تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران
سال:1390 | دوره:2-42 | شماره:2 |تعداد مقالات:13

تنوع در ویژگی های طبیعی برای استراحت، سرگرمی و فرصت های تفریحی در قالب پیاده روی، گردش، اردو زدن در کنار چاه ها، قنوات و چشمه ها جهت گذراندن اوقات فراغت و لذت از این مناظر، بیانگر ارزش های تفریحی می باشد که به علت محدودیت منابع آب های سطحی، مشاهده می شود. ارزش تفریحی آب شامل منافع دریافتی از کسانی است که آب و خواصش را برای استفاده دیگران دست نخورده باقی می گذارند. وجود مناطق گردشگری (چک چک، غربالبیز، تامهرو دره گاهان) در دشت یزد- اردکان با منابع آب زیرزمینی در وسط بیابان، موجب جذب توریست به علت جاذبه تفریحی آن شده است. بطوری که هر ساله افراد زیادی از این مکان ها بازدید به عمل می آورند. این پژوهش به تعیین ارزش تفریحی آب های زیرزمینی دشت یزد-اردکان و اندازه گیری میزان تمایل به پرداخت بازدیدکنندگان با بهره گیری از روش ارزش گذاری مشروط و پرسشنامه گزینش دوگانه تک بعدی در سال 1388 می پردازد. نتایج تحقیق حاکی از آن است کل ارزش تفریحی این مناطق 1.38 میلیارد ریال می باشد. هم چنین، با توجه به میانگین وزنی تمایل پرداخت در دشت قیمت ورودیه برای استفاده از مناظر آبی در استان 4700 ریال برآرود گردید. نظر به بعد خانوار بازدیدکنندگان از این مناطق (2.4 نفر) ارزش تفریحی هر خانوار 11280 ریال محاسبه شد. لذا این برآورد، برای سیاست گزاران و مسوولین توجیهات لازم جهت حفظ و حمایت از اماکن تفریحی آبی فراهم را می نماید.

در این مطالعه به منظور بررسی عوامل موثر بر ضایعات نان و تعیین روابط کوتاه مدت، بلندمدت و ضریب تصحیح خطا بین ضایعات نان و متغیرهای مستقل موثر بر آن طی سال های 1385-1357 و پیش بینی ضایعات نان از الگوی سری زمانی چندمتغیره ARDL استفاده شده است. بر اساس الگوی ARDL ضایعات نان در بلندمدت تابعی مستقیم از تولید ناخالص ملی و رشد شهرنشینی می باشد و قیمت نان و ضریب جینی بر ضایعات نان اثر معکوس دارند. در کوتاه مدت نیز تولید ناخالص ملی و رشد شهرنشینی اثر مثبت و معنی داری بر ضایعات نان دارند و تاثیر قیمت و ضریب جینی در کوتاه مدت نیز بر ضایعات منفی است. به منظور پیش بینی مقادیر آتی از الگوی ARDL و شبکه عصبی مصنوعی استفاده شد. نتایج مقایسه الگوهای ARDL و ANN نشان داد که شبکه عصبی مبتنی بر ARDL پرسپترون چندلایه (با سه لایه) با ساختار انتخاب شده دارای دقت بالاتری بوده و بر اساس پیش بینی ضایعات نان با شبکه عصبی منتخب در افق پیش بینی (سال 1390) ضایعات نان بیش از 3.181 میلیون تن خواهد بودکه با توجه به قیمت جهانی گندم در سال 1385 مبلغی معادل 1145 میلیون دلار در اثر ضایعات نان از چرخه اقتصادی کشور حذف می شود.

