گام های توسعه در آموزش پزشکی
سال:1385 | دوره:3 | شماره:2 |تعداد مقالات:11

آیا می دانید که چه حجم از پزشکان و متخصصین آمریکایی و اروپایی از کشورهای در حال توسعه تامین می شوند؟ برای چه حتی با استفاده از روش های کنترل از راه دور بسیاری از سفارشات کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی به کشورهای آسیای شرقی داده شده است؟ آیا واقعا به اندازه کافی نیروی آماده به تحصیل در کشورهای پیشرفته وجود ندارد که متوسل به نیروی متخصص خارجی می شوند؟

زمینه: رفتارهای بهداشتی فعالیت هایی هستند که صرف نظر از وضعیت سلامت واقعی یا مشاهده شده توسط فرد با هدف حفظ، حمایت و ارتقا سلامت انجام می شود. شواهدی مبنی بر ارتباط مستقیم بین سطح انجام رفتارهای بهداشتی و انگیزش تحصیلی و نیز پیشرفت تحصیلی دانشجویان و دانش آموزان وجود دارد.هدف: این مطالعه با هدف تعیین ارتباط رفتارهای بهداشتی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی و ارتباط آن با اعتماد به نفس و خودکارآمدی آنان انجام شد.روش کار: در این مطالعه همبستگی، نمونه پژوهش 309 نفر دانشجو بود که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای از مقاطع مختلف انتخاب شدند. داده ها توسط پرسشنامه ای که روایی آن از طریق نظر سنجی از متخصصین و پایایی ثبات درونی آن با محاسبه ضریب آلفا کرونباخ (در بخش اعتماد به نفس 78/0، خود کارآمدی 87/0 و رفتارهای مربوط به سلامت 74/0) مورد تایید قرار گرفته بود، جمع آوری گردید.یافته ها: طبق نتایج پژوهش، دانشجویان در مجموع 7/60 درصد نمره اعتماد به نفس، 3/62 درصد نمره خودکارآمدی و 8/74 درصد نمره رفتارهای بهداشتی را کسب کردند.  بین رفتارهای بهداشتی با اعتماد به نفس و خودکارآمدی ارتباط معنی دار آماری وجود داشت) به ترتیب r=0.14, p=0.013 وR=0.31, p=0.0001 ). در آنالیز رگرسیون مشخص شد که سن، جنس، بعد خانوار، اعتماد به نفس، خودکارآمدی و تحصیلات والدین در مجموع 9/15 درصد واریانس رفتارهای بهداشتی را توضیح می دهد که در بین این متغیرها اثر خودکارآمدی بر روی رفتارهای بهداشتی بیش از سایر متغیرها بود.نتیجه گیری: به طور کلی، رفتارهای بهداشتی دانشجویان نسبتا مطلوب اما رفتارهای بهداشتی مربوط به تحرک و فعالیت فیزیکی، ضعیف بود. نتایج این بررسی رابطه بین اعتماد به نفس و خودکارآمدی با رفتارهای بهداشتی را تایید می کند. با توجه به همبستگی اعتماد به نفس و خودکارآمدی با رفتارهای بهداشتی دانشجویان و نقش این متغییرها در پیشرفت تحصیلی دانشجویان باید با برنامه ریزی، ارتقا اعتماد به نفس و خودکارآمدی و رفتارهای بهداشتی دانشجویان مد نظر قرار گیرد.

