مطالعات ترجمه
سال:1386 | دوره:5 | شماره:18 |تعداد مقالات:8

توصیف و تحلیل مقابله ای رابطه و ساخت دستوری سازه مسند مفعولی در زبانهای فارسی و انگلیسی تاکنون تا میزان محدودی مورد توجه و بررسی پژوهشگران قرار گرفته است؛ با این حال بی شک به لحاظ پیچیدگی مقوله ای و ساختی، به بررسی و تحلیل بیشتری نیاز دارد. در هر دو زبان فارسی و انگلیسی، همانند بسیاری زبانهای دیگر، سازه مسند مفعولی کاربرد گسترده ای داراست؛ به همین لحاظ بررسی و تحلیل مقابله ای آن، هم به لحاظ نظری و هم به لحاظ کاربردی، حایز اهمیت است. سازه مسند مفعولی، همان سازه دستوری مسند است که به نهاد ضمیر پنهان هم مرجع (ض هـ) با گروه اسمی مفعول صریح در جمله مرتبط می شود. در این مقاله توصیف و تحلیل مقابله ای سازه مسند مفعولی در دو زبان فارسی و انگلیسی بر پایه طرح کمینگی نظریه اصلها و عاملهای تفاوتی، به طور دقیق بررسی و توصیف می شود؛ سپس از برخی مثالهای ترجمه شده معتبر از انگلیسی به فارسی، شواهد مربوط تحلیل و ارایه می گردد.

از جمله موانعی که در راه ترجمه وجود دارد، می توان به ترجمه جناس اشاره کرد. در تحقیق حاضر نحوه برخورد پنج مترجم انگلیسی گلستان سعدی (اندرسون (1861)، برتن (1890)، ایست ویک (1859)، راس (1879) و ریهاتسک ((1956) مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت. پس از ارایه تعاریف مختلف جناس توسط زبان شناسان و ادیبان هر دو زبان به نحوه گروه بندی جناس در انگلیسی و فارسی اشاره شده است. اگر چه یک راه حل قاطع و مشخص برای ترجمه انواع جناس نمی توان ارایه کرد، ولی برخی راهکارها گاهی موثر می افتند. بنابراین در این تحقیق به بررسی راهکارهایی پرداخته شده است که پنج مترجم مذکور در ترجمه انواع جناس موجود در گلستان به کار برده اند. در ضمن مشخص شده است آیا آنها تنها به یک یا چند راهکار مشخص بسنده کرده اند؟ و آیا ایشان در ترجمه تمامی جناسهای هم نوع از راهکار یکسانی استفاده کرده اند؟آشنایی با مفهوم جناس و نحوه برخورد با آن در ترجمه متون ادبی از اهداف اولیه تحقیق حاضر است. اگر چه راهکارهای متفاوتی برای ترجمه انواع جناس وجود دارد، عملا نمی توان ادعا کرد که جناس همیشه ترجمه پذیر است. شایان ذکر است که نکته مذکور نتیجه تحقیق راجع به انواع جناسهای موجود در کل گستان سعدی می باشد.

این مقاله رابطه میان روایت شناسی و متون روایی ترجمه شده را بررسی می کند. ابتدا به پیشینه بحث اشاره می شود. سپس، نمودارهای مختلف الگوی ارتباط روایی در متون ترجمه شده بررسی می شوند. این الگو با راوی یعنی با صدایی (voice) که داستان را روایت می کند، رابطه مستقیم دارد. حال وقتی اثری به زبانی دیگر ترجمه می شود، صدایی دیگر نیز به گوش می خورد که از آن مترجم است و به اندازه صدای راوی متن اصلی، اهمیت دارد. این صدا از آن مترجم است و مترجم، راوی متن ترجمه شده خواهد بود. از این رو، ضروری است که در الگوی ارتباط روایی مترجم نیز جزء مولفه های متون ترجمه شده روایی لحاظ شود.

پژوهش حاضر به بررسی مشکلات ترجمه اصطلاحات فرهنگ محور می پردازد. اصطلاحات فرهنگ محور به مفاهیم، مواد و آداب سنتی اشاره دارد که در یک فرهنگ وجود دارد ولی در فرهنگ دیگری وجود ندارد. از این رو زبان مقصد در ترجمه معمولا فاقد اصطلاحات فرهنگی متناظر و معادل با اصطلاحات زبان مبدا است. هدف این پژوهش شناسایی راهکارهایی است که مترجمان گوناگون در رویارویی با چنین اصطلاحاتی در پیش می گیرند.در این پژوهش، اصطلاحات فرهنگ محور در متن اصلی (فارسی) - که باب دوم کتاب گلستان سعدی بود، شناسایی شد. راهکارهای ترجمه به کار رفته در مورد هر یک از اصطلاحات مشخص شد و سرانجام بر اساس عناصر معنایی هر اصطلاح و مقایسه آنها در متن مبدا و مقصد، راهکارهایی که قابلیت بیشتری برای انتقال مفاهیم ضمنی و فرهنگ محور این اصطلاحات داشتند، مشخص شدند.نتایج این پژوهش از این قرار است: الف) هیچ کدام از مترجمان مورد بررسی در این تحقیق نتوانسته است کل معانی فرهنگی و ضمنی واژگان فرهنگ محور زبان فارسی را به زبان انگلیسی منتقل کند؛ ب) با توجه به ماهیت متن مورد بررسی، به نظر می رسد از میان راهکارهای ترجمه ای گوناگون، راهکارهای دوگانه متشکل از راهکار «انتقال یا وام گیری» در ترکیب با یک راهکار دیگر مانند «معادل توصیفی» یا «پانویس» قابلیت بیشتری برای انتقال هم رنگ و بوی محلی اثر و هم بسیاری از معانی فرهنگی و ضمنی اصطلاحات فرهنگ محور را داشته باشد.

