصویر می کشند.دنیای امروز با سرعت چشمگیر تغییر و تحول و عدم قطعیت همراه است. این امر لزوم برنامه ریزی های بلندمدت و استراتژیک آینده نگرانه را ضروری می نمایاند. برنامه ریزی استراتژیک فرایندی است که از اتفاق نظر برای تلاش در جهت برنامه ریزی آغاز و به اجرا، ارزیابی و بازخورد نتایج ختم می شود. آینده پژوهی علم و هنر به تصویر کشیدن آینده مطلوب است. هدف این دانش بین رشته ای پیش بینی آینده و تعالیآن است. بدینسان، با توجه به کارکرد دو مقوله برنامه ریزی استراتژیک و آینده پژوهی می توان به پیوندی عمیق میان آنها پی برد.

انسان در حیثیت کلی و حیثیت جمعی خود که جامعه نامیده می شود، واجد یک سیر تطور است که برای آینده شناسی این سیر، می بایست سرگذشت او را نیز شناخت که تطور او در آینده با سیر تطور تکنولوژی و به تبع آن سیر تطور رسانه، گره خورده است. بررسی این سیر تطور، مساله اصلی این مقاله است. بر اساس تحقیقات، جوامع بشری سیر دگردیسی خود را از جامعه باستانی آغاز و به جامعه شکار، جامعه متمدن، جامعه صنعتی و جامعه اطلاعاتی رسیده است و در ادامه این حرکت در آینده، به جامعه دانشی، جامعه مجازی و در نهایت، جامعه الحاقی دست خواهد یافت. در سیر تطور رسانه در آغاز با عناصر ارتباطی اولیه عبور می کند و پس از وب 1 یا وب محتوا محور، که مصادیق آن رادیو، تلویزیون، اینترنت، پرینت، ایمیل و موتورهای جستجو می باشد و مخاطب آن منفعل است؛ اکنون به مخاطب فعال وب 2، یعنی وب ارتباط محور که شامل ویدیوهای تولید کاربر، وبلاگ، ویجت، پیام رسانی آنی، تجارت جمعی، شبکه های اجتماعی و. .. رسیده است و در ادامه به وب 3 یا وب ادغام زمینه، وب 4 یا وب اتصال اشیا، و در نهایت تا سال 2020 به وب 5 یا وب بسط افکار خواهد رسید. این سیر مبتنی بر توسعه تکنولوژیک صورت می پذیرد. اما مخاطب نیز در مشایعت و همراهی با این سیر تطور رسانه، ابتدا در وب 1 منفعل است و «تکیه به عقب» دارد. اما از وب 2 به بعد، «حرکت به جلو» دارد و فعال می شود و سپس به مرحله «پرش به درون» و «افزوده شدن» می رسد.

قدرت و تسخیر آن از اهم مباحث اجتماعی است که خانواده نیز از آن مستثنی نیست. در طول تاریخ قدرت در خانواده گاه به مرد و گاهی به زن تفویض شده و پدرسری و مادرسری شکل گرفته است. در گذر زمان، پدر یا مادر نقشهای متنوعی یافتند و به تبع آن، قدرتی عظیم را از آن خویش ساختند. اما تفاوت در این بوده که خانواده مادرسر شیوع کمتری داشته است. در روند گذار از سنت به مدرنیسم، عرصه های متعدد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و... دچار تحول می شود، مقوله خانواده در این میان، به عنوان حوزه روابط خصوصی کنشگران (اعضای خانواده) همواره با چالش ها و تضادهای عمیق ارزشی، هنجاری، عرفی و اخلاقی مواجه شده است. بی تردید با وجود روابط متعالی میان دوعرصه عمومی (جامعه) و خصوصی (خانواده)، ضرورت تغییر و تحول در ساختار سنتی و اقتدارگرای خانواده، به عنوان نخستین پایگاه تربیت و اجتماعی شدن افراد، برای دستیابی به جامعه دموکراتیک و برابری طلب همواره اهمیت دارد. در این پژوهش به بررسی جایگاه زنان در هرم قدرت در خانواده با رویکرد آینده پژوهی می پردازیم. تحقیق به روش اسنادی انجام شده است. نتایج گویای این است که در آینده انتظار می رود هرم قدرت در خانواده ها تغییر کرده و نگرش نسبت به جایگاه زنان در این هرم نیز تغییر کند؛ همچنین روابط قدرت با افزایش پیچیدگی جامعه از سیطره قدرت جسمانی بیرون آمده و متغییر های نوینی چون جایگاه فرد در مناصب اجتماعی اهمیت یافته است.

در دهه اخیر، صنعت نساجی ایران بعنوان ریشه ای ترین صنعت کشور، با چالشهای بسیاری مواجه بوده است که این چالش ها عمدتا ناشی از رقابت نابرابر با محصولات وارداتی، فرسودگی ماشین آلات، کمبود سرمایه گذاری و نظایر آن می باشد. تجربه کشور های موفق، جهت برون رفت پایدار از این بن بست، علاوه بر تمهیدات لازم جهت رفع مشکلات فوق، راهکار توسعه صادرات بوده است. صنعت نساجی به عنوان یکی از قدیمی ترین صنایع ایران در سالهای اخیر با فراز و نشیب های بسیاری مواجه بوده به طوریکه امروز با کلاف پیچیده ای از مشکلات دست به گریبان است. نساجی های ایران در سالیان اخیر به دلایل مختلفی دچار نوساناتی در وضع بازار و تولید خود شد به طوریکه حتی برخی از شرکت ها و کارخانجات بزرگ آن با رکود مواجه شده و تا آستانه ورشکستگی پیش رفتند. بهره گیری از ماشین آلات کهنه، کمبود نیروی متخصص، واردات بی رویه، کمبود نقدینگی و قاچاق کالا به همراه برخی از مشکلات بیمه و مالیات از عمده معضلاتی است که فراروی صنعت نساجی ایران قرار گرفته است. در این تحقیق به ذکر کلیاتی راجع به وضع موجود این صنعت پرداخته و سپس با بررسی مشکلات و چالش های فراروی کارخانجات داخلی به راهکارها و رهیافت های پیشنهادی برای حل مشکلات صنعت نساجی در آینده خواهیم رسید.

هدف این مقاله مطالعه بخشی ازنتایج نظام برنامه ریزی کشور طی اداورگذشته، در قالب سه شاخص توسعه روستایی؛ یعنی فقر، مهاجرت و بیکاری در نواحی روستایی کشور بوده است، شناخت عواملی که موجب شده برنامه های توسعه عمرانی، نتوانند آنگونه که در اهداف برنامه ها بیان شده، معضلات و مسائل سکونتگاههای روستایی را بهبود بخشند.روش توصیفی- تحلیلی و بررسی منابع و اسناد مرتبط با برنامه ریزی روستایی، روش پژوهش دراین کار بوده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که برنامه های متعدد توسعه کشور در حل مسائل روستایی ناکارمد بوده است و علی رغم اینکه سال های مدیدی برای کاهش فقر و بیکاری و مهاجرت روستائیان، اقدامات زیادی صورت گرفته است، اما هنوز روند افزایشی معضلات صدرالاشاره متوقف نشده، برای مثال در شاخص فقر در دوره های مختلف بهبودی حاصل نشده است. از طرفی از مجموع جمعیت کشور طی دهه 55 تا 65 برابر 12 درصد، دهه 65 تا 75 برابر 15 درصد و طی دهه 75 تا 85 17 درصد را مهاجران به خود اختصاص داده و تعداد روستاهای کشور از 85 هزار روستا در سال 1375 به 46 هزار روستا در سال 1385 کاهش یافته است. درخصوص بیکاری نیز، کاهش نرخ بیکاری بخصوص در مناطق روستایی توام با موفقیت نبوده است.نتایج پژوهش، مهمترین عامل درتوسعه نیافتگی کشور را فقدان نظامی می داند که ابعاد مختلف را در تدوین و اجرای برنامه ها مدنظر قرار دهد، به طوری که تحولات ناگهانی، فرآیند اجرای طرح های توسعه را خنثی نکند. به نظر می رسد؛ برنامه ریزی روستایی با بهره گیری از تکنیک های «آینده پژوهی» ضمن شناخت آینده، خواهد توانست با انتخاب بهترین گزینه ها، تصمیم سازی نماید. با ورود آینده پژوهی به برنامه ریزی روستایی، در مواجه با تغییرات گسترده آینده منفعل نخواهیم بود و با اتخاذ تصمیمات راهبردی خواهیم توانست، به نتایج مورد انتظار دست یابیم.

