گیاهان دارویی
سال:1387 | دوره:8 | شماره:29 |تعداد مقالات:27

انسان با شناخت گیاهان دارویی مختلف به شفابخشی و اثرات درمانی این گیاهان پی برد و به منظور پیشگیری و درمان بیماری ها از آن ها استفاده کرد. با پیشرفت شیمی تجزیه امکان شناخت مواد موثره گیاهی برای بشر محقق شد و در تهیه داروهای گیاهی استفاده شد. برای بیشتر جمعیت دنیا گیاهان دارویی از مهم ترین منابع تهیه داروها جهت تامین امنیت زندگی می باشند. امروزه به دلیل مشکل بودن تولید یا عدم صرفه اقتصادی، بیشتر این متابولیت ها از گیاهان وحشی یا کشت شده استخراج می شوند. بسته به گونه گیاهی روش های زراعی سنتی اغلب نیاز به ماه ها و حتی سال ها زمان جهت تولید محصول دارند. به علاوه مقدار متابولیت تولید شده تحت تاثیر عوامل متعددی از جمله عوامل بیماری زا یا تغییرات آب و هوایی می باشد. کشت بافت گیاهان دارویی به عنوان یک راه حل جهت تولید متابولیت های ثانویه با ارزش معرفی شده است. اخیرا کشت ریشه های مویین به عنوان یک منبع پایدار برای تولید متابولیت ها پیشنهاد شده است. ریشه های مویین که با استفاده از اگروباکتریوم رایزوژنز (یک نوع باکتری گرم منفی خاکزی) تولید می شوند دارای رشد سریع بوده و اغلب میزان رشد آن ها سریع تر از کشت سلول های گیاهی است. بزرگترین مزیت کشت ریشه های مویین این است که اغلب در مقایسه با گیاهان مربوط، توان بالایی در تولید متابولیت های ثانویه دارند.

مرزنجوش از گیاهان خوراکی رایجی است که در نقاط مختلف دنیا به عنوان ادویه استفاده می شود. مرزنجوش جنسی از خانواده نعناع و دارای گونه های متعددی است. دو گونه مرزنجوش اروپایی و مرزنجوش مدیترانه ای خواص درمانی دارند. علاوه بر استفاده به عنوان ادویه در طبخ غذا، از قرن ها پیش در طب سنتی، گیاه در درمان مواردی همچون بیماری های گوارشی، سرماخوردگی، آلرژی های تنفسی، دیابت، التیام زخم ها و نیز به عنوان آرامش بخش (تسکین عصبی) کاربرد داشته است. تاکنون بررسی های بسیاری در مورد خواص بیولوژیک، فارماکولوژیک و آنالیز ترکیبات مرزنجوش انجام شده است. بر طبق گزارش های علمی معتبر، گیاه دارای خواص آنتی اکسیدان و ضد میکروبی قوی بر ضد عوامل پاتوژن انسانی و نیز عوامل فساد مواد غذایی است. بر اساس نتایج آنالیزهای شیمیایی متعدد عصاره و اسانس های گیاه، ترکیبات فنلی مخصوصا اسیدهای فنلی و فلاونوییدها به عنوان عوامل موثر احتمالی مطرح شده اند. علاوه بر خواص ضد میکروبی و آنتی اکسیدان گیاهان جنس مرزنجوش، مواردی که هم اکنون به طور جدی و دقیق مورد مطالعه هستند اثرات ضد دیابتی، ضد فشارخون بالا، ضد التهابی، سمیت سلولی و آنتی موتاژنی را می توان برشمرد.

مقدمه: درمان زخم یکی از موارد نگران کننده در بیماران دیابتی است. آقای 55 ساله ای دارای سابقه دیابت نوع 2 با زخمی در ناحیه ساق پا که به علت تصادف دو ماه قبل ایجاد شده به کلینیک دیابت مراجعه کرد. زخم در این مدت با پودر پنی سیلین و شستشوی روزانه با بتادین تحت درمان قرار گرفته ولی هیچ گونه بهبودی حاصل نشده بود.هدف: در هنگام مراجعه بیمار دارای زخمی در ناحیه ساق پا به ابعاد 2×2 و عمق 2 سانتی متر بود. بعد از مراجعه استفاده روزانه از پودر پنی سیلین و شستشو با بتادین قطع شد و بعد از رد استئومیلیت، درمان به صورت پانسمان روزانه با مخلوطی از عسل حرارت دیده و روغن زیتون شروع شد.روش بررسی: به بیمار توصیه شد که در ابتدا زخم را به طور کامل با سرم شستشو داده و سپس مخلوط را روی یک گاز استریل به ابعاد 4×4 گذاشته و روی محل زخم قرار دهد و پانسمان هر 24 ساعت تعویض شود.نتایج: بعد از گذشت 5 روز از شروع درمان بافت گرانولاسیون در زخم ایجاد شد و زخم در طول یک ماه کاملا بهبود یافت.نتیجه گیری: بیمار به مدت دو هفته بعد از قطع درمان پیگیری شد و هیچ گونه برگشتی مشاهده نشد.

