پژوهش در علوم زراعی
سال:1389 | دوره:2 | شماره:8 |تعداد مقالات:9

به منظور ارزیابی خصوصیات رویشی، عملکرد، اجزای عملکرد و مقدار روغن 12 ژنوتیپ کرچک در شرایط اقلیمی استان آذربایجان شرقی آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار طی سال زراعی 1387-1386 در هادیشهر شهرستان جلفا اجرا و صفات تعداد دانه در خوشه اصلی و خوشه های فرعی درجه یک، وزن دانه خوشه اصلی و خوشه های فرعی درجه یک، درصد و میزان عملکرد روغن، وزن صد دانه در خوشه اصلی و خوشه های فرعی درجه یک، عملکرد دانه، بیولوژیک و شاخص برداشت دانه اندازه گیری شدند. نتایج حاصله نشان دادند که ژنوتیپ ها از نظر عملکرد دانه، روغن و اکثر صفات اندازه گیری شده از لحاظ آماری اختلاف معنی داری با همدیگر دارند و تنوع ژنتیکی میان آنها قابل مشاهده است. ژنوتیپ آشتیان 1 در اکثر صفات، به جز وزن صد دانه در خوشه اصلی و خوشه های فرعی درجه یک، درصد روغن و شاخص برداشت، نسبت به سایر ژنوتیپ ها به طور معنی داری بالاتر بود. از نظر درصد روغن، ژنوتیپ های شهرضا 1 و آشتیان 2 به ترتیب با 52.88 و 52.48 بالاترین مقدار را به خود اختصاص دادند. به دلیل پایین بودن عملکرد دانه در ژنوتیپ شهرضا 1، عملکرد روغن نیز پایین بود. ولی، در ژنوتیپ آشتیان 2 درصد بالای روغن، عملکرد پایین تر دانه را جبران و این ژنوتیپ نیز مانند ژنوتیپ آشتیان 1 در عملکرد روغن نسبت به سایر ژنوتیپ ها برتری داشت. با توجه به نتایج به دست آمده در این آزمایش چنین به نظر می رسد می توان ژنوتیپ های آشتیان 1، آشتیان 2 و شهرضا 2 را جهت کشت در منطقه مورد آزمایش و مناطق مشابه توصیه نمود.

با توجه به اهمیت محصول آفتابگردان در زمینه تولید آجیل و روغن، در این پژوهش سعی گردید تا با تعیین تابع تولید مرزی میزان کارایی تکنیکی آفتابگردان کاران منطقه خوی محاسبه شود. برای این منظور از روش برنامه ریزی خطی تیمر استفاده شد. این مطالعه مبتنی بر یک تحقیق میدانی با استفاده از داده های مقطعی سال 1387می باشد. نتایج مطالعه نشان می دهد که میانگین کارایی فنی آفتابگردان کاران منطقه خوی در حدود 53 درصد است. این میزان کارایی تکنیکی نشان دهنده اتلاف 47 درصدی در استفاده از نهاده های تولید برای کشت آفتابگردان در منطقه خوی است. در ادامه مقاله، پدیده های آموزش و ترویج کشاورزی از مهم ترین عوامل اجتماعی موثر در کاهش درجه ناکارایی تکنیکی آفتابگردان کاران شهرستان خوی شناسایی و تشخیص داده شد. در نهایت با توجه به نتایج مطالعه پیشنهاد گردید که دولت هزینه های خود را در زمینه آموزش و تحصیلات آفتابگردان کاران افزایش دهد تا از این راه ناکارایی تکنیکی (فنی) کاهش یابد.

به منظور مطالعه اثر تنش خشکی بر مراحل رشد گندم دوروم، تحقیقی به صورت آزمایش کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1386 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز اجرا شد. فاکتور اصلی مراحل تنش در پنج سطح :a0) بدون تنش، :a1 تنش در مرحله پنجه زنی، :a2 تنش در مرحله ساقه روی، :a3 تنش در مرحله گلدهی و :a4 تنش در مرحله دانه بندی) و فاکتور فرعی شامل 8 لاین گندم دوروم بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تنش خشکی روی کلیه صفات اثر معنی دار داشت. همچنین معنی دار بودن اثر متقابل لاین×مرحله تنش خشکی برای اکثر صفات به جز بیوماس نشان دهنده رفتار متفاوت لاین ها در مراحل مختلف تنش از نظر آن صفات بود. برآورد همبستگی بین صفات مورد مطالعه نشان داد که صفت عملکرد دانه با شاخص برداشت همبستگی مثبت و معنی دار داشت. از شاخص های مقاومت به خشکی محاسبه شده در این پژوهش STI و GMP مناسب ترین شاخص ها شناخته شدند و بر اساس این شاخص ها لاین های 1 و 2 پرمحصول ترین و متحمل ترین لاین ها نسبت به تنش خشکی بودند.

