تحقیقات مرتع و بیابان ایران
سال:1391 | دوره:19 | شماره:2 (پیاپی 47) |تعداد مقالات:16

تعیین مناطق حفاظت شده یکی از روشهای مدیریتی مراتع جهت بهبود، توسعه پایدار و غنای ترکیب گیاهیست. این تحقیق به منظور بررسی اثرهای حفاظت بر روی برخی از فاکتورهای گیاهی در بخشی از منطقه حفاظت شده ورجین واقع در استان تهران که از سال 1361 مورد حفاظت و قرق قرار گرفته به همراه مراتع تحت چرای مجاور آن مورد مطالعه قرار گرفته است. بدین منظور ابتدا دو تیپ گیاهی در منطقه حفاظت شده و دو تیپ مشابه آن در خارج از منطقه حفاظت شده که در مجاورت یکدیگر قرار داشتند انتخاب و در مناطق معرف هر تیپ 4 ترانسکت 300 متری مستقر شد و در طول هر ترانسکت 10 پلات یک مترمربعی با فاصله 30 متر از یکدیگر و به صورت تصادفی - سیستماتیک مورد نمونه برداری قرار گرفت. در هر پلات لیست گونه ها یادداشت و فاکتورهای پوشش گیاهی، تراکم، ترکیب و تولید (به روش قطع و توزین) مورد اندازه گیری قرار گرفت و نمونه های برداشت شده در دو حالت تر و خشک توزین گردیدند. پس از حصول اطمینان از توزیع نرمال داده ها، عوامل مورد اندازه گیری توسط آزمون T مستقل مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که اختلاف میانگین تمامی عوامل مورد اندازه گیری در تیپ (Me Pe - As br) بجز ترکیب گونه های کلاس III غیرقابل چرای دام و تراکم گونه های کلاس II و III معنی دار می باشد. همچنین در تیپ (As br - Fe ov) بجز تراکم گونه های کلاس I و III قابل چرا و غیرقابل چرای دام بقیه فاکتورها معنی دار بود. (p<%5).

ارزیابی مراتع و شناسایی تغییرات موجود در پوشش گیاهی، تولید و عوامل موثر بر آنها از موارد مهم برای برنامه ریزی و اعمال مدیریت صحیح بهره برداری است. بر این اساس ابتدا با استفاده از منابع در دسترس، رویشگاه های عمده استان مازندران تعیین و بعد در مناطق معرف هر رویشگاه یک سایت برای آماربرداری در سال 1380 تاسیس گردید. در 10 سایت ایجاد شده، عوامل مربوط به پوشش گیاهی (پوشش تاجی و تولید) در زمان آمادگی مرتع در طول 6 ترانسکت 200 متری در 60 پلات یک مترمربعی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار متوسط درصد پوشش گیاهی در سایتهای ده گانه، حداکثر در سال 1383 به میزان 50.22 (درصد) و بیشترین میزان تولید نیز 417.87 (کیلوگرم در هکتار) در سال 1383 بوده است. حداقل درصد پوشش در سال 1381 با میانگین 47.38 درصد و میانگین تولید 391.46 و 391.63 در سالهای (1381) و (1382) بوده است. بر این اساس مشخص گردید که درصد پوشش و تولید با بارندگی در ارتباط بوده است. به طوری که در بیشتر سایتهایی که میانگین بارش بخصوص بارش در اواخر زمستان و بهار در سال 1383 بیشتر از سایر سالها بوده به واسطه آن میانگین درصد پوشش و تولید در همین سال بیشتر از سایر سالهای مورد مطالعه بوده است. همچنین نحوه مدیریت چرای دام در سایتها بر میزان تولید و پوشش تاثیر داشته است. سایتهای موجود در مناطق مرتفع دارای وضعیت مطلوب تری می باشند. که آن هم به علت شرایط اقلیمی مدیترانه ای سرد و بارندگی بیشتر و مدیریت مناسب چرای دام در مرتع، در این سایتها می باشد. در این سایتها گیاهان کلاس I و II وضعیت بهتری در مقایسه با مراتع پایین دست دارند. در سایتهای واقع در مناطق پایین تر با اقلیم نیمه خشک سرد بخصوص در درمنه زارها، وضعیت پوشش گیاهی در مرتبه پایین تر از مناطق مرتفع تر قرار دارد که آن هم به علت شرایط اقلیمی نیمه خشک و استفاده از مرتع در دو فصل بهار و پاییز می باشد. در این سایتها گیاهان کلاس III غلبه یافته اند. بارندگی بر تمام شکلهای رویشی تاثیر داشته و برای گندمیان پایا هم در درصد پوشش و هم در تولید نقش داشته است. از آنجا که گیاهان بالشتکی برای محاسبه تولید در نظر گرفته نشدند، از این رو افزایش درصد پوشش در تولید نقش نداشته است. گیاهان یکساله نیز به واسطه افزایش بارندگیهای بهاره در برخی از سایتها در افزایش تولید نقش داشته اند.