مقدمه: کم خونی فقر آهن از رایج ترین مشکلات تغذیه ای در جهان است.هدف: هدف از انجام این مطالعه، بررسی تاثیر مصرف یکی از غلات صبحانه آماده مصرف غنی سازی شده با آهن و مغز تخمه کدو به عنوان دو منبع غذایی آهن بر وضعیت تغذیه آهن و شاخص های هماتولوژیک زنان در سنین باروری است.روش بررسی: هشت داوطلب زن سالم، مجرد یا متاهل غیرباردار در دامنه سنی 37-20 سال، روزانه 30 گرم (یک سروینگ یا وعده) از یک نوع صبحانه آماده مصرف غنی سازی شده با آهن - حاوی 7.1 میلی گرم آهن در هر سروینگ به همراه 30 گرم مغز تخمه کدو - حاوی 4 میلی گرم آهن به مدت چهار هفته مصرف کردند. نمونه های خون در روز بیستم عادت ماهیانه هر کدام از زنان، قبل و بعد از مصرف جمع آوری شد و شاخص های وضعیت آهن نظیر شمارش گلبول های قرمز، هموگلوبین (Hb)، هماتوکریت (Ht)، فریتین سرم، آهن سرم، ظرفیت تام اتصال آهن (TIBC)، ترانسفرین، و درصد اشباع ترانسفرین تعیین شد.نتایج: پس از مصرف پاسخ بهتری در وضعیت آهن مشاهده شد. در آنالیز آماری اختلاف معنی دار در افزایش آهن سرم، افزایش درصد ترانسفرین، و کاهش،TIBC  در مرحله قبل و بعد به دست آمد. همه افراد پس از مصرف از سطح آهن سرمی بیشتری برخوردار بودند. یک همبستگی مثبت معنی دار از اختلاف در سطوح آهن سرم و اختلاف در درصدهای اشباع ترانسفرین و یک همبستگی منفی معنی دار از اختلاف در سطوح آهن سرم و اختلاف در TIBC ها به دست آمد.نتیجه گیری: غذاها یا مواد غذایی غنی سازی شده در حفظ وضعیت مطلوب تغذیه ای و کاهش بروز کمبودهای آهن نقش دارند و استفاده از غلات صبحانه آماده مصرف غنی سازی شده به عنوان یک راهبرد رایج محسوب می شود. نتایج این مطالعه نشان داد که افزودن یک منبع دیگر غذایی آهن نظیر مغز تخمه کدو باعث بهبودی وضعیت آهن در بدن می شود. انجام مطالعات بیشتر و طولانی تر با استفاده از این دو فراورده غذایی به منظور تعیین اثر غنی سازی آهن بر وضعیت و تغذیه آهن در میان جمعیت های هدف، به ویژه در بین کودکان، نوجوانان و زنان در سنین باروری و در دوران بارداری توصیه می شود.

مقدمه: خرفه در بخش های مختلف ایران زیاد می روید. در بررسی های قبلی خواص ضد دردی، ضد التهابی و ضد اضطرابی آن ها گزارش شد.هدف: هدف مطالعه حاضر تعیین اثر عصاره آبی تخم گیاه خرفه در دوزهای مختلف بر علایم ناشی از قطع مرفین بوده است.روش بررسی: در این مطالعه تجربی 40 سر موش کوچک نر از نژاد آلبینو با وزن 25 تا 30 گرم استفاده شدند. برای معتاد کردن حیوانات از روش مارشال (تزریق 10 دوز دارویی در مدت چهار روز) استفاده شد. دوز های (25، 50 و 75 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن) عصاره گیاه خرفه 30 دقیقه قبل از نالوکسان (2 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن) به صورت داخل صفاقی تزریق شد. ارزیابی علایم شاخص قطع مرفین شامل تعداد پریدن، سنجش وزن مدفوع بوده است.نتایج: نتایج نشان می دهد که تزریق عصاره خرفه در هر سه دوز به طور قابل توجهی موجب کاهش تعداد پرش (P=0.000) و به صورت وابسته به دوز در دوز 25 میلی گرم موجب کاهش دفع مدفوع 30 دقیقه قبل از تزریق نالوکسان شد (P=0.045).نتیجه گیری: یافته های فوق نشان می دهد که عصاره خرفه می تواند نقش مهمی در کاهش علایم قطع مرفین داشته باشد.

مقدمه: اهمیت درمانی پوست درختان بیشتر مربوط به تاننی است که در آن ها وجود دارد. تانن دارای طعم تلخ و اثر قابض است. یعنی هرگاه این ماده بر روی بافت ها یا نسوج انسانی یا حیوانی قرار گیرد، باعث جمع شدن و تنگی این سلول ها می شود. در پزشکی از این خاصیت در معالجه بیماری های دستگاه گوارش، عوارض پوستی، خونروی ها، اخلاط خونی و سل استفاده می شود.هدف: در این بررسی میزان تانن پوست درختان جنگلی نظیر بلوط، راش، ممرز، توسکا و گردو بررسی شدند.روش بررسی: درصد کلی مواد استخراجی پوست هر یک از گونه ها بر طبق استاندارد TAPPI اندازه گیری شدند و از طریق رسوب جزء به جزء مطابق طرح کالبرگ و کورث ترکیبات فنولی پوست استخراج شدند. هم چنین برای محاسبه تانن نیز از روش تانوفرم استفاده شده است.نتایج: نتایج نشان می دهد که کل مواد استخراجی پوست درختان گردو، بلوط، توسکا، ممرز و راش به ترتیب 29.8، 23.2، 17.9 و 16.8 درصد وزن پوست است که از این مقادیر به ترتیب 14، 10.5، 7.5، 8.25 و 7 درصد تانن و مابقی آن مواد غیرتاننی است. هم چنین درصد ترکیبات فنولی برای گونه های مذکور به ترتیب 26.3، 21.2، 13.6، 12.9 و 14 درصد به دست آمده است. از طریق رسوب دهی جزء به جزء فلوبافن ها، فلوباتانن ها و فلاونوییدها شناسایی و از نظر کمی محاسبه شدند.نتیجه گیری: به طور کلی میزان درصد مواد استخراجی گونه های مورد بررسی بین 17 تا 30 درصد است که 7 تا 14 درصد آن تانن است. کمترین مقدار از آن راش و بیشترین مقدار به گردو تعلق دارد. تانن ها شامل فلوبافن ها، فلوباتانن ها و فلاونوییدها هستند، که کاربرد درمانی و صنعتی دارند.