از آنجا که زبانشناسی توصیف علمی زبان و طرح نظریه در خصوص آن می باشد و ترجمه نیز برگردان ساختار و محتوا از یک زبان به زبان دیگر است، بررسی رویکرد هر نظریه زبانی به همه یا برخی از جوانب ترجمه مدخلیت پیدا می کند. این پژوهش بر آن است تا ضمن معرفی رویکرد زبانشناسی زایشی نسبت به زبان، به طرح این رویکرد در خصوص ترجمه بپردازد.در این مقاله مباحث مهم ترجمه از جمله ترجمه پذیری، چگونگی ترجمه، ارزشیابی ترجمه، محدودیتهای ترجمه و امانت داری در ترجمه از این منظر مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در این مقاله استدلال شده است که تعریف ترجمه از دیدگاه زبانشناسی زایشی علاوه بر امکان ترجمه، امید به حل برخی از مباحث ترجمه از جمله ترجمه ماشینی را افزایش می دهد. در بخشی از این مقاله به دستاوردهای این بررسی در آموزش ترجمه نیز اشاره شده است. این مقاله صرفا فرم و یا ساخت زبان را مدنظر قرار داده است و بحث ترجمه را از این منظر پیگیری می نماید.

توسعه و ارتباطات - که رابطه ای تنگاتنگ با فرهنگ و تمدن بشری دارد - دو مفهوم بسیار نزدیک به هم هستند که غیبت منجر به تاثیر بر دیگری می شود. در یک جامعه فراصنعتی، برنامه های توسعه ملی (درون زا) بر اساس قابلیتها و زیرساختهای ارتباطی و فرهنگی که نقش مهمی در پیشرفت اجتماعی بازی می کنند تدوین می شوند. اما تمام برنامه های توسعه از نوع درون زا نیستند. به دولتها و تصمیم گیران توصیه شده است که حتی الامکان برنامه های توسعه دیگر کشورها (برنامه های برون زا) را نیز مورد بررسی قرار دهند و در وهله اول در بخش فناوری در کالبد تنوع فرهنگی سرمایه گذاری کنند.بدیهی است انتقال فناوری در فرایند مقایسه برنامه های توسعه دیگر کشورها (به خصوص برنامه های برون زا) بدون برقراری ارتباط با آنان امکان پذیر نیست. در این میان ارتباط از طریق زبان و فرهنگ از اهمیت ویژه ای برخوردار است زیرا در فرایند توسعه یافتگی، برقراری ارتباط با دنیای مدرن از طریق یک زبان واحد و ترجمه غیرقابل اجتناب است.اگر چه سران دولتهایی که در کنفرانس بین المللی سازمان ملل با عنوان «تنوع فرهنگی و زبانی در جامعه اطلاعاتی» شرکت کردند بر اهمیت تنوع زبانی (زبان شناسی) در عصر اطلاعات تاکید کردند، آنان نتوانستند تسلط زبان انگلیسی به عنوان یک زبان ارتباطی بین المللی و اهمیت ترجمه به عنوان مهم ترین ابزار ارتباط میان فرهنگها و تمدنها را انکار کنند.محققان در این مقاله تلاش کرده اند رابطه میان توسعه و ترجمه را از ابعاد فرهنگی و ارتباطی بررسی کنند.

اشیا و ابزارها و پدیده ها در انگلیسی و زبانهایی که از الفبای لاتین و مشتقات آن استفاده می کنند گاهی به دلیل هم شکل بودن دقیق یا تقریبی شان با یکی از حروف الفبا، به آنها تشبیه می شوند و ترکیب جدیدی ساخته می شود. در این مقاله راههای معادل یابی و معادل سازی برای این ترکیبها بررسی شده و در پایان برای آشنای بیشتر با این گونه واژگان فهرستی از آنها همراه با معادلهای معنا یا نقش بنیادشان آمده است.

از زمانهای بسیار دور، جنگ و تلاش برای استیلا بر یک ملت، استعمار، و در دوره های اخیر توسعه های فناوری و جهانی سازی باعث شده اند تا افراد به صورت گسترده با همدیگر ارتباط برقرار کنند. این پدیده ها، به خصوص پدیده های اخیر با شدت بیشتر، همه سطوح زندگی مردم را تحت تاثیر خود قرار داده اند. در این میان، ارتباط در سطح زبانی در این مقاله بررسی می شود. توجه اصلی در این مقاله بر «متون دورگه» قرار دارد که از منظر مطالعات ترجمه بررسی می شود. ابتدا اصطلاح «متون دورگه» تعریف و جایگاه آن در حوزه مطالعات ترجمه مشخص می شود. سپس عوامل گوناگون موثر در به وجود آمدن چنین متونی، که دورگه سازی نام دارد، بررسی می شود. در انتها، در مورد رابطه بین ترجمه و متون دورگه بحث می شود. نویسنده در این مقاله اشاره می کند که ترجمه، بسته به رهیافت مترجم، درهر دو فرایند دورگه سازی و سره گرایی چنین متوفی تاثیرگذار است.