زمینه: عنایت به ارتقای آموزش پزشکی کشور و بار مالی موجود بر مراکز آموزشی درمانی و سوق دادن آنها به سمت خودکفایی سبب شد تا در سال های گذشته، طرح نظام نوین اداره امور بیمارستان ها (طرح کارانه) در مراکز آموزشی به اجرا در آید تا اولا بار مالی بیمارستان ها کاهش یابد و ثانیا با استفاده بهینه از امکانات موجود و ایجاد انگیزه در کادر آموزشی و درمانی، ارتقای آموزش پزشکی با ارایه بهتر این خدمات مهیا شود.هدف: این مطالعه به منظور تعیین دیدگاه اعضای هیات علمی گروه های بالینی دانشکده پزشکی در مورد تاثیر طرح کارانه بر ارایه خدمات آموزشی در بیمارستان های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انجام گردید.روش کار: در این مطالعه مقطعی 69 نفر از اعضای هیات علمی گروه های مختلف بالینی که از مزایای طرح کارانه استفاده می نمودند، شرکت کردند. جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه ای حاوی سوالات بسته چند گزینه ای که در چهار حیطه تنظیم گردیده بود، استفاده شد.یافته ها: نتایج نشان داد که آگاهی اعضای هیات علمی از مفاد طرح کارانه مناسب نیست. همچنین از دیدگاه بیش از 60 درصد پاسخ دهندگان، اجرای طرح کارانه موجب افزایش حضور استادان در فعالیت های آموزشی موظف نشده است. 65 درصد جمعیت مورد مطالعه نیز بر این دیدگاه تاکید داشتند که اجرای این طرح موجب افزایش فعالیت اساتید بالینی در آموزش کارآموزان، کارورزان و دستیاران نشده است. اولویت های اصلی جهت ارتقای آموزش پزشکی از دیدگاه اساتید به ترتیب افزایش امکانات آموزشی در بخش های بیمارستان ها (5/87 درصد)، کتابخانه ها (2/85 درصد) و سمعی بصری (3/84 درصد) بود.نتیجه گیری: پس از گذشت سال ها از اجرای این طرح، نتایج حاکی از آن است که طرح کارانه در ارتقای آموزش پزشکی ناموفق بوده است. هر چند از نظر تئوری یکی از اهداف عمده و اصلی طرح، ارتقای آموزش بوده است اما در عمل این تئوری، واقعیت نیافته است، لذا با بازنگری در طرح کارانه می توان در جهت ارتقای آموزش پزشکی گام موثری برداشت.

زمینه: آموزش عالی به سرعت در حال رشد است و هر روز بیشتر با فرآیندهای جهانی شدن مواجه می شود. کیفیت خدمات آموزشی با تاکید بر رضایت دانشجویان اخیرا از اهمیت زیادی برخوردار شده است.هدف: این مطالعه با هدف تعیین شکاف کیفیت خدمات آموزشی از دیدگاه دانشجویان در دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان صورت گرفت.روش کار: در این مطالعه مقطعی، نمونه پژوهش 300 نفر از دانشجویان بودند که به صورت تصادفی انتخاب شدند. جمع آوری داده ها توسط پرسشنامه صورت گرفت. این پرسشنامه دارای پنج بعد کیفیت خدمت شامل تضمین، پاسخگویی، همدلی، اطمینان و ملموس است. با استفاده از این پرسشنامه درک دانشجویان از وضع موجود و انتظار آنها از وضع مطلوب کیفیت خدمات آموزشی تعیین شد و با تفاضل نمرات درک و انتظار دانشجویان، شکاف کیفیت خدمات آموزشی در ابعاد مختلف به دست آمد.یافته ها: نتایج نشان داد که بر اساس نظرات دانشجویان در هر پنج بعد خدمت و تمام عبارات مربوط به هر بعد شکاف کیفیت وجود دارد. بیشترین شکاف کیفیت در بعد پاسخگویی (1.14-) مشاهده شد و بعد از آن به ترتیب ابعاد همدلی (95/0-)، تضمین (89/0-)، ملموس (84/0-) و اطمینان (71/0-) قرار داشتند. تفاوت مشاهده شده بین شکاف کیفیت در ابعاد مختلف خدمات آموزشی از نظر آماری معنی دار بود (P=0.0001).نتیجه گیری: بر اساس نتایج، انتظارات دانشجویان فراتر از درک آنها از وضعیت موجود است و در هیچکدام از ابعاد، خدمت انتظارات آنها برآورده نشده است. لذا در برنامه ریزی جهت ارتقای کیفیت خدمات آموزشی باید در راستای برآورده نمودن انتظارات دانشجویان تلاش نمود و ابعادی که بیشترین شکاف را دارند در اولویت قرار گیرند.