در محیط متغیر کنونی، هیچ روشی برای موفقیت پایدار سازمانی بدون یادگیری سازمانی وجود ندارد. تحقیق حاضر با هدف بررسی یادگیری سازمانی و عوامل تاثیرگذار بر آن در دانشکده های کشاورزی استان تهران انجام شده است. تحقیق از نوع توصیفی- همبستگی و نمونه مورد مطالعه را تعداد 100 نفر از اعضای هیات علمی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی کرج، پردیس کشاورزی ابوریحان و دانشکده های کشاورزی دانشگاه های تربیت مدرس و شاهد تشکیل دادند. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه گردآوری شد. روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات متخصصین و پایایی آن با اندازه گیری آلفای کرونباخ در مرحله پیش آزمون مورد تایید قرار گرفت. نتایج حاصل از تحقیق بیانگر آن است که در تمامی عوامل زمینه ای (آرمان مشترک، تفکر سیستمی، فرهنگ سازمانی یادگیرنده، ساختار سازمانی منعطف، توسعه قابلیت های شخصی و حرفه ای اعضا و رهبری تحول آفرین) و فرآیندی (یادگیری سازمانی)، بین وضعیت موجود و حد متعادل (متوسط) در دانشکده های کشاورزی مورد مطالعه تفاوت معنی داری وجود دارد. نتایج حاصل از همبستگی حاکی از وجود رابطه مثبت و معنی دار بین یادگیری سازمانی و تمامی عوامل زمینه ای می باشد. نتیجه حاصل از رگرسیون چندمتغیره بیانگر آن است که سه عامل رهبری تحول آفرین، تفکر سیستمی و ساختار سازمانی منعطف به ترتیب بیشترین نقش را در تبیین واریانس یادگیری سازمانی ایفا می کنند.

این تحقیق با هدف تبیین مولفه های مدیریت بحران خشکسالی در جوامع روستایی و عشایری جنوب شرق ایران، بر پایه پیمایش انجام شده است. از طریق سرشماری تعداد 201 نفر از کارشناسان درگیر در مدیریت بحران خشکسالی مورد مطالعه قرار گرفته اند. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه بر اساس نظرات گروهی از کارشناسان و صاحب نظران مورد بررسی و تایید قرار گرفت. جهت پایایی پرسشنامه از ضریب کرونباخ آلفا استفاده شد که به ترتیب 0.72، 0.76 و 0.81 به دست آمد. پس از گردآوری داده ها، از نرم افزار SPSS برای تحلیل داده ها بر اساس روش تحلیل عاملی بهره گرفته شد. نتایج مربوط به تحلیل عاملی علل آسیب پذیری در برابر خشکسالی به استخراج پنج عامل به ترتیب تحت عناوین خشکسالی اجتماعی- اقتصادی، خشکسالی معیشتی، خشکسالی هیدرولوژی، خشکسالی کشاورزی و خشکسالی هواشناختی به ترتیب 32.42، 19.3، 17.79، 10 و 9 درصد واریانس (88 درصد) را تبیین نموده اند. تحلیل عاملی اثرات و پیامدهای خشکسالی نشان داد که پیامدهای زیست محیطی- بوم شناختی، پیامدهای اقتصادی- معیشتی، پیامدهای اجتماعی و پیامدهای روانشناختی را بر جای گذاشته است که روی هم رفته 84.76 درصد از واریانس را تبیین نمودند. همچنین تحلیل عاملی سازوکارهای مدیریت بحران خشکسالی به استخراج پنج عامل منجر شده است. در پایان، نمودار مفهومی تحلیل عاملی علل، اثرات و سازوکارهای مدیریت بحران خشکسالی ترسیم شده است.