مقدمه: هر چند موجودات زنده هوازی سیستم های آنتی اکسیدانی کارآمدی دارند اما رژیم غذایی قادر است با تامین آنتی اکسیدان، نقش موثری در کاهش آثار تنش اکسایشی ایفا نماید. تنش اکسایشی در بروز سرطان، تصلب شرایین و پیری موثر است.هدف: در این پژوهش فعالیت آنتی اکسیدانی و ضدرادیکالی سبزیجات برگی که به صورت تازه خوری مصرف می شوند (تره، شاهی، نعناع، ریحان، ترخون و گشنیز) بررسی و مقایسه شد.روش بررسی: از برگ های خشک شده نمونه ها، عصاره متانلی تهیه و فعالیت آنتی اکسیدانی آن ها در سیستم مدل اسیدلینولئیک بررسی شد. فعالیت ضدرادیکالی عصاره های به دست آمده نیز با استفاده از سیستم مدل حاوی رادیکال DPPH ارزیابی شد.نتایج: نتایج نشان داد شاهی بیشترین (11.62 درصد) و ریحان کمترین (4.42 درصد) بازده استخراج را داشتند. هم چنین در سیستم مدل امولسیون اسیدلینولئیک مشخص شد عصاره متانلی ترخون بیشترین کارایی را در پیشگیری از اکسایش از خود بروز داد. (طول دوره القا معادل 60.3 ساعت در مقایسه با 13.4 ساعت برای نمونه شاهد). در سیستم حاوی DPPH، نعناع و ترخون بالاترین فعالیت را از خود نشان دادند به طوری که کمترین مقدار IC50 (219 میکروگرم در میلی لیتر) به نعناع تعلق داشت. این مقدار حتی از میزان IC50 ترکیب سنتزی BHT نیز کمتر بود هرچند بین نعناع،BHT  و ترخون اختلاف معنی داری مشاهده نشد.نتیجه گیری: در مجموع مشخص شد عصاره متانلی ترخون و نعناع بالاترین میزان فعالیت ضدرادیکالی و آنتی اکسیدانی را دارا بود.

مقدمه: آترواسکلروز که اساسا در سرخرگ های بزرگ و متوسط اتفاق می افتد، یکی از عوامل اصلی در ایجاد بیماری های قلبی - عروقی است. امروزه رگرسیون تغییرات بافتی آترواسکلروتیک به سمت سطح نرمال از اهداف کلینیکی مهم می باشد.هدف: با توجه به افزایش روزافزون گرایش به سمت استفاده از گیاهان دارویی در درمان بیماری ها، در این مطالعه اثر درمنه کوهی بر رگرسیون آترواسکلروز ایجاد شده در خرگوش های آترواسکلروزه بررسی شد.روش بررسی: به این منظور 20 خرگوش نر به صورت تصادفی در 4 گروه آزمایشی قرار گرفتند و به مدت 3 ماه طبق روش زیر تحت تیمار قرار گرفتند. 1) رژیم معمولی برای 3 ماه، 2، 3 و 4) غذای پرکلسترول برای 2 ماه. گروه دوم بعد از اتمام این دوره کشته شدند و گروه سوم و چهارم برای یک دوره اضافه یک ماهه به ترتیب تحت رژیم معمولی و رژیم معمولی + درمنه کوهی (100mg/kg) قرار گرفتند. غلظت فاکتورهای بیوشیمیایی (کلسترول تام و -LDL کلسترول،-HDL  کلسترول و تری گلیسرید) در ابتدا، پایان ماه دوم و سوم مطالعه اندازه گیری شدند. در پایان دوره خرگوش ها کشته و آئورت آن ها برای تعیین شدت ضایعات برداشته شد.نتایج: رژیم معمولی در دوره رگرسیون پروفیل لیپیدی سرم را بهبود می بخشد ولی نه تنها سبب کاهش ضایعات آترواسکلروتیکی نمی شود بلکه سبب افزایش میزان ضایعات در این گروه می شود در مقابل عصاره درمنه کوهی سبب کاهش شدت ضایعات آترواسکلروتیکی در دیواره آئورت می شود.نتیجه گیری: این نتایج نشان می دهند که کنترل رژیم غذایی بدون استفاده از روش های معالجه ای دیگر نمی تواند مانع پیشرفت آترواسکلروز شود. استفاده از درمنه کوهی همراه با کنترل رژیم غذایی نه تنها مانع پیشرفت ضایعات آترواسکلروتیکی بلکه سبب رگرسیون پلاک های آترواسکلروتیک نیز می شود.