زمینه: بررسی وضعیت ارایه خدمات آموزشی در رشته های علوم پزشکی می تواند با شناسایی نقاط قوت و ضعف، برنامه ریزان را در جهت ارتقای آنها یاری نماید.هدف: این مطالعه به منظور طراحی معیارهای آموزشی برای رتبه بندی آموزشی رشته های کاردانی علوم پیراپزشکی شامل علوم آزمایشگاهی، اتاق عمل، تکنولوژی پرتوشناسی، هوشبری، تکنولوژی پرتودرمانی، طب هسته ای و فوریت های پزشکی در مقطع کاردانی در ایران، صورت گرفت.روش کار: با تشکیل کمیته تخصصی و با بررسی استانداردهای آموزش پزشکی و معیارهای طرح های رتبه بندی در جهان، معیارها و شاخص های هماهنگ با وضعیت آموزشی رشته های فوق در ایران، طراحی شد. وزن معیارها با روش  گروه ـ اسمی تعیین شد. از هر دانشکده نماینده ای معرفی شد تا اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری کند. اطلاعات جمع آوری شده با بازدید از دانشکده ها تکمیل گردید. سپس امتیاز هر دانشکده در هر معیار محاسبه شد.یافته ها: مجموع 42 معیار و شاخص در قالب یک نمودار شاخه درختی مرتب شدند. وزن سرشاخه های اصلی این نمودار شامل معیارهای کنکور سراسری (2 درصد)، اعضای هیات علمی (18 درصد ) و امکانات و تجهیزات (20 درصد ) در زیر مجموعه درون دادها؛ معیارهای مدیریت با وزن 5/40 درصد و سیستم حمایتی و مشاوره ای با وزن 5/4 درصد در زیر مجموعه فرآیند و معیارهای دانشجویان و تالیفات اعضای هیات علمی به ترتیب با وزن 9 و 6 درصد در زیر مجموعه برون دادها قرار گرفتند.نتیجه گیری: با انجام این طرح، نقاط قوت و ضعف ارایه خدمات آموزشی در رشته های علوم پیراپزشکی مشخص شده و به عنوان الگویی عملی برای اصلاح و ارتقای کمی و کیفی، در اختیار برنامه ریزان و مسوولان قرار گرفت.

زمینه: سلامت انسان ها با عوامل اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اداری و محیطی در ارتباط نزدیک است، بنابراین علم پزشکی به علوم زیست پزشکی محدود نمی شود بلکه علوم اجتماعی و روانشناختی را نیز شامل می شود. این فلسفه و نگرش منجر به پیدایش دیدگاهی در عالم طب گردید که می توان آن را (Community-Oriented Medicine) نامید. در کشور ما به دنبال ادغام نظام درمانی با آموزش پزشکی، زمینه آموزش پزشکی در قالب جامعه نگر مهیا گردید و گروه بهداشت و پزشکی اجتماعی در دانشگاه های فاقد دانشکده بهداشت و گروه پزشکی اجتماعی در دانشگاه های دارای دانشکده بهداشت شکل گرفت. علی رغم تلاش های فراوان و صرف هزینه و وقت بسیار، شواهدی که نتایج و پیامدهای فعالیت های جامعه نگر گروه های پزشکی اجتماعی را در نظام آموزش عالی کشور بررسی نماید در دسترس نیست.هدف: تحقیق حاضر به منظور بررسی وضعیت موجود امکانات و منابع گروه های پزشکی اجتماعی کل دانشگاه ها و دانشکده های علوم پزشکی کشور صورت گرفت.روش کار: در این مطالعه که از نوع توصیفی و مقطعی بود دروندادهای پشتیبان فرآیند آموزشی و پژوهشی و برونداد فرآیند پژوهشی کلیه گروه های پزشکی اجتماعی دانشگاه ها و دانشکده های علوم پزشکی تحت پوشش وزارت بهداشت بررسی شد.یافته ها: وسایل کمک آموزشی و امکانات آموزشی موجود در گروه های پزشکی اجتماعی دانشگاه های تیپ یک در وضعیت نسبتا مطلوب و در دانشگاه های تیپ دو و سه، نامطلوب بود. از نظر معیارهای پژوهشی، گروه های پزشکی اجتماعی هر سه تیپ دانشگاهی در تدوین پایان نامه های دانشجویی مشارکت داشتند ولی در انجام طرح های پژوهشی دانشگاه، تالیف و ترجمه کتاب و انتشار مقاله در مجلات داخلی و خارجی فعالیت قابل توجهی نداشتند.نتیجه گیری: به منظور ایجاد تغییر در وضعیت موجود آموزش پزشکی و حرکت به سمت آموزش پزشکی جامعه نگر باید با برنامه ریزی های کوتاه مدت و بلندمدت برای ارتقای این گروه های آموزشی همت گماشت و با رفع نواقص و کمبودها، این گروه ها را هر چه بیشتر به استاندارد لازم نزدیک کرد.

