تحقیق در عملیات در کاربردهای آن
سال:1392 | دوره:10 | شماره:4 (پیاپی 39) |تعداد مقالات:11

برنامه ریزی مدارس یکی از دغدغه های مدیران و حتی دبیران در ابتدای سال تحصیلی است. در مقاله حاضر با استفاده از برنامه ریزی ریاضی این مساله مدل شده است. به دلیل تعداد بسیار بالای متغیر های 0 و 1 مساله، یک مساله NP-complete است و مدل سازی عادی چندان عملی نخواهد بود. سه تکه (تجزیه) کردن مساله می تواند راه حل مناسبی برای غلبه براین مشکل باشد. در تکه (فاز) اول این مدل تعیین می شود که هر دبیر در چه روزهایی باید در این مدرسه باشد و در فاز دوم تعیین می شود که دبیر در هر یک از این روزهای تعیین شده چه درسی را باید به چه کلاسی بدهد و در فاز سوم تعیین می شود که این دروس تعیین شده در هر روز برای هر کلاس در چه ساعتی باید توسط دبیر مربوط تدریس شود.

امروزه ارزیابی کارایی سازمان ها و دانستن این که سازمانی تا چه اندازه مفید می باشد برای آن سازمان و حتی سهام دارانش بسیار اهمیت دارد. یکی از روش های اندازه گیری کارایی، استفاده از تحلیل پوششی داده ها می باشد. در ارزیابی به روش تحلیل پوششی داده ها هدف افزایش خروجی ها و کاهش ورودی ها و مقایسه بین واحد های تحت بررسی است. در اغلب فرآیندها به همراه تولید خروجی ها، خروجی هایی تولید می شوند که افزایش آن ها نه تنها سودآور نیست، بلکه باعث زیان نیز می شود. به همین خاطر مدل های تحلیل پوششی داده ها می بایست طوری ارایه می شدند که میزان تاثیر این نوع خروجی ها را در کارایی و رتبه بندی با خود داشته باشند. در این مقاله ابتدا مدل شعاعی غیرخطی فار ارایه شده، سپس با استفاده از تبدیلات ریاضی نشان داده شده که می توان آن مدل را به یک مدل با خروجی های غیرقابل کنترل خطی، تبدیل نمود.

اسقاط خودروهای فرسوده از ناوگان حمل و نقل قدمتی 20 ساله در جهان پیدا کرده است. با این وجود نظام های فعلی موجود در جهان، نتوانسته طرفداران محیط زیست را راضی نگه دارد. چرا که اسقاط زود هنگام خودروهای سالم، موجب افزایش آلودگی هوا به علت آلاینده های ناشی از بازیافت خودرو خواهد شد. علاوه بر مشکلات زیست محیطی، مطالعات نشان می دهند که اجرای طرح اسقاط خودروهای فرسوده بدون انجام یک کار کارشناسی، ضررهای بزرگی برای شهروندان به بار می آورد. اهمیت طراحی نظامی برای اسقاط خودروهای فرسوده موجب طراحی نظام های مختلف در جهان شده است. پژوهش حاضر با مروری بر شاخص ترین نظام های اسقاط در جهان، نارسایی های موجود در آنها را بر می شمارد. در این مقاله با توجه به اهداف اسقاط و ن ظرات خبرگان، معیارهای اسقاط خودروهای فرسوده شناسایی شده و با توجه به استانداردهای بین المللی و زیرساخت های موجود در کشور شاخصی برای اندازه گیری هر یک ارایه می شود. هدف نهایی پژوهش ارایه مدلی جامع نگر است، تا با توجه به نیازهای بنیادی اسقاط به توان مشکلات فعلی طرح اسقاط خودروهای فرسوده را مرتفع نمود.

