پژوهش های تولید گیاهی
سال:1390 | دوره:18 | شماره:4 |تعداد مقالات:7

شانکر و لکه برگی باکتریایی مهمترین بیماری های درختان میوه هسته دار در جهان و شمال ایران به شمار می آیند. طی بررسی دو ساله (1386-1387) از سطح باغ های درختان میوه هسته دار استان گلستان از بافت های دارای علایم شانکر و لکه برگی نمونه برداری و پس از اثبات بیماری زایی روی شاخه ها و برگ های هلو، جدایه های بیماری زا شناسایی گردیدند. بر اساس انجام آزمون های بیوشیمیایی، فیزیولوژیکی، مورفولوژیکی، الگوی پروتئین کل سلولی و انجام واکنش زنجیری پلیمراز با آغازگرهای اختصاصی D21 و D22 باکتری های Pseudomonas syringae pv. syringae، Xanthomonas arboricola pv. Pruni به عنوان عوامل ایجاد کننده شانکر باکتریایی هسته داران در این استان شناخته شدند. عامل غالب بیماری در نمونه های مورد بررسی مناطق شرق استان باکتری Pss. شناسایی گردید. اما در مناطق غرب استان مانند کردکوی جمعیت غالب جداسازی شده باکتریXap  بود. همچنین باکتری P.viridiflava به عنوان عامل همراه بیماری از باغ های گرگان جداسازی شد. در این تحقیق برای اولین بار P.viridiflava به عنوان عامل همراه شانکر باکتریایی هسته داران از شمال ایران Xanthomonas arboricola pv. pruni به عنوان عامل بیماری از استان گلستان معرفی می گردد.

در این مطالعه اثر شوری در مرحله جوانه زنی شش گیاه دارویی و آستانه تحمل به شوری در آن ها بررسی گردید. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل شوری در پنج سطح (صفر، 5.56، 11.11، 16.67 و 22.22 دسی زیمنس بر متر) و فاکتور دوم شش گیاه دارویی )سیاه دانه، ماریتیغال، رازیانه، کتان، آرتیشو و گلرنگ( بودند. آستانه تحمل به شوری برای درصد جوانه زنی در گیاهان آرتیشو، ماریتیغال، رازیانه و سیاه دانه به ترتیب 4.0، 3.3، 10.6 و 16.5 دسی زیمنس بر متر بود، اما درصد جوانه زنی در گیاهان گلرنگ و کتان تحت تنش شوری با سرعت کمی کاهش یافت به طوری که در حداکثر سطوح شوری (22.22 دسی زیمنس بر متر) مقدار درصد جوانه زنی در این دو گیاه بالا بود (به ترتیب 88 و 87 درصد). سرعت جوانه زنی در کلیه گیاهان تحت تنش شوری به صورت خطی کاهش یافت از این رو سرعت جوانه زنی در مقایسه با درصد جوانه زنی در گیاهان مورد ارزیابی حساسیت بیشتری به تنش شوری داشت. به طور کلی در مرحله گیاهچه ای نیز تحت تاثیر تنش شوری از مقدار طول و وزن خشک گیاهچه کاسته شد، به طوری که سطح آستانه تحمل به شوری و نسبت کاهش این مولفه ها در بین گونه های گیاهی متفاوت بود. نتایج نشان داد که در مرحله جوانه زنی گیاهان در سه گروه: گلرنگ و کتان (مقاوم به شوری)، رازیانه و سیاه دانه (نیمه مقاوم به شوری) و آرتیشو و ماریتیغال (حساس به شوری) طبقه بندی شدند. همچنین نتایج مرحله رشد گیاهچه نیز نشان داد که گیاهان در چهار گروه: گلرنگ (مقاوم به شوری)، آرتیشو و ماریتیغال (نیمه مقاوم به شوری)، رازیانه (نیمه مقاوم به شوری) و کتان و سیاه دانه (حساس به شوری) طبقه بندی شدند.