با توجه به اهمیت تعیین وضعیت مرتع در مدیریت صحیح اکوسیستم های مرتعی و همچنین ارتباط تنوع گیاهی، درصد تاج پوشش و درجه اهمیت گونه غالب با وضعیت و سلامت مرتع، تحقیق حاضر به مقایسه سه روش ارزش مرتع، شش فاکتوری و چهار فاکتوری، جهت تعیین مناسب ترین روش تعیین وضعیت، در مراتع ییلاقی لاسم هراز پرداخته است. به این منظور ابتدا تفکیک واحدهای پوشش گیاهی منطقه با استفاده از عکس های هوایی (مقیاس 1:20000) و کنترل زمینی، بر روی نقشه توپوگرافی با مقیاس 1:50000 انجام شد. با تعیین نقاط معرف در هر واحد، نمونه برداری، به روش تصادفی - سیستماتیک و با استفاده از ترانسکت و پلات صورت گرفت. در این نقاط شاخصهای تنوع شانون و سیمسون، درجه اهمیت گونه غالب و درصد تاج پوشش گیاهی و امتیازات مربوط به روشهای تعیین وضعیت شامل شش فاکتوری، چهار فاکتوری و ارزش مرتع جهت تعیین ارتباط آنها با یکدیگر، محاسبه گردید. به این منظور آزمون همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی و آنالیز واریانس داده های مورد ارزیابی با نرم افزار Minitab13.3 انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد که شاخص تنوع شانون با روشهای چهار فاکتوری، شش فاکتوری و ارزش مرتع رابطه معنی داری برقرار کرده است، ولی میزان این ارتباط با روش شش فاکتوری بیشتر از سایر روشها بوده است در حالی که شاخص تنوع سیمسون با آنها همبستگی نشان نداده است. مقایسه شاخص تاج پوشش و درجه اهمیت نیز نشان می دهد که دو روش ارزش مرتع و چهار فاکتوری ارتباط معنی داری با آنها نداشته اند؛ در حالی که روش شش فاکتوری همبستگی بالایی با هر دو شاخص فوق داشته است. بنابراین در این تحقیق، مناسب ترین روش تعیین وضعیت بر اساس شاخصهای گیاهی مورد مطالعه، روش شش فاکتوری تشخیص داده شد.

