پژوهش های اعتقادی کلامی (علوم اسلامی)
سال:1391 | دوره:2 | شماره:6 |تعداد مقالات:7

زیربنای همه جهت گیری های انسان در زندگی عقاید و باورهای اوست. بنابراین، عقیده بالاترین نقش را در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد. در سراسر ادوار، شعر یکی از دو رسانه قدرتمند و اثرگزار در افکار عمومی بوده است که این اثر گفتاری به عنوان یک اثر هنری ماندگار، حائز اهمیت است، چه در عصر جاهلیت و چه در عصر صدر اسلام شعر در همه موارد کاربرد داشته است. شعر عرب از دوره جاهلیت تا پایان اموی ها، سیر خود را به طور تقریبا یکنواخت طی و بنا به گردش روزگار دچار تغیر و تحول اندکی می شد. لکن با آغاز خلافت عباسی ها، تحولی چشمگیر در شعر، ادب و حتی فرهنگ عرب پدید آمد که بیشترین مظهر و جلوه گاه این تحول در موضوعات کلامی بود. این مقاله با مقایسه آرا کلامی: امامیه، اشاعره و معتزله، میزان و ابعاد تاثیرگذاری اندیشه جبرگرایی در شعر عربی مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین بررسی این مساله که شاعرانی چون بشار بن برد، ابوالعتاهیه، حمیری... که تا حدی توانسته اند با التزام مفاهیم کلامی از مضامین شعری به درآیند اشاره شده و به اشعار ابوالعتاهیه، کمیت که خود از نام آوران بوده و در اشعارشان به اثبات معتقدات کلامی پرداخته اند، اشاره رفته است.

در روایات، از منابع علم امام نوشتاری بنام مصحف فاطمه علیه السلام دانسته شده، که گاه از آن به کتاب نیز تعبیر گردیده است. نگاشته پیش رو با روش کتابخانه ای و رویکردی توصیفی و تحلیلی و با نگاهی کلامی در صدد بررسی چیستی و ویژگی های مصحف فاطمه علیه السلام و پاسخ به پرسش هایی است که ابهام را از آن پیراسته می کند. از مجموعه مطالب مطرح شده در رابطه با این موضوع بدست می آید که، سبب تحقق چنین امری، دلداری حضرت فاطمه پس از رحلت پیامبر صلی اله علیه و اله و سلم و در حقیقت تجلی روح قدسی حضرت می باشد. اطلاق مصحف بر نوشتار مذکور به معنای بیان محتوای آن نیست، چرا که طبق تصریح روایات این نوشتار مشتمل بر قرآن نمی باشد. نگارنده مصحف، امیرالمومنین علیه السلام و املا کننده آن جبرئیل بیان گردیده است و محتوای مصحف اخبار و حوادثی گوناگون است.

این پژوهش با هدف بررسی تحکیم و تقویت هویت دینی دانش آموزان دوره متوسطه شهر اسلامشهر در سال 1390 صورت گرفت. جامعه آماری دانش آموزان دختر و پسر دوره متوسطه شهر اسلامشهر بودند که تعداد آنها 21.824 نفر بود. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته با مقیاس پنج گزینه ای لیکرت بود. پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ، 0.81 بدست آمد، همین طور از روایی محتوا به منظور آزمون روایی پرسشنامه ها استفاده شد که بدین منظور پرسشنامه مورد تایید اساتید مربوطه و متخصصین حوزه دینی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که سطح سواد والدین با تحکیم و تقویت هویت دینی دانش آموزان رابطه معنی داری دارد، همچنین آزمون فرضیه ها با 99 درصد اطمینان نشان داد که هر 9 عامل پرسش های بنیادین، جهت بخشیدن به زندگی، رویکرد مثبت به آینده، وحدت اعتقادی، ویژگی های تمدنی، تقویت و پذیرش اجتماعی، توجه به منزلت، معنا بخشیدن به جهان و مقاومت در برابر مصائب، در تقویت و تحکیم هویت دینی دانش آموزان تاثیر دارد. درضمن جهت تعیین اولویت اثر گذاری هر یک از عوامل تقویت و تحکیم هویت دینی دانش آموزان از آزمون فریدمن استفاده گردید که نتایج آن نشان داد میزان اثرگذاری هر یک از عوامل بر تقویت و تحکیم دینی دانش آموزان یکسان نیست بطوری که پرسش های بنیادین بالاترین تاثیر و ویژگی های تمدنی دارای کمترین تاثیر می باشد.