تنش شوری یکی از مهم ترین عوامل محدودکننده رشد گیاه و تولیدات کشاورزی، بخصوص در مناطق خشک و نیمه خشک، محسوب می گردد. هدف مطالعه حاضر، بررسی اثر سطوح مختلف شوری شامل شاهد (0.5)، 2.5، 5، 7.5 و 10 دسی زیمنس بر متر (با ترکیبی از نمک های کلرید سدیم، کلرید پتاسیم، کلرید کلسیم و کلرید منیزیم به ترتیب به نسبت وزنی 2:1:1:1) بر برخی شاخص های رشد (شامل ارتفاع گیاه، سطح برگ، قطر ساقه، وزن خشک اندام هوایی و ریشه و نسبت وزن خشک اندام هوایی به وزن خشک ریشه) و غلظت سدیم (Na+)، فسفر (P)، نیتروژن (N) و نسبت Na+/K+ در دو گیاه شبدر ایرانی و گندم رقم چمران بود. آزمایش با سه تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی در شرایط گلخانه ای به اجرا درآمد. نتایج بدست آمده نشان داد که کلیهی صفات رشد اندازه گیری شده در شبدر ایرانی و گندم در پاسخ به افزایش شوری کاهش معنی داری (P<0.001) نشان دادند. همچنین مشاهده شد که شوری اثر معنی دار بر درصد نیتروژن اندام هوایی شبدر (P<0.01)، گندم (P<0.001) و درصد نیتروژن ریشه شبدر و گندم (P<0.01) دارد. همچنین شوری موجب افزایش معنی دار (P<0.001) غلظت سدیم و نسبت سدیم به پتاسیم در اندام هوایی گندم و شبدر گردید. اما موجب کاهش معنی دار (P<0.001) غلظت فسفر در اندام هوایی این دو گیاه شد. نتایج این مطالعه بیانگر آن است که گندم در مقایسه با شبدر ایرانی قادر است تجمع یون سدیم در بافت های خود را کنترل کرده و نسبت سدیم به پتاسیم را در حد پایین تری نگه دارد. علاوه بر این، میزان کاهش غلظت فسفر در مواجهه با تنش شوری در اندام هوایی گندم کمتر از شبدر ایرانی بود. در نتیجه، گندم تحمل بیشتری نیز نسبت به شوری از خود نشان می دهد.

به منظور بررسی کنترل ژنتیکی صفات زراعی جمعیت برنج ایرانی با استفاده از روش تجزیه میانگین ها، والدین، نسل اول، دوم و سوم، تلاقی های برگشتی با والد اول و دوم تلاقی طارم محلی×خزر در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی مجتمع آموزش عالی گنبد در سال زراعی 1378 کشت گردیدند و از لحاظ صفات وزن دانه در بوته، زیست توده، طول خوشه، ارتفاع بوته، طول و عرض برگ پرچم و تعداد خوشچه ارزیابی شدند. پارامتر ژنتیکی(VBC1-VBC2) F منفی برای صفات تعداد دانه، تعداد خوشه، خروج خوشه و عرض برگ پرچم بیانگر غالب بودن ژن های کنترل کننده تعداد دانه، تعداد خوشه و عرض برگ پرچم در والد طارم محلی و غالب بودن ژن های کنترل کننده خروج خوشه و عرض برگ پرچم در والد خزر بود. عمل ژن برای صفات وزن دانه، روز تا گل دهی، عرض برگ پرچم، تعداد خوشچه و زیست توده به صورت فوق غالبیت بود. از آن جا اثرات افزایشی برای صفات زیست توده، روز تا گل دهی، ارتفاع بوته، طول خروج خوشه از غلاف و عرض برگ پرچم در سطح یک درصد معنی دار بود به منظور مکان یابی ژن های کنترل کننده صفات زراعی در جمعیت F2:4، نقشه پیوستگی با استفاده از 74 نشانگر ریزماهواره و 192 فرد از جمعیت F2 تهیه شد. مکان های ژنی qGY-8، qHE-8، qHD-10، qPL-1b، qPL-3، qPL-4، qBR-1b، qBR-8b و FL-8 به ترتیب با تعیین 22.17، 26.25، 15.29، 25.73، 21.97، 22.23، 21.93، 20.56 و 22.14 درصد از تنوع فنوتیپی بزرگ اثر بودند. در فاصله دو نشانگر RM1553-RM7424، یک مکان ژنی کمی برای صفت تعداد روز تا گلدهی و یک مکان ژنی کمی برای صفت طول خروج خوشه از غلاف مکان یابی شد. نتایج دو روش نشان داد که اثر افزایشی نقش مهمی را در کنترل صفات تعداد روز تا گلدهی و تعداد خوشچه دارد به نحوی که می توان با انتخاب مکان های ژنی مرتبط با آن ها در برنامه های انتخاب به کمک نشانگر می توان به لاین های پرمحصول و زودرس دست یافت.