امروزه در دنیا پذیرفته شده است که برای مقابله با کمبود غذا برای انسان و دام چاره ای جز استفاده از گیاهان مقاوم به شوری و خشکی وجود ندارد. دانشمندان و اکولوژیستها پیوسته در حال تحقیق بر روی گونه هایی هستند که ضمن تحمل این تنش ها بتوانند بخشی از نیاز جوامع بشری را رفع نمایند و یا از مکانیزم این گیاهان مقاوم بر روی محصولات راهبردی استفاده کنند. بنابراین شناخت این گونه های مقاوم امری ضروری و اجتناب ناپذیر است و اولین گام در این راه بررسی دامنه تحمل به شوری این گونه ها می باشد. در این تحقیق، مقاومت گونه Salicornia herbacea و Alhagi persarum در مراحل جوانه زنی و رشد اولیه نسبت به نمک NaCl و Na2SO4 در غلظت های صفر (شاهد)، 50، 100، 150، 200، 300، 400 و 500 میلی مولار در سه تکرار بر اساس طرح کاملا تصادفی مطالعه شد. صفات مطالعه شده شامل درصد، سرعت و شاخص جوانه زنی، طول گیاهچه و شاخص بنیه بذر می باشند. برای تجزیه و تحلیل تاثیر نمک NaCl و Na2SO4 بر روی هر یک از گونه ها از تجزیه واریانس یکطرفه و آزمون مقایسه میانگین دانکن استفاده گردید. برای مقایسه دو گونه نیز از آزمون جفتی وابسته در نرم افزار SPSS استفاده شد. نتایج نشان داد که در هر دو گونه بین غلظت های مختلف شوری اختلاف معنی داری وجود دارد. گونه سالیکورنیا و خارشتر در مراحل اولیه رشد و جوانه زنی یک هالوفیت اختیاری می باشند، ولی دامنه تحمل سالیکورنیا در برابر شوری بیشتر از خارشتر می باشد. شرایط جوانه زنی و رشد اولیه سالیکورنیا در برابر شوری های کم در نمک سولفات سدیم بهتر از نمک کلرید سدیم می باشد. در حالی که گونه خارشتر به عنوان یک گونه کلرور پسند معرفی می شود. همچنین در گونه خارشتر خصوصیات رویشی و در گونه سالیکورنیا خصوصیات جوانه زنی در برابر تنش شوری واکنش بهتری نشان می دهد.

تفاوت در اندازه ذرات پایین دست رود، ابزار مناسبی برای درک بهتر سیر تکاملی و تغییرات مورفولوژیکی کانال رودخانه شامل انتقال رسوب، مهاجرت بستر کانال، خطر سیلاب و فعالیت های انسانی می باشد. مطالعه حاضر به بررسی رسوب شناسی و رسوبات تولیدی مراتع بالادست اتوبان تهران - قزوین می پردازد که در حوضه خور و سفیدارک، در شمال شهرستان هشتگرد و در استان تهران قرار گرفته است. دو آبراهه اصلی با بستر گراولی - ماسه ای به عنوان زهکش های اصلی این منطقه مورد مطالعه قرار گرفته اند و هدف از انجام این مطالعه، بررسی تغییرات اندازه ذرات بر اساس پیوستگی رسوبی و ارتباط آن با عوامل بافتی نظیر جورشدگی، کج شدگی و کشیدگی و محاسبه تقریبی حجم رسوبات پشت سدها می باشد. این عامل ها در غالب 66 نمونه و از بالادست به طرف پایین دست در سرشاخه های خور و سفیدارک، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. تمام فاکتورهای طبیعی (رودهای فرعی و منابع رسوب جانبی) و نیز فاکتورهای غیرطبیعی (مانند بندها) در تغییرات بافتی در این سیستم موثر می باشند و نتایج حکایت از پیوستگی رسوبی در طول آبراهه ها دارد، که به علت آهنگ منظم شیب در طول بستر کانال می باشد. ذرات رسوبی در طول این سرشاخه از جورشدگی متوسطی برخوردارند که به سمت پایین دست به واسطه ورود آبراهه های فرعی و افزایش تعداد سازندهای سهیم در تولید رسوبات و در کل افزایش تنوع رسوبی، جورشدگی کاهش و به سمت ضعیف تمایل پیدا کرده است. بررسی حجم رسوبات کف نشان می دهد که حجم بارکف در سرشاخه خور 271.6 مترمکعب در سال و در سرشاخه سفیدارک 246.3 مترمکعب در سال است.

