گام های توسعه در آموزش پزشکی
سال:1387 | دوره:5 | شماره:1 |تعداد مقالات:11

زمینه و هدف: سهم قابل توجهی از منابع هر کشور صرف تربیت نیروی انسانی می گردد و از دست دادن نیروی متخصص برای هر سیستم به معنی وارد شدن زیان های جبران ناپذیر می باشد. ترک اعضای علمی دانشگاه نیز که بدون شک یکی از سرمایه های اصلی دانشگاه محسوب می شوند از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. مطالعه حاضر با هدف بررسی فراوانی تمایل به ترک دانشگاه در اعضای هیات علمی و بررسی ارتباط متغیرهای موثر احتمالی در این تصمیم صورت گرفت تا با شناسایی متغیرهای مرتبط بتوان زمینه مداخله های ممکن در سطح دانشگاه را شناسایی کرد.روش کار: در این مطالعه مقطعی که در تابستان 1385 انجام شد، 149 نفر از اعضای هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به صورت سیستماتیک انتخاب شده و پرسش نامه طرح را تکمیل نمودند. پاسخگویان در پاسخ به یک سوال تمایل خود را به ترک دانشگاه در 2 سال آینده مشخص نمودند و مشخصات دموگرافیک، نگرش نسبت به مشارکت و رضایت از سطح فعلی مشارکت به عنوان عوامل موثر بر تمایل به ترک دانشگاه، در مدل رگرسیون لجستیک مورد بررسی قرار گرفت.یافته ها: میانگین سنی شرکت کنندگان 48.2 سال بود و 71.8 درصد آنها مرد بودند. از 131 نفری که به سوال تمایل به ترک دانشگاه در دو سال آینده پاسخ داده بودند، 25 نفر (19 درصد)، پاسخ مثبت داشتند. در رگرسیون لجستیک، نگرش این افراد نسبت به مشارکت در اداره امور دانشگاه نسبت به سایرین تفاوت معنی دار نداشت (p=0.49) ولی در گروهی که در دو سال آینده تمایل به ترک دانشگاه داشتند، میزان رضایت از سطح فعلی مشارکت به صورت معنی داری کمتر بود (p=0.007).نتیجه گیری: توجه به "رضایت فعلی اعضای هیات علمی نسبت به مشارکت" در سطح گروه، دانشکده و دانشگاه می تواند در کاهش تمایل به ترک موثر باشد. شاید پایداری نیروی انسانی و نگهداری از این سرمایه های ملی با تصحیح رضایت آنها از مشارکت انجام پذیر باشد.

زمینه و هدف: یادگیری و بهبود آن محور فعالیت تمام نهادهای آموزشی است. یکی از مهم ترین عوامل بسیار موثر بر یادگیری دانشجویان، سبک های یادگیری آنهاست. آگاهی از نوع سبک یادگیری مورد استفاده دانشجویان از یک طرف به اساتید کمک می کند تا به دانشجویان در استفاده بهینه از انواع سبک های یادگیری مختلف کمک کنند و از طرف دیگر اساتید می توانند روش آموزش خود را متناسب با سبک یادگیری دانشجویان خویش تغییر داده تا به بالاترین بازده آموزشی دست یابند. این پژوهش با هدف شناسایی سبک های یادگیری دانشجویان پزشکی در سال 1386 انجام شد.روش کار: در این مطالعه توصیفی پرسشنامه ای حاوی سوالات دموگرافیک و سیاهه سبک های یادگیری کلب (kolbـLSI) در بین کل دانشجویان پزشکی که در نیم سال اول سال تحصیلی 87-86 در دانشگاه علوم پزشکی بیرجند مشغول به تحصیل بودند، توزیع گردید. این ابزار سبک های یادگیری را در چهار گروه همگرا، انطباق یابنده، جذب کننده و واگرا، تقسیم بندی می نماید.