ساماندهی پیش بینی های خبرگان در قالب روش های علمی، از موضوعات مورد توجه آینده پژوهی است. این دغدغه در قالب طراحی و اجرای روش هایی از قبیل دلفی، پنل خبرگان و غیره دنبال شده است. علی رغم اهمیت قابل توجه خبرگان در مطالعات آینده، تحلیل شیوه نظردهی و عملکرد آینده پژوهانه آنها کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله خبرگان شرکت کننده و شکل دهنده به پروژه آینده پژوهانه «بازی پیش بینی» تحلیل شده اند. به منظور گردآوری نظام مند نظرات تعدادی از کارشناسان در موضوع پیش بینی یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران، بازی پیش بینی طراحی شد. برای شرکت در این بازی از حدود 100 نفر از روزنامه نگاران و تحلیل گران سیاسی ایران دعوت به عمل آمد که در نهایت 54 نفر از آنها در بازی شرکت کردند. در این بازی 9 مرحله ای از 29 فروردین تا 23 خرداد 1392 در پایان هر هفته از شرکت کنندگان خواسته می شد تا درصد احتمال پیروزی نهایی در انتخابات را بین نامزدها توزیع کنند. در پایان بازی با مشخص شدن نتیجه انتخابات، امتیاز شرکت کنندگان بر اساس میزان درستی پیش بینی آنها سنجیده شده و همچنین از آنها خواسته شد به پرسش نامه ای در خصوص نحوه مشارکت در بازی و انجام پیش بینی انتخاباتی پاسخ دهند. مقاله به دنبال پاسخ به این سوال است که چه عواملی در پیش بینی صحیح تاثیرگذار بوده است. بدین منظور مجموع امتیازهای شرکت کنندگان از سویی و میزان اثرگیری آنها از عوامل محیطی از سوی دیگر محاسبه و از طریق محاسبه همبستگی ها تلاش شد، عوامل اصلی منجر به پیش بینی صحیح شناسایی شوند. همچنین شبکه روابط بین شرکت کنندگان از طریق روش تحلیل شبکه مورد توجه قرار گرفت.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

این مقاله به بررسی وضعیت جوانان روستایی در کشورهای در حال توسعه می پردازد و گزینه هایی برای بهبود معیشت شان جهت مواجهه با بسیاری از چالش های رو به تزاید که با آنها روبرو هستند، ارائه می دهد. تمرکز اصلی جغرافیایی مقاله، کشورهای جنوب صحرای آفریقا، شرق نزدیک و شمال آفریقا است.جوانان روستایی در کشورهای در حال توسعه، یک گروه بسیار بزرگ و آسیب پذیر را تشکیل می دهد، که به طور جدی تحت تاثیر بحران اقتصادی بین المللی کنونی می باشند. در سطح جهانی، سه چهارم از فقرا و حدود نیمی از جمعیت جوان، در مناطق روستایی، زندگی می کنند. انتظار می رود که تغییرات آب و هوایی و بحران روبه رشد مواد غذایی، اثر نامطلوب زیادی بر جوانان روستایی داشته باشد. سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (FAO) تخمین می زند که نزدیک به نیم میلیارد جوانان روستایی، شانس تحقق توانایی های خود را ندارند. سازمان بین المللی کار (ILO) درگزارشی جهانی، روند اشتغال برای جوانان می گوید: روزه، جوانان نشان دهنده یک گروهی هستند که با آسیب پذیری های جدی در جهان کار می کنند. در سال های اخیر، کاهش رشد اشتغال در سطح جهانی ونیز افزایش بیکاری، اشتغال کاذب و سرخوردگی جوانان سخت ترین ضربه محسوب می گردد.

واژه جهانی شدن که آنرا «فرایند یکپارچگی مردم جهان در یک جامعه واحد» تعریف کرده اند پس از ورود به ادبیات سیاسی کشورمان در اندک زمانی به یکی از مباحث اصلی بحث و اظهار نظرهای علمی در بیشتر گرایشات علوم انسانی مانند اقتصاد، فرهنگ و ... تبدیل گردید. محققان از دیدگاه های مختلف به بررسی تاثیر و تاثرات این پدیده در موضوعات مورد علاقه خود پرداختند. رابطه جهانی شدن با دین اسلام یا جایگاه آن در آموزه های دینی اسلام یکی از مباحث مورد علاقه بسیاری از محققین کشورمان در طی یکی دو دهه اخیر بوده است. باتوجه به اهمیت و تاکید آموزه های اسلامی به آینده نگری، واکاوی جایگاه واژه جهانی شدن در راهبرد آینده پژوهانه اسلام می تواند در شناخت بهتر و بیشتر اهمیت و جایگاه آینده پژوهی در آموزه های اسلامی مفید واقع شود. در این پژوهش با استفاده از روش مروری (کتابخانه ای) برای جمع آوری داده های مورد نیاز، به این نتیجه رسیدیم که برخلاف برخی پژوهش های انجام شده اسلام با جهانی شدن قابل مقایسه یا مقابل هم قرار دادن نیست و حتی دین اسلام خود از اولین منادیان جهانی شدن می باشد. در آموزه های اسلام جهانی شدن در برخی مولفه ها مانند حج، تقلید و ... تجلی داشته و راهبرد آینده پژوهانه اسلام برای سعادت بشر و ساختن آینده ای مطلوب برای آن در قالب تحقق صلح و عدالت جهانی در سایه حکومت مهدوی مطرح گردیده است. به عبارتی دیگر، جهانی شدن یکی از راهبردهای آینده پژوهانه دین اسلام برای ساختن آینده مطلوب بشریت می باشد.

موضوع آینده پژوهی در علوم مختلف، هرچند از سابقه دیرینه ای برخوردار می باشد، اما در چند دهه اخیر به طور جدی ذهن پژوهش گران و محققان آکادمیک را به خود مشغول ساخته است. اندیشمندان علوم مختلف به دنبال ترسیم آینده با استفاده از دانش تخصصی خود می باشند. در این میان مورخان نیز، با توجه به ماهیت و ظرفیت علم تاریخ، با علاقه و انگیزه مضاعفی این موضوع را در اولویت های پژوهشی خود قرار دادند. محققان تاریخ بر آنند تا با استفاده از یافته ها و مکانیسم های علم تاریخ به ترسیم آینده یا آینده های بدیل برای بشریت بیاندیشند. با ظهور نحله های جدید تاریخ نگاری همچون تاریخ محلی، تاریخ شفاهی، تاریخ مجاور، تاریخ جایگزین، تحقق این ایده بیش از پیش دست یافتنی تر به نظر می رسد. از این رو مورخان با شوق و انگیزه بیشتری به موضوع آینده پژوهی علاقه نشان دادند. مساله اصلی در پژوهش حاضر این است که علم تاریخ چگونه و از چه راهی می تواند آینده نگاری نموده و به ترسیم آینده بدیل بپردازد؟

آینده پژوهی هنوز به درستی در سطح اجتماعی مشخص نشده است. با توجه به شرایط ناپایدار اواخر قرن بیستم و چشم انداز چالش برانگیز اوایل قرن بیست و یکم، این یک اشتباه نظری جدی می باشد. این مقاله نشان می دهد چگونه آینده پژوهی می تواند به صورت پیش رونده ای از طریق پنج سطح متمایز، توسعه یابد. نخستین سطح، قابلیت طبیعی سیستم مغز / ذهن انسان برای تجسم طیف وسیعی از آینده است. دومین سطح، نقش تصفیه، روح بخشی و انگیزشی مفاهیم و ایده های آینده می باشد. سومین، دستاوردهای تحلیلی که از طریق ابزار و روش های قبلی فراهم شده اند. چهارمین، طیف وسیعی از کاربردها یا زمینه های عملی و فکری هستند. هنگامی که هر یک از این سه سطح به طور هماهنگ عمل کنند زمینه های ظهور آینده پژوهی به عنوان سطح اجتماعی به وضوح پدیدار می شوند. مقاله حاضر با ارائه خلاصه کوتاهی از آینده مرجح خاتمه می یابد، که یقینا اگر مطالعات آینده همراه با چنین روشی، ناشی از قابلیت فردی تا اجتماعی ارتقا یابند، در دسترس خواهند بود.

این مقاله یک موضوع چالش برانگیز را بررسی می کند که هم در تحقیقات علمی و هم حرفه ای به طور گسترده مورد بحث قرار گرفته است. اما این بحث، همیشه از یک زاویه مطرح شده است؛ یعنی روش پیش بینی چگونه انتخاب شود. پژوهشگران و مشاوران براساس این دیدگاه، روش های خاصی را توصیه می کنند. در این مقاله مساله انتخاب روش از دیدگاه متفاوتی مطرح شده است، مجموعه روش های پیش بینی چگونه انتخاب شده اند؟ برای به دست آوردن یک بینش سودمند از چگونگی انتخاب روش، باید خصوصیات اصلی روش های پیش بینی و ارتباط آن ها با مراحل اصلی فرایند پیش بینی، بهتر درک شود، به علاوه باید الگوهای ممکن در انتخاب روش شناسایی شود. تاکنون موادی مثل بصیرت، بینش، گاهی بی تجربگی و یا بی مسوولیتی اهل فن این حوزه و سازمان دهندگان، بر انتخاب روش های پیش بینی مسلط بوده اند. این مقاله نشان می دهد که انتخاب روش پیش بینی یک فرایند چند عاملی است و باید به همین صورت در نظر گرفته شود. نتایج، چگونگی استفاده بهتر از روش های پیش بینی را توصیف می کند. این مقاله با یک تحلیل نوآورانه، ترکیب بهتر روش ها را تجسم و نمایش می دهد و با 886 تحقیق موردی به ترکیب مفاهیم عملی و چارچوب ها می پردازد. نمونه ای از این تحقیقات موردی، ماتریس ترکیب روش ها برای بررسی پویایی ترکیب روش ها است.