در این تحقیق رابطه پوشش گیاهی و خاک در اراضی شور استان قم مورد مطالعه قرار گرفت. این منطقه که در مرکز ایران قرار دارد؛ دارای مساحت 14631 کیلومترمربع با احتساب سطح دریاچه نمک می باشد. در این مطالعه به منظور تفکیک اولیه جوامع گیاهی از روش فیزیونومیک - فلوریستیک - اکولوژیک و برای مطالعه پوشش گیاهی منطقه از روش کوادرات گذاری استفاده شد. در این بررسی از کوادرات هایی با ابعاد 10 ´ 10 و به تعداد 10 عدد برای هر یک از تیپ های گیاهی بهره گیری شد. برای مستقر کردن کوادرات ها در یک جامعه از روش نمونه برداری تصادفی طبقه بندی شده استفاده شد. در این مطالعه 11 عامل مربوط به خاک در 48 تیپ مرتعی مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از روش آنالیز خوشه ای 13 جامعه گیاهی در منطقه تفکیک شد. به منظور تعیین اثر عوامل محیطی بر استقرار پوشش گیاهی از روش رسته بندی CCA (آنالیز تطبیقی متعارفی) با استفاده از نرم افزار CANOCO استفاده شد. نتایج رسته بندی نشان داد که عوامل محیطی مانند هدایت الکتریکی، آهک، سدیم، گچ، پتاسیم و کلسیم بیشترین نقش را در استقرار و گسترش جوامع گیاهی منطقه مورد مطالعه دارند. همچنین گیاهان تیره اسفناجیان در مقایسه با گیاهان تیره گندمیان، از مکانیزم های مقاومت به شوری کارآمدتری برخوردار می باشند. در شوره زارها با تغییرات تدریجی در رطوبت خاک، منطقه بندی گونه ها و تیپ های مختلف گیاهی به صورت نوارهای موازی در می آیند. پس وجود پستی بلندیهای هر چند ناچیز در سطح زمین، از عوامل مهم تغییر شرایط شیمیایی و فیزیکی خاک بوده و طبیعتا باعث شکل گیری رویشگاه های خاص برای گونه های گیاهی مختلف می شود.

این تحقیق به منظور بررسی توزیع مکانی خشکسالی در استان کرمان با شاخص SPI و مقایسه روش های درون یابی کریجینگ و عکس فاصله با توان های یک تا پنج، طی یک دوره آماری 30 ساله (سال آبی 50-1349 تا 80-1379) انجام شد. یافته ها نشان داد طی دوره آماری مورد مطالعه (در فواصل زمانی 10 ساله)، میانگین مقدار SPI در سال آبی 70-69 بیشترین مقدار خود (مرطوب ملایم) و در سال آبی 80-79 کمترین مقدار خود (خشکسالی متوسط) را داشته است. در تمام سال های مورد بررسی واریوگرام مناسب برازش داده شده به ساختار مکانی داده ها، مدل نمایی بوده و دامنه موثر هر ایستگاه نیز تا فاصله حدود 18.03 کیلومتری آن برای همه سال ها بجز سال آبی 70-69 (که دامنه موثر آن 5.02 کیلومتر است) می باشد. ارزیابی روش های درون یابی به کمک تکنیک اعتبارسنجی حذفی نشان داد که روش زمین آمار کریجینگ بهترین روش درون یابی برای همه سال ها بجز سال 70-69 است که در این سال روش عکس فاصله به توان 5 بهترین روش درون یابی است. نقشه پهنه بندی مکانی مقادیر شاخص SPI در سال های مورد مطالعه نشان می دهد که در سال آبی 50-49 در قسمت جنوبی استان، شهرستان های جیرفت و عنبرآباد، خشکسالی متوسط و در بقیه قسمت های استان خشکسالی ملایم و در شهرستان رفسنجان ملایم مرطوب را شاهدیم. در سال 60-59 در قسمت عمده ای از سطح استان، خشکسالی ملایم و در شهرستانهای بم و بردسیر و شرق جیرفت ملایم مرطوب را شاهدیم. در سال 70-69 شاهد خشکسالی های ملایم در شهرستان های کرمان، بافت، کهنوج و قسمتهای شرقی جیرفت هستیم. البته در سال آبی 80-79 تمام سطح استان در معرض خطر خشکسالی قرار گرفته است، به طوری که در نیمه جنوبی استان (شهرستان های بافت، جیرفت و کهنوج) خشکسالی متوسط و در نیمه شمالی استان (شهرستان های کرمان، رفسنجان و بردسیر) خشکسالی ملایمی حاکم است. نقشه توزیع خطای درون یابی نیز حکایت از دقت بالای درون یابی به ویژه در محدوده ایستگاه های باران سنجی دارد.