متکلمان، اعجاز را به عنوان پشتوانه درستی دعوت پیامبران بر دو گونه «فعلی و قولی» دانسته اند. اعجاز قولی که برجسته ترین مصداق آن قرآن کریم است، به دو ویژگی ممتاز است. یکی از آن دو حکمت، که ناظر بر محتوی و دیگری بلاغت است که مشعر بر اسلوب و صورت است. این مقاله با عنوان «اعجاز در هیات ایجاز در قرآن کریم» کارکرد ایجاز را در سر سلسله اعجاز قولی یعنی قرآن کریم به کاوش نهاده است. نگارندگان در این مقاله پس از تبیین فلسفه ایجاز در آیات قرآن کریم و مفهوم شناسی آن، شواهد ایجاز را با استمداد از قواعد بلاغی مورد تحلیل قرار داده اند. بررسی ها حاکی از آن است که آیات مکی صبغه ایجازی دارد و فراوانی ایجاز قصر نیز در سراسر قرآن کریم بیشتر از ایجاز حذف می باشد.

بدون شک، کرامت انسان از آموزه های مورد توجه ادیان و علمای حقوق بشر است. در مکتب اسلام نیز بر اساس آیات قرآن و احادیث اسلامی، کرامت ذاتی بشر مورد توجه و توصیه است. آنچه از قرآن فهمیده می شود یکسان دیدن حقیقت انسان است. در شرایط کنونی و مواجهه جهان اسلام با مکاتب حقوق بشری غرب، طرح حقوق ذاتی انسان از دیدگاه اسلام، حائز اهمیت و مورد انتظار است، در این مقاله با بهره گیری از آیه 70 سوره اسرا، کرامت و ارزش ذاتی انسان، به عنوان صفت عام انسانی مطرح گردیده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از شیوه و منابع کتابخانه ای می باشد.

به دلیل بشری بودن محتوا و لفظ کتاب مقدس و در نتیجه عجز آن از پاسخ گویی به نیازهای فکری و روحی بشر، بسیاری از متفکران غربی، به رغم تلقی های متفاوت از تجربه دینی آن را همسان و هم وزن با تجربه دینی دانسته اند. این سخن به دلایل فراوان نمی تواند در مورد وحی اسلامی منطبق بر حقیقت باشد. هرچند مساوی دانستن وحی با تجربه بشری اشکالات فراوانی دارد. در این گفتار ضمن تشریح تعابیر و نظریات گوناگون مطرح شده پیرامون تجربه دینی، آنها را نقد و بررسی کرده و نظر برگزیده خود را ترسیم نموده ایم. همچنین با تبیین تجربه انبیا و تفاوت آن با تجربه دیگر انسان ها به معرفی وحی و حقیقت آن پرداخته و در آخر تفاوت وحی را با تجربه دینی مورد توجه و مداقه قرار داده ایم.

توحید اساس باورهای فرد و هسته مرکزی جهان بینی انسان را تشکیل می دهد و از این جهت مهم ترین مولفه در هندسه معرفتی و شخص تلقی می گردد. بر همین مبنا اولین، مهم ترین و سرلوحه دعوت همه پیام آوران الهی همین بوده است. این اهمیت و حساسیت، موجب شده است تا مبانی، مولفه ها و چارچوب چنین اعتقادی در معرض رصد دائمی مکاتب، گروه های علمی و فرقه های مختلف قرار گرفته است. اینکه چه اعمال و رفتارهایی، انسان موحد را از توحید به شرک می برد و چگونه باید عمل نمود تا توحید دچار تزلزل نشود. از جمله مسائلی که در این زمینه دارای حساسیت بوده و بسیار مورد توجه قرار گرفته است، مساله توسل می باشد، اینکه توسل چه هنگام شرک آلود شده و در چه هیاتی با توحید منافات نداشته بلکه تقویت باورهای توحیدگرا و خداپرستی است. معنای توحید و حقیقت آن و چیستی و چگونگی توسل و تبیین مرز این دو و هماهنگی رفتارهای توسل گونه با تعالیم قرآنی و روایی، مساله ای است که مقاله حاضر با شیوه کتابخانه ای و روشی توصیفی تحلیلی با بهره گیری از منابع و ابزار کتابخانه ای به آن پرداخته و به ابهامات و سوالات اساسی و مهمی در این خصوص پاسخ گفته است.