مفهوم شگفتی ساز، نخستین بار توسط جان پترسن در سال 1999 و در کتاب کاملا غیر منتظره مطرح شد؛ اگر چه پیش از آن و در اواخر دهه 60 میلادی شرکت شل آن را به کار برده بود، اما در آن زمان شگفتی سازها با نام های دیگری همچون سریع یا اختلالات شناخته می شدند و متدولوژی خاصی هم برای آن ها وجود نداشت. یک شگفتی ساز، رخدادی است با احتمال وقوع نسبتا کم ولی با اثرگذاری زیاد بر روی سیستم. به عنوان مثال جنگ های جهانی اول و دوم، ظهور رایانه و اینترنت جزو شگفتی سازها محسوب می شوند. راه های مختلفی برای شناسایی شگفتی سازها وجود دارد که از آن جمله می توان ذهن انگیزی، مصاحبه با خبرگان، نظرسنجی، قیاس تاریخی و تخیل علمی را نام برد. علایم ضعیف گاه هم معنی با شگفتی سازها در نظر گرفته می شوند، اما در واقع این علایم ضعیف هستند که به ما در شناسایی شگفتی سازها کمک می کنند. شگفتی سازها در ترکیب با روش سناریو نویسی بسیار مفید واقع می شوند و از آنجا که سناریونویسی رایج ترین روش پیش بینی آینده در آینده پژوهی به شمار می رود، فراگیری این روش برای محققان حوزه آینده پژوهی ضروری به نظر می رسد. از مهمترین مزایای این روش می توان به کمک برای غلبه بر نقاط کور ما از درک ما از آینده اشاره کرد ولی از آنجا که شگفتی سازها در نگاه اول عموما دور از ذهن و غیرمحتمل به نظر می رسند متقاعد کردن مخاطبین کار دشواری است.

تصمیم گیری بدون پیش بینی موثر در شرایط عدم قطعیت برای سازمان های امروزی به مثابه حرکت با چشم بسته و در تاریکی است، ولی به یقین ابزاری برای درک بهتر شرایط مبهم وجود دارد. سناریو نگاری به عنوان یکی از روش های مهم آینده پژوهی می تواند با درک نیروهای پیشران و عدم قطعیت ها و در قالب روایت ها و داستان های چندگانه از آینده، کمک زیادی برای رفع ابهام تصمیم گیران سازمان ها باشد. رویکرد سناریونگاری می تواند مجموعه ای از آینده های ممکن و گوناگون را بدون هیچ ادعایی بر درستی آنها ارائه نماید و بدین گونه ارتباط خوبی بین افراد با نگرش های متفاوت ایجاد کند. سناریونگاری بر روی عوامل کلیدی در تصمیم گیری تمرکز می نماید، و با به چالش کشیدن مفروضات مساله، مدل های ذهنی را سازمان دهی مجدد می نماید و به این ترتیب به حل چالش های تصمیم گیری کمک می نماید. سناریونگاری یکی از نخستین روش های آینده پژوهی است، و مدت زمان زیادی است که به وسیله برنامه ریزان دولتی و شرکت ها، و تحلیلگران نظامی، به عنوان یک ابزار قدرتمند برای کمک به تصمیم گیری به جهت رویارویی با شرایط عدم قطعیت استفاده می شود. ایده اصلی در سناریونگاری تفکر درباره آینده های ممکن است تا بتواند روبرو شدن با شگفتی ها را حداقل نماید و دید مدیران در مورد احتمالات مختلف باز نماید. در مواجهه با شرایط عدم قطعیت، تصمیم گیران سازمان ها و شرکت ها، باید بدانند که چه چیزی نامعلوم است. به همین دلیل، باید عدم قطعیت های حساس را در عناصر نسبتا مشخص بیشتر نمایان نمایند. سناریونگاری، ارائه شرح کاملی از آینده نیست، ولی عناصر اصلی در آینده های ممکن را مشخص و توجهات را به عوامل کلیدی که تحولات آینده را هدایت می کنند، جلب می نماید. هدف این مقاله شناخت بهتر ابزار سناریو و معرفی آن به عنوان یک ابزار قوی برای کمک به تصمیم گیری در شرایط عدم قطعیت است.در مقاله حاضر و با روش مروری و کتابخانه ای سعی شده است ضمن جلب نظر خوانندگان به رویکرد سناریو و روش شناسی آن به اهمیت برنامه ریزی بر پایه سناریونگاری اشاره شود و با معرفی نقاط قوت و ضعف این روش، شش سناریوی اقتصاد فدرال آمریکا را به عنوان نمونه برای محققین رشته آینده پژوهی ارایه دهد. این مقاله نشان می دهد، سناریو به عنوان یک روش کیفی می تواند از جمله سه روش برتر از روش های موجود آینده پژوهی باشد که می تواند با در نظر گرفتن عناصر پیشران و عدم قطعیت ها و با ایجاد آینده های بدیل، ذهن مدیران و برنامه ریزان ارشد شرکت ها و سازمان ها را متوجه حوزه هایی که در آن عدم قطعیت وجود دارد کند و اجازه دهد تا در فضای غیر شفاف ناشی از عدم قطعیت ها، برنامه ریزی دقیق تری برای آینده سازمان متبوع خود پایه ریزی کنند. تکنیک سناریو، با تغییری که در دهه 1970 در پارادام آینده پژوهی رخ داد، از یک روش کمی تر و مدل سازی به سوی کیفی تر شدن و فرآیندگرایی تغییر کرد.با توجه به مستندات این مقاله، رویکرد سناریوها جزء سه روش برتر و قوی تر پیش بینی و آینده نگاری است. سناریوها آینده های بدیل و قابل جایگزین را ایجاد می کنند و با درنظر گرفتن عوامل محیطی، نیروهای پیشران و عدم قطعیت ها که عامل اصلی بوجود آمدن تکنیک سناریونویسی است، روایاتی از آینده ایجاد می نمایند. این روایات برای مدیران و برنامه ریزان سازمانی قطعا کمک بسیار خوبی برای رویارویی، و هماهنگی با تغییرات عمده محیط کسب و کار آنها می باشد. سناریوها دارای نقاط قوت و ضعفی هستند. از جمله نقاط قوت بسیار مهم درنظر گرفتن چندین آینده به جای یک آینده است و از جمله نقاط ضعف مهم، نیاز به توجه بیشتر به متخصصین فن می باشد، زیرا یکی از عوامل اساسی ایجاد سناریوها، منطق سناریونویس است. پیشنهاد می شود در پروژه های آینده پژوهی و در شرایط عدم قطعیت همراه با روش مفید سناریو نگاری و به صورت مکمل از دو روش مروراسناد و پنل خبرگان نیز استفاده شود تا به این ترتیب نقاط ضعف روش سناریو نگاری نیز جبران شود. با توجه به دانش کسب شده از مقاله حاضر، به مدیران سازمان ها پیشنهاد می شود رویکرد سناریو را به عنوان یک ابزار مهم در برنامه ریزی سازمانی درنظر بگیرند تا بتوانند از پس تندبادهای شدید تغییرات محیط کسب و کار خود برآیند.

دو رشته مدیریتی به ظاهر مستقل «برنامه ریزی استراتژیک» و «آینده پژوهی» از طریق کاربردهای مشترک خود در ادبیات و عمل همگرا می شوند. دو رشته منجر به هم افزایی یکدیگر می شوند؛ با این حال، در جامعه دانشگاهی، این دو رشته تا حد زیادی از یکدیگر جدا هستند. هدف از این مقاله بررسی و تصدیق اشتراکات و مکمل بودن دو روش برنامه ریزی استراتژیک و آینده پژوهی است. در دانشگاه، برنامه ریزی استراتژیک پیشینه مدیریت استراتژیک معاصر بود. اما در سال 1980، دانشگاه برنامه ریزی استراتژیک را اساسا ترک کرد. پس از آن یک مجموعه جدید از روش شناسان برنامه ریزی استراتژیک پدید آمد که به طور گسترده شامل آینده پژوهان بود. با استفاده از آینده پژوهی، متخصصان می توانند مدل های برنامه ریزی را به صورت سازنده به کار ببرند و این کار با روشن شدن موضوعات حیاتی نظیر تغییرات بالقوه و قریب الوقوع اقتصاد، صنعت و ساختاربازار، محرک های رقابت و تکنولوژی و در نهایت توازن عرضه/تقاضا میسر خواهدشد. مدل برنامه ریزی استراتژیک به طور همزمان، ساختاری برای ادغام و سازماندهی تکنیک ها و بسیاری از روش های مورد استفاده آینده پژوهان فراهم می کند. بنابراین، آینده پژوهی و برنامه ریزی استراتژیک کاملا مکمل هم هستند. هدف دوم از ارائه این مقاله، شبیه سازی یک گفتگوی سازنده تر بین این دو رشته است به گونه ای که همکاری آن ها در دانشگاه بیشتر ترغیب شود.