امروزه مشکلات مدیریتی مربوط به ضرورت وجود دگر گرده افشانی از طریق تولید ارقام خود سازگار جدید، حل شده است به همین دلیل خود سازگاری یکی از مهم ترین برنامه های اصلاحی در بادام می باشد و ارزیابی ارقام خود سازگار و مقایسه آن ها با ارقام خود ناسازگار و تاثیر دانه گرده این دو گروه بر کمیت و کیفیت میوه اهمیت بسیاری دارد. این پژوهش به منظور اثر نوع گرده روی میزان تشکیل میوه، ابعاد میوه و برخی صفات چشایی مغز بادام انجام شد. در این آزمایش تاثیر گرده افشانی به صورت خود گرده افشانی و گرده افشانی آزاد روی برخی صفات کمی و کیفی مهم میوه در 13 ژنوتیپ خود سازگار بادام مورد بررسی قرار گرفت. ابتدا از هر درخت چهار شاخه با تعداد گل کافی در مرحله بالونی انتخاب شدند و در داخل کیسه های مخصوص گرده افشانی قرار داده شدند و عمل خود گرده افشانی به صورت دستی انجام شد. همچنین دو شاخه نیز به منظور اثر گرده افشانی آزاد روی میزان تشکیل میوه و اندازه ابعاد میوه و مغز و برخی صفات چشایی مغز در مقایسه با روش خود گرده افشانی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد تیمار خود گرده افشانی هیچ اثر منفی روی صفات کیفی و کمی میوه و مغز آن ندارد و تنها به طور معنی داری باعث کاهش میزان تشکیل میوه نسبت به شرایط گرده افشانی آزاد می شود. بنابراین به خاطر رفع این نقیصه می توان در باغ های تجاری از دو رقم خود سازگار به صورت همزمان با همدیگر استفاده نمود تا کاهشی در میزان عملکرد حاصل نشود. از سوی دیگر برخی ژنوتیپ ها مانند ژنوتیپ بسیار خود سازگار شماره 23 با میزان بالای تشکیل میوه (18.23 درصد) را می توان به صورت تک کشتی در باغ های تجاری کشت نمود.

گیاه دارویی به لیمو (Lippia citriodora) از خانواده Verbenaceae، از گیاهان دارویی حاوی اسانس بوده که اسانس در اندام های رویشی و زایشی آن تجمع یافته است. این پژوهش به منظور بررسی کمیت و کیفیت اسانس بذر گیاه به لیمو انجام گرفت. پس از تهیه قلمه های سالم از گیاهان مادری و تیمار با هورمون ایندول بوتیریک اسید، قلمه های ریشه دارشده به منظور کشت به گلخانه انتقال یافتند. پس از گلدهی و رسیدن میوه ها، بذرها جمع آوری شد و میزان 30 گرم بذر به وسیله روش تقطیر با آب و توسط دستگاه کلونجر اسانس گیری و با استفاده از سولفات سدیم خشک آب گیری گردید. اسانس با استفاده از کروماتوگراف گازی و کروماتوگراف گازی متصل به طیف نگار جرمی تجزیه و اجزای مختلف موجود در آن به روش مقایسه طیف های جرمی تک تک اجزا با طیف های شاهد و نیز محاسبه ضریب بازداری مواد متشکله و استفاده از طیف های جرمی مواد استاندارد و اطلاعات موجود در کتابخانه کامپیوتری شناسایی و مقدار آنها تعیین شدند. نتایج نشان داد بازده اسانس نمونه ها 0.31 درصد (وزنی/وزنی) بود. دوازده ترکیب عمده مشتمل بر 80.12 درصد کل اسانس شناسایی شدند. ژرانیال (34.1 درصد)، نرال (26.01 درصد) و لیمونن (7.04 درصد) بیشترین اجزای تشکیل دهنده اسانس بذر به لیمو بودند که میزان این ترکیبات در مقایسه با مقدار آن ها در اسانس حاصل از سرشاخه های رویشی بسیار بیشتر بود.

به منظور اندازه گیری شاخص سطح برگ کانوپی گندم به کمک دستگاه اکیوپار در شرایط مزرعه ای، آزمایشی در سال 88-1387 در دو شرایط کشت آبی و دیم با استفاده از هفت رقم گندم (آریا، دریا، کوهدشت، شیرودی، تجن، تارو و زاگرس) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا شد. اندازه گیری شاخص سطح برگ به دو روش، مستقیم (نمونه گیری تخریبی) و غیرمستقیم با استفاده از دستگاه اکیوپار از مرحله پنجه زنی تا زمان بسته شدن کانوپی انجام شد. نتایج نشان داد که بین ارقام و دو شرایط از نظر ضرایب معادله اختلاف معنی داری وجود نداشت. بنابراین، می توان از یک معادله حاصل از برازش کل داده های آزمایش به صورت (LAI=0.54+1.13×LAI AccuPAR, R2=0.70) برای برآورد شاخص سطح برگ واقعی به کمک شاخص سطح برگ محاسبه شده توسط دستگاه اکیوپار استفاده نمود.