هدف از تحقیق حاضر بررسی اثرهای بازدارندگی اندام هوایی و زیرزمینی گونه درمنه کوهی (Artemisia aucheri) بر روی خصوصیات جوانه زنی، طول ساقه چه، طول ریشه چه، و بنیه بذر گونه علف بره (Festuca ovina) می باشد. بدین منظور گونه درمنه کوهی از مراتع طالقان استان تهران جمع آوری و بعد از جداسازی اندام هوایی و زیرزمینی در معرض مستقیم نور خورشید خشک و آسیاب شد. پودر حاصل از اندام هوایی و زیرزمینی به مقدار 3، 6 و 9 گرم به صورت جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار با 900 گرم ماسه در داخل گلدان ها مخلوط شد و در هر گلدان 10 عدد بذر در عمق 3-2 سانتی متر از سطح، کشت شد. فاکتورهای اندازه گیری در این بررسی درصد و سرعت جوانه زنی، مدت زمان جوانه زنی، بنیه بذر و طول ریشه چه و ساقه چه بود. به منظور تجزیه و تحلیل از نرم افزار MSTATC و برای مقایسه میانگین داده ها از آزمون چنددامنه ای دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد که بین خصوصیات جوانه زنی (درصد، سرعت و مدت زمان) و بنیه بذر اختلاف معنی داری وجود ندارد. همچنین بین طول ساقه چه در سطح %5 و بین طول ریشه چه در سطح %1 اختلاف معنی داری وجود دارد و درمنه کوهی باعث کاهش طول ریشه چه گونه علف بره شده است.

چرای دام از عوامل مهم تاثیرگذار بر ساختار جامعه و ترکیب گونه ای اکوسیستم های مرتعی است که می تواند باعث تغییراتی در تنوع پوشش گیاهی نیز شود. هدف اصلی این تحقیق مطالعه فلور و مقایسه تنوع زیستی گیاهی در سه رویشگاه مرتعی با شدت چرای متفاوت در منطقه بهارکیش قوچان بود. بدین منظور در امتداد یک گرادیان مکانی چرای دام، سه رویشگاه با شدت چرای کم، متوسط و شدید به صورت سیستماتیک انتخاب و در هر سایت 20 واحد نمونه برداری یک مترمربعی بصورت تصادفی در طول 3 ترانسکت مستقر شد. فهرست گونه های گیاهی موجود در هر واحد نمونه برداری همراه با مقادیر فراوانی و درصد پوشش آنها ثبت گردید. شاخصهای تنوع سیمپسون و شانون و شاخصهای یکنواختی کامارگو و اسمیت و ویلسون محاسبه شد. مطالعات فلوریستیکی منجر به شناسایی 156 گونه از 34 تیره شد. بیشترین درصد گیاهان متعلق به عناصر ایران - تورانی بود. مقدار عددی شاخص تنوع شانون و سیمپسون در سایت چرای متوسط بطور معنی داری بیشتر بود و سایت چرای شدید نیز بطور معنی داری کمترین میزان را به خود اختصاص داد. به طوری که شاخصهای یکنواختی در سایت شدت چرای کم و متوسط تفاوت معنی داری نشان ندادند. در حالی که مقدار آنها در سایت چرای شدید بطور معنی داری کمتر بود. نتیجه گیری، رعایت شدت چرای مناسب دام در مراتع نیمه خشک برای حفظ تنوع گونه ای ضروری است؛ سطوح چرای متوسط باعث حفظ تنوع گونه ای می شود، درحالی که چرای سبک و بسیار شدید می تواند منجر به کاهش و از بین رفتن برخی گونه های گیاهی حساس گردد.