آینده نگاری برگ برنده موفقیت است. آماده شدن برای آینده بدون توجه کافی به آینده نگاری امکان پذیر نیست. این مهم در زندگی انسان نقشی کلیدی دارد؛ اما به دلیل ناپایداری در دوران معاصر، معماری آینده نگاری دشوارتر از گذشته به نظر می رسد. فناوری ها، مشاغل، سازمان ها و حتی برخی از ارزش های بنیادین و بدیهی و روش های اندیشیدن در معرض تغییرات قرار دارند در اینجا راهبردهایی که بیشترین فراوانی وضریب نفوذ را در بازسازی فرهنگ مدارس و تبدیل مدرسه به سازمان یادگیرنده دارند، تبین می شود. این راهبردها کوششی است برای ارائه نقشه راه برای کارگزارن آموزشی، و پاسخ به این پرسش که چگونه می توان با بازبینی الگوهای ذهنی و بازاندیشی عمل به یکدیگر یاری رساند و فرهنگ مدارس را از جایی برای آموزش به محیطی برای یادگیری تغییر داد و نقطه شروعی برای تبدیل آنها به سازمان یادگیرنده یافت؟ این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش کار، توصیفی تحلیلی با استفاده از شیوه کتابخانه ای است. در مرحله اول پارامتر ها و اهداف آینده نگاری در آموزش و پرورش ارائه شد. سپس برخی راهکارها در سایه آینده نگاری برای برتری کیفیت آموزش مطرح گشته است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

اهمیت و ضرورت تحقیق: آینده و آینده پژوهی از جمله مباحث کلیدی اما پر ابهام در حوزه علوم انسانی می باشد. اما محققینی سعی در مدل سازی و ساده سازی مفاهیم این حوزه برای درک آسانتر آن شده اند. محققین، روشهای مختلفی برای مطالعات آینده، نام برده اند که دلفی از مهمترین روشهای مورد استفاده است. هدف از ارائه این مقاله معرفی قابلیتهای روش دلفی در آینده پژوهی است.روش تحقیق: روش تحقیق این مقاله، مطالعه کتابخانه ای و بررسی اسناد و مدارک می باشد.روش تحلیل آماری: از آنجا که این مقاله مبتنی بر مطالعه کتابخانه ای است، در آن تحلیل آماری انجام نگرفته است.جامعه و نمونه آماری: این مقاله، مروری است و جامعه تحقیق و نمونه آماری ندارد.اهم نتایج تحقیق: روش دلفی یک فرایند ارتباط گروهی با ساختاری نسبتا محکم و قضاوت متخصصان درباره موضوعاتی است که به طور طبیعی، دانش کافی در آن باره وجود ندارد و یا جو عدم قطعیت بر آن حاکم است. دلفی روشی ارزان، چندکاره، عینی، بدون تهدید و آسان برای شناسایی و فهمیدن است و با استفاده گسترده از نظرات، اجماع قوی و مستحکم از نظرات، بخصوص در موارد عدم وضوح و کمبود شواهد تجربی، ارائه می دهد. انعطاف پذیری زیاد رویکرد، کاربرد در رشته های مختلف، بکارگیری رویکردهای ارتباطی مختلف و امکان استفاده در سطح جغرافیایی وسیع، عدم نیاز به آموزش مصاحبه گران، گمنامی، ارائه بحث های باز، شناسایی و فهم زیربنای موضوع از مزایای دیگر دلفی است. متاسفانه کنترل روایی و پایایی دلفی آسان نیست چنانکه دلفی به دلیل نداشتن شواهدی از پایایی شدیدا مورد انتقاد قرار گرفته است.

اهمیت و ضرورت تحقیق: آینده نگری یکی از مهم ترین ویژگی های شریعت مقدس اسلام است. مهم ترین بعد آینده شناسی اسلام و در واقع جلوه گری غایت مندی تاریخ و نظریه جامع و کامل «نجات گرایانه» دین، «آموزه مهدویت» است. وعده الهی در خصوص شکل گیری عصر ظهور حضرت ولی عصر (عج) که یکی از آرزوهای دیرینه مسلمانان است، بخشی از آینده جهان و بشریت را تشکیل می دهد.روش تحقیق: روش پژوهش به صورت کتابخانه ای بوده که بر این مبنا از اسناد و مدارک دینی یعنی آیات قرانی و احادیث بهره برده و به نقل و توصیف موارد مذکور پرداخته ایم و سعی نموده ایم درحد توان از منابع دست اول روایی بهره گیری نماییم.اهم نتایج تحقیق: آینده پژوهی می تواند مباحث و موضوعات راهبردی و استراتژیک را تحت پوشش قرار دهد و با ارزیابی تغییرات و تحولات فرا رو، مسوولیت ها و برنامه های منتظران را برای رسیدن به جامعه موعود را تبیین و روشن سازد، همچنین تغییرات و تحولات جهانی را در راستای تشکیل حکومت جهانی، مورد سنجش و ارزیابی قرار دهد و موجب شود افراد نقش خود را در زمینه سازی انقلاب جهانی مهدوی (بر اساس رصد کردن تحولات محتمل و ممکن جهانی) بهتر ایفا کنند و در عین حال تصویری روشن و حقیقی، از جامعه مطلوب و مرجح ارائه دهند.

نظام آموزش و پرورش و به عبارت بهتر تعلیم و تربیت، به طور بالقوه یکی از محوری ترین و تعیین کننده ترین نهادهای اجتماعی در تحقق توسعه کشور به حساب می آید. یکی از اساسی ترین وظایف هر نظام تربیتی ارایه تصویری روشن از انسان مطلوب است و گویاترین شاهد بر ضرورت وجود یک نظام آموزشی، توجه به آینده ها است. آموزش و پرورش پیش دبستانی تا دانشگاه ضرورتا بایستی آینده مدار باشد، زیرا کارکرد آن در واقع تجهیز دانش آموزان و دانشجویان به دانش و مهارت های لازم برای مشارکت موثر در جامعه چه در زمان حال و چه در زمان آینده است. در این مقاله سعی شده است با تعریف نظام آموزش و پرورش به عنوان یکی از ارکان سیستم های اجتماعی و اقتصادی به تشریح مشکلات وضع موجود آن پرداخته و پس از معرفی و تبیین عوامل و پیشران های تاثیر گذار در توسعه این نهاد اجتماعی به ضرورت و اهداف آینده پژوهی در این نظام پرداخته و در پایان با تعریف یک نگاه جدید در تاثیر و کاربرد آینده پژوهی در فرایند یادگیری، پیشنهاداتی را در این خصوص ارایه می دهد.شایان ذکر است در مسیر این مقاله منظور از عبارات آموزش و پرورش به مفهوم تعلیم و تربیت در تمامی سطوح از پیش دبستانی تا دانشگاه است و محدود به سازمان معمول آموزش و پرورش نخواهد بود.

در این مقاله به بحث درباره تغییرات حوزه آینده نگاری سازمانی می پردازیم. نتایج تحلیل و بررسی آینده نگاری از دو دیدگاه قابل طرح است. دیدگاه متمرکز بر آینده یا حال و دیدگاه تحلیل کلان نگر یا سنت خرد نگر. ترکیب این عوامل منجر به چهار حالت مختلف آینده نگاری سازمانی می شود که در اینجا مورد بحث و بررسی قرار گرفته است: برنامه ریزی راهبردی، چشم انداز، تفکر سناریویی و ظهور برنامه ریزی شده. در این مقاله آینده نگاری به عنوان فرایند پیچیده ای معرفی شده که تابع دانش و اطلاعات حوزه های مختلفی است. آینده نگاری اغلب به عنوان فرایندی فنی و تحلیلی نمایش داده می شود. البته در اینجا به عنوان فرایندی انسانی مورد بحث قرار می گیرد که برآیند بین «نیاز به دانستن» و «ترس از دانستن» است.