نظام آموزش عالی به عنوان بارزترین نمود سرمایه گذاری نیروی انسانی، نقش اصلی را در تربیت نیروی انسانی کارآمد و همچنین نقش تعیین کننده ای در ابعاد گوناگون اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی جامعه بر عهده دارد. از این رو، اطمینان از کیفیت مطلوب عملکرد آن به منظور جلوگیری از هدر رفتن سرمایه های انسانی و مادی و نیز داشتن توانایی رقابت در دنیای آینده که در آن کیفیت مهمترین مولفه برای ادامه حیات هر سازمان است، ضرورتی انکارناپذیر است. بنابراین، هدف کلی این پژوهش توصیفی - همبستگی، بررسی کیفیت خدمات آموزشی ارایه شده دانشگاهی از دید دانشجویان می باشد. ابزار پژوهش پرسشنامه ای ساختارمند حاوی سوالات بسته پاسخ بود که با استفاده از مدل تعدیل یافته کیفیت خدمت سروکوال (SERVQUAL) در پنج بعد تهیه شد و روایی و پایایی آن نیز تایید گردید. جامعه آماری مورد نظر شامل کلیه دانشجویان (مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری) دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس است (N=674)، که از این میان، تعداد 159 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده به عنوان نمونه آماری با استفاده از فرمول کوکران انتخاب و اقدام به جمع آوری اطلاعات و تکمیل پرسشنامه ها گردید (n=159). نتایج توصیفی تحقیق، اولویت بندی ابعاد کیفیت خدمات آموزشی از دیدگاه دانشجویان را بدین ترتیب نشان می دهد: 1) قابلیت اطمینان، 2) همدلی، 3) پاسخگویی، 4) تضمین، و 5) شرایط فیزیکی و ملموس. همچنین، نتایج آزمون مقایسه میانگین ها نشان می دهد که تفاوت معنی داری بین میزان رضایت مندی دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری، و پسران و دختران درباره کیفیت خدمات آموزشی ارایه شده وجود دارد.

امروزه پیشرفت های علمی، فن شناختی و فرهنگی آنچنان با آهنگ تندی افزایش می یابند، که انسان را گریزی جز آموختن در سراسر زندگی نیست. یادگیری سیار به عنوان مرحله جدیدی از توسعه یادگیری الکترونیکی با قابلیت استفاده گسترده ابزارهای سیار، می تواند وسیله مهمی برای یادگیری مادام العمر باشد. لذا هدف از این تحقیق تحلیل مشکلات نظام آموزش کشاورزی و رفع آن ها از طریق آموزش سیار بود. جامعه آماری این تحقیق را کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی استان خوزستان (N=715) تشکیل دادند. نمونه گیری به صورت طبقه ای ساده در سطح کل استان خوزستان انجام و با استفاده از جداول مورگان و تاکمن تعداد 248 نفر انتخاب گردیدند. این تحقیق از نوع کاربردی است که به روش پیمایشی انجام شده است. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 15 پردازش و تحلیل گردید. نتایج نشان داد که عامل مهم در رابطه با مشکلات نظام آموزش کشاورزی، هماهنگ نبودن نظام آموزش کشاورزی با تغییرات جهانی و پیشرفت های علمی می باشد. از عوامل مهم مربوط به قابلیت رفع مشکلات نظام آموزش کشاورزی از طریق آموزش سیار، رفع محدودیت های مکانی و زمانی برای آموزش و یادگیری است. نتایج تحلیل عاملی مشکلات آموزش کشاورزی از دیدگاه کارشناسان نشان داد مشکلات مدیریتی و اقتصادی، ساختاری، کادر آموزشی، برنامه ریزی و عدم انعطاف پذیری نظام آموزشی از عوامل مهم می باشند. نتایج تحلیل عاملی قابلیت رفع مشکلات آموزش کشاورزی از طریق آموزش سیار نیز نشان داد برخی عوامل مهم، قابلیت رفع مشکلات مدیریتی و برنامه ریزی می باشد.