مقدمه: گل های گیاه گاوزبان از خانواده بوراژیناسه در طب سنتی ایران به عنوان مدر، مسکن، معرق و کاهنده فشار خون استفاده می شوند. در طب گیاهی اروپا از روغن دانه گاوزبان (نمونه اروپایی) به عنوان روغن حاوی اسید گاما - لینولنیک استفاده می شود.هدف: هدف از این پژوهش، شناسایی و تعیین درصد اسیدهای چرب موجود در روغن دانه های گیاهEchium amoenum  است.روش بررسی: دانه های گیاه مورد بررسی، توسط اسباب سوکسله و با هگزان نرمال استخراج و بعد از تبخیر حلال، در محیط پتاس و در حضور 3BF، با 30 دقیقه رفلو کردن متانولیز شد. متیل استرها به وسیله GC-MS آنالیز شدند.نتایج: دانه های گیاه E. amoenum حاوی چهار اسید چرب از جمله یک اسید چرب اشباع و سه غیر اشباع بودند.نتیجه گیری: نسبت اسیدهای چرب غیراشباع بیشتر از نوع اشباع بود. اسید لینولنیک و اسید پالمیتیک به ترتیب بیشترین اسیدهای چرب غیراشباع و اشباع موجود در این روغن بودند.

مقدمه: داروهای سیتوتوکسیک عواملی هستند که به طور مستقیم سلول را نابود می نمایند به طوری که بر مراحل مختلف سنتز و فعالیت اسیدهای نوکلئیک اثر می گذارند و تقسیم سلولی را مهار می کنند. بررسی اثرات سیتوتوکسیک عصاره های خام گیاهی به روش هایin vitro  هزینه کمتری داشته، حساسیت بیشتری دارا بوده و آزمایش در زمان کوتاه قابل انجام است از طرفی مقدار نمونه موردنیاز برای آزمایش نیز کمتر است.هدف: در این مطالعه به منظور ارزیابی اثرات سیتوتوکسیک گیاهان دارویی، تعدادی از گونه های گیاهی متعلق به خانواده های نعنائیان ، گل آفتابگردان یا کاسنی، گاو زبان و گل سرخ انتخاب شده اند که به صورت وحشی در مناطق مختلف کشورمان ایران می رویند و تاکنون مورد مطالعه سیتوتوکسیک قرار نگرفته اند.روش بررسی: به منظور آزمون غربال گری از تست Brine Shrimp Cytotoxicity Bioassay استفاده شده است که به مطالعه اثرات سیتوتوکسیک علیه لارو آرتمیا سالینا می پردازد.نتایج: گونه Scutellaria Tornefortii دارای اثرات کشنده لارو آرتمیا است و این اثر با افزایش پلاریته عصاره ها افزایش می یابد به طوری که عصاره متانولی - آبی با LC50=6mg/ml قوی ترین عصاره سیتوتوکسیک در غربالگری حاضر به شمار می آید. بنابراین عصاره آبی - متانولی گیاه Scutellaria Tornefortii موثر تر از کنترل مثبت (بربرین هیدروکلراید، LC50=26mg/ml) نیز است. عصاره اتیل استاتی گونه  Rubus hyrcanusدارای LC50=28mg/ml است و قابل مقایسه با کنترل مثبت یعنی بربرین هیدروکلراید می باشد. عصاره های اتیل استاتی هر دو گونه Echium amoenum و Onosma bulbotrichum نیز اثرات سیتوتوکسیک متوسطی نشان می دهند.نتیجه گیری: برخی از گیاهان دارویی که به صورت وحشی در شمال ایران پراکنش دارند از جمله Scutellaria Tornefortii، Rubus hyrcanus،Echium amoenum  و Onosma bulbotrichum دارای اثرات کشنده بر لارو میگوی آب شور می باشند و می توانند به عنوان گیاهان سیتوتوکسیک مورد آزمون های اختصاصی تر آنتی کنسر و آنتی تومور قرار گیرند.

مقدمه: با وجود گزارش های متعدد در مورد اثرات ضد میکروبی و ضد التهابی عصاره بابونه، تاکنون تحقیقی در مورد اثر این گیاه بر روی زخم برشی صورت نگرفته است.هدف: هدف از این مطالعه بررسی اثر موضعی عصاره بابونه بر ترمیم زخم برشی در موش صحرایی است.روش بررسی: در این مطالعه از 30 سر موش صحرایی نر از نژاد ویستار استفاده شد. موش ها به طور تصادفی به 3 گروه کنترل کاذب، کنترل (روغن زیتون به عنوان حامل دارو) و درمان (عصاره بابونه در روغن زیتون) تقسیم شدند. برشی به طول 3 سانتی متر و به ضخامت درم بر روی پوست خط وسط پشت حیوانات ایجاد شد. گروه کنترل کاذب هیچ گونه درمانی دریافت نکرد. گروه های کنترل و درمان به ترتیب تحت درمان موضعی با روغن زیتون و عصاره روغنی بابونه قرار گرفتند. اندازه گیری مساحت زخم دو روز پس از ایجاد زخم تا بسته شدن کامل زخم در روز بیستم، هر 3 روز یک بار صورت گرفت.نتایج: نتایج این تحقیق نشان داد عصاره بابونه به طور معنی داری مساحت سطح زخم را در گروه درمان نسبت به گروه کنترل کاهش داد (P<0.05).نتیجه گیری: نتایج فوق نشان می دهد که استعمال موضعی عصاره بابونه محلول در روغن زیتون، موجب تسریع بهبودی زخم برشی در موش صحرایی می شود.