این تحقیق به منظور بررسی اثرات تنش کم آبیاری ومقادیر مصرف عناصر نیتروژن و پتاسیم بر عملکرد سورگوم علوفه ای رقم اسپیدفید (Sorghum bicolor L. Moench) در کشت دوم برای برداشت سیلویی طی سال زراعی 1388 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی خوی انجام گرفت. آزمایش به صورت اسپیلت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار پیاده گردید. تیمار های آزمایشی عبارت بودند از: سطوح تنش رطوبتی در سه سطح (I1=70)،(I2=105)، (I3=140) میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A به عنوان فاکتور اصلی و فاکتور فرعی شامل مصرف نیتروژن در سه سطح N1،N2 ، N3 به ترتیب در مقادیر 300، 400، 500 کیلوگرم در هکتار از منبع اوره و پتاسیم در سه سطح K1، K2، K3 به ترتیب در مقادیر 0، 150 و 300 کیلوگرم در هکتار از منبع سولفات پتاسیم بود، محلول پاشی اوره نیز به میزان 33 کیلوگرم در هکتار در مرحله آبستنی گیاه مصرف گردید. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، قطر ساقه، تعداد برگ، تعداد پنجه، نسبت برگ به ساقه، عملکرد علوفه تر، عملکرد بیولوژیک، وزن خشک خوشه، محتوای آب نسبی برگ (RWC) و میزان سبزینگی بودند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان دادند که ارتفاع بوته، عملکرد علوفه تر و بیولوژیک، مقدار آب نسبی برگ و میزان سبزینگی تحت تاثیر تنش رطوبتی قرار گرفتند اما در مورد صفات دیگر اختلاف معنی داری مشاهده نشد، همچنین کاربرد مقادیر کودی باعث افزایش ارتفاع گیاه، قطر ساقه، تعداد پنجه، عملکرد علوفه تر و بیولوژیک، عملکرد خوشه و میزان سبزینگی گردید طوری که مصرف کود نیتروژن و پتاسیم به ترتیب در مقادیر 500 و 300 کیلوگرم در هکتار باعث افزایش صفات مذکور شد. بنابراین در شرایط تنش رطوبتی مصرف پتاسیم می تواند در افزایش عملکرد گیاه موثر واقع گردد.

برای بررسی اثر سطوح نیتروژن و نسبت های کاشت بر عملکرد کشت مخلوط ذرت و آفتابگردان، آزمایشی به صورت کرت های یک بار خرد شده، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر در سال 1384 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل مقادیر مختلف نیتروژن (50، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار از منبع اوره) به عنوان کرت‏های اصلی و نسبت های اختلاط ذرت و آفتابگردان به عنوان کرت های فرعی در نظر گرفته شدند. نسبت های اختلاط شامل S1 (100 درصد آفتابگردان)، S2 (25 درصد ذرت و 75 درصد آفتابگردان)، S3 (50 درصد ذرت و 50 درصد آفتابگردان)، S4 (75 درصد ذرت و 25 درصد آفتابگردان) و S5 (100 درصد ذرت) بودند. نتایج نشان داد که عملکرد دانه آفتابگردان، عملکرد دانه ذرت، مجموع عملکرد دو گیاه، وزن هزاردانه و درصد روغن دانه آفتابگردان به طور معنی داری تحت تاثیر سطوح مختلف نیتروژن و نسبت های اختلاط قرار گرفتند. اما وزن هزاردانه ذرت و تعداد دانه در بلال معنی دار نگردید. بیشترین عملکرد دانه برای آفتابگردان و ذرت به ترتیب به ترکیب های تیماری N2S1 و N3S5 با 462 و 1319 گرم در متر مربع اختصاص داشت. بیشترین و کمترین شاخص نسبت برابری زمین (LER) به ترتیب مربوط به ترکیب تیماری N