توسعه کارآفرینی
سال:1394 | دوره:8 | شماره:2 |تعداد مقالات:12

ساراسواتی برای تفکر کارآفرینانه به دو منطق اشاره کرد؛ منطق اثرسازی که اغلب در شرایط بی اطمینانی مطرح است و فرایند حل مسئله در شرایطی صورت می گیرد که آینده قابل پیش بینی نیست و تصمیم گیرندگان با توجه به ابزارهای در اختیار، به شکل دهی یا کنترل خروجی اقدام می کنند. در مقابل، منطق علی است که اغلب برای تصمیم گیری در شرایطی استفاده می شود که بی اطمینانی وجود ندارد یا پایین است. هدف پژوهش، شناسایی نقش تفکر کارآفرینانه بر راهبرد (استراتژی) رشد کسب وکارهای کوچک و متوسط است. روش تحقیق از نوع آمیخته-اکتشافی است و نمونة آماری مورد بررسی، 67 نفر از استراتژیست های کسب وکارهای کوچک هستند، که با بهره گیری از روش گلولة برفی و برمبنای تخصص افراد به صورت هدفمند انتخاب شدند. داده های گردآوری شده، در بخش کیفی با استفاده از هشت مصاحبة نیمه ساختاریافته و در بخش کمی از طریق تلفیق پرسشنامة حاصل از نتایج بخش کیفی با پرسشنامة چندلر و همکاران به دست آمدند. به طور کلی یافته ها بیانگر وجود رابطة معنادار میان تفکر کارآفرینانه و راهبردهای رشد است. درمورد تفکر اثرسازانه و علی هم نتیجة مشابهی به دست آمد. میان ابعاد تفکر اثرسازانه (به جز زیان قابل تحمل) و راهبردهای رشد نیز رابطة معناداری وجود دارد. البته ضریب همبستگی ابعاد انعطاف پذیری و تجربه، پایین تر از سایر ابعاد معنادار تفکر اثرسازانه است.

با وجود مطالعات گوناگونی که تاکنون در زمینة نظریه پردازی در حوزة کارآفرینی انجام گرفته است، الگوی مفهومی فراگیری وجود ندارد که مورد پذیرش اکثر صاحب نظران این حوزه نیز باشد. این پژوهش تلاشی برای ارائة یک نظریة جامع کارآفرینی است. در ادبیات کارآفرینی، دو تعبیر عمده وجود دارد. دیدگاه شومپیتری که بر ایده و نوآوری و خلاقیت تأکید می کند و دیدگاه کرزنری که بر کشف فرصت کارآفرینانه در فرایند بازار تمرکز دارد. هیچ کدام از این دیدگاه ها به جای دیگری قابل استفاده نیست؛ یعنی هرکدام می توانند فقط شرایط ویژه ای از اقتصاد و بازار را تحلیل کنند. در این مطالعه، امکان درستی هر دو عقیده در شرایط ویژه پشتیبانی می شود؛ بنابراین، در شرایط عمومی یک نظریة جامع از ترکیب آن دو نظریه وجود دارد. کارآفرینی به معنای ارزش آفرینی، کشف کارآفرینانة کرزنر و خلاقیت و نوآوری شومپیتری را دربردارد. هر نوع تغییر در فرایند اقتصادی موجب ارزش آفرینی می شود؛ بنابراین، رویکرد این پژوهش نزدیک کردن مبنای نظریة کارآفرینی به علم اقتصاد است؛ به عبارت دیگر، کارآفرینی عبارت است از تغییر در فرایند اقتصادی، زیرا فرایند کارآفرینی عام، انتقال از وضعیتی تعادلی به وضعیتی دیگر است و به دنبال این انتقال، ارزش های جدید به وجود می آید.