یافته ها: از 267 پرسشنامه توزیع شده، در نهایت 175 دانشجو، با تکمیل پرسشنامه در این مطالعه شرکت کردند. 68 درصد دانشجویان مورد مطالعه دختر و بقیه پسر و میانگین (انحراف معیار±) سن دانشجویان مورد مطالعه (±2.5) 22 سال نمره معدل آنها (±1.5) 16.5 بود. درصد انواع سبک های یادگیری دانشجویان به ترتیب، همگرا 52 درصد، جذب کننده 28.6 درصد، واگرا 9.7 درصد و انطباق یابنده 9.7 درصد بود. بین نوع سبک یادگیری و متغیرهای سن، جنس، مقطع تحصیلی و معدل دانشجویان ارتباط معنی داری وجود نداشت.نتیجه گیری: با توجه به این که افراد دارای سبک یادگیری همگرا بیشترین توانایی را در کاربرد علمی اندیشه ها و نظریه ها دارند و بیشتر در حل مساله توانمند هستند، لذا شایسته است که مدرسان دانشگاه با تغییر روش های سنتی آموزش به سوی روش های نوین آموزش مانند روش های آموزش بر مبنای حل مساله و پزشکی مبتنی بر شواهد در یادگیری مطالب حجیم پزشکی به دانشجویان کمک بیشتری نمایند.

زمینه و هدف: یکی از مشکلات اساسی که دانشگاه های علوم پزشکی کشور بایستی به آن توجه داشته باشند، ایجاد سیستم منسجم جهت ارایه خدمات مطلوب و استفاده از روش های راهبردی جهت افزایش کیفیت خدمات است. با تعیین شکاف کیفیت خدمات می توان زمینه تدوین برنامه های ارتقای کیفیت خدمات آموزشی را فراهم نمود. این مطالعه با هدف تعیین شکاف بین انتظارات و خدمات آموزشی ارایه شده به دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی زنجان در سال 1384 صورت گرفت.روش کار: در این مطالعه توصیفی 362 نفر از دانشجویان علوم پزشکی شرکت کردند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه مبتنی بر ابزار SERVQUAL بود. دانشجویان با پاسخ به این پرسشنامه، واقعیت ها و انتظارات خود را در پنج بعد کیفیت خدمات شامل فیزیکی، اطمینان، قابلیت اطمینان، پاسخگویی و همدلی تعیین نمودند و شکاف خدمات با تفاضل نمرات واقعیت ها و انتظارات دانشجو به دست آمد.یافته ها: نتایج نشان داد در هر پنج بعد کیفیت خدمات، شکاف وجود داشت. بیشترین میانگین شکاف در بعد همدلی (-1.67) و بعد از آن به ترتیب در ابعاد پاسخگویی (-1.62)، قابلیت اطمینان (-1.54) و فیزیکی (-1.52) مشاهده گردید و کمترین میانگین شکاف مربوط به بعد اطمینان (-1.46) بود. در تمام ابعاد خدمات بین واقعیت ها و انتظارات تفاوت معنی داری مشاهده گردید (p=0.0001). دانشجویان مقاطع بالاتر به طور معنی داری شکاف خدمات در تمام ابعاد را بیشتر ارزیابی کردند (p<0.01).نتیجه گیری: در مجموع شکاف بین انتظارات و واقعیت ها در همه ابعاد دیده شده که حاکی از برآورده نشدن انتظارات دانشجویان از خدمات ارایه شده می باشد. لذا پیشنهاد می شود برای بهبود کیفیت، مسوولین ضمن برنامه ریزی جهت برگزاری کارگاه های آموزشی در زمینه نحوه خدمت رسانی و افزایش مهارت های ارتباطی برای کارکنان، هنگام تخصیص بودجه، ابعادی که بیشترین شکاف را نشان دادند، در اولویت قرار دهند.