زمینه: ارزیابی جامع نظام آموزشی، متضمن به قضاوت کشیدن برنامه ها و عملکردهای مجموعه سیستم های اداری به همراه دانشکده و گروه های آموزشی آن است. در الگوی اعتبار بخشی که اخیرا با عنایت به کاربردهای آن و عملکرد برخی از موسسات اعتباربخشی بین المللی در کشور ما نیز مطرح شده است، از رویکرد ارزیابی درونی، به عنوان گام اول اعتباربخشی و تضمین کیفیت درونی دانشگاه ها یاد می شود.هدف: پژوهش حاضر به منظور تعیین وضعیت آموزشی گروه های آموزشی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در ورودی های سال های 73 تا 77 به عنوان اولین مرحله از فرآیند اعتبار سنجی صورت گرفت.روش کار: در این مطالعه توصیفی، شاخص کارکرد تحصیلی شامل نرخ ترک تحصیل، میزان اتلاف، نرخ ماندگاری، متوسط طول تحصیل و نرخ مردودی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمان با استفاده از کارنامه دانشجویان ورودی سال های 1373 تا 1377 (شامل 486 نفر) مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: بر اساس یافته های پژوهش 250 نفر از دانشجویان، مونث و 239 نفر مذکر بود. میزان اتلاف در کل دانشجویان مورد بررسی 7/3 درصد، نرخ مردودی 5/3 درصد، متوسط طول تحصیل 25/15 نیم سال، نرخ ترک تحصیل 8/0 درصد و نرخ ارتقا 5/96 درصد، بود. نرخ مردودی در دانشجویان بدون سهمیه 9/2درصد و در دانشجویان با سهمیه 7/7 درصد، نرخ مردودی در دانشجویان از حداقل 3 درصد، در سال 75 تا حداکثر 9/3 درصد، در سال 73 بود. بیشترین نرخ مردودی مربوط به نیم سال دوم سال اول در ورودی های سال های 74 (3/16درصد)، 75 (12درصد)، و 77 (4/10درصد) بود. بیشترین نرخ شکست گروه های درسی مربوط به گروه پایه و تخصصی (7/6 درصد)، در کل دانشجویان مورد مطالعه بود.نتیجه گیری: با توجه به این که بیشترین نرخ مردودی در سه ورودی مربوط به نیم سال دوم سال اول و نیز بیشترین نرخ شکست مربوط به دروس پایه و تخصصی می باشد، لازم است مسوولین آموزشی دانشگاه در مورد آرایش دروس و نیز برنامه ریزان آموزشی در مورد محتوای این دروس تجدید نظر لازم را به عمل آورند.