تحقیقات مختلفی در حوزه گرایش کارآفرینانه سازمانی، در طی چند دهه اخیر صورت پذیرفته است. ماحصل این تحقیقات، کشف ابعادی همچون ریسک پذیری، نوآوری و پیشگامی بوده که با اثرگذاری بر قابلیت هایی همچون یادگیری، نوآوری و کیفیت، می توانند به مزیت رقابتی سازمان تبدیل گردند. از طرف دیگر، طبق مبانی نظری موجود، دستیابی به مزیت رقابتی توسط یک شرکت، بطور یقین بر تحقق عملکرد مثبت آن شرکت تأثیر گذار است. بنابراین، با هدف شناسایی جایگاه گرایش کارآفرینانه سازمانی در تحقق مزیت های رقابتی، بررسی گسترده ای در ادبیات موضوع صورت گرفت و پس از برگزاری یک جلسه گروه کانون، 6 عامل اصلی مدل مزبور مشخص گردیدند. برای تجزیه و تحلیل مدل مفهومی اولیه از تکنیک مدلسازی اختاری تفسیری استفاده گردید. در این راستا، نظر تعداد 17 نفر از خبرگان صنعت بانکداری کشور، اخذ گردید. نتایج تحقیق نشان داد در حالیکه گرایش کارآفرینانه سازمانی به همراه منابع در دسترس و عدم اطمینان های محیطی، بعنوان سنگ زیربنای تحقق مزیت رقابتی عمل می نمایند، گرایش کارآفرینانه سازمانی دارای تأثیر مستقیم و مثبت بر منابع در دسترس بانکها جهت تبدیل آنها به مزیت رقابتی است. در ضمن، عامل اندازه نقش تعدیل کننده در مدل دارد. مدل نهایی تحقیق، بر اهمیت جایگاه گرایش کارآفرینانه سازمانی در بانکهای تجاری دلالت داشته و توجه ویژه مدیران ارشد را به این حوزه جلب می نماید.

هدف این تحقیق، شناسایی و تحلیل ابعاد یا مؤلفه های اخلاق کسب وکار در بخش کشاورزی، بر پایة تحلیل برداشت های مالکان و مدیران کسب وکارهای کشاورزی، با رویکرد آمیخته است. جامعة آماری تحقیق را کارآفرینان، مالکان و مدیران کسب وکارهای فعال در استان گلستان تشکیل می دهند. در مرحلة نخست، با بهره گیری از مصاحبة کیفی نیمه ساختارمند، برداشت های پاسخگویان از رعایت مسائل اخلاقی در کسب وکارهای کشاورزی شناسایی شد. سپس به تحلیل محتوای کیفی مصاحبه ها به منظور استخراج گویه های نشانگر وجوه اخلاقی کسب وکارهای کشاورزی اقدام شد. در مرحلة دوم، مجموعة گویه های حاصل از مرحلة اول در قالب پرسشنامه ای محقق ساخته تدوین شد و برای ارزیابی مبتنی بر طیف لیکرت در اختیار پاسخگویان قرار گرفت. داده های به دست آمده با بهره گیری از تکنیک تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی تحلیل شد. نتایج نشان داد مؤلفه های مفهومی اخلاق کسب وکار در کشاورزی عبارت اند از: حفاظت منابع، تولید کم نهادة آلی، زیست بوم گرایی، پایبندی مذهبی، نیکداری اجتماعی، تجارت عادلانه، مشارکت و همگرایی نهادی، کارآفرینی گرایی، رعایت حقوق نیروی کار، پیشرفت گرایی و شایسته سالاری، کیفیت گرایی، ترویج عمومی دانش و فناوری، رعایت مسائل ایمنی و بهداشتی در کار، تعهد به توسعة اجتماعی و بازاریابی اجتماعی. با توجه به چندگانگی ابعاد اخلاق کسب وکار در کشاورزی، تلفیق این ابعاد در الگوهای نظری، چارچوب های مفهومی و شاخص ها و سازوکارهای ترویج و توسعة کشاورزی پایدار پیشنهاد می شود.

شور کارآفرینانه، مهم ترین نیروی محرکه در هدایت ایده های نوآورانه محسوب می شود. از این رو، پژوهش حاضر با هدف اعتبارسنجی ابعاد شور کارآفرینی دانشجویان به روش علی-ارتباطی انجام گرفت که از تحقیقات توصیفی– همبستگی محسوب می شود. تحقیق حاضر، کاربردی است. برای گردآوری اطلاعات از روش پیمایش استفاده شد. جامعة آماری پژوهش حاضر شامل دانشجویان کارشناسی سال سوم و چهارم و دانشجویان کارشناسی ارشد کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران بود. نمونة مورد نظر با به کارگیری فرمول دانیل، 205 نفر تعیین شد و با روش سهمیه ای، نمونه گیری انجام گرفت. ابزار پژوهش، پرسشنامه ای محقق ساخته، با طیف لیکرت پنج گزینه ای بود که روایی و پایایی آن بررسی و تأیید شد. روش آماری غالب در پژوهش حاضر، مدل سازی معادلات ساختاری با روش تحلیل عاملی مرتبة دوم بود. نتایج نشان داد در اندازه گیری مفهوم شور کارآفرینی به ترتیب بنیانگذاری کسب وکار، هویت ابتکاری و توسعة کسب وکار بیشترین سهم را دارند.