زمینه و هدف: دانشجویان به سبب تجربه مشکلات جدید و استرس های متنوع در دوران تحصیل همواره در معرض بسیاری از مشکلات روانی هستند. از این جهت برای اولین بار در سال تحصیلی 85-84 آموزش مهارت های زندگی به برنامه تحصیلی دانشجویان جدید الورود پزشکی و مامایی دانشگاه علوم پزشکی کردستان اضافه شد. این مطالعه با هدف بررسی اثر بخشی این برنامه بر ارتقای دانش و نگرش دانشجویان نسبت به مهارت های زندگی و همچنین ارتقای توانمندی های روانی اجتماعی آنان انجام شد.روش کار: در این مطالعه نیمه تجربی گروه مداخله شامل 51 دانشجوی رشته پزشکی و مامایی جدید الورود و نمونه شاهد شامل 42 دانشجوی پزشکی و مامایی ترم دوم بودند. جمع آوری داده ها توسط پرسشنامه، بعد از تایید روایی و پایایی آن، صورت گرفت.یافته ها: میانگین نمرات دانش و نگرش دانشجویان گروه مداخله نسبت به گروه شاهد به طور معنی داری افزایش یافت. (به ترتیب 7.19 در برابر 4.66 یا p=0.0001 و 8.74 در برابر 5.90 با p=0.0001). بر اساس آنالیز واریانس دو طرفه نوع رشته تحصیلی تاثیری در میزان اثر بخشی آموزش بر دانش و نگرش دانشجویان نداشت. میانگین نمره توانمندی های روانی– اجتماعی تنها در دانشجویان مامایی گروه مداخله (نسبت به گروه شاهد) به طور معنی داری افزایش یافت (24.75 در برابر 20.14 با p=0.0001).نتیجه گیری: آموزش مهارت های زندگی به دانشجویان به صورت سیستماتیک و سازماندهی شده و در قالب درس یک واحدی تاثیر بارزی در ارتقای دانش و نگرش نسبت به مهارت های زندگی و توانمندی های روانی- اجتماعی آنان داشت. مسلم است جهت تداوم نتایج، ادامه آموزش حداقل به مدت یک سال ضروری می باشد.

زمینه و هدف: تحقیقات نشان داده اند که روش های تدریس معلم- محور مانند سخنرانی، دانشجویان را غیر فعال نموده و تفکر نقاد، توان تصمیم گیری و قدرت ابراز وجود آنها را کاسته و بازده آموزشی لازم را ندارند. در تحقیق حاضر تاثیر سه روش تدریس سخنرانی، پرسش و پاسخ و نیز جستجو و تدریس توسط دانشجو بر پیشرفت تحصیلی، رضایت از یادگیری و اضطراب دانشجویان مقایسه شد.روش کار: تحقیق به صورت نیمه تجربی در یک گروه 40 نفره از دانشجویان پرستاری انجام شد. درس داخلی جراحی دو به سه بخش تقسیم و هر بخش آن به یک روش تدریس شد. در ابتدای تدریس به هر یک از سه روش، اضطراب دانشجویان و در پایان هر بخش رضایت دانشجویان بررسی و آزمون کتبی از محتوا انجام شد. سپس میزان اضطراب، پیشرفت تحصیلی و رضایت دانشجو از یادگیری مقایسه گردید.یافته ها: از واحدهای پژوهش 52.5 درصد دختر و میانگین (انحراف معیار±) سن آنها (±2.06)23.57 سال بود. میانگین نمرات دانشجویان در روش سخنرانی 12.62، در روش پرسش و پاسخ 14.80 و در روش تدریس توسط دانشجو 15.10 بود و با یکدیگر تفاوت معنی دار داشتند  .(p=0.0001)آزمون تعقیبی تفاوت معنی داری را بین نمرات روش دوم و سوم نشان نداد. میانگین رضایت دانشجویان از یادگیری در روش اول 3.35، در روش دوم 3.65 و در روش سوم 5.10 بود. رضایت دانشجویان از یادگیری در روش های دوم و سوم بیشتر از روش اول بود (p=0.0001). روش سخنرانی کمترین اضطراب و روش پرسش و پاسخ بیشترین اضطراب را ایجاد کرده بود. اضطراب حاصل از روش سوم در حد متوسط بود. در انتهای روش های دوم و سوم اضطراب به طور معنی داری کاهش یافته بود (p=0.02 و p=0.0001).نتیجه گیری: دخالت دادن دانشجو در ترتیب دهی شرایط و فعالیت های یادگیری- یاددهی با پیشرفت تحصیلی و رضایت بیشتری از طرف دانشجو همراه است. با وجود این، افزایش سطح انتظار از دانشجو در روش های فعال تدریس می تواند با افزایش اضطراب همراه باشد که می توان با حمایت های لازم از آثار منفی این اضطراب کاست. بنابراین، مشارکت دادن دانشجویان در فعالیت های تدریس پیشنهاد می شود.