مقدمه: خواص دارویی گوناگونی برای سیر و ترکیبات جداشده از آن گزارش شده است. مطالعات ما و سایرین نشان دهنده تاثیر سیر بر پاسخ های سیستم ایمنی است. در مطالعات قبلی نشان داده شد که خواص ایمونومدولاتوری سیر مربوط به ماده موثره ای است که در فراکشن  R10 جدا شده است.هدف: در این تحقیق به هدف خالص سازی ترکیبات فراکشن ایمونومدولاتور مورد نظر از تخلیص به روش HPLC استفاده شده است.روش بررسی: عصاره خام آبی سیر همدان تهیه شد. به منظور جداسازی پروتئین های بین 10 الی 50 کیلو دالتون از اولترافیلترسیون استفاده شد. اجزای فراکشن  R10جمع آوری شده به کمک کروماتوگرافی فاز معکوس HPLC روی ستون سمی – پرپاراتیو Vydac 208 TPV 10 (1×25 cm) که یک ستون فاز معکوس C8 است، از یکدیگر جداسازی شدند. برای تخمین اندازه پروتئین های جدا شده با RP-HPLC از روش تریسین SDS-PAGE استفاده شد. برای رنگ آمیزی از محلول کوماسی بلو R250 و برای نمونه های کم که با رنگ آمیزی با کوماسی بلو مشخص نمی شوند، از رنگ آمیزی نیترات نقره استفاده شد.نتایج: با استفاده از ستون HPLC فاز معکوس C8 در شیب 0.25 درصد (دقیقه / حلال B) و سرعت 1 میلی لیتر بر دقیقه در مدت 60 دقیقه، تعداد 6 فراکشن عمده با نام های 1- الی 6 جمع آوری شدند. از این میان فراکشن های 0 و 1 و 3 باندهایی را در محدوده 12 کیلو دالتون نشان دادند و برای بررسی های بعدی نگهداری شدند.نتیجه گیری: با کمک سیستم اولترفیلتراسیون می توان به سرعت به ترکیبات پروتئینی با وزن بین 10 الی 15 کیلو دالتون دست یافت. با استفاده از کروماتوگرافی فاز معکوس C8 اجزای این فراکشن به راحتی از هم جدا می شوند. سه فراکشن در محدوده وزن مولکولی KD12 به دست می آیند. بررسی های بیشتر جهت ارزیابی خواص ایمونومدولاتوری ترکیبات جداشده با استفاده از آزمون های بیولوژیک ضروری است.

مقدمه: گونه ایرانی  Zhumeria majdaeکه با نام محلی مورخوش شناخته می شود، اخیرا به عنوان یک گونه متعلق به یک جنس جدید به نام زومریا از تیره نعناع معرفی شده است. این گیاه از نظر پراکنش محدود به جنوب ایران و استان هرمزگان است. برگ های گیاه مورخوش سالیان متمادی است که به عنوان یک داروی شفابخش برای درد معده و یک ضدعفونی کننده قوی استفاده می شود.هدف: با عنایت به خواص درمانی و کاربردهای این گیاه در طب سنتی، شناسایی ترکیبات شیمیایی اسانس برگ گیاه مورخوش در مراحل مختلف رشد و بررسی تغییرات کمی و کیفی از اهداف این تحقیق بودند.روش بررسی: در این پژوهش نوع و مقدار ترکیبات شیمیایی موجود در اسانس برگ گیاه مورخوش در مراحل رویشی و زایشی که از کوه گنو واقع در 35 کیلومتری شمال غربی بندرعباس جمع آوری شده بود، با استفاده از تکنیک هایGC  و GC/MS بررسی شد. اسانس گیری به روش تقطیر با آب و با استفاده از دستگاه کلونجر صورت گرفت.نتایج: بازده اسانس برگ در مراحل رویشی و زایشی به ترتیب 7.5 و 9.3 درصد بود. در اسانس برگ گیاه مورخوش در مرحله رویشی، 22 ترکیب شناسایی شد. لینالول با 35.6 درصد و کامفور با 42.1 درصد و جمعا 77.7 درصد بیشترین حجم ترکیبات اسانس را تشکیل می دهند. در مرحله زایشی در اسانس برگ مورخوش تعداد 16 ترکیب شیمیایی شناسایی شد که لینالول با 39.43 درصد و کامفور با 39.83 درصد و جمعا 79.26 درصد بیشترین حجم ترکیبات اسانس را به خود اختصاص می دهند. دو ترکیب لینالول و کامفور جزو گروه ترکیبات اصلی تشکیل دهنده اسانس ها هستند و حدود 79 درصد از حجم اسانس ها را به خود اختصاص می دهند.نتیجه گیری: بازده تولید اسانس برگ گیاه مورخوش در مراحل رویشی مختلف، متفاوت می باشد. هم چنین مقدار و نوع ترکیبات اسانس برگ نیز متغیر است.

مقدمه: گزارش های بسیاری درباره جداسازی لیستریا مونوسیتزژنز از انواع پنیرها موجود است. کاربرد نگهدارنده های طبیعی از جمله اسانس آویشن شیرازی در کاهش این آلودگی موثر می باشد .هدف: هدف از این تحقیق بررسی اثر ضد لیستریایی اسانس آویشن شیرازی بر رفتار باکتری لیستریا مونوسیتوژنز تحت شرایط تولید پنیر سفید ایرانی است.روش بررسی: روش های به کار رفته در این تحقیق مشتمل بر تهیه گیاه، استخراج اسانس و آنالیز آن، تهیه میزان تلقیح باکتریایی، تولید پنیرهای حاوی باکتری لیستریا و غلظت های مختلف اسانس آویشن شیرازی (صفر، 50، 150 و 300ppm)، آزمایش ها میکروبی و شیمیایی از نمونه های پنیر و بالاخره تحلیل آماری نتایج می باشد.نتایج: نتایج نشان داد که آویشن شیرازی تاثیر معنی داری بر تغییرات pH در نمونه های پنیر نداشت (P<0.05). هم چنین با افزایش غلظت اسانس مزبور در نمونه های پنیر، لگاریتم تعداد باکتری ها کاهش یافت. به طوری که کاهش رشد باکتری ها تحت تاثیر غلظت های 150ppm و 300 در پنیرها در مقایسه با نمونه های فاقد آویشن معنی دار بود (P<0.05). نتیجه گیری: یافته های این پژوهش نشانگر اثرات بالقوه خوب آویشن شیرازی در پنیر به عنوان یک ماده ضد لیستریایی بود. کاربرد غلظت 150ppm آویشن شیرازی در پنیر سفید ایرانی، می تواند سبب سلامت این فرآورده با حفظ اثرات مفید ارگانولپتیکی و کاهش رشد باکتری لیستریا در پنیر شود.