در این تحقیق با هدف شناسایی نظام بهینه و پایدار بهره برداری کشاورزی، جنبه های کمی و کیفی سه نظام بهره برداری دهقانی، تجاری و تعاونی تولید در استان کردستان بر اساس تولید گندم آبی با هم مقایسه شدند. بدین منظور هفت فرضیه آزمون شد. هر کدام از فرضیه ها جنبه هایی از کمیت و کیفیت تولید این محصول را نشان دادند. اطلاعات مورد نیاز از 360 کشاورز که در سال زراعی 84-1383 گندم آبی کشت نموده بودند و از بین تعداد کل بهره برداران ( 24859 نفر ) از طریق مصاحبه مستقیم و تکمیل پرسشنامه جمع آوری گردید. نمونه ها به روش خوشه ای چندمرحله ای و بصورت احتمالی برگزیده شدند. روایی تحقیق حاضر از طریق کارشناسان مرکز تحقیقات کشاورزی استان کردستان و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ (0.75) تعیین گردید. نتایج حاصل از تحلیل داده ها نشان داد که در استان کردستان: 1) نظام بهره برداری دهقانی بطور معنی داری کمترین میزان استفاده از ادوات را به همراه دارد. 2) نظام بهره برداری دهقانی بطور معنی داری کمترین میزان مصرف کودهای شیمیایی را به همراه دارد. 3) نظام بهره برداری تعاونی تولید بطور معنی داری دارای بیشترین نسبت ارزش افزوده به نیروی کار می باشد. 4) میزان اشتغال در نظام بهره برداری تعاونی تولید بطور معنی داری کمتر از دیگر نظامها است. 5) در نظام بهره برداری تعاونی تولید، بطور معنی داری بیشترین میزان عملکرد در واحد سطح وجود دارد. 6) نظام بهره برداری تعاونی تولید بطور معنی داری کمترین سازگاری را با شرایط اقتصادی و اجتماعی روستایی دارد و 7) نظام بهره برداری دهقانی بطور معنی داری بیشتر از دیگر نظامها قابلیت انعطاف در تولید دارد. در مجموع می توان اینگونه بیان داشت که بهره برداریهای دهقانی از بعد ملاحظات زیست محیطی از پتانسیل بالایی برخوردار هستند و از نظر تولید، بهره برداریهای تعاونی توانایی بالاتری دارند. در واقع هر کدام از سیستم های بهره برداری کشاورزی در استان کردستان دارای اهمیت هستند ولی پیشنهاد نهایی برای طراحی الگویی مناسب، اتخاذ برنامه هایی بلندمدت در مسیر ایجاد تعادل مابین بهره برداریهای دهقانی، تجاری و تعاونی است.

هدف کلی این پژوهش بررسی موانع پیش برد کشاورزی ارگانیک از دیدگاه کارشناسان وزارت جهاد کشاورزی بود. روش انجام این تحقیق پیمایشی و از نوع توصیفی همبستگی بود. جامعه آماری این تحقیق شامل 160 نفر از کارشناسان بخش معاونت تولیدات گیاهی وزارت جهاد کشاورزی (در سال 1387- 1388) بود (N=160) که با 113 نفر از استفاده از جدول کرجسی و مورگان به روش نمونه گیری طبقه ای تناسبی انتخاب شدند (n=113). ابزار اصلی تحقیق پرسش نامه بود که روایی ظاهری و محتوایی آن با نظرخواهی از پانلی از متخصصان ترویج و آموزش کشاورزی و باغبانی و کشاورزی ارگانیک بازنگری، اصلاح و تایید شد. آزمون مقدماتی برای به دست آوردن پایایی پرسش نامه انجام گرفت و ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده بین 0.79 تا 0.83 به دست آمد. یافته های تحقیق نشان داده است که در بین سه عامل بازدارنده (موانع اقتصادی، شناختی و اطلاعاتی، بینشی)، موانع اقتصادی در اولویت اول است. همچنین همبستگی مثبت و معنی داری بین موانع اقتصادی بر روند پیش برد کشاورزی ارگانیک و دیدگاه کارشناسان، در سطح یک درصد وجود دارد.