در مدیریت مراتع زمان مناسب بهره برداری بر اساس مراحل زندگی گیاهان تعیین می شود. این تحقیق به منظور بررسی مراحل زندگی (فنولوژی) گونه Stipa hohenackeriana که از گونه های کلید مناطق استپی می باشد در سه سایت تحقیقاتی رودشور، حسن آباد و خجیر به انجام رسید. این تحقیق در سه دوره رویش به مدت سه سال انجام شد. تعداد بیست پایه از گونه مذکور انتخاب و از دهه دوم اسفند سال 1384 بطور مرتب مورد بازدید قرار گرفت. مراحل فنولوژیکی مورد بررسی عبارت بودند از مرحله رویشی، گلدهی، بذردهی و خواب دائم زمستانه. داده های جمع آوری شده با استفاده از آمار اقلیمی (دما و بارندگی) تفسیر و برای هر مرحله، حرارت تجمعی لازم یا مجموع درجه روزهای رشد (Growing Degree Days) محاسبه شد. نتایج نشان داد که زمان شروع و خاتمه رویش در سالهای مختلف متفاوت بوده و این تغییرات تابع شرایط اقلیمی به ویژه درجه حرارت هوا و رطوبت خاک می باشد. St.ho در سالهای خنک و مرطوب دارای دوره رویشی طولانی تر از سالهای گرم و خشک بود. اما حرارتهای تجمعی مورد نیاز کلیه مراحل فنولوژی در سالهای مختلف تقریبا یکسان محاسبه شد. در این تحقیق مشخص گردید که رشد گیاه تابعی از مجموع دماهای روز - رشد و بارندگی تجمعی در طول فصل رویش می باشد. همچنین نتایج آنالیز واریانس نشان داد که اختلاف ارتفاع گیاه در سایتهای مختلف و همچنین در سالهای متفاوت از لحاظ آماری معنی دار می باشد (P<0.05).

شناخت عوامل اکولوژیکی موثر بر استقرار و پراکنش گیاهان ضروریست و استفاده از تجزیه چندمتغیره می تواند به این امر کمک کند. در این تحقیق رابطه موثرترین عاملهای محیطی بر پراکنش و استقرار تیپهای رویشی حوزه آبخیز کچیک توسط تجزیه چندمتغیره معرفی شد. پس از تهیه نقشه واحدهای کاری منطقه، در نقاط معرف هر واحد کاری، تراکم و درصد تاج پوشش گونه های گیاهی به صورت تصادفی سیستماتیک از تعداد 53 پلات بر روی 19 ترانسکت با فواصل 150 متری از هم انجام شد. در هر واحد کاری از عمق 30-0 سانتی متر نمونه خاک برداشت و درصد رس، سیلت، شن، آهک، اسیدیته و هدایت الکتریکی اندازه گیری گردید. نتایج آنالیز خوشه بندی منجر به تفکیک 6 گروه اکولوژیک گردید. نتایج تجزیه مولفه های اصلی نشان داد که عوامل جهت جغرافیایی، مقدار شیب، اسیدیته، هدایت الکتریکی، بافت و آهک خاک به ترتیب با میزان همبستگی 0.98، 0.96، 0.93، 0.89، 0.82 و 0.81 از بیشترین تاثیر در پراکنش گروه های اکولوژیک منطقه برخوردار بودند.