ساختن آینده مطلوب یکی از اهداف اصلی هر جامعه است، و نظام آموزشی آن یکی از مهم ترین ابزار دستیابی به چنین هدفی محسوب می شود. هم چنین از میان تمامی فعالیتها و اقدامات گسترده و متنوعی که آموزش و پرورش متصدی اجرای آنها می باشد پرورش قوه تفکر و انواع مهارتهای تفکر به لحاظ این که فعالیتهای انسان با تفکر معنا و عمل می یابند و معطوف به آینده می باشند، مهم ترین فعالیت این نهاد می باشد. بنابر این هدف مقاله حاضر معرفی یکی از روش های ساختن آینده (مهم ترین هدف از انجام مطالعات آینده پژوهی)، یعنی پرورش انواع تفکر در نظام آموزشی است که در پی پاسخ به این سوالات بوده است: 1- انواع تفکر معطوف به آینده کدامند؟ 2- کدام نوع از آنها قابلیت بیشتری جهت آینده سازی برای دانش آموزان عصر کنونی دارد؟ این تحقیق با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه ای به شناسایی انواع تفکر پرداخته است و از منابع موجود درحوزه آموزش و پرورش به لحاظ مرتبط بودن با موضوع، نمونه گیری هدفمند به عمل آورده است. در جواب به سوال اول شش نوع تفکر معطوف به آینده مورد شناسایی واقع شد که نظام آموزشی می تواند مسیر دستیابی به آینده را از طریق پرورش آنها هموارتر نماید. این شش نوع تفکر و ویژگی های آنها عبارتند از: 1- تفکر فلسفی: حفظ دیدگاه یکپارچه و تفکر در امور خاص و سپس نتیجه و تصمیم گیری را در بر می گیرد. 2- تفکر انتقادی: توجه به گزینه های متعدد پیش رو و قضاوت و ارزیابی در مورد هر کدام و سرانجام تصمیم گیری و عمل بر اساس این قضاوت 3- تفکر خلاق: در آن آفرینشگری و خلق چیزهای تازه مورد تاکید قرار می گیرد و احتمالا در جواب به یک مساله یا سوال رخ می دهد و در سناریونگاری کاربرد فراوان دارد 4- تفکر مخترعانه ملازم با خلاقیت و نوآوری که ناشی از دوراندیشی جهت اختراع و تولید است، این دور اندیشی نیازسنجی نامیده خواهد شد. 5- اندیشه پیچیده: مستلزم ژرف نگری و باریک اندیشی همراه با کل نگری و عالمانه نگری با رویکردی شبیه به تفکر فلسفی، نزدیک به تفکر مخترعانه و البته اندکی پیچیده تر می باشد. 6- تفکر استراتژیک: کل نگر و سیستمی، فعالیتی پویا که گاه فردی و گاه جمعی رخ می دهد، فرضیه سازی و فرصت طلبی، رویکردی با چشم اندازسازی که متضمن پیش بینی و پاسخگویی خواهد بود. نکات مشترک در همه انواع تفکر رسیدن به یک تصمیم نهایی بر مبنای مراحل طی شده و سپس اجرای این تصمیمات می باشد (تصمیم گیری و اجرا). در جواب به سوال دوم نیز می توان گفت پرورش تفکر استراتژیک به رغم مطرح بودن آن در سازمان و تجارت و کسب و کار به لحاظ رویکرد کل نگر و سیستماتیک و آینده بینی و چشم اندازسازی که دارد می تواند جامع جمیع ویژگی های چند نوع تفکر دیگر نیز بشود و قابلیت توجه بیشتری دارد تا بتواند هدف عمده آینده پژوهی و هم چنین اهداف تربیت اجتماعی در نظام آموزشی برای زندگی در آینده که شامل تقویت روحیه مسوولیت پذیری و تعهد و پذیرش و رعایت روح دموکراسی می باشد را از طریق آن و به وسیله نظام آموزشی به انجام برساند. نتیجه ای که در نهایت از تفکر یکپارچه که حاصل ترکیب انواع تفکر است گرفته می شود عبارت خواهد بود از آینده بینی، نتیجه گیری و تصمیم گیری برای آینده مطلوب و عملیاتی کردن این تصمیمات. البته این امر نه تنها مستلزم یادگیری مادام العمر است، بلکه نیازمند آن است که با بهره گیری از انواع روش های تفکر، آینده ساخته شود. کاربرد مهارتهای تفکر به خلق ایده ها، دانش ها، و روش هایی نو منجر می شود که می توانند آینده را از حال متمایز کرده، دانش نظری تولید کرده و به دانش عملی تبدیل کنند. بنابراین پرورش مهارتهای تفکر نه تنها لازم بلکه ضروری است و از اهداف مهم تعلیم و تربیت در هر نظام تربیتی به حساب می آیند.

امروزه روند پیشرفت و توسعه فناوری و تاثیر آن بر رسانه های جمعی به حدی است، که اگر رسانه ای قصد حیات و رقابت در میان ابرقدرت های رسانه ای در جهان را دارد، باید بتواند با بهره گیری از ظرفیت های این گونه فناوری ها، در میدان رقابت، مخاطب بیشتری را به خود جذب کند در غیر این صورت قافیه رقابت را به رقبای خود باخته است. با ورود پیشران هایی که رسانه ها را از حالت یک سویه به سمت تعاملی شدن سوق می دهند، تغییرات گسترده ای در بازار سپهر رسانه ای به وجود آمده است. شکل گیری تلویزیون های تعاملی، تلویزیون های اجتماعی، تلویزیون های خدماتی، ادغام تلویزیون و اینترنت و... از جمله مهم ترین روندهایی است که در این پژوهش به آن ها پرداخته شده است. در این پژوهش سعی شده است با بررسی و احصاء مهم ترین پیشران هایی که در آینده بر تلویزیون اثر می گذارند، به مهم ترین روندهایی که در چند سال آینده برای تلویزیون محتمل می باشد نیز اشاره شده است. هدف از انجام این پژوهش نیز ایجاد یک بستر برای تامل بیشتر در جهت افزایش بهره وری و همچنین حفظ و ارتقای تلویزیون جمهوری اسلامی ایران در سال های آینده در رقابت با سازمان های رسانه ای منطقه ای و جهانی و همچنین رقابت با رقبای جدید، جذاب و پرمخاطبی که اکثر اوقات همراه مردم هستند، می باشد.

دنیای امروز عرصه تغییرات و تحولات چشمگیر است و چنان برق آسا از راه می رسد که غفلت از آن ها و بی توجهی به آن ها بهای گزافی برای سازمان ها به همراه خواهد داشت. آینده پژوهی دانش و معرفتی است که که چشم مردم را نسبت به رویدادها، فرصتها و مخاطرات احتمالی آینده باز نگه می دارد و مسیرهایی را که می توانند با سهولت بیشتری به آینده مطلوب خود برسند به آن ها نشان می دهد. از طرفی هوشیاری سازمانی یک موضوع اصلی برای موفقیت سازمان است که به سازمان در شرح رسالتش، بیان ارزش هایش و تبیین خودش به طریقی روشن و منسجم کمک می کند و ابزار بسیار مفیدی برای تحلیل سازمان هاست. این تحقیق به نقش هوشیاری سازمانی در آینده پژوهی (هوشیاری آینده) پرداخته و بیان می کند که چه طور می توان با هوشیاری آینده به درک بهتر و عمیق تری نسبت به آینده برسیم و نسبت به تغییرات و ناشناخته های بعدی سازمان آگاهی داشته باشیم. این تحقیق بیان می کند که هوشیاری آینده به عنوان ابزاری برای آگاهی و شناخت بهتر آینده به کمک سازمان خواهد آمد. این پژوهش در 3 بخش مطرح می شود. بخش اول به تعریف رویکردها و سطوح هوشیاری سازمانی می پردازد. در بخش دوم مفهوم آینده پژوهی، تاریخچه، اهمیت، نظریه ها و اصول آن مطرح می شود و در بخش آخر نیز به تعریف واژه هوشیاری آینده و نقش هوشیاری سازمانی در آینده پژوهی خواهد پرداخت و بیان می کند هر سه نوع هوشیاری سازمانی (هوشیاری سازمانی بازار، هوشیاری سازمانی اجتماعی و هوشیاری سازمانی معنوی) نقش مثبت و مفیدی در آینده پژوهی دارند و ابزار مفید و کارآمدی در سودمندی بیشتر سازمان و موفقیت سازمان در آینده نامعلوم است.

پژوهش پیش روی که به روش تبینی تهیه و نگارش شده است به دنبال آن است تا به این سوال اصلی پاسخ گوید؛ «کارکرد سناریونویسی بر تصمیم گیری اقتضایی (مبتنی بر اقتضائات زمانی و مکانی) به چه میزان خواهد بود؟». به ضرورت می توان حوزه ها و شاخص های متعددی را برای پاسخگویی و سنجش میزان اثرگذاری برشمرد؛ اما شواهد و قرائن حکایت از آن دارد که اساس روش سناریونویسی مبتنی بر آینده پژوهی و پیش بینی پدیده های ممکن، محتمل و ترجیحی است و در هر یک از گزینه های مطرح شده متناسب با شاخص های سناریونویسی، انتخاب هایی برای تصمیم گیری و حرکت به سمت آینده مطلوب بوجود می آید. همچنین فرآیند تحلیل سلسله مراتبی نیز مبتنی بر ارائه گزینه هایی است که متناسب با شاخص های تصمیم گیرنده بصورت مقایسه زوجی در مقابل وی قرار می گیرد. بنابراین، این پژوهش بر مبنای این فرضیه قرار گرفته است؛ «می توان با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، با وزن دهی به شاخص های تعریف شده در سناریوها، گزینه های منبعث از تکنیک سناریو نویسی را وزن دهی و در راستای انتخاب گزینه مناسب، تصمیم گیری نمود». نهایتا نگارنده نتیجه گیری کرده است که کارکرد سناریونویسی بر تصمیم گیری اقتضایی که مبتنی بر روش تحلیل سلسله مراتبی بنا می شود یک کارکرد مثبت، موثر، کارآمد و قابل استفاده در فرآیند تصمیم گیری است.

روش تحلیل تاثیر روند در اوایل دهه 70 میلادی توسط گوردون پدید آمد، در آن زمان روش های کمی بر اساس داده های تاریخی و از طریق برون یابی روند با هدف ایجاد پیش بینی استفاده می شد، اما چنین روش هایی تاثیر اتفاقات غیرمنتظره در آینده را نادیده می گرفتند. این اشکالات برای تمام روش های کمی که فقط به داده های تاریخی وابسته هستند (از سری های زمانی گرفته تا دیگر روش های متداول) وارد است. روش تحلیل تاثیر روند، روش های عددی را پایه ای برای پیش بینی های خود قرار می دهد اما با استفاده از رخدادهای محتمل الوقوع در آینده از دید کارشناسان (عموما استفاده از روش دلفی) سعی در بهبود پیش بینی کمی اولیه دارد. تحلیل تاثیر روند، یکی از پرکاربردترین روش های آینده پژوهی است، از این روش می توان برای پیش بینی، برنامه ریزی های احتمالی، تحلیل گزینه های سیاسی، برنامه ریزی استراتژیک و سناریونویسی استفاده کرد.