هدف پژوهش حاضر شناسایی مؤثرترین راهبرد نوآوری در توسعة کارآفرینی و بررسی تأثیر راهبردهای نوآوری بر توسعة کارآفرینی با میانجی قابلیت های یادگیری سازمان است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و برحسب گردآوری اطلاعات از نوع توصیفی همبستگی است. جامعة آماری پژوهش 220 واحد اقتصادی فعال در شهرک های صنعتی استان لرستان است که با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه گیری تصادفی ساده، 140 واحد اقتصادی برای نمونه انتخاب شد. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامة استاندارد بود که روایی آن با استفاده از روش اعتبار محتوا و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ تأیید شد. در این پژوهش، برای تحلیل داده ها از رویکرد معادلات ساختاری و نرم افزارهای Amos18 و SPSS19 استفاده شد. نتایج پژوهش بیانگر آن است که راهبرد پیشرو بیشترین تأثیر را بر توسعة کارآفرینی سازمانی دارد. به علاوه، نتایج مبین آن است که راهبرد های نوآوری در سطح اطمینان 95 درصد به میزان 48/0 و 09/0 به ترتیب بر توسعة کارآفرینی و قابلیت یادگیری سازمان تأثیر می گذارد. همچنین، نتایج پژوهش بیانگر آن است که راهبرد های نوآوری از طریق قابلیت یادگیری سازمان به میزان 048/0 بر توسعة کارآفرینی تأثیر مثبت دارد.

نیازها و خواسته های مشتریان در بازار محصولات غذایی به شدت درحال تغییر است. درنتیجه، اقدامات مناسب در زمینة بازاریابی و فروش، نقش مهمی در شناسایی این نیازها و موفقیت محصولات جدید غذایی در مرحلة پرتاپ و راه اندازی محصول به بازار دارند. این تحقیق، به اولویت بندی عوامل مؤثر بر مرحلة بازاریابی و فروش فرایند توسعة محصول جدید در کسب وکارهای کوچک و متوسط فعال در حوزة زیست-فناوری غذایی می پردازد. روش تحقیق آمیخته-اکتشافی است. در بخش کیفی، مصاحبه با ده نفر از خبرگان از جمله مدیران و استادان دانشگاهی در حوزة توسعة محصول جدید و زیست-فناوری غذایی صورت گرفت و در بخش کمی با استفاده از نتایج کیفی، پرسشنامه ای تهیه و میان 80 نفر از خبرگان توزیع شد که 64 پرسشنامه عودت داده شد و از طریق نرم افزار SPSS20 تحلیل انجام گرفت. نتایج پژوهش مبین تأیید چهار عامل آمیخته ی بازاریابی (قیمت، محصول، توزیع و ترفیع) در بعد بازاریابی و فروش فرایند توسعة محصول جدید است. نتایج آزمون نشان داد به ترتیب قیمت، محصول، ترفیع و توزیع دارای اهمیت هستند.

تاکنون تعاریف متعدد و گاه متناقضی از مفهوم مسئولیت اجتماعی ارائه شده است، اما به طورکلی می توان از آن به عنوان ایجادکننده ی تعادل سازنده بین کسب وکار و محیط آن یاد کرد. ادبیات جهانی پژوهش به طور تقریباً مفصلی به این موضوع پرداخته است، اما در داخل، علاوه بر وجود خلأ گسترده از نظر مفهومی، چارچوب مشخصی در زمینة مسئولیت اجتماعی کسب وکار ارائه نشده است. در این مطالعه، پژوهشگران با اتخاذ رویکرد فراترکیب کیفی داده های متنی مربوط به هشت مطالعة داخلی که در مقایسه با سایر مطالعات، تمرکز بیشتری بر این مفهوم داشته اند، تلاش می کنند مسئولیت اجتماعی را از دید ادبیات داخلی شناسایی کنند. یافته های مطالعة حاضر نشان می دهد مفهوم مسئولیت اجتماعی کسب وکار از نگاه ادبیات معاصر ایران، بیانگر فعالیت های ناشی از حساسیت داوطلبانه و راهبردمحور کسب وکار به رویدادهای محیط اطراف است که در زمینة مدیریتی، اقتصادی و اجتماعی سازمان، در تعامل با محیط شکل گرفته است و با تأکید بر شایسته سالاری، مردم سالاری، تغییر و ارزش های انسانی در صدد ایجاد تعادل بین منافع سازمان، جامعه، انسان و دولت هاست که جامع ترین تعریف مسئولیت اجتماعی از نظر این مطالعه به شمار می رود.