به منظور دستیابی به روابط برخی از رفتارهای فنولوژیکی آتریپلکس گری فی تی با ویژگیهای اقلیمی نظیر دما و بارندگی، بررسی در مراتع کوهستانی منطقه افتر در شمال شرق شهر سمنان برای مدت چهارسال طی سالهای 1380 تا 1383 انجام گردید. در این تحقیق 10 بوته آتریپلکس گری فی تی انتخاب و علامت گذاری شدند. مراحل فنولوژی (جوانه زنی، رشد رویشی، گلدهی، رسیدن بذرها و رشد مجدد) در دوره های 15 روزه و صفات زایشی در فواصل زمانی 10-7 روزه اندازه گیری گردیدند. تجزیه و تحلیل آمار هواشناسی و تاریخ های ثبت شده فنولوژی نشان می دهند که رویش آتریپلکس گری فی تی با تغییرات خشکی و دما در فصول مختلف سال متغیر بوده و دو فصل رشد و تولید بذر کاملا متمایز در سال در این گیاه مشاهده می گردد. اولین دوره رویشی، از اواخر زمستان شروع و تا اواسط مرداد ماه ادامه داشته و دومین دوره از نیمه دوم مرداد آغاز و در نیمه دوم آذر ماه خاتمه می یابد. گلدهی از اردیبهشت و بذردهی از خرداد ماه شروع می گردد. البته بین جهت های جغرافیایی نیز به علت تفاوت در میزان بارندگی، حرارت و میزان تبخیر، مراحل فنولوژی متفاوت می باشد؛ به طوری که مراحل گلدهی و رسیدن بذرها در دامنه های جنوبی به ترتیب در اردیبهشت و تیر ماه و در دامنه های شمالی در مهر و آبان ماه حادث می گردند. نتایج این تحقیق می تواند مدیران مرتع را در تنظیم تقویم زمانی ورود و خروج دام به مرتع و همچنین فصل استفاده از علوفه در دامنه های مختلف را یاری نماید.

در این پژوهش پایداری تولید علوفه تعدادی از گونه های مراتع کوهستانی الموت قزوین ارزیابی شد. این مراتع کوهستانی جزو حوزه آبریز جنوبی رشته کوههای البرز میانی است و در ارتفاعات شمال شرقی شهرستان قزوین قرار دارد. میزان تولید در هکتار 24 گونه طی چهار سال، با توجه به تراکم گونه در هکتار و میزان تولید هر پایه در 4 تکرار بصورت ماهیانه اندازه گیری شد. تجزیه واریانس مرکب برای تولید کل علوفه خشک گونه های مورد بررسی بر حسب کیلوگرم در هکتار با 4 تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی برای داده های حاصل از 4 سال انجام شد. نتایج تجزیه واریانس، اختلاف معنی داری را (P<0.01) در بین سالها و در بین گونه ها نشان داد. بر اساس مقایسه میانگین به روش دانکن در سطح یک درصد و تجزیه خوشه ای گونه ها برای تولید علوفه به روش Ward، گونه های Agropyron intermedium، Verbascum speciosum، Artemisia aucheri، Eryngium billardieri Cousinia esfandiari و Cirsium haussknechtii تولید علوفه بیشتری نسبت به سایر گونه ها داشتند، اثر متقابل گونه در سال در سطح یک درصد معنی دار شد و بر اساس میانگین تولید علوفه بدست آمده در چهار سال مطالعه برای گونه های مورد بررسی عوامل پایداری محاسبه شد. عامل های CVi،S2di  و R2i روند یکسانی در معرفی گونه های پایدار داشتند و بیشتر گونه های پایدار بر اساس این عامل ها تولید علوفه ضعیفی نشان دادند. عوامل bi،W2i  و S2i نیز روند مشابهی در بیان پایداری گونه ها داشتند، و بیشتر گونه های پایدار بر اساس این سه عامل تولید علوفه متوسطی نشان دادند. در مجموع با توجه به عوامل پایداری دو گونه Cousinia esfandiari و Artemisia aucheri پایداری تولید مطلوبی بر اساس بیشتر عوامل پایداری نشان دادند. گونه های Agropyron intermedium و Cirsium haussknechtii حساس به شرایط نامناسب سالیانه نبودند، و از طرف دیگر گونه های Verbascum speciosum و Eryngium billardieri به شرایط نامطلوب حساسیت بالایی داشتند، بنابراین دو گونهAgropyron intermedium  و Artemisia aucheri قابل معرفی برای برنامه های احیاء مرتع مورد نظر می باشند.