هدف از انجام مقاله دستیابی به شاخص های مربوط به پیش بینی احتمال وقوع توسعه و پیشرفت برخی از حالتهای آینده و شناسایی شاخص های مربوط به سیاست گذاری و برنامه ریزی مطلوب رسانه سینما در جهانی شدن با حفظ هویت ملی می باشد. این پژوهش توصیفی است، از نظر هدف کاربردی و از نظر عمق در زمره پژوهش های سطحی نگر قرار می گیرد. روش پژوهش «کیفی» است و با استفاده از «فن دلفی» اجرا شده است. جمعیت آماری این پژوهش متخصصان رسانه سینما می باشد. روش نمونه گیری از نوع، ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﻴﺮی ﻣﺒﺘﻨﻲﺑﺮ ﻫﺪف است. ابزار پژوهش پرسشنامه را پژوهشگر ساخته و داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شده اند. یافته های حاصل از دلفای این پژوهش نشان داد که در «مرحله اول» از نظر داوران متخصص، نیازهایی برای حفظ هویت ملی در عصر جهانی شدن از سوی سینمای ایران نظیر حفظ میراث فرهنگی و انتقال ارزشها، همبستگی اجتماعی، عشق و علاقه قلبی به سیستم سیاسی و قبول مشروعیت آن مشهود است. داوران معتقدند سینمای ایران برای دستیابی به آینده مطلوب و حفظ هویت ملی در عرصه جهانی شدن نیاز به ارتقای تکنیکی و فنی و تجهیزات سینمایی دارد تا بتواند در عصر جهانی شدن با جذب سرمایه گذاری خارجی و بازاریابی، بر حفظ و گسترش فرهنگ ملی و هویت ملی تاثیر گذار باشد. پخش گسترده جهانی سینمای ایران، برای حفظ و گسترش احساس تعلق خاطر مشترک به اجماع ملی، اولویت های بعدی داوران است. جهانی شدن، نه تنها هویت فرهنگی را از میان نبرده، بلکه شاید مهم ترین نیرو در آفرینش و اشاعه قدرت ملی است و داوران بر این باورند سینمای ایران در عصر جهانی شدن می تواند با برنامه ریزی دقیق بر حفظ هویت ملی تاثیرگذار باشد.

سلامت اجتماعی به عنوان یکی از شاخص های رفاه اجتماعی در مطالعات آینده پژوهی در راستای ارتقاء کیفیت زندگی و پیشگیری از مخاطرات اجتماعی و آسیب های نوپدید فرهنگی، از اهتمام بسیاری برای بهزیستن اخلاقی و اجتماعی شهروندان برخوردار است. این یک پژوهش توصیفی تحلیلی است که با چارچوب نظری کییز به مطالعه سلامت اجتماعی با رویکرد آینده پژوهی می پردازد. هدف از چنین مطالعه ای ارائه تدابیری جهت توانمندسازی پایدار خلاقیت ها، بسط استعدادها، تقویت سرمایه های اجتماعی، رونق اعتماد مدنی و.... در جهت توسعه همه جانبه زندگی اجتماعی شهروندان و نسل های آینده می باشد. رویکرد آینده پژوهی در سلامت اجتماعی درک روتدها و بسترسازی رویدادهایی است که بتواند بهزیستن پایدار شهروندان را از طریق مشارکت، یکپارچگی، پذیرش، شکوفایی، پیوستگی از طریق اتخاذ راهبردها و راهکارهایی فراهم نماید. چنین مطالعه ای همراه با شناخت دقیق از رویدادها و بهره مندی از فرصت هایی است که بتواند مخاطراتی همچون فرسایش سرمایه اجتماعی، بی اعتمادی، عدم انسجام و یکپارچگی اجتماعی را در بین شهروندان و نهادهای اجتماعی از طریق اتخاذ تدابیری پایدار برای بهره مندی از آینده ای هنجاری و مطلوب مادی و معنوی فراهم نماید. با توجه به درک چنین ضرورتی می توان پیشنهاداتی را در این زمینه بیان کرد.

تنوع و تغییرپذیری محیط سازمان، سطح معینی از عدم قطعیت را در موقعیت های آینده ایجاد می نماید. عدم قطعیت به این معناست که توانایی مدیران در جهت پیش بینی حالات آینده، نیاز مند استفاده از ابزار و روش های نوینی می باشد. یکی از این ابزارها، آینده نگاری است.جمع آوری، پردازش و تحلیل داده ها پیرامون روندها و رویدادها مدیران را در برنامه ریزی و چشم انداز سازی توانا می سازد. به طور کلی محیط خارجی عبارتند از هرآنچه در سازمان تاثیر دارد و از حیطه کنترل سازمان خارج می باشد.این مقاله به چگونگی توانایی غلبه سازمان ها بر مشکلات متنوع و غیر قابل پیش بینی محیطی که در آن هستند با استفاده از روش آینده نگاری می پردازد. سپس در حوزه تحلیل روند به روش مدل STEEPV اشاره شده است. در این روش ضمن گردآوری اطلاعات پیرامون روندها و رویدادهای مهم شش حوزه اجتماعی، فناورانه، اقتصادی، بوم شناسی، سیاسی و ارزش ها و با توجه به وضعیت گذشته و حال، می توان سیر رویدادهای آتی را تا حد زیادی می توان پیش بینی کرد و پیامدهای آن را به عنوان تهدیدها و فرصتها دسته بندی کرد و به تفسیر و تبیین آینده پرداخت و از آن به عنوان ابزاری برای تحقق اهداف سیاسی و اقتصادی بهره برد.

یکی از روش های سناریو نویسی برای آینده، درخت احتمالات (درخت سناریو) می باشد که زیر مجموعه خانواده بزرگ تری از روش های سناریونویسی به نام توالی رویدادهاست. منطق توالی رویدادها در برقراری ارتباط با سناریوها در این است که همان طور که رویدادهایی از گذشته به صورت زنجیره وار اتفاق افتاده و به لحظه کنونی (نقطه کنونی) رسیده است برای شکل گیری آینده نیز نیازمند به توالی رویدادهای (احتمالی) بعدی خواهیم بود. از همین طریق برای رسیدن به تصورات و وضعیت آینده، درختی با شاخ و برگ های مبتنی بر مسیر رویدادی شکل می گیرد که هر مسیر از نقطه وضع کنونی تا آخرین شاخه (به اصطلاح برگ)، یک سناریو را تعریف می کند. این روش بیشتر در حوزه مدیریت، ارزیابی ریسک و مدیریت استراتژیک خود را نشان داده و استفاده آن در حوزه آینده پژوهی امری نسبتا جدیدتر با مزایا و معایب خاص خود است. ممتازترین ویژگی این روش آن است که یک تصویر کلی همراه با درجه های احتمال وقوع در یک طرح کلی به مدیران و کارشناسان ارایه می کند. در این مقاله سعی شده است که به مفاهیم اولیه و روش شکل گیری یک درخت احتمالی به صورت کیفی و کمی برای کمک به سناریونویسی آینده پرداخته شود.

در حال حاضر، گسترش آینده پژوهی بسان یک فناوری نرم و منظومه روش شناسی بین رشته ای و چند رشته ای گزیدار ممتازی را پیش روی برنامه ریزان و سیاستگذاران توسعه در حوزه ها و سطوح مختلف قرار داده است تا با بهره گیری از مجموعه ای روش ها و تکنیک ها بتوانند در پیش بینی، نگاشت، ترسیم و در کل، ساخت آینده سهیم شوند. بی تردید، برنامه ریزان و سیاستگذاران امر در حوزه توسعه روستایی نیز می توانند از آینده پژوهی برای ترسیم چشم اندازهای آینده توسعه روستایی بهره گیرند و از این طریق، ظرفیت هدایتگرانه مورد انتظار از سیاست های راهبردی در پیشبرد توسعه روستایی مطابق با ملاحظات موقعیتی، اولویت های ملی و تحولات جهانی را محقق سازند.شناخت و درک هر چه بیشتر آینده و ناشناخته هایی که فراروی انسان ها و جوامع روستایی قرار دارد، از اهمیت زیادی برخوردار است. این شناخت به ما کمک می کند تا از خطر رویارویی با ناشناخته ها دوری نمائیم. همچنین، آینده پژوهی این امکان را به انسان ها می دهد که یک قدم پیش تر از حال گام بردارند. گسترش وسایل ارتباطی و اطلاعاتی جدید، تاثیر روزافزون علم و فن شناسی در شکل گیری آینده، پدید آمدن مسائل عظیم چند بعدی با وجود گوناگونی علمی، اقتصادی، فن شناختی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی علاوه بر آن، اتخاذ رویکردهای توسعه با استراتژی های اقتصاد با نفت یا بدون نفت در کشور، رشد و توسعه تکنولوژی اطلاعات در روستاها، صنعتی شدن، گسترش شهرنشینی، گسترش مشاغل کوچک خانگی، افزایش سطح سواد، ارتباط دانشگاه ها با قلمروهای تولید مانند کشاورزی و ... از جمله رویدادهای در حال وقوع هستند و احتمالا رخدادهای آینده را تشکیل خواهند داد و تاثیر کلانی بر مسائل روستایی خواهند داشت و آن را دچار تغییر و تحول خواهند کرد. با توجه به این مهم، در این مقاله به این موضوع پرداخته خواهد شد که آینده پژوهی در عرصه علم توسعه روستایی، چگونه می تواند به تحقق آینده مطلوب کمک کند و زمینه های کاربرد آن در توسعه روستایی کدامند.