قصد و رفتار کارآفرینانة افراد متأثر از محیط پیرامون آن هاست، اما در اکثر مطالعات کارآفرینی که مبتنی بر دیدگاه شناختی اند، از نقش عامل محیطی غفلت شده است؛ بنابراین، در پژوهش حاضر با هدف بررسی آثار مستقیم، غیرمستقیم و تعدیلی محیط نهادی بر قصد کارآفرینانه، براساس نظریة اقتصاد نهادی نورث (1990) و نظریة رفتار برنامه ریزی شدة آجزن (1991)، یک الگوی شناختی قصد کارآفرینانه تدوین شد. در این پژوهش، که از نوع توصیفی-همبستگی است، داده های موردنیاز از طریق پرسشنامه از نمونه ای متشکل از 300 دانشجوی کشاورزی جمع آوری شد که در چهار دانشگاه دولتی در غرب کشور مشغول به تحصیل بودند. روایی محتوایی پرسشنامه را گروهی از خبرگان بررسی و تأیید کردند. روایی و پایایی سازه ها نیز از طریق برآورد مدل اندازه گیری شد و پس از اصلاحات لازم به دست آمد. نتایج مدل یابی معادلات ساختاری نشان داد که نگرش کارآفرینی و کنترل رفتار درک شده با قصد کارآفرینانه دارای رابطة مثبت و معنی داری است. همچنین، نتایج نشان داد محیط نهادی به طور غیرمستقیم و از طریق نگرش کارآفرینی و کنترل رفتار درک شده با قصد کارآفرینانه در ارتباط است. این یافته ها بیانگر آن است که سیاستگذاران و تصمیم گیرندگان باید بیش از پیش به ایجاد شرایط مناسب برای کارآفرینی در کشور توجه کرده و سعی کنند تا فشارها و موانع محیطی مقابل کارآفرینان بالقوه را برطرف کنند.

دستیابی به جایگاه رقابتی مناسب برای یک شرکت، فقط با کمک مدل مناسب کسب وکار امکان پذیر است. هدف این پژوهش، طراحی مدل کسب وکار مناسب برای چابکی سازمان در شرکت سایپا است. پژوهش حاضر رویکردی کیفی دارد و از «نظریة برخاسته از داده ها» استفاده می کند. پس از انتخاب هفت نفر از خبرگان شرکت سایپا با روش نمونه گیری هدفمند و مصاحبة نیمه ساختاریافته، داده ها گردآوری شدند. سپس در سه مرحلة کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شدند و درنهایت 53 گزارة مفهومی اولیه از کدگذاری باز، 18 گزارة مقوله ای از کدگذاری محوری و 6 عامل اصلی از کدگذاری انتخابی، شناسایی شد. نتایج تأیید می کند مقولة اصلی فرایند، «مدل کسب وکار» است که با توجه به عوامل علی (مانند قابلیت دسترسی فزاینده به فناوری، جهانی شدن بازارها و رقابت تجاری)، عوامل زمینه ای (مانند بسترسازی ساختاری و فرهنگی) و عوامل محیطی (مانند عوامل اقتصادی، اجتماعی، بین المللی و بازار) شکل گرفته است و از طریق راهبردهای مشتری، بازار، محصول، قابلیت پویا، زنجیرة ارزش و مالی، به سه دسته ی پیامد چابکی، تولید ثروت و کسب مزیت رقابتی پایدار منجر می شود. نتایج این پژوهش، اطلاعات محققان این حوزه را در زمینة اهداف، چالش ها و پیامدهای مدل کسب وکار چابک افزایش می دهد.