هدف تحقیق حاضر بررسی مسایل و محدودیت های مدیریت آب کشاورزی از دیدگاه کشاورزان شهرستان کرج بوده است. جامعه آماری تحقیق شامل 5297 نفر از کشاورزان شهرستان کرج بود که تعداد 142 نفر با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه گیری طبقه ای با انتساب متناسب به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها، پرسشنامه ای بود که روایی آن به تایید اساتید گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه تهران و سایر صاحبنظران مربوطه رسید. میزان پایایی پرسشنامه با روش آلفای کرونباخ بررسی شد که متوسط مقادیر بدست آمده برای بخش های مختلف حاکی از مناسب بودن ابزار تحقیق می باشد (a=0.76). داده ها با نرم افزار SPSS مورد توصیف، تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. رتبه بندی مسایل و محدودیتهای مدیریت آب از دیدگاه کشاورزان نشان داد که در زمینه استحصال، کاهش آب دهی منابع آب سطحی و افت سفره های آب زیرزمینی, در زمینه انتقال، قابل نفوذ بودن نهرها، پوسیدگی پوشش کانال ها و چکه کردن لوله ها و در زمینه مصرف آب در مزرعه نیز عدم استفاده از روش های مکانیزه آبیاری اولویتهای اول را به خود اختصاص دادند. بر اساس نتایج حاصل از تحلیل عاملی مسایل و محدودیت های مدیریت آب کشاورزی در هفت عامل شامل مشکلات کمی و کیفی منابع آب، چالش های اقتصادی و ... دسته بندی شدند.

ریسک ها در کشاورزی، زندگی و درآمد زارعان را تحت تاثیر قرار می دهند و صدماتی را به محیط زیست آن ها وارد می کنند و موجب فقیرتر شدن کشاورزان و کارگران روستایی می شوند. بنابراین ریسک ها بایستی توسط کشاورز مدیریت شوند. هدف از این مطالعه توصیفی- همبستگی شناسایی تعیین کننده ها یا عوامل تاثیرگذار بر مدیریت ریسک توسط کشاورزان ذرت کار شهرستان کرمانشاه بود. جامعه آماری تحقیق، کشاورزان ذرت کار شهرستان کرمانشاه بودند. برای انتخاب نمونه ها، از روش نمونه گیری تصادفی نظام دار استفاده شد (n=340). یافته ها نشان داد که، کشاورزان ذرت کار به ترتیب از راهبردهای مدیریت ریسک تولید، ریسک انسانی و ریسک قانونی در جهت مدیریت منابع ریسکی که با آن مواجه هستند، استفاده می کنند. هم چنین بر اساس نتایج، متغیرهای سطح تحصیلات، نوع مالکیت، مقدار زمین زارع، درآمد زارع و مشارکت در کلاس های ترویجی بیشترین واریانس را در سطح استفاده از راهبردهای مدیریت ریسک تبیین نمودند.

پایداری واحدهای بهره برداری از جمله موضوعات جدی است که در سالیان اخیر توجه بسیاری محققان را به خود جلب کرده است. بررسی میزان دانش کشاورزان در مورد کشاورزی پایدار یک عامل تعیین کننده در پایداری واحدهای تولیدی می باشد. بر این اساس این تحقیق توصیفی- همبستگی با هدف کلی ارزیابی میزان دانش کشاورزی پایدار کشاورزان سیب زمینی کار شهرستان شوشتر صورت گرفته است. جامعه آماری در تحقیق حاضر شامل 4200 سیب زمینی کار شهرستان شوشتر می باشد، که به روش نمونه گیری چندمرحله ای 137 سیب زمینی کار انتخاب گردید. برای تعیین روایی از پانل متخصصان، شامل اعضای هیات علمی رشته های زراعت، ترویج، اقتصاد بدست آمد. به منظور بررسی معیار پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید، که میزان آن برای مقیاس نگرش (0.79) و برای مقیاس سنجش دانش (0.85) محاسبه گردید. نتایج بدست آمده نشان می دهد که سطح دانش کشاورزان در حد متوسطی قرار دارد و سطح بندی نگرش کشاورزان نشان می دهند که افراد نگرش متوسطی به کشاورزی پایدار دارند و اکثر پاسخگویان از نظر پایداری کشت در سطح متوسط قرار دارند. نتایج بدست آمده از تحلیل همبستگی نشان می دهد که بین سن، سابقه کار کشاورزی، عضویت در تعاونی، نوع نظام زراعی، نوع زراعت، میزان زمین زراعی، میزان زمین زیر کشت سیب زمینی، میزان تولید کل، نگرش و سطح پایداری واحد بهره برداری و دانش کشاورزی پایدار رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. در این پژوهش برای پیش بینی تغییرات دانش کشاورزی پایدار از طریق متغیرهای مستقل از رگرسیون چندگانه به روش گام به گام استفاده شده است. نتایج تحلیل رگرسیونی نشان می دهد که متغیر نگرش نسبت به کشاورزی پایدار، سابقه کار، سن کشاورزان، میزان تولید کل سیب زمینی و نوع نظام زراعی حدود 47 درصد از تغییرات متغیر دانش کشاورزی پایدار را تبیین می کند.