امروزه، از تعاملات اثربخش با تامین کنندگان به عنوان یکی از مهم ترین مسایل در حوزه مدیریت زنجیره تامین و عاملی موثر برای بقا در بازار رقابت یاد می شود. ارزیابی و انتخاب بهترین تامین کنندگان نیاز به تصمیم گیری بر اساس معیارهای مختلفی دارد. هدف این مقاله، ارایه یک رویکرد ترکیبی در این راستا می باشد. در این تحقیق که در شرکت صنایع روشنایی تولید نور انجام شده است، ابتدا مهم ترین شاخص های انتخاب تامین کننده بر اساس مطالعات گذشته و مصاحبه با مدیران شرکت شناسایی شدند. سپس، با بهره گیری از پرسشنامه مقایسه های زوجی شاخص ها و تشکیل ماتریس مقایسات زوجی گروهی با توجه به نظرات مدیران شرکت و بر اساس روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، نرخ ناسازگاری مقایسه ها مورد ارزیابی قرار گرفتند. سپس، با رویکردی نوین، وزن های نسبی شاخص ها در قالب مدل تحلیل پوششی داده ها (DEA)، محاسبه شدند و در نهایت، سه تامین کننده شرکت بر اساس روش شباهت به راه حل ایده آل (TOPSIS) و با توجه به شاخص های تعیین شده، رتبه بندی گردیدند. برای انجام محاسبات و تحلیل خروجی ها از برنامه های نرم افزاری Expert Choice 11، DEAP و Excel 2007 بهره گرفته شده است.

آنالیز نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدید ها، مهم ترین عوامل داخلی و خارجی را که بر آینده سازمان اثر می گذارند، خلاصه می نماید و سازمان را قادر به تدوین استراتژی هایی بر اساس نقاط قوت آن، حذف کردن نقاط ضعف و استفاده از فرصت ها برای رویارویی با تهدیدها می کند. هدف از پژوهش حاضر ارایه مدلی، جهت تدوین استراتژی های تفریحات ورزشی شهرستان نوشهر و سنجش اثربخشی آن با استفاده از رویکردهای تلفیقی سوات و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی و مدل سازی معادلات ساختاری بوده است. در رتبه بندی عوامل درونی و بیرونی از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی استفاده شده. اطلاعات مورد نیاز این پژوهش با استفاده از چهار پرسش نامه محقق ساخته که روایی و پایایی آن ها تعیین شد، جمع آوری گردید. نتایج تحقیق نشان داد نقاط قوت، فرصت، تهدید و ضعف به ترتیب از بیشترین اهمیت در برنامه ریزی استراتژیک و تحلیل محیطی برخوردار بوده اند. در مجموعه نقاط قوت، گسترش روز افزون فرهنگ ورزش همگانی و تفریح های ورزشی در سطح شهرستان، در مجموعه نقاط ضعف کافی نبودن امکانات و تجهیزات در ورزش همگانی، در مجموعه فرصت های محیطی وجود پتانسیل های توریستی در جذب افراد به تفریحات ورزشی و در مجموعه تهدیدها افزایش نرخ بی کاری و اعتیاد، بالاترین اولویت و رتبه را به خود اختصاص داده اند. در میان استراتژی های طرح شده، «توجه ویژه به تقویت انگیزه در بین سرمایه گذاران» از بیش ترین تاثیرگذاری برخوردار بود.

فناوری ریزآرایه یک ابزار تحلیلی کوچک است که به کمک آن می توان بیان ده ها هزار ژن را، به طور همزمان مورد کاوش قرار داد. سوال عمده مورد بحث در ریزآرایه ها، چگونگی انتخاب مارکرهای ژنی می باشد، تشخیص مارکرهای ژنی می تواند تشخیص زودتر، درمان و پیش بینی دقیق تر نتیجه بیماری و متعاقب آن استفاده از درمان های مناسب وکاهش هزینه ها را در پی داشته باشد. با استفاده از نظریه های آماری برای پردازش داده های ریزآرایه، تنهاقادر به شناسایی تعداد معدودی از ژن های با نظم متفاوت در نمونه های تحت بررسی خواهیم بود. به منظور تقویت سیگنال های حاوی اطلاعات مفید بیولوژیکی، اخیرا محققان نظریه بازی توانسته اند روشی را ابداع نمایند که با به کارگیری آن روی داده های بیان ژنی آزمایش ریزآرایه، قادر خواهیم بود گروهی از ژن های با تاثیرگذاری مضاعف در بروز یک اختلال را شناسایی کنیم. در این روش، با استفاده از نظریه بازی های همکارانه، به مدل سازی سهم مشارکت هر یک از ژن های دخیل در بروز یک اختلال که بیان شان دچارتغییر شده است، پرداخته می شود. در این تحقیق، مدل مذکور با ترکیب حلی مفهوم ارزش شیپلی از بازی های همکارانه با قابلیت انتقال سودمندی به همراه مفهوم بوت استرپ آماری، گزینشی از ژن های با تاثیرگذاری مضاعف در بروز یک اختلال مورد بررسی قرار گرفته است. در یک مطالعه موردی، این مدل سازی روی داده های به دست آمده از افراد مبتلا به بیماری اوتیسم اجرا شده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش همخوانی بالایی با نتایج تحقیقات بیولوژیک از خود نشان می دهد.