زمینه: اهمیت آموزش صحیح خواندن و تفسیر الکتروکاردیوگرافی ( (ECGبرای دانشجویان پزشکی واضح و روشن است و مطالعات مختلفی در زمینه ارایه روش های جدید آموزشی، انجام شده است.هدف: این مطالعه، با هدف تعیین تاثیر آموزش خواندن و تفسیر ECG به روش کارگاهی به دانشجویان پزشکی و مقایسه آن با سیستم آموزشی موجود صورت گرفت تا با بهره گیری از روش های نوین آموزشی بتوان گامی در جهت بهبود آموزش ECG برداشت. روش کار: این مطالعه تجربی بر روی دو گروه با انجام پیش آزمون و پس آزمون به اجرا در آمد. دانشجویان یک ترم (88 نفر) به طور تصادفی به دو گروه تجربی (آموزش به شیوه کارگاهی) و کنترل (آموزش به شیوه رایج) تقسیم و در بخش داخلی تحت آموزش قرار گرفتند. یافته ها: از 88 دانشجوی شرکت کننده در مطالعه، 45 نفر در گروه تجربی و 43 نفر در گروه شاهد قرار گرفتند. مقایسه میانگین (انحراف معیار±) نمرات گروه تجربی در پیش آزمون 6 (±1.1) و پس آزمون 17 (±0.7)، اختلاف معنی داری را نشان داد (P=0.0001). همچنین میانگین تفاوت نمرات پیش آزمون و پس آزمون گروه تجربی به طور معنی داری از گروه شاهد  بیشتر بود  85 (p=0.0001)درصد گروه شاهد معتقد به ناکارآمدی و ناکفایتی سیستم موجود آموزشی در بخش داخلی، خصوصا بخش قلب در مورد آموزش مبانی ECG بودند. 83.8 درصد از شرکت کنندگان در شیوه جدید آموزشی از نحوه اجرای آن کاملا راضی بودند.نتیجه گیری: به کارگیری روش های جدید برای برطرف کردن محدودیت های سیستم فعلی آموزشی و دستیابی دانشجویان به فرصت های یادگیری و همچنین دستیابی به تفکر نقادانه و یادگیری کارآمدتر ضروری هستند. نتایج به طور واضحی نمایانگر کارایی بیشتر شیوه پیشنهادی نسبت به شیوه رایج موجود در بخش داخلی بود.

زمینه: تغذیه صحیح یکی از مهم ترین مباحث در همه دوران های زندگی به خصوص دوران بلوغ دختران است. یکی از اولویت های آموزش پزشکی، بهبود و اثر بخش بودن آموزش تغذیه در دوران بلوغ در مقطع راهنمایی دختران می باشد.هدف: این تحقیق با هدف شناسایی موثرترین روش آموزش، از بین روش های سخنرانی، بازی و ایفای نقش جهت آموزش تغذیه در دوران بلوغ انجام شد.روش کار: در این مطالعه نیمه تجربی، به طور تصادفی 6 کلاس اول راهنمایی دختران (جمعا 174 دانش آموز) از 4 ناحیه آموزش و پرورش شهر مشهد شرکت کردند. این شش کلاس به صورت تصادفی به سه گروه آموزشی شامل سخنرانی، بازی و ایفای نقش اختصاص یافتند و هر گروه در دو جلسه آموزشی مربوط به خود شرکت کردند. آگاهی و عملکرد دانش آموزان قبل، بلافاصله و یک ماه پس از آموزش به وسیله پرسشنامه و چک لیستی که روایی و پایایی آن مورد تایید قرار گرفته بود، سنجیده شدند.یافته ها: بر اساس یافته ها، میانگین (انحراف معیار±) نمره آگاهی بلافاصله بعد از آموزش در گروه سخنرانی 9/49 (±11.5)، در گروه بازی 57 (±8.9) و در گروه ایفای نقش 61 (±12) به دست آمد که به ترتیب 20.1 (±11.6)، 29 (±11) و 30.5 (±11.5) نمره نسبت به قبل از آموزش، افزایش معنی داری داشته است. میانگین نمره آگاهی بلافاصله و یک ماه بعد از مداخله در هر سه گروه، تفاوت معنی داری را نشان داد (p=0.0001). میزان آگاهی در دو گروه ایفای نقش و گروه بازی افزایش بیشتری نسبت به گروه سخنرانی داشته است. همچنین ماندگاری عملکرد در گروه ایفای نقش به طور معنی داری بیش از سخنرانی و بازی بود (p=0.0001).نتیجه گیری: با توجه به یافته های پژوهش توصیه می گردد در برنامه آموزش بهداشت مدارس، خصوصا آموزش تغذیه دوران بلوغ از روش های پویاتر و موثرتری همچون بازی و به ویژه ایفای نقش، متناسب با اهداف رفتاری آموزشی که مشارکت فعال فراگیران را در فرآیند آموزش فراهم می کند استفاده شود، تا علاوه بر افزایش بازده آموزشی، موجب ماندگاری بیشتر اثرات آموزش بر آگاهی و عملکرد دانش آموزان گردد.