مقدمه: شواهد چندی نشان می دهند که میوه گیاه سنجد دارای مصارف متعدد پزشکی مانند فعالیت ضد زخم معده را دارا می باشد. مطالعه اخیر ما نشان می دهد که تجویز داخل معدی میوه E.A. ترشح اسید معده ناشی از کرباکول را به طور کامل مهار می نماید.هدف: بنابراین هدف از مطالعه حاضر ارزیابی نقش خوراکی (سیستمیک) تجویز میوه سنجد بر روی ترشح تحریک شده اسید ناشی از کرباکول است. هم چنین فرض نمودیم که میوه سنجد ممکن است در کنترل ترشح اسید پایه و حجم شیره معده نقش داشته باشد. به این دلیل اثر عصاره آبی میوه سنجد را نیز بر روی ترشح اسید معده در حیوان به هوش بررسی نمودیم.روش بررسی: در این مطالعه از روش pylorus ligation استفاده شد. به طور خلاصه، پس از بیهوش کردن حیوان، دو کانول از طریق مری جهت شستشوی معده و از محل اتصال دئودنوم – پیلور جهت جمع آوری شیره معده وارد معده شدند. انفوزیون کرباکول از طریق ورید ژوگولار صورت گرفت و نمونه ها به فواصل ده دقیقه جمع آوری و با سود 0.01 نرمال تیتر شدند. به منظور بررسی اثر عصاره میوه سنجد روی ترشح اسید پایه، تمام آزمایش ها در حیوانات به هوش صورت گرفت که عصاره و یا سالین را 1.5 ساعت قبل از pylorus ligation دریافت کــرده بودند. لیگاسیــــون پیلــــور تحت بیهوشی خفیف با اتر صورت می گرفت.2.5 ساعت پس از دریافت دارو، معده خارج و شیره آن اندازه گیری و اسید کل نیز طبق روش فوق تیتر می شد. آنالیز آماری توسط آنالیز واریانس صورت گرفته و نقاط معنی دار توسط تست Tukey انجام می شد.نتایج: نتایج ما نشان داد که عصاره خوراکی میوه سنجد به طور وابسته به دوز سبب کاهش ترشح اسید ناشی از کرباکول می شود. ترشح تحریک شده اسید توسط دوز 600mg/kg عصاره حدودا 50 درصد کاهش یافت که این کاهش تا پایان آزمایش ادامه یافت. تجویز خوراکی عصاره در حیوان به هوش نشان داد که دارو به طور معنی داری حجم شیره و اسید معده را در شرایط پایه افزایش می دهد و این اثر در دوز 1200mg/kg مشاهده می شود و دوزهای پایین تر اثر معنی داری نسبت به گروه کنترل ندارد.نتیجه گیری: نتایج ما پیشنهاد می نماید که تجویز خوراکی عصاره میوه سنجد دارای عمل ضدترشحی بر روی ترشح تحریک شده اسید ناشی از سیستم کلی نرژیک است. این احتمال وجود دارد که این اثر مهاری، توسط سیستم عصبی کلی نرژیک و یا سلول های غیرعصبی میانجی شود. نتایج، هم چنین پیشنهاد می کند که تجویز خوراکی عصاره در دوزهای پایین اثری بر ترشح اسید پایه ندارد.

مقدمه: اسانس ها به عنوان ترکیباتی پیچیده در قسمت های مختلف گیاهان تولید شده و وظایف مختلفی را بر عهده دارند.هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی تاثیر اسانس ریحان (Ocimum basilicum L.) بر کنترل پوسیدگی خاکستری و کیفیت پس از برداشت توت فرنگی است.روش بررسی: این آزمایش به دو صورت درشیشه و درزیوه انجام شد. در شرایط درون شیشه ای اسانس ریحان با دو روش «دیسک کاغذی» و «مخلوط با محیط کشت» در غلظت های 250، 500، 750 و 1000 میکرولیتر بر لیتر روی قارچ بوترتیس سینرا تیمار شد. در مرحله دوم اسانس ریحان در غلظت های 60، 250، 500 و 1000 میکرولیتر بر لیتر با روش «دیسک کاغذی» بر روی میوه توت فرنگی تیمار شد.نتایج: نتایج آزمایش درون شیشه ای نشان داد که اسانس ریحان هنگام استفاده از روش «دیسک کاغذی»، در همه غلظت های به کار رفته به طور کامل از رشد قارچ جلوگیری نمود. نتایج آزمایش بر روی میوه نشان داد که اسانس ریحان در غلظت های به کار رفته در مقایسه با شاهد به طور قابل ملاحظه ای از رشد قارچ بوترتیس سینرا روی میوه توت فرنگی جلوگیری نمود. هم چنین اسانس ریحان در غلظت های پایین 60 و 250 میکرولیتر بر لیتر اثر مثبتی روی برخی پارامترهای کیفی (رنگ، اسیدیته قابل تیتراسیون، میزان مواد جامد محلول، میزان ویتامین C و سفتی بافت) میوه داشت. به طوری که میوه های تیمار شده با اسانس ریحان سفت تر، ویتامینC  بیشتر، رنگ بهتر و میزان مواد جامد محلول بالاتری از میوه های شاهد داشتند. در حالی که غلظت های بالای اسانس ریحان (500 و 1000 میکرولیتر بر لیتر) باعث سوختگی کاسبرگ ها و ظهور علایم سمیت در روی میوه شد. همه غلظت های به کار رفته از اسانس ریحان طعم میوه را تحت تاثیر قرار داد به ویژه غلظت 1000 میکرولیتر بر لیتر که باعث کاهش سفتی بافت میوه و محتوای ویتامین C شد.نتیجه گیری: اسانس ریحان به دلیل داشتن خاصیت قارچ کشی بالا می تواند جایگزین قارچ کش های مصنوعی در کنترل بیماری های قارچی بر روی محصولات کشاورزی شود ولی برای رسیدن به فرمولاسیون مناسب تحقیقات زیادی لازم است.