ایده اصلی ارایه این تحقیق آن است که نقص روش های موجود اولویت بندی را برطرف نموده، با ارایه یک دیدگاه جامع و روشی ساده، به یک اولویت بندی واقع بینانه دست پیدا کند. این روش اولویت بندی، برای تعیین اولویت در هر حوزه و مساله ای که تصمیم گیرنده با چند گزینه روبه روست، قابل استفاده است. در روش ارایه شده، ماتریس جذابیت-توانمندی، ماتریس IPA، تحلیل شکاف و AHP گروهی- فازی با یکدیگر تلفیق می شوند و خروجی در قالب ماتریسی تحت عنوان ماتریس «شکاف موزون- توانمندی» ترسیم می گردد که نشان دهنده اولویت ها در چهار بعد ماتریس هستند. این روش کاربردی در پروژه های مختلفی توسط محقق آزمون شده و مورد استفاده قرار گرفته است. هم چنین نرم افزاری نیز جهت انجام محاسبات و سهولت استفاده از این روش طراحی گردیده. در این روش، به سه پارامتر «اهمیت یا وزن»، «وضع موجود» و «توانمندی بهبود وضع موجود» در هر مساله توجه شده است.

پنبه به علت مصارف گوناگون در دنیای امروز، اهمیت اقتصادی و تجاری زیادی دارد. این محصول یکی از مهم ترین گیاهان روغنی در سطح جهان می باشد و کشت و کار آن در کشور به طور روز افزون افزایش می یابد. با توجه به اینکه این محصول ماده اولیه صنایع نساجی می باشد، کشت آن در سال های اخیر مورد توجه دولت قرار گرفته است. لذا، بررسی کارایی این محصول عامل بسیار مهم و تاثیر گذاری در افزایش تولید و عملکرد آن، بدون نیاز به هزینه اضافی می باشد. در مطالعه حاضر انواع کارایی فنی، تخصیصی، اقتصادی و مقیاس با دو روش استاندارد و اندازه گیری ویژه در دو سطح ثابت و متغیر برای استان های تولید کننده پنبه اندازه گیری شد. داده های مورد نیاز این مطالعه از سالنامه آماری 90-1389 جهاد کشاورزی جمع آوری شد. نتایج حاکی از آن است که متوسط کارایی اقتصادی متغیر نسبت به مقیاس، در دو روش استاندارد و اندازه گیری ویژه به ترتیب برابر با 0.84 و 0.8 درصد می باشد. با استناد به این نتایج استان هایی که با روش استاندارد کارا شناخته شده اند، با روش اندازه گیری ویژه نیز کارا می باشند. اما، برای استان های غیرکارا، مقدار برآورد شده در روش اندازه گیری ویژه نسبت به مقادیر استاندارد کمتر است. در واقع، روش اندازه گیری ویژه در این مورد نتایج دقیق تری را نسبت به روش استاندارد برآورد نمود.