امروز آینده پژوهی چیزی بیش از یک «مهارت شنودی» است که افراد بر اساس علاقه، تجربه و استعدادشان با درجات مختلفی از موفقیت آن را به کار می گیرند. ناگفته نماند درک و فهم دنیای آینده به معنی پیش گویی دقیق جزئیات آن نیست.توان ما در پیش بینی اغلب رویدادهای آینده بسیار محدود است. با این حال هر قدر که بتوانیم پیش بینی کنیم، برای موفقیت ما در آینده حیاتی است.اگر از روندهای جاری دنیا و آثار احتمالی آن بر زندگی و انتخاب های خود بی خبر باشیم، نمی توانیم هوشمندانه تصمیم بگیریم. بنابراین هدف غایی آینده پژوهی، پیش بینی آینده نیست بلکه تعالی دنیای آینده است. ما فرصتهای زیادی برای شکل بخشیدن به دنیای فردا و تعالی آینده خود در پیش رو داریم و اگر همواره نگاهمان را به آینده بدوزیم، می توانیم جلوی بسیاری از مشکلات بالقوه را بگیریم.دانش نوین آینده پژوهی با اعتقاد به نقش اساسی انسان در شناخت و پی ریزی آینده، قدم به عرصه مطالعات جهانی و علمی نهاده است.کار آینده پژوهان، کشف، خلق و آزمون آینده های ممکن و مطلوب است. هدف آینده پژوهی شناخت دقیق آینده نیست، بلکه کمک به تصمیم گیریهای بهتر امروز برای آینده است.آینده پژوهی، دانش و هنری است که به انسان کمک می کند تا وقایع، فرصت ها و تهدیدهای آینده را به خوبی بشناسد و هوشمندانه از بین آینده های ممکن، باورکردنی و محتمل به انتخاب آینده های مطلوب و مورد نظر بپردازد. آینده پژوهی، مشتمل بر مجموعه تلاش هایی است که با واکاوی منابع، الگوها، و عوامل تغییر، به تجسم آینده های بالقوه و برنامه ریزی برای آنها می پردازد. آینده پژوهی ماهیت بین رشته ای دارد. در دنیای امروز که نرخ سرعت تغییر افزایش چشم گیری کرده است، لزوم درک آینده و تغییر بیش از پیش نمایان گردیده است.

برنامه ریزی سناریو ابزاری استراتژیک محسوب می شود که دارای محبوبیت فزاینده در حوزه آکادمیک و تجربی است. کاربردهای اخیر برنامه ریزی سناریو به طور وسیع مبتنی بر ادبیات موجود است که از برنامه ریزی سناریو جهت توسعه استراتژی هایی برای آینده و به طور عمده در نظر گرفتن ارزیابی عدم قطعیت های محیطی خارجی کلان درک شده استفاده می کنند. با این وجود، بدنه ای از ادبیات وجود دارد که تا کنون توسط محققان برنامه ریزی سناریو نادیده گرفته شده است؛ که بیان می کند عدم قطعیت محیطی درک شده (PEU) بر محیط خارجی کلان به مانند محیط داخلی سازمان تاثیر می گذارد. این مقاله نظریه های برجسته در فرآیند برنامه ریزی سناریو و PEU را بررسی می کند و سه گزاره برای کاربرد فرآیند برنامه ریزی سناریو ارائه می دهد. علاوه بر این نشان می دهد چگونه این گزاره ها می توانند در فرآیند برنامه ریزی سناریو ادغام شوند تا توسعه استراتژی را بهبود بخشند.

تصمیم گیری بدون پیش بینی موثر در شرایط عدم قطعیت برای سازمان های امروزی به مثابه حرکت با چشم بسته و در تاریکی است، ولی به یقیین ابزاری برای درک بهتر شرایط مبهم وجود دارد. سناریو نگاری به عنوان یکی از روش های مهم آینده پژوهی می تواند با درک نیروهای پیشران و عدم قطعیت ها و در قالب روایت ها و داستان های چندگانه از آینده، کمک زیادی برای رفع ابهام تصمیم گیران سازمان ها باشد. هدف این مقاله شناخت بهتر ابزار سناریو و معرفی آن به عنوان یک ابزار قوی برای کمک به تصمیم گیری در شرایط عدم قطعیت است.در مقاله حاضر و با روش مروری و کتابخانه ای سعی شده است ضمن جلب نظر خوانندگان به رویکرد سناریو و روش شناسی آن به اهمیت برنامه ریزی بر پایه سناریونگاری اشاره شود و با معرفی نقاط قوت و ضعف این روش، شش سناریوی اقتصاد فدرال آمریکا را به عنوان نمونه برای محققین رشته آینده پژوهی ارایه دهد. این مقاله نشان می دهد، سناریو به عنوان یک روش کیفی می تواند از جمله سه روش برتر از روش های موجود آینده پژوهی باشد که می تواند با در نظر گرفتن عناصر پیشران و عدم قطعیت ها و با ایجاد آینده های بدیل، ذهن مدیران و برنامه ریزان ارشد شرکت ها و سازمان ها را متوجه حوزه هایی که در آن عدم قطعیت وجود دارد کند و اجازه دهد تا در فضای غیر شفاف ناشی از عدم قطعیت ها، برنامه ریزی دقیق تری برای آینده سازمان متبوع خود پایه ریزی کنند.با توجه به دانش کسب شده از مقاله حاضر، به مدیران سازمان ها پیشنهاد می شود رویکرد سناریو را به عنوان یک ابزار مهم در برنامه ریزی سازمانی درنظر بگیرند تا بتوانند از پس تندبادهای شدید تغییرات محیط کسب و کار خود برآیند.

اکثر روش های تحلیلی آینده پژوهی برای پیش بینی وقایع و یا بررسی رویدادهای متغیرهای مورد نظر و پیشران های مرتبط با موضوع را به صورت مستقل از هم مورد بررسی قرارداده و ارزیابی می نمایند، لیکن در مواقعی نیازمند تحلیل احتمال وقوع یک رویداد در تقابل مجموعه ای از رویدادهای مورد پیش بینی خواهیم بود. تحلیل اثرات متقابل روشی برای پاسخ به این نیاز است و اگرچه مستلزم پردازش های آماری پیچیده تری برای حصول نتایج است، لیکن اساسا همانند روش دلفی مبتنی بر نظرات متخصصان خواهد بود. مهمترین رویکرد این روش این است که بخواهیم براساس رای متخصصان احتمال وقوع رویدادهای مختلف یا نیروهای پیشران متفاوت را به طور مستقل تعیین و علاوه بر آن، نظر ایشان را برای احتمال وقوع یک رویداد در صورت وقوع سایر رویدادها و تاثیر متقابل آنها برهم جویا شده و بررسی نماییم. در نسخه های پیشرفته تر این روش، احتمال وقوع رویدادها را در زنجیره علیت بین رویدادها تعریف و مورد بررسی قرار می دهیم. بدین ترتیب ماتریسی از احتمالات اولیه و احتمالات شرطی و روابط جهت دار تاثیرات متقابل رویدادها و نیروهای پیشران شکل می گیرد. الگوهای متداول این روش با دو منطق احتمالات و ارتباطات سازمان یافته و برای تاثیرات رویدادها بر هم با قوانین احتمالی و ارتباطی قواعدی را تعریف می کند. لیکن در هر دوی این الگوها جهت تاثیر رویدادها بر هم مورد بررسی قرار نمی گیرد. نویسنده در این مقاله سعی دارد با مروری بر الگوهای موجود روش تحلیل تاثیر متقابل، الگوی جدیدی را با منطق همبستگی برای پوشش جهت تاثیر (منفی و مثبت) رویدادها بر هم معرفی نماید.نتیجه انجام فرآیند روش تحلیل اثرات متقابل معمولا به پیدایش یک سناریو ختم می شود.

