زمین و منابع
سال:1389 | دوره:3 | شماره:3 (پیاپی 8) |تعداد مقالات:9

گسترش سطحی نهشته های تبخیری از دیدگاه منابع طبیعی، دارای اثرات زیانباری بر کیفیت منابع آب و خاک می باشد. در این مقاله، دلیل گسترش سطحی نهشته های تبخیری محدوده ورامین- سمنان مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس، گسل ها به عنوان عامل اصلی به سطح رسیدن نمک ها مطرح گردیده اند. این نمک های به سطح رسیده مربوط به سازندهای کند و قرمز زیرین (با سن ائوسن پایانی و الیگوسن) می باشند و هم اکنون تحت تاثیر شرایط اقلیمی گرم و خشک در حال توسعه هستند.

جداسازی آنومالی های ژئوشیمیایی از زمینه برای عناصر گوناگون از مهمترین بخش های یک مطالعه اکتشافی است. امروزه روش های مبتنی بر هندسه فرکتال با توجه به امتیازاتی چون توجه به توزیع سطحی و فضایی داده ها و نیز شکل هندسی آنومالی ها کاربرد زیادی در این امر یافته اند. رایجترین روش در میان این ها روش عیار-مساحت است که مبتنی بر تغییرات مساحت، دربرگیرنده عیارهای گوناگون است. یکی از مهمترین مزیت های این روش مشخص نمودن رفتار چند فرکتالی یا مولتیفرکتالی توزیع داده های ژئوشیمیایی در یک منطقه است. این رفتارها می تواند مشخص کننده مراحل غنی شدگی و نیز کانی سازی عناصر گوناگون در منطقه باشد که به تعیین این رفتار در عناصر، مدلسازی مولتیفرکتالی گویند. در این پژوهش هدف اصلی جدا کردن مناطق آنومال عناصر سرب، روی و مس در محدوده کانسار چند فلزی ایپک واقع در استان تهران است. با توجه به نزدیکی این محدوده به یک معدن متروکه سرب و نیز شواهد زمین شناسی این محدوده مورد توجه قرارگرفت. نخست 75 نمونه لیتوژئوشیمیایی از محدوده برداشت شده و مورد آنالیز شیمیایی قرار گرفتند. سپس بر اساس نتایج حاصل برای عناصر ذکر شده در منطقه شبکه بندی و تخمین عیار صورت گرفته است. در مرحله بعد با ترسیم منحنی لگاریتمی عیار-مساحت جوامع زمینه و آنومالی ها برای عناصر مورد نظر در منطقه مورد مطالعه از یکدیگر جدا شدند. با استفاده از نتایج حاصل از مدلسازی مولتی فرکتالی نقشه های توزیع این عناصر در این محدوده ترسیم و جوامع آنومالی به تفکیک مشخص شدند. رفتار مولتی فرکتالی عناصر نشان دهنده امکان وجود حداقل دو مرحله کانی زایی در محدوده کانساری مورد مطالعه است. در نهایت با تلفیق نقشه های حاصله با داده های زمین شناسی اقتصادی و نیز گسل ها صحت نتایج بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. مهمترین محدوده آنومالی در بخش مرکزی محدوده قرار دارد و یک محدوده با اولویت پایین تر در غرب محدوده برای این عناصر مشاهده می شود.