دانشگاه ها نیز مانند هر سازمان دیگری به منظور استفاده بهینه از منابع محدود خود و اثربخشی بیشتر، نیازمند ارزیابی و سنجش عملکرد می باشند. هدف از اجرای تحقیق حاضر، ارزیابی عملکرد واحدها، تعیین واحدهای الگو و مرجع برای واحدهای ناکارا با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها، و رتبه بندی واحدهای کارای دانشگاه های آزاد اسلامی استان مازندران با استفاده از تکنیک آندرسون پیترسون می باشد. بر این اساس، عملکرد 12 واحد دانشگاهی، هر کدام با دو متغیر ورودی (آموزشی و خدماتی) و دو متغیر خروجی (بهره وری آموزشی و پژوهشی) که به صورت موزون محاسبه شده اند مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. یافته های تحقیق نشان داده است که واحدهای بهشهر، سوادکوه، محمودآباد، نور، چالوس و تنکابن به عنوان واحدهای کارا، و واحدهای قائمشهر، نکا، آمل، بابل، نوشهر و رامسر به عنوان واحدهای ناکارا بوده اند. برای واحدهای ناکارا، واحدهای دانشگاهی مرجع و الگو شناسایی شده اند. از نظر کارایی فنی، تمامی واحدهای کارا، از نظر هر دو گروه متغیرهای ورودی و خروجی کارا عمل کرده اند در حالی که واحدهای ناکارای نکاء و نوشهر، علی رغم ناکارایی در کلیت عملکرد، در متغیر خروجی دوم (بهره وری پژوهشی) دارای کارایی نسبی بوده اند. از نظر کارایی مقیاسی، واحدهای قائمشهر، بابل، آمل، تنکابن و رامسر دارای بازده به مقیاس نزولی، واحدهای سوادکوه، محمودآباد، نور و چالوس دارای بازده به مقیاس ثابت، و واحدهای بهشهر، نکاء و نوشهر دارای بازده به مقیاس صعودی بوده اند. در بین واحدهای کارا، واحد نور دارای کارایی قوی، و واحد تنکابن دارای کارایی ضعیف بوده است و دیگر واحدها در حالتی بینابین این ها قرار داشته اند. در پایان مقاله، بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات، و نیز مواردی چند در خصوص ادامه و پیگیری تحقیقات مشابه در آینده ارایه شده اند.

در ادبیات تحلیل پوششی داده ها (DEA)، مدل های مختلفی جهت ارزیابی عملکرد واحدهای تصمیم گیری با داده های منفی مطرح شده است. مدل اصلاح شده کراندار (BAM) از خانواده مدل های جمعی توسط کوپر و همکاران (2011) معرفی شد. این مدل در تمامی انواع بازده به مقیاس قابل اجراست و اندازه کارایی با خواص مطلوب ارایه می دهد. در این مقاله ویژگی های این مدل را در حضور داده های منفی بررسی نموده، ارتباط ساختاری آن را با مدل های دیگر این زمینه نظیر RDM و MSBM نشان می دهیم. سپس نتایج هر سه مدل را در ارزیابی یک سیستم بانکداری شامل داده های منفی ارایه خواهیم داد.

بی شک محدودیت منابع و امکانات تولید از زمان های گذشته تا عصرکنونی که عصر اطلاعات فرامدرن و توسعه چشمگیر علم و فن است همواره مطرح بوده و در آینده نیز با شدت فزونی تری خود را بر شرایط اقتصادی تحمیل خواهد کرد. هر سازمانی برای اعمال مدیریت صحیح می تواند از الگوهای علمی ارزیابی عملکرد بهره گیرد.یکی از ابزارهای کارامد که این مهم را محقق ساخته تحلیل پوششی داده ها می باشد. در این مقاله، مرکز آزمایشگاه های کالیبراسیون شرکت هواپیماسازی ایران (هسا) به عنوان یک مورد مطالعاتی در نظرگرفته شده و با استفاده از روش تحلیل پوششی داده ها، تراکم ورودی ارزیابی و محاسبه می گردد. بدین منظور تعداد 3 ورودی و 2 خروجی در نظر گرفته شده است. ضمنا قلمرو پژوهش 10 آزمایشگاه تحت ارزیابی به عنوان DMU می باشد و عملکرد آن ها در سال های 1386، 1387، 1388، 1389 و نیمه نخست سال 1390 مدنظر است، روند کار به صورت جداگانه برای هر سال انجام می گیرد. بنابراین روش تحقیق به صورت گام به گام تشریح می گردد و در انتها بعد از ارایه نتایج و یافته های تحقیق، و بحث و بررسی پیرامون آن ها، پیشنهاداتی نیز مطرح خواهد شد. به طور خلاصه نتایج حاکی است که برخی از آزمایشگاه ها با میزانی ورودی مازاد مواجه هستند و بایستی این میزان از ورودی ها را بکاهند تا بهبود عملکرد حاصل گردد.