زمینه و هدف: تزریق داخل وریدی دارو فرآیندی پیچیده است که خطا در آن ممکن است باعث پی آمدهای زیان آوری برای بیمار و همچنین افزایش هزینه های بهداشتی درمانی شود. این مطالعه با هدف تعیین میزان، نوع و علل خطاها در مرحله آماده و تزریق کردن داروهای داخل وریدی در دانشجویان پرستاری سال آخر انجام گرفت.روش کار: در این مطالعه توصیفی که در چهار بخش (داخلی، جراحی، مراقبت های ویژه قلبی و جراحی اعصاب) دو مرکز آموزشی درمانی اراک انجام شد، 52 دانشجوی پرستاری هر کدام بین 7 تا 8 بار در حین آماده و تزریق کردن داروهای داخل وریدی توسط یک مشاهده گر مورد مشاهده قرار گرفتند و خطاها در هر مرحله ثبت شد. هنگامی که یک خطای بالقوه در حال رخ دادن بود، مشاهده گر دانشجو را از خطای خود مطلع می کرد، این موارد نیز خطا در نظر گرفته شدند. جهت جمع آوری داده ها از یک پرسشنامه پژوهشگر- ساخته استفاده شد.یافته ها: در 372 مشاهده ثبت شده، 153 خطا شناسایی شد. که در 139 مورد آن حداقل یک خطا وجود داشت. شایع ترین خطا در مرحله آماده کردن، خطا در مورد حلال و رقیق کردن (2.68 درصد) و شایع ترین خطا در مرحله تزریق، سرعت نامناسب در انفوزیون (11.55 درصد) بود.شایع ترین علل خطاها، کمبود اطلاعات داروشناسی (18.95 درصد) بود. بیشترین خطای دارویی به ترتیب مربوط به هپارین (10 مورد)، سفتازیدیم (7 مورد)، فنی توئین (6 مورد)، دوپامین (6 مورد) و وانکومایسین (5 مورد) بود.نتیجه گیری: این مطالعه نشان می دهد که احتمال بروز خطاهای دارویی در مورد داروهای داخل وریدی در دانشجویان پرستاری زیاد می باشد. باید محتوای آموزشی برای دانشجویان در جهت کاهش بروز این خطاهای طرح ریزی گردد. همچنین به نظر می رسد این خط مشی که دانشجویان پرستاری سال آخر باید بدون نظارت یا نظارت کمتر دارو دهند بهتر است مورد تجدید نظر قرار گیرد.