مقدمه: پایان نامه های داروسازی که تعداد زیادی از آن ها به گیاهان دارویی اختصاص دارند، منابع اطلاعاتی بسیار با ارزشی هستند که متاسفانه پایگاه اطلاعاتی جامعی از آن ها وجود ندارد؛ بنابراین تکنیک تحلیل محتوا و انتشار مقاله استخراج شده از پایان نامه ها می تواند ضعف اطلاع رسانی را تا حدودی جبران نماید.روش بررسی: با استفاده از روش های آمار توصیفی و تکنیک تحلیل محتوا و با هدف تعیین تعداد پایان نامه ها در مباحث مختلف گیاهان دارویی و تعیین گیاهایی که بیشترین تحقیقات را به خود اختصاص داده اند، پایان نامه های گیاهان دارویی 5 دانشکده داروسازی در فاصله زمانی سال های 1384-1377 بررسی شدند. آن گاه پایگاه SID به منظور تعیین میزان انتشار مقالات علمی - پژوهشی فارسی استخراج شده از پایان نامه ها جستجو شد.نتایج: حدود 20 درصد از کل پایان نامه های داروسازی به گیاهان دارویی اختصاص دارد. خانواده Labiatae (با در بر گرفتن 24 جنس و 63 گونه)، بیشترین تنوع را از نظر جنس های بررسی شده داشته است. جنسTanacetum  (با 13 گونه) و گونه های Danae racemosa و Zataria multoflora (هر کدام با 10 پایان نامه) نیز، به ترتیب، بیشترین تنوع را از نظر تعداد گونه های گیاهی و تعداد پایان نامه داشته اند. موضوع های فیتوشیمی، اثرات فارماکولوژیک و اسانس بیشتر از سایر موضوع ها مورد توجه پژوهشگران بوده است. تنها 38 عنوان (7.4 درصد) از 516 پایان نامه مورد بررسی به صورت مقاله در نشریات معتبر علمی – پژوهشی فارسی منتشر شده است.نتیجه گیری: انتشار نتایج پایان نامه ها به صورت مقاله باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. کمک به دانشجویان در انتخاب موضوع های کاربردی و هدفمند برای پایان نامه ها، با آگاهی از پ‍ژوهش های پیشین، مهم است. ایجاد پایگاه اطلاعاتی پایان نامه ها می تواند بسیار مفید باشد.

مقدمه: در این مطالعه با توجه به اهمیت فراوان چای در جیره غذایی مردم ایران و استفاده های دارویی متفاوت از اجزای چای و هم چنین بهره برداری های صنعتی و کشاورزی از تفاله و ضایعات چای، میزان آلودگی های قارچی چای های موجود در فروشگاه های شهرستان تبریز به انواع کپک های مولد مایکوتوکسین، بررسی شد زیرا آلودگی مواد غذایی به انواع کپک های مولد مایکوتوکسین ها از مشکلات شایع مواد غذایی است که منجر به تولید و حضور میزان زیادی از انواع مایکوتوکسین ها در مواد غذایی با طیف وسیعی از اثرات بالینی موسوم به مایکوتوکسیکوز اولیه و ثانویه بر روی انسان ها و حیوانات می شود.روش بررسی: نمونه های چای جمع آوری شده، متعاقب اندازه گیری درصد رطوبت، در شرایط استریل در زیر هود آزمایشگاهی در پلیت های حاوی محیط کشت YGC کاشته شدند (چهار قطعه چای در هر پلیت و مجموعا دوازده قطعه از هر نمونه چای در سه پلیت)، پلیت ها به مدت حداکثر 25 روز در 25 درجه سانتی گراد انکوبه شده و در طی این مدت به شمارش و شناسایی کلنی های قارچی اقدام شد.نتایج: از یکصد نمونه مورد آزمایش، 73 نمونه (73 درصد) دارای آلودگی قارچی و 27 نمونه (27 درصد) فاقد آلودگی قارچی بیش از حد مجاز 104 کلنی در گرم چای بودند، از 73 نمونه آلوده بیشترین آلودگی به ترتیب مربوط به آسپرژیلوس نیجرA, Niger  (35 نمونه)، پنیسیلیوم Sp، (15 نمونه) فوزاریوم Fusarium Sp (14 نمونه)، آسپرژیلوس فومیگاتوسA, fumigatus  (9 نمونه)، آلترناریاSp, Alternaria  (7 نمونه)، آکرومونیوم Acremonium Sp، (6 نمونه)، کلادسپوریوم  Sp, Cladesporium(6 نمونه)، موکور Mucor Sp، (3 نمونه)، گلیوکلادیومSp Gliocladium  (3 نمونه) و تریکوتشیوم Sp, Trichotecium (2 نمونه) بودند که در تعدادی از نمونه ها، بیش از یک نوع از آلودگی و کلنی قارچی وجود داشت.نتیجه گیری: نتایج این مطلعه با مطالعات انجام شده در ایران و سایر کشورها تطابق دارد و با توجه به استفاده اغلب مردم ایران از چای به عنوان نوشیدنی روزمره و هم چنین بهره برداری های صنعتی و کشاورزی از اجزای مختلف چای؛ لزوم توجه و پیگیری مقامات مسوول در کلیه مراحل تولید و توزیع و نگهداری چای با هدف به حداقل رساندن آلودگی های قارچی توصیه می شود.

مقدمه: ژینکو بیلوبا که اغلب به آن فسیل زنده نیز می گویند، یکی از قدیمی ترین گونه های درختی روی زمین می باشد که در برابر شرایط بد آب و هوایی مقاوم بوده و به عنوان یک گیاه زینتی نیز مشهور می باشد. ژینکو به عنوان مکمل غذایی برای افزایش هوشیاری ذهنی و سلامت گردش خون و عروق خونی استفاده شده است. اثرات مفید آن مدیون حضور ترکیبات فعال ژینکولیدها و بیلوبالید به همراه فلاونوییدها می باشد.هدف: این تحقیق به منظور بررسی کشت درون شیشه ای آن از طریق کشت بافت جهت تعیین بهترین ریزنمونه، محیط کشت و ترکیب هورمونی انجام شد.روش بررسی: آزمایش ها به صورت فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد و هر تیمار شامل 6 پتری دیش حاوی هفت ریزنمونه بود. ریزنمونه ها پس از ضدعفونی سطحی، روی محیط کشت باززایی گیاه پایه MS،BS  و WPM با 0.7 درصد آگار- آگار و 5.7pH به مدت 6 هفته در معرض تیمارهای مورد نظر قرار گرفتند. به این منظور، پاسخ ریز نمونه حاصل از برگ، دمبرگ و مریستم انتهایی در سه نوع محیط کشت WPM، B5، MS در حضور شش ترکیب هورمونی بررسی شد.نتایج: در این تحقیق فقط کالوس تولید و نوساقه تشکیل نشد. نتایج نشان داد که تولید کالوس از ریزنمونه مریستم در محیط MS حاوی ترکیب هورمونی0.5mgl-1 BAP  و 1mgl-1 NAA بیشترین تاثیر را در تولید کالوس داشت.

مقدمه: سیر، گیاهی علفی با ترکیبات متنوعی است که یکی از مهم ترین آنها آلیسین با خواص آنتی بیوتیکی می باشد. قارچ کاندیدا آلبیکنس، مخمری فرصت طلب است که در صورت نقص سیستم ایمنی، عامل بیماری زایی محسوب می شود. مکانیسم های ایمنی در برابر این قارچ، ماکروفاژها هستند که با مکانیسم کشندگی وابسته و غیروابسته به اکسیژن عمل می کنند به طوری که مکانیسم وابسته به اکسیژن، شامل تولید واسطه های فعال اکسیژنی و نیتروژنی است که توسط ماکروفاژهای تولید می شوند و از این طریق میکروارگانیسم ها را از بین می برند.هدف: با توجه به خواص سیر و اثرات مفید احتمالی آلیسین سیر بر روی فعالیت ضدقارچی ماکروفاژها تاثیر آلیسین سیر بر میزان تولید نیتریک اکساید ماکروفاژها در برابر کاندیدا آلبیکنس بررسی شد تا سیر در درمان بیماران دارای نقص سیستم ایمنی مبتلا به کاندیدیازیس مورد استفاده قرار گیرد.روش بررسی: در این تحقیق اثر آلیسین سیر بر فعالیت ماکروفاژها در میزان آزادسازی نیتریک اکساید در برابر کاندیدا آلبیکنس بررسی می شود بدین منظور آلیسین سیر به روش عصاره کلروفرمی به دست آمد و بر روی ماکروفاژهای موش Balb/c از جنس نر با سن 8-6 هفته در شرایط آزمایشگاهی اثر داه شد و کاندیداآلبیکنس را در دو گروه آلیسین دار و بدون آلیسین با ماکروفاژها همراه کرده و نهایتا پس از مقایسه با نمونه های کنترل مثبت و منفی، میزان فعالیت ماکروفاژها از طریق تولید نیتریک اکساید بررسی شد.نتایج: پس از بررسی میزان نیتریک اکساید تولیدی توسط ماکروفاژها، نتایج نشان داد که آلیسین به عنوان یک ماده طبیعی باعث تحریک سیستم ایمنی در برابر این قارچ می شود به طوری که ماکروفاژهای همراه شده با آلیسین، میزان نیتریک اکساید تولیدی بیشتری در مقایسه با گروه بدون آلیسین، داشتند و این با مقایسه نتایج به دست آمده از این دو گروه و گروه های کنترل، به دست آمد.نتیجه گیری: با توجه به اهمیت اثر عامل کاندیدا آلبینکس در ایجاد کاندید یازیس و احتمال استفاده این قارچ از مواد مهاری خود جهت جلوگیری از فعالیت ماکروفاژها و تولید نیتریک اکساید، همچنین با مقایسه مقالات و نتایج دیگران، به این نتیجه رسیدیم که آلیسین به دست آمده از سیر، می تواند تاثیرات بالایی بر روی فعالیت ماکروفاژها در تولیدNO  در برابر عوامل کاندیدیازیس داشته باشد.