در این مقاله، درزه نگاری در معدن مس پورفیری سونگون به روش متداول خط برداشت با طول متوسط 30 m برای خطوط برداشت، با هدف مطالعات ژئومکانیکی توده سنگ منطقه معدن و تحلیل شرایط پایداری و شکست در دیواره های مختلف معدن به کمک مدل سازی عددی هیدرومکانیکی با نرم افزار UDEC (نسخه 4) و زبان برنامه نویسیFISH ، ارایه می شود. با توجه به نتایج حاصل از مدل سازی عددی هیدرومکانیکی بلوک های دو بعدی مختلف در محدوده معدن، می توان نتیجه گرفت که ناپایداری در بخش های جنوبی دیواره های معدن نسبت به مناطق غربی و شمالی آن بیشتر است و به سمت شمال شرایط کیفی و مقاومتی توده سنگ منطقه افزایش می یابد، که این امر بیشتر مربوط به حضور و جریان آب زیرزمینی از جنوب غربی به سمت شمال شرقی معدن و همچنین فشار زیادی که این آب در پشت دیواره های معدن به خصوص در بخش های جنوبی آن اعمال می کند، است. همچنین شرایط نامساعد و ناپایدار توده سنگ به تدریج از جنوب به سمت شمال معدن، از بخش های سطحی توده سنگ به عمق بلوک ها به صورت گسترده تر، و به طرف پایه های چپ و راست بلوک ها به طور متمرکزتر تغییر می کند، که می تواند به نحوه توزیع تنش در مناطق مختلف توده سنگ منطقه معدن برگردد. در معدن مس سونگون، سه سیستم درزه های اصلی در سه جنس سنگ سونگون پورفیری (SP)، دایک A و دایک B، با بازشدگی 6mm و مواد پرکننده از جنس رس و اکسید آهن وجود دارند. درزه ها با سطوح زبر و تقریبا هوازده، مرطوب، با طول (تداوم) متوسط 10-20m و فاصله داری متوسط 1m، تشخیص داده شد.

مصالح خرده سنگی یا آنگونه که رایج است شن و ماسه پر مصرفترین مصالح ساختمانی هستند. منابع تامین این مصالح آبرفت های رودخانه ای، رسوبات ساحلی، رسوبات یخچالی و باطله های معدنی می باشند. رسوبات آبرفتی جوان مهمترین منابع تامین شن و ماسه ساختمانی می باشند. این رسوبات از یک طرف به دلیل رخنمون وسیع در سطح و از طرفی به دلیل ناچیز بودن پیوند ذراتشان به سادگی قابل بهره برداری هستند. جنس، اندازه، شکل ذرات و همچنین خصوصیات فیزیکی، مکانیکی و شیمیایی مصالح شن و ماسه مهمترین ویژگی قابل بررسی آن ها می باشد. در این مقاله ویژگی های زمین شناسی مهندسی منابع قرضه خرده سنگی مصرفی سد رودبال شهرستان داراب (جنوب شرق استان فارس) مورد بررسی قرار گرفته که غالبا رسوبات آبرفتی عهد حاضر بوده و به صورت بادبزن های آبرفتی در دو سمت رودخانه رودبال دیده می شوند. در مجموع 4 معدن شناسایی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و تعداد 23 گمانه تا عمق حداکثر 4 متری حفر گردیده است. بر روی نمونه ها آزمایش های دانه بندی، تعیین خصوصیات فیزیکی، سلامت سنگ (ساندنس)، درصد ذرات طویل و پهن، ارزش ضربه، مقاومت در برابر خرد شدن و سایش لوس آنجلس انجام گرفته است. با بررسی نتایج آزمایشات، ابتدا مصالح بر اساس سیستم طبقه بندی یونیفاید طبقه بندی شده است. بر اساس این طبقه بندی، مصالح از دانه درشت و از نوع شن تمیز و خوب دانه بندی شده (GW) تا ماسه های لایدار (مخلوط های ماسه و لای) (SM) می باشند. با توجه به سایر ویژگی های زمین شناسی مهندسی این مصالح و با توجه به استانداردهای موجود، این مصالح را می توان برای بخش های مختلف سد از جمله بدنه سد، فیلترها، زهکش ها و بتن استفاده نمود.