آینده پژوهی به مثابه دانش اقدام و یک حوزه مستقل بین رشته ای برخوردار از پشتوانه های معرفت شناختی و روش شناختی است. با این حال، هنوز در سطوح و لایه های گوناگون اجتماعی و در عرصه مطالعات علوم اجتماعی به درستی فهم و درک نشده است و در پژوهش های روابط بین الملل کمتر آثاری در این زمینه به چشم می خورد. هدف از پژوهش حاضر که یافته های آن آمده، یافتن عوامل احتمالی کم توجهی به سناریونویسی به مثابه یکی از ابزارهای نخستین و پرکاربرد در آینده پژوهی در پژوهش های روابط بین الملل در ایران است.نوشتار حاضر دارای سه بخش است: در بخش نخست ادبیات و پیشینه تحقیق با اشاره به کارهای پژوهشی نزدیک به کار حاضر در حوزه روش شناسی مورد بررسی قرار خواهد گرفت. سپس، چارچوب تحلیلی با محوریت روش سناریونویسی مورد ملاحظه قرار خواهد گرفت. در انتها یافته های پژوهش در حوزه روابط بین الملل و نتیجه گیری ارائه خواهد شد.یافته های پژوهش نشان می دهد بداعت و تازگی این حوزه مطالعاتی، باورهای نادرست و انتظار غیر علمی از آینده پژوهی و روش های مناسب کاربست آن، آشنایی اندک اساتید، دانشجویان و پژوهشگران روابط بین الملل با این حوزه مطالعاتی، زمان بر بودن و هزینه مالی انجام چنین پژوهش هایی و در نهایت عدم انباشت دانش حاصل از یافته های آینده پژوهی عوامل احتمالی موثر در ضعف توجه به آینده پژوهی به طور عام و سناریونویسی به طور خاص است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

بررسی و شناخت آینده، یکی از نیازهای اساسی سازمان های امروزی برای بقا در محیط به شدت رقابتی و با تغییرات گسترده می باشد. مقاله حاضر در نظر دارد با بررسی مبانی آینده پژوهی به ضرورت نقش آینده نگری در مهار کردن بحران اشاره نماید و همینطور نشان خواهد داد برای موفق شدن در انجام این امر باید در تمام مراحل مدیریت بحران به آینده نگاه کرد و از این علم کمال استفاده را نمود. امروزه سرعت تغییرات آنچنان سرسام آور است که دیگر نمی توان با روش های سنتی کنارآمد و اگر با تغییرات همگام نشوید، زیر چرخ عظیم تغییر خرد خواهید شد. اما آیا امکانی برای اطلاع یافتن از آینده برای ما وجود دارد؟ قطعا در مورد آینده هیچ چیز قطعی و یقینی وجود ندارد و این از اصول اولیه آینده پژوهی است اما اصل دیگری هم با این مضمون وجود دارد که انسان میتواند در سرنوشت آینده تاثیرگذار باشد. آینده پژوهی فراتر از پیشبینی و دانش شناخت تغییرات است و شناخت آینده از حیاتی ترین علوم مورد نیاز هر ملتی می باشد. برنامه استراتژیک زمینه ای برای عملی ساختن تفکر استراتژیک و هدایت عملیات که منجر به تحقق نتایج مشخص و برنامه ریزی شده گردند، می باشد. به همین منظور، شاید بتوان بزرگترین هنر آینده اندیشی و آینده پژوهی را ایجاد آمادگی برای رویارویی با آینده دانست. بزرگترین دستاورد دانش نوپای آینده پژوهی این است که امروز به خوبی درک می کنیم فرآیند تکامل آینده، بسیار پیچیده تر از آن است که بتوان آن را پیشگویی کرد.

در محیط رقابتی امروز، شناسایی فرصت هایی که امید دهنده رشد و پیشرفت هستند در گرو توجه به آینده می باشد که به واسطه آن می توان دید بلند مدتی نسبت به علوم و فناوری های تازه به دست آورد. آینده نگاری فرآیندی است که به واسطه آن فهم صحیح از نیروهای شکل دهنده آینده حاصل شده و سبب می شود تا این نیروها در کلیه مراحل تدوین راهبردها، برنامه ریزی و تصمیم گیری مورد توجه قرار گیرند. ابزارهای مختلفی برای تجزیه و تحلیل آینده و نیز پیش بینی آینده علم، تکنولوژی و نوآوری وجود دارد. در این میان متن کاوی یکی از روش های رایج و پرکاربرد در این حوزه محسوب می شود. در دنیای مدرن که در آن میزان انتشار متون علمی به حدی زیاد است که تقریبا برای هر محققی غیرممکن است که تمام اطلاعاتی را که با آن روبروست، دنبال کند؛ متن کاوی به عنوان ابزاری مفید در اختیار پژوهشگران قرار دارد. در این پژوهش با معرفی روش متن کاوی به عنوان روشی موثر در فرایند آینده پژوهی، مطالعاتی که در این زمینه صورت گرفته اند مرور شده و پس از بررسی زمینه استفاده از آن در حوزه های مختلف علمی- تحقیقاتی، زمینه کاربرد این روش در مقالات مختلف در پنج حوزه طبقه بندی متن، بازیابی اطلاعات، خوشه بندی، استخراج اطلاعات و پیش بینی و ارزیابی دسته بندی گردید.

این مقاله به مفهوم برنامه ریزی سناریو می پردازد. بر اساس بسترهای روش شناختی، فرآیند گام به گام ساختار سناریوها را با جزئیات توصیف می کند. انواع مختلفی از حالاتی که ممکن است با توجه به توسعه محیط کارآفرینی محترم شمرده شوند را معرفی کرده و موردبحث و بررسی قرار می دهد. با توجه به عوامل ریسک مشخص شده از محیط کسب وکار و تاثیر آن ها بر خطرات کلیدی عملکرد شرکت، گسترش سناریوها ارائه شده است. سناریوی بنیادی در مورد مجموعه اهداف استراتژیک و بیشترین احتمال مورد انتظار، یک تعیین افتتاح نسخه مرجع از انواع سناریوها را شکل می دهد. در محیط کسب وکار، معمولا سه یا چهار سناریو در عمل استفاده می شود. فضای محدود در هر سناریو، قادر به انجام جدی فرآیندهای تصمیم گیری مدیریتی با آزمایش و انتخاب نوع مناسبی از طرح استراتژیک کسب وکار را میسر می سازد. با توجه به ریسک پذیری هر شرکت، هر یک از حالات می تواند اندازه گیری شود. این انتخاب معمولا بستگی به نگرش ذینفعان یا ریسک پذیری مدیریت شرکت دارد.

دنیای اطراف انسانها، مملو از محصولات و وسایل گوناگونی است که هر روز بر تعداد و تنوع آنها افزوده می شود. انتخاب محصول برای کاربران امروزی نه تنها بر اساس عملکرد و قابلیت های فنی آن صورت می گیرد، بلکه ویژگیهای ظاهری و احساسی آن نیز نقش مهمی در تصمیم گیری آنها دارد. همین عامل سبب شده است تا طراحی صنعتی به جز لاینفکی فرایند تولید انواع محصولات تبدیل شود. تلاش ها برای ایجاد نوآوری و محبوبیت محصول در میان مردم، مفاهیم و رویکردهای جدیدی را وارد حیطه کاری طراحان صنعتی نموده است؛ از جمله طراحی برای عموم، طراحی سبز و مفاهیمی همچون شخصیت محصول، تعامل محصول با کاربر، احساسات و محتوای معنایی و اجتماعی محصولات که از چالشهای اصلی طراحان صنعتی امروز می باشد. در قرن بیست و یکم، با تحولات عظیمی در دنیای تکنولوژی روبرو هستیم که باعث تغییر جهت طراحی در سالهای اخیر شده است. روند تغییر سریع و شرایط رقابتی بازار در عصر کنونی موفقیت و بقاء را برای طراحان و تولیدکنندگان بسیار مشکل ساخته است و همین مقوله ضرورت آینده پژوهی و پیش بینی آینده را در فرایند طراحی صنعتی آشکار می سازد. این مقاله با بررسی توصیفی رویکردهای موجود و جمع آوری نظرات مختلف در زمینه آینده طراحی محصول، سعی در کشف و پیش بینی شکل و محتوای آینده طراحی صنعتی دارد.

توانایی تصور آنچه که احتمالا اتفاق خواهد افتاد (آینده پژوهی)، یکی از ویژگی های بسیار مهم یک ذهن تجاری رقابتی می باشد. مفهوم آینده پژوهی استراتژیک دو جنبه اصلی دارد، درک آنچه هست، و پیش بینی آینده. تصمیم گیری ماهیت برنامه ریزی است و با مطالعه متغیرهای درونی و بیرونی، به منظور انتخاب راه رسیدن از وضع موجود به مطلوب انجام می شود. لذا اساس فرایند برنامه ریزی استراتژیک در مبانی نظری، مطالعه متغیرهای درونی و بیرونی در شرایط فعلی است. چنین رویکردی به معنی انتخاب راه رسیدن به هدف در آینده، بر اساس شرایطی است که در حال حاضر وجود دارد. واضح است که شرایط فعلی استمرار نخواهند یافت. از این رو سازمان ها با برنامه های استراتژیکی روبرو هستند که دائما منسوخ می شوند. آینده پژوهی استراتژیک می تواند با پیش بینی وضعیت درونی و بیرونی آتی، که بستر استراتژی سازمان است، بر خلاف رویکرد ایستای موجود در متون سنتی، مسیری استراتژیک و پویا ترسیم نماید. مسیری که حالات و شرایط مختلف آتی را در نظر گرفته است. در این مقاله ضمن بررسی مبانی نظری و تئوری های مرتبط با چگونگی ارتباط آینده پژوهی با فرایند مدیریت استراتژیک و مدیریت نوآوری، فرایندهایی که طی آن آینده پژوهی منجر به خلق ارزش می شود ارائه میگردند. سپس ادبیات مربوط به آینده پژوهی استراتژیک ارائه شده و با بیان عوامل کلیدی موفقیت آینده پژوهی شرکتی، مدلی مفهومی از نقش این عوامل در موفقیت سازمان به دست می آید.