زمینه و هدف: دانشگاه ها وظیفه دارند با حفظ و ارتقای جایگاه اجتماعی و فرهنگی اعضای هیات علمی، موجب تشویق و ترغیب آنان در پیشبرد علم و فرهنگ جامعه شوند. اساتید یک دانشگاه در این خصوص به یک اندازه فعال و تاثیرگذار نمی باشند. این مطالعه با هدف تعیین معیارهای برگزیدن و راهکارهای تقدیر از اعضای هیات علمی پیشکسوت صورت گرفت تا مقدمات طرح تکریم از آنان فراهم آید.روش کار: در این مطالعه مقطعی، پرسشنامه ای پژوهشگر- ساخته حاوی ویژگی های فردی، 15 عبارت چهارگزینه ای جهت گزینش پیشکسوت و 11 عبارت جهار گزینه ای جهت تعیین راهکارهای تقدیر از آنان بود، بعد از تایید روایی و پایایی آن بین اعضای هیات علمی رسمی دانشگاه علوم پزشکی توزیع گردید.یافته ها: میزان پاسخگویی 66 درصد بود. 36 درصد مربی، 48 درصد استادیار، 10 درصد دانشیار و 6 درصد استاد بودند. از بین شاخص های برگزیدن پیشکسوت، بالاترین میانگین نمره به شاخص های "خوش نامی و الگوی اخلاقی مثبت" و "داشتن تالیفات بین المللی" و کم ترین نمره به "شرط سنی" و "سوابق اجرایی" تعلق گرفت. بهترین راهکارهای تقدیر "به کارگیری و مشاوره در امور جاری" و "دعوت در گردهمایی ها" پیشنهاد شد. اما به دو راه کار "ایجاد تسهیلات" و "نصب تصویر و شرح حال" کمترین میانگین نمره تعلق گرفت.نتیجه گیری: در حالی که در تعریف عام پیشکسوت، راه اندازی و سازمان دهی برجسته می باشد اما اعضای هیات علمی معیارهای اخلاقی و پژوهشی را ارجح دانستند. ایجاد تسهیلات مالی و کسب شهرت کمترین اهمیت را در بین راهکارها و شناخت و قدردانی در قالب استفاده از تجربیات و مشاوره در امور دانشگاه بهترین راهکار پیشنهاد شد. این امر نشانگر خود باوری و جایگاه فرهنگی– اجتماعی والای استاد معلم بوده که بایستی با تمهیدات مناسب در نمادینه شدن و ترویج آن در سطح جامعه کوشید.

زمینه: ارزیابی توانمندی های بالینی یکی از وظایف بسیار پیچیده و مشکل در حیطه آموزش پزشکی می باشد. امروزه مقوله ارزیابی عملکرد بالینی به نحو چشمگیری بیمار- محور و دانشجو- مدار شده است. در روش سنتی، روش های ارزشیابی بالینی شامل مشاهدات اساتید، آزمون های شفاهی و تست های چند گزینه ای است. افزایش حجم کاری اساتید بالینی، نارضایتی از شیوه های سنتی ارزیابی مهارت های بالینی و پیشرفت های به وجود آمده در رشته های روانشناسی و آموزش منجر به شکل گیری ماهیت جدید و ایجاد انواع روش های ارزیابی عملکرد با تعریف مشخص گردیده است. توانمندی های بالینی عبارت است از: جمع آوری اطلاعات از بیمار با گرفتن شرح حال و معاینه فیزیکی، ادغام این اطلاعات برای رسیدن به تشخیص، انتخاب آزمایشات مناسب برای تایید تشخیص و مدیریت موثر بیماری. امروزه چندین حیطه در جهت گیری ارزیابی عملکرد در آموزش پزشکی، پیشنهاد شده است:الف: ارزیابی های توسعه یافته محلی مبتنی بر شواهدب: شناخت پیامدهای آموزشی و عوامل ارزیابی غیر شناختیج: افزایش دانشجو مداری ارزیابی هااین مقاله مروری ضمن معرفی روش های جدید و پیشرفته ارزیابی عملکرد بالینی دانشجویان پزشکی در سطح مراکز معتبر دنیا، به بررسی تحلیلی سه جهت گیری فوق در حیطه ارزیابی عملکرد بالینی می پردازد.نتیجه گیری: ارتقای ارزیابی های عملکرد در سطح محلی یا ملی موضوعی پیچیده می باشد و نیاز به زمان، همکاری، منابع و تلاش های اساسی و قابل توجه دارد. به هرحال اگر ما اطمینان داریم که کسب توانمندی بالینی، کیفیت مراقبت از بیمار را ارتقا می دهد، بنابراین هزینه آن را نیز باید بپردازیم.