آنومالی پنج ساغند از دیدگاه محتوی عناصر نادر خاکی و پرتوزایی اورانیوم و توریوم منطقه ای قابل توجه می باشد، لذا پیدا کردن پدیده ای که کانه زایی فوق را کنترل نماید از اهداف اصلی این مطالعه می باشد در این ارتباط سنگ های اصلی در منطقه به طریق توصیفی مطالعه و دو تیپ اصلی سنگ شامل: توده های نفوذی (پریدوتیت، پیروکسنیت، گابرو، توده های گرانیتوئیدی، دیوریت پورفیری) و سنگ های آذرآواری – ولکانیت (دیابازها، داسیت پورفیری، اسپیلیت، آندزیت آمفیبول دار) تشخیص داده شد، لیکن بیشتر آن ها تحت تاثیر فرایند متاسوماتیسم که تابعی از تغییر ترکیب کانی شناختی و تاثیر دما و فشار محلول های هیدروترمالی وابسته و عوامل ساختاری است، قرار گرفته و رخساره های مختلف متاسوماتیت (آلبیت آمفیبول متاسوماتیت، آلبیت متاسوماتیت، آمفیبول متاسوماتیت و کربنات متاسوماتیت) را به وجود آورده است که باعث غنی شدگی عناصر نادر خاکی و پرتوزایی عناصر اورانیوم و توریوم در منطقه شده است.

منطقه معدنی میسه چولی جزئی از ارتفاعات تالش می باشد که در ییلاقات خطبه سرا (دهستانی واقع در 25 کیلومتری شهر هشتپر)، شمال شهرستان تالش واقع شده است. در منطقه، سنگ های آتشفشانی آندزیت، لاتیت آندزیت و آندزیت بازالتی با بافت پورفیریک، همراه با مقدار کمی توف رخنمون دارد. کانی سازی مس بیشتر در ارتباط با سنگ های آندزیتی برشی شده منطقه می باشد. در منطقه دایکی با حدود 2 تا 4 متر پهنا و 1.3 کیلومتر درازا از جنس آندزیت بازالتی وجود دارد که سنگ های آتشفشانی را قطع کرده و در آن ها جایگزین شده است، که بعضی از رگه و رگچه های کانی سازی شده در مجاورت این دایک تمرکز دارند. کانی سازی در یک افق سنگ چینه ای مشخص از جنس گدازه و آذر آواری ها آندزیتی، که غالبا برشی شده اند رخداده است و کانی سازی توسط زون های گسلی کنترل شده است که معمولا رگچه های معدنی در کنار و امتداد گس ها، در گدازه های آندزیتی برشی شده مشاهده می گردد. مهمترین کانه های مس در منطقه عبارتند از مس طبیعی، مالاکیت، کالکوسیت، کوولیت و کوپریت می باشد که به صورت رگچه ای و پر کننده حفرات فضای خالی در گدازه های آندزیتی مشاهده می شود. عیار متوسط مس در بخش های کانی سازی شده حدود 4 درصد می باشد. مهمترین عناصر و ترکیبات پاراژنز مس در منطقه عبارتند از: نقره، آرسنیک، اکسیدهای آهن و بندرت سولفیدهای سرب و روی. با توجه به نوع سنگ میزبان کانی سازی که از جنس آندزیتی می باشد و نیز شکل و فرم کانی سازی که به صورت رگچه ای، و پر کننده حفرات انتشاری و فضای خالی در بخش های برشی شده مشاهده می شود، همچنین با عنایت به این مساله که کانی سازی مس در افق سنگ چینه ای مشخص (واحد سنگ چینه ای گدازه و آذرآواری های آندزیتی ائوسن) رخداده است. آنومالی ژئوشیمایی عناصر مس، نقره و آرسنیک به صورت پاراژنتیک و بلاخره نتایج سیالات درگیر (سیالات عامل این دگرسانی ها دمای بین 112 تا 198 داشته و از نظر نمک گونگی درصد شوری بین 0.53 تا 2.07 بوده است) احتمال داده می شود که کانی سازی در منطقه مورد مطالعه، مطابق با مدل ارائه شده مس نوع آندزیتی باشد.

