شیلات
سال:1394 | دوره:68 | شماره:4 |تعداد مقالات:15

با توجه به نقش مطالعات درباره کارایی و فراهم سازی زمینه تجدید نظر در اهمیت نسبی اجزای تولید، اصلاح سیاست ها و مدیریت منابع، پژوهش حاضر با هدف اندازه گیری کارایی تکنیکی شرکت های تعاونی صید پره استان گلستان و عوامل تاثیرگذار در آن، با بهره گیری از رهیافت تحلیل فراگیر داده ها، انجام شد. بدین منظور، اطلاعات مورد نیاز بیست واحد شرکت تعاونی صید پره در استان گلستان، در سال بهره برداری 1388-1389، با استفاده از تمام شماری و به روش پرسش نامه ای با مصاحبه حضوری جمع آوری شد. بر اساس یافته ها، میانگین کارایی تکنیکی نمونه 79.2 درصد ارزیابی شد که بیانگر قابلیت بهبود عملکرد فنی واحدها به میزان 20.8 درصد با همین نوع فناوری و عوامل تولید است. ضمن آن که نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد متغیرهای انرژی مصرفی، سرمایه، سن، تحصیلات، تجربه و تخصص مدیر با کارایی تکنیکی ارتباط مثبت دارند، اما به لحاظ آماری معنا دار و قابل تفسیر نیستند. در پایان ماهی سفید و ماهی کفال از مهم ترین فاکتور های موثر در کارایی تکنیکی واحد های شرکت های تعاونی صید پره شناخته شدند. بر این مبنا و با توجه به شدت و جهت تاثیرگذاری عوامل مربوطه، می توان راهکارهای سیاستی مناسبی را به منظور ارتقای عملکرد فعلی به برنامه ریزان و سیاست گذاران این عرصه پیشنهاد کرد.

از بهترین روش های به نژادی ماهیان جداسازی دودمان های خالص با توان تولید دورگه های پرمحصول است. در مطالعه حاضر تاثیرات هتروزیس، افت به واسطه همخونی، تاثیرات مادری، ترکیب پذیری عمومی و ترکیب پذیری خصوصی صفات مربوط به تولیدمثل شامل تعداد تخم تولیدی، تعداد تخم هچ شده و درصد هچ نتاج خالص و دورگه های حاصل از تلاقی گونه تایگر و دوسویه آن یعنی گرین و آلبینو بارب در قالب طرح دی آلل کراس کامل بررسی شد. نتایج بیانگر منفی بودن میزان هتروزیس در هر سه صفت مذکور بود و هیچ کدام از دورگه ها نسبت به نتاج والدین خالص خود در صفات مورد بررسی برتری نشان ندادند. همچنین، نتایج نشان داد که بیشترین میزان افت به واسطه همخونی در بین تلاقی ها مربوط به صفت تولید تخم و کمترین میزان آن نیز مربوط به درصد هچ بود. این بررسی نشان می دهد زمانی که از سویه آلبینو به منزله لاین مادری استفاده شود، عملکرد دورگه های حاصل نسبت به سایر تلاقی ها بالاتر است و تاثیرات مادری مثبتی دارد. بنابراین، این سویه می تواند به منزله لاین مادری در تلاقی ها استفاده شود. مقایسه میزان ترکیب پذیری عمومی نشان دهنده برتری ژنتیکی افزایشی تایگر بارب نسبت به دو سویه دیگر در صفت تعداد تخم تولیدی است و بیانگر این نکته است که این سویه می تواند ارزش های اصلاحی (GCA) خود برای قدرت تخم ریزی را به نتاج خود منتقل کند. همچنین، بالاترین میزان ترکیب پذیری خاص که به منظور استفاده از حداکثر توان ژنتیک غیرافزایشی دورگه هاست برای صفات تعداد تخم تولیدی، تعداد تخم هچ شده و درصد هچ به ترتیب مربوط به دورگه های حاصل از تلاقی های تایگر نر با گرین ماده، تایگر نر با آلبینوی ماده و آلبینوی نر با گرین ماده است.

شکل بدن ماهیان تحت تاثیر وضعیت زیست محیطی و زیستگاه آن ها است. تحقیق حاضر با هدف مطالعه انعطاف پذیری ریختی جمعیت سس ماهی کورا (Barbuslacerta) در رودخانه زرینه رود و بررسی فاکتورهای محیطی موثر در این تغییرات، به مرحله اجرا درآمد. در این پژوهش 300 نمونه سس ماهی کورا از ایستگاه های مختلف در رودخانه زرینه رود صید شدند. نمونه های صیدشده پس از بیهوشی با محلول گل میخک، در فرمالین 10 درصد تثبیت شدند و برای مراحل بعدی به آزمایشگاه منتقل شدند. از سمت چپ سطح جانبی نمونه ها با استفاده از دوربین دیجیتال با قدرت تفکیک 6 مگاپیکسل عکس برداری شد. روی تصاویر دو بعدی حاصل، تعداد 12 نقطه لندمارک با استفاده از نرم افزار TPSDig 2 قرار داده شد. داده ها پس از آنالیز پروکراست (GPA)، با روش آماری چندمتغیره (CVA) و با استفاده از نرم افزار PAST تجزیه و تحلیل شدند. در مرحله بعد با استفاده از روش Thin plate spline انواع تغییرات شکلی مصورسازی شدند. بر اساس الگوی جابجایی لندمارک ها، اختلاف معنی داری در شکل نمونه های سس ماهی کورا در نواحی بالادست و پایین دست مشاهده شد (p<0.01). این تفاوت ها در ارتفاع بدن و ارتفاع ساقه دمی تشخیص داده شد. با استفاده از روش Two-block PLS و همبستگی ماتریسی مشخص شد که سرعت جریان آب و دبی رودخانه، فاکتورهای اصلی در ایجاد تغییرات ریختی بوده اند. این پژوهش مطالعه بیشتر درباره سایر عوامل تاثیرگذار را توصیه می کند.

این تحقیق با هدف بررسی تاثیر غلظت های مختلف ویتامین ث و سختی آب در برخی شاخص های تولیدمثلی مولدان ماده میگوی بزرگ آب شیرین انجام شد. برای این مطالعه در آزمایش اول تیمارهایی با غلظت صفر (تیمار شاهد)، 2، 5، 8 و 10 میلی گرم بر لیتر ویتامین ث و در آزمایش دوم تیمارهایی با غلظت 205 (تیمار شاهد)، 250، 300، 350 و 400 میلی گرم بر لیتر سختی بر حسب کربنات کلسیم در آب مخازن مولدان تهیه شد و تاثیر آن ها بعد از سه دوره تولیدمثلی در شاخص های تولیدمثلی مولدان ماده شامل وزن خشک تخم، درصد تخم لقاح یافته، درصد تفریخ تخم، هماوری نسبی، هماوری کل، بازماندگی لارو و شاخص سوماتیکی کلاف تخم (ESI) ارزیابی شد. نتایج نشان داد که غلظت بهینه سختی و ویتامین ث در آب مخازن نگهداری مولدان به ترتیب 250 و 5 میلی گرم بر لیتر است. همچنین، نتایج نشان داد که تاثیر فاکتورهای مورد مطالعه در شاخص های وزن خشک تخم، درصد تخم لقاح یافته، درصد تفریخ تخم، بازماندگی لاروها و ESI در بین تیمارها تفاوت معنی داری (P<0.05) دارد، اما در شاخص های هماوری کل و هماوری نسبی فاقد تفاوت معنی دار (P>0.05) است. بنابراین، می توان استنباط کرد که فاکتورهای مورد مطالعه در روند تشکیل تخمک تاثیر درخور ملاحظه ای ندارند و این فاکتورها در شاخص های تولیدمثلی مولدان ماده در پروسه زرده سازی، دوره جنینی و دوره لاروی تاثیرات خود را می گذارند.

مطالعه حاضر با هدف مشخص کردن سطح برخی فاکتورهای سرمی و ایمنی ماهیان در مرحله پرواری و در ماهیان مولد قبل و بعد از اسپرم گیری، به منظور دستیابی به اطلاعات جدید در زمینه تغییرات فیزیولوژیک ناشی از تولیدمثل و تاثیر فعالیت های تولیدمثلی در شاخص های سرمی و ایمنی، انجام پذیرفت. در این مطالعه مجموعا 15 عدد ماهی نر قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss) شامل5 عدد ماهی نر در مرحله پرواری و 5 عدد ماهی مولد نر قبل از اسپرم گیری و 5 عدد ماهی مولد نر بعد از اسپرم گیری بررسی شدند که به طور تصادفی انتخاب شده بودند. نتایج نشان داد که غلظت گلوکز قبل از اسپرم گیری از دو گروه ماهیان پرواری و ماهیان مولد بعد از اسپرم گیری به مراتب بیشتر بود. همچنین میانگین پروتئین کل در بین گروه های ماهیان پرواری و ماهیان مولد قبل از اسپرم گیری و بعد از اسپرم گیری اختلاف معنی داری را نشان نداد (P>0.05). مقایسه میانگین اسمولالیتی در سه گروه ماهیان پرواری و مولد قبل از اسپرم گیری و بعد از اسپرم گیری نیز نبود اختلاف معنی دار در سطح 5% را نشان داد. غلظت هورمون کورتیزول هم پس از اسپرم گیری نسبت به سایر گروه ها به شکل معنی داری (P<0.05) افزایش یافته بود. تعداد گلبول سفید ماهی قبل و پس از اسپرم گیری کاهش معنی داری نسبت به ماهیان پرواری و میزان هموگلوبین خون ماهی پیش از اسپرم گیری به شکل معنی داری نسبت به دو گروه دیگر افزایش داشته است. درصد هماتوکریت خون در ماهیان قبل از اسپرم گیری به صورت معنی داری کاهش یافته بود، اما کاهش میزان هماتوکریت پس از اسپرم گیری از نظر آماری با دو گروه دیگر اختلاف معنی داری نداشته است. در مورد شاخص MCV نیز می توان گفت که ماهیان پرواری میزان MCV بیشتری نسبت به ماهیان قبل و بعد از اسپرم گیری دارند (P<0.05). در نهایت، با توجه به آزمایش های انجام شده و نتایج تغییرات فاکتورهای ایمنی و متابولیسمی مورد بررسی، می توان دریافت که در زمان تولیدمثل در ماهی نر قزل آلای رنگین کمان ترشح هورمون های درون ریز که بر اثر تغییرات هورمون های جنسی در زمان تولیدمثل صورت می گیرد در متابولیسم ماهی از طریق تغییر میزان فاکتورهایی مانند گلوکز، کورتیزول و اسمولالیتی و در ایمنی ماهی از طریق تغییر میزان گلبول های سفید خون و فاکتورهایی مانند هماتوکریت و MCV اثر می گذارد. در این تحقیق، این شاخص ها به منظور مدیریت مولدان با حساسیت کمتر و توان متابولیسم بهتر سنجش شده اند.

جلبک Chaetomorpha sp یکی از جلبک های سبز خلیج فارس است که می تواند به منزله منبعی دریایی حاوی آنتی اکسیدان های طبیعی از جمله پلی فنول ها باشد. استخراج و کاربرد ترکیبات آنتی اکسیدانی و سایر مواد زیست فعال از منابع طبیعی و استفاده از ظرفیت های بومی می تواند موجب رشد اقتصادی و صنعتی هر منطقه شود. استخراج به کمک مایکروویو و اولتراسوند از جمله روش های جدید است و با مزیت هایی چون کاهش زمان استخراج و افزایش بهره وری انرژی همراه با کاهش تخریب ترکیبات هدف پتانسیل استفاده در آزمایشگاه ها را دارد. در این مطالعه برای بهینه سازی استخراج ترکیبات آنتی اکسیدانی از جلبک C. sp از طراحی مرکب مرکزی در روش مایکروویو شامل 6 تکرار در نقطه مرکزی و 20 دور آزمایشی و در روش اولتراسوند از طرح باکس بنکن شامل 6 تکرار در نقطه مرکزی و 17 دور آزمایشی استفاده شد. خاصیت آنتی اکسیدانی با آزمایش های میزان فنول کل، قدرت کاهندگی آهن، فعالیت جذب رادیکال آزاد و ظرفیت آنتی اکسیدانی کل اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بیشترین فعالیت آنتی اکسیدانی در شرایط بهینه در روش مایکروویو در قدرت 300، زمان 8 و غلظت استون به آب 25% و در روش اولتراسوند در زمان 30، دمای 30 و غلظت استون به آب 0% به دست آمد و میزان فنول به ترتیب 1.096 و 1.091 میلی گرم تانیک اسید بر گرم پودر جلبکی بود. مقادیر واقعی آزمایشی و مقادیر پیش بینی شده با نرم افزار نیز دارای روابط منطقی بودند که نشان دهنده تناسب مدل های به کاررفته و نیز سازگاری روش پاسخ سطح برای تعیین شرایط بهینه بوده است. همچنین، جلبک C. sp دارای فعالیت آنتی اکسیدانی بود و به منزله منبعی از فنول های طبیعی قابلیت استفاده در صنایع غذایی و دارویی را خواهد داشت.

غذاهای دریایی، به منزله منبع پروتئینی باارزش برای انسان ها، در رژیم غذایی سالم نقش مهمی را ایفا می کنند، با توجه به امکان آلودگی ماهی از لحظه برداشت تا مصرف با میکروارگانیسم های مختلف، روش های متفاوتی برای جلوگیری از فساد آن ها به کار می رود. هدف تحقیق حاضر بررسی استفاده از عصاره آویشن و کیتوزان نانوکپسوله شده برای مهار رشد باکتری لیستریا منوسایتوژنز در گوشت فیله شده ماهی قزل آلای رنگین کمان در زمان نگهداری در یخچال است. به نمونه های فیله شده گوشت ماهی CFU/g 103 × 1 باکتری لیستریا منوسایتوژنز تلقیح شد، سپس، نمونه ها در معرض عصاره آویشن در دو سطح 0.8 و 1.2 و نانوذره کیتوزان در دو سطح 0.15 و 0.25 (% v/w) به همراه یک گروه شاهد در قالب 5 تیمار قرار گرفتند. تمامی تیمارها و گروه شاهد به مدت 16 روز در دمای یخچال نگهداری شدند. هر چهار روز یک بار میزان تعداد کل باکتری ها، تعداد باکتری های سرمادوست و تعداد باکتری لیستریا منوسایتوژنز اندازه گیری شد.کمترین تعداد کل باکتری ها، تعداد باکتری های سرماگرا و تعداد باکتری های لیستریا منوسایتوژنز در روز پایان آزمایش در تیمار کیتوزان 0.25% مشاهده شد و بیشترین آن در تیمار شاهد مشاهده شد (P<0.05). نتایج نشان داد با گذر زمان از کارایی نگهدارنده ها علیه رشد باکتری لیستریا منوسایتوژنز کاسته می شود. استفاده از فرم نانوکپسوله آویشن و کیتوزان به طور معنی داری از رشد باکتری لیستریا منوسایتوژنز جلوگیری کرد همچنین، کیتوزان بهتر از عصاره آویشن باعث مهار لیستریا منوسایتوژنز شد.

هدف از این پژوهش تعیین فرمولاسیون کراکر ماهی از کپور نقره ای و بررسی تغییرات کیفی کراکر تهیه شده در چهار بازه زمانی (0، 30، 60 و 90 روز) طی دوره نگهداری در دمای اتاق بود. تیمارهای مورد بررسی در این تحقیق شامل کراکر خشک (زمان خشک کردن 2 ساعت)، کراکر سرخ شده که زمان خشک کردن آن یک ساعت در نظر گرفته شد و تیمار پایانی، کراکر خشکی بود که در پایان هر دوره نگهداری سرخ می شد. میزان پروتئین، کربوهیدرات، خاکستر و رطوبت تیمار خشک شده بیشتر از دو تیمار دیگر بود (p>0.05). بیشترین میزان چربی در تیمار سرخ شده مشاهده شد (p<0.05). pH در هر سه تیمار روند افزایشی را نشان داد (p<0.05). تغییرات میزان تیوباربیتوریک اسید در تیمار خشک شده طی دوره نگهداری معنی دار نبود (p>0.05)، اما در تیمار سرخ شده و تیمار خشک و سرخ شده تفاوت معنی داری مشاهده شد (p<0.05). در سنجش میزان اسیدهای چرب آزاد، بیشترین تغییر و نوسان در تیمار خشک شده مشاهده شد که البته در مجموع، بین میزان اسیدهای چرب آزاد روز صفر و روز 90 در هر سه تیمار تفاوت معنی داری مشاهده نشد (p>0.05). شمارش تعداد باکتری کل در همه زمان های نمونه برداری در این تحقیق صفر بود. نتایج بررسی خصوصیات رنگی نشان داد که روشنایی تیمار خشک و سرخ شده از دو تیمار دیگر بیشتر بود (p<0.05). در پایان دوره نگهداری، روشنایی هر سه تیمار کاهش یافت (p<0.05). ارزیابی حسی بیانگر مقبولیت بیشتر تیمار خشک و سرخ شده نسبت به سایر تیمارها بود. به طور کلی، نتایج این تحقیق نشان داد که در هر سه تیمار مذکور بار باکتریایی وجود نداشت، اما خواص حسی مانند طعم، بو، بافت، رنگ و پذیرش کلی در تیمار پایانی بهتر بودند.

دوکفه ای ها دومین رده بزرگ نرم تنان اند که در سازگاری به انواع زیستگاه های دریایی و آب شیرین بسیار موفق بوده اند، از دریاهای نزدیک به قطب جنوب تا آب های گرمسیری و از سواحل کم عمق تا نواحی عمیق پراکنش دارند. شجره شناسی کمک های قابل توجهی در مطالعات تطبیقی با ردیابی ژن گونه زنده و ارزیابی تکامل تاریخی آن ها می کند. در این تحقیق گونه ای از اویستر بالدار مرواریدساز از مناطق زیر جزرومدی خلیج چابهار به منظور بررسی توالی ژنی در سال 1392 جمع آوری شد. توالی نوکلئوتیدها در واحد 1 ژن سیتوکروم اکسیداز (COΙ) بررسی شد. توالی گونه مورد مطالعه با توالی 18 گونه متعلق به دو جنس از خانواده Pteriidae موجود در بانک ژن مقایسه شد. روابط فیلوژنتیکی از طریق آنالیز Maximum Liklihood تجزیه و تحلیل شد. در این مطالعه تک تباری میان دو جنس مشهود است و نزدیک ترین گونه از نظر توالی ژنی به گونه مورد مطالعه از ایران گونه Pteria loveni است که با 71% بوت استرپ حمایت می شود. این اولین گزارش این گونه از سواحل جنوبی ایران است.

مطالعه حاضر با هدف بررسی تاثیرات دفعات غذادهی مختلف در شاخص های رشد، تغذیه و ترکیبات بیوشیمیایی ماهی استرلیاد (Acipenser ruthenus) طراحی شده است. به این منظور تعداد 150 قطعه ماهی استرلیاد با متوسط وزن اولیه 1±50 گرم انتخاب و در 15 تانک تقسیم بندی شدند. ماهی ها 2 بار در روز (تیمار 1)، 3 بار در روز (تیمار 2)، 4 بار در روز (تیمار 3)، 5 بار در روز (تیمار 4) و 6 بار در روز (تیمار 5) به میزان 3 درصد وزن تر بدن به مدت 60 روز غذادهی شدند. نتایج نشان می دهد که اختلاف معنی داری (P<0.05) در شاخص های رشد با دفعات غذادهی مختلف به استثنای ضریب چاقی وجود دارد. بر اساس نتایج، بهترین میزان شاخص های رشد در تیمار 5 وعده غذادهی در روز مشاهده شد. ضریب تبدیل غذایی، بازده غذایی، درصد مصرف خالص پروتئین و چربی به طور معنی داری تحت تاثیر دفعات مختلف غذادهی قرار دارند. افزایش تعداد دفعات غذادهی تا 5 نوبت موجب بهبود شاخص های تغذیه ای در این گونه شد. مقایسه آماری ترکیبات بیوشیمیایی در دفعات غذادهی مختلف فقط اختلاف معنی داری (P<0.05) را در محتوای پروتئین و چربی خام بدن نشان داد. بنا بر نتایج این تحقیق می توان بیان کرد که بهترین نتایج در عملکرد رشد و تغذیه در تیمار 4 مشاهده شد، بنابراین برای تغذیه ماهی استرلیاد 5 وعده غذادهی در روز پیشنهاد می شود.

این تحقیق با هدف شناخت موثرترین هورمون استروئیدی در رسیدگی هم زمان تخمک ماهی آزاد دریای خزر انجام شد. تخمک های ماهی تحت تاثیر 1، 10، 100 و 1000 ng/ml از تستوسترون، پروژسترون و 17 بتا استرادیول قرار گرفتند و به مدت 40 ساعت انکوبه شدند. GVBD به منزله شاخص فعالیت هورمون ها در نظر گرفته شد. تاثیرات مثبت پروژسترون با افزایش غلظت هورمون افزایش یافت. تاثیرگذاری استرادیول فقط در غلظت 1000 نانوگرم در میلی لیتر بود و تستوسترون نیز هیچ گونه تاثیر مثبتی در رسیدگی تخمک ها نداشت. در این آزمایش هورمون پروژسترون موثرترین هورمون در بروز رسیدگی و بلوغ تخمک شناخته شد.

در دوره تغذیه ای هشت هفته ای اثر پروبیوتیکی باکتری Pediococcus acidilactici در شاخص های رشد و فعالیت آنزیم های گوارشی و ترکیبات لاشه ماهی گرین ترور Aequidens rivulatus (green terror) (0.388±0.0021) در قالب طرحی کاملا تصادفی بررسی شد. ماهی های تهیه شده با تراکم 60 قطعه بچه ماهی گرین ترور به 9 مخزن 120 لیتری فایبرگلاس بیضی شکل وارد و روزانه دو بار تا حد سیری تغذیه شدند. تیمارهای آزمایشی شامل تیمار 1 به منزله تیمار شاهد، تیمار 2 تغذیه شده با جیره غذایی حاوی روغن ماهی و تیمار 3 تغذیه شده با جیره غذایی حاوی روغن ماهی و باکتری Pediococcus acidilactici بودند. بعد از اندازه گیری شاخص های رشدی در تیمار 3 وزن نهایی (3.22 گرم)، SGR (3.65 %/day)، FCR (1.45)، FER (0.87)، PER (0.38) نسبت به تیمارهای دیگر بهتر بود (p<0.05). میزان ماده خشک (30.81)، چربی (33.73) و انرژی لاشه (6217.20) نیز در تیمار 3 به طور معنی داری در پایان آزمایش افزایش یافت (p<0.05). همچنین، اختلاف معنی داری بین میزان پروتئین و خاکستر در بین تیمارهای آزمایش وجود نداشت (p<0.05). در تیمار 3 میزان آنزیم های گوارشی تریپسین (1.82 U/mg protein-1)، آمیلاز (3.04 U/mg protein-1) و لیپاز (1.24 U/mg protein-1) اختلاف معنی داری را نسبت به سایر تیمارها نشان داد (p<0.05). بنا بر نتایج این تحقیق باکتری Pediococcus acidilactici تاثیر مثبتی در شاخص های رشد و فعالیت آنزیم های گوارشی ماهی گرین ترور دارد و این باکتری را می توان در پرورش این گونه ماهی زینتی، به منزله پروبیوتیک، به کار برد.