امروزه در کشاورزی از شیوه های نوینی برای تولید و عرضه محصولات کشاورزی به بازار استفاده می شود لذا دانشجویان برای پاسخگویی به تغییرات باید با برخورداری از آموزشهای عملی خود را برای حضور در عرصه آماده نمایند. تحقیق حاضر با هدف بررسی انتظارات و توقعات دانشجویان دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان از درس عملیات کشاورزی به عنوان یکی از مهمترین دروس عملی انجام گرفت. جامعه آماری تحقیق حاضر 363 نفر از دانشجویان کشاورزی دانشگاه زنجان بودند که 114 نفر از آنان به روش نمونه گیری طبقه ای با اختصاص متناسب برای انجام تحقیق انتخاب شدند. اعتبار ابزار تحقیق توسط جمعی از صاحب نظران مورد تایید قرار گرفت و برای تعیین پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شد که ضریب آلفای کرونباخ برای شاخص وضعیت موجود 0.83 و برای شاخص وضع مطلوب 0.88 بدست آمد. نتایج مربوط به شکاف انتظاری نشان داد که استفاده از روش های نوین آبیاری، برداشت محصولات کشاورزی با استفاده از ماشین های کشاورزی و کاشت محصولات کشاورزی به صورت مکانیزه فاصله بسیار زیادی با انتظارات دانشجویان از این درس دارد. نتایج حاصل از تحلیل عاملی نیز نشان داد که انتظارات دانشجویان از درس عملیات کشاورزی در 4 عامل مکانیزاسیون، تجربه آموزی علمی، تدوین تجارب و اطلاع رسانی، و فعالیتهای سنتی قابل دسته بندی است.

تلقیح مصنوعی یک فناوری ارزشمند اصلاح نژاد دام است که در گاوداری های شیری دنیا کاربرد گسترده ای پیدا کرده است. این تحقیق با هدف بررسی عوامل موثر بر پذیرش فناوری تلقیح مصنوعی در گاوداری های شیری استان اردبیل به مقایسه الگوهای پذیرش فناوری در تبیین عوامل موثر بر پذیرش این فناوری پرداخته است. روش تحقیق، پیمایشی و ابزار آن پرسشنامه بود که روایی آن با کمک متخصصین و پایایی آن به کمک آزمون راهنما به دست آمد. مقدار آلفای کرونباخ ابزار تحقیق برای مقیاس الگوی قبول فناوری 0.89 به دست آمد. پاسخگویان به دو گروه پذیرنده و نپذیرنده تقسیم شدند و برای تفکیک دو گروه از تحلیل تشخیصی استفاده شد. به این منظور، متغیرهای الگوهای نشر نوآوری، ساختار مزرعه ای، قبول فناوری و الگوی تلفیقی پذیرش با هم مورد مقایسه قرار گرفته اند. نتایج نشان داد سه الگوی فوق به ترتیب 51.55، 15.29 و 38.69 درصد واریانس را تبیین کرده اند و الگوی ترکیبی پذیرش توانست با گزینش عوامل مناسب از بین الگوهای مذکور 58.06 درصد از کل واریانس تابع تشخیص را تبیین نماید. بنابراین، عوامل کلیدی موثر بر پذیرش فناوری عبارت بودند از: عامل های نوآور بودن گاودار (اهداف دامداران)، ترویجی- مدیریتی و عمومی (منابع اطلاعات) از الگوی نشر، اندازه زمین چراگاه- زراعی از الگوی ساختار مزرعه ای و ادراک مفید بودن فناوری از الگوی قبول فناوری.