سد سفید رود در 200 کیلومتری شمال غربی تهران و 100 کیلومتری دریای خزر کمی پایین تر از شهر منجیل در محل تلاقی دو رودخانه قزل اوزن و شاهرود قرار دارد. منطقه مورد مطالعه در شاخه شاهرود و در محدوده شهر منجیل قرار گرفته است. اهداف اصلی این تحقیق عبارتند از: اهداف علمی که شامل بررسی ترکیب کانی شناسی، شیمیایی و بررسی خصوصیات فیزیکومکانیکی نهشته های رسی پشت سد سفیدرود در شاخه شاهرود و هدف کاربردی شامل بررسی کاربرد صنعتی نهشته های رسی مذکور و نوع و عمل کاربرد و چگونگی مصرف آن ها بوده، که در این راستا با استانداردهای لازم برای تولید آجر و سفال مقایسه می گردد. لذا برای تحقق این اهداف پس از مطالعات مقدماتی و بازدیدهای میدانی از 9 محل مختلف در شاخه شاهرود نمونه برداری به روش دستی با حفر چاهک هایی به عمق 80 – 60 سانتی متر که فاقد آلودگی باشد و با رعایت فواصل بین محل برداشت نمونه ها و انتخاب نقاطی که از انباشت رسوب بیشتری برخوردار بوده انجام گردید. سپس جزء رسی هر یک از نمونه ها جداسازی و لامل های شیشه ای که حاوی جزء رسی بودند، برای آنالیزهای مورد نیاز ارسال گردیدند. همچنین نمونه های برداشت شده مورد آزمایشات تجزیه شیمیایی به روش شیمی تر در آزمایشگاه سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور قرار گرفتند. سپس جهت بررسی ترکیب کانی شناسی دو سری نمونه شامل نمونه های کلی و نمونه های جدایش یافته جزء رسی بر روی لامل های شیشه ای مورد آنالیز XRD قرار گرفتند، و برای تعیین خصوصیات فیزیکومکانیکی شامل دانه بندی، استحکام خام و خشک، رنگ بعد از پخت، جذب آب، انقباض و ... از بین 9 نمونه تعداد سه نمونه Z2،Z8  و یک نمونه مخلوط از تمام نمونه ها پس از تعیین رنگ بعد از پخت در آزمایشگاه کارخانجات سفال طبرستان که همگی به رنگ صورتی روشن بودند و با عنایت به این که ترکیب شیمیایی تقریبا یکنواختی که داشتند، برای تست های فیزیکی انتخاب گردیدند. در پایان با توجه به نتایج حاصل از کلیه آزمایشات و مقایسه آن ها با استاندارد ملی 1162 موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی کشور این نتیجه حاصل گردید که این نهشته های رسی در منطقه مورد مطالعه می تواند در صنایع آجر و سفال که اتفاقا از نیازهای مبرم استان گیلان نیز می باشد مورد استفاده قرار گیرند.

معدن مهرآران در استان هرمزگان و در 40 کیلومتری شمال شهرستان حاجی آباد و در کنار روستای کشکوئیه قرار دارد. نوع ماده معدنی به ثبت رسیده، سنگ لاشه چینی و مساحت تقریبی معدن 1.5 کیلومترمربع می باشد. مقاله حاضر نتایج مطالعات سنگ شناسی، کانی شناسی، ژئوشیمیائی و معدنی این معدن می باشد. به منظور رسیدن به این هدف با توجه به امکانات مالی 8 نمونه با دستگاه تجزیه XRF شد و از 10 نمونه مقطع نازک برای مطالعات پتروگرافی تهیه شد. نتایج مطالعات زمین شناسی نشان داد که سنگ های اصلی منطقه آهک و کمتر دولومیت های کربونیفر-پرمین هستند. مطالعات پتروگرافی نشان داد که ترکیب اصلی این سنگ ها شامل آهک، دولومیت و کمی رس می باشد. نتایج تجزیه های ژئوشیمیائی نشان داد که بیشترین درصد ترکیب این سنگ ها اکسید CaO با مقدار متوسط 55 درصد همراه با مقدار متوسط 19 درصد از MgO می باشد. مقادیرSiO2, Al2O3, Fe2O3, S  کمتر از حد استاندارد سنگ های لاشه می باشد. این مطالعات نشان داد که سنگ های معدن مهرآران از کیفیت مطلوبی برای استفاده برخوردار هستند. نتایج محاسبات ذخیره معدنی نشان داد که حجم ذخیره معدنی بدون دولومیت حدود 39.5 میلیون تن و با دولومیت حدود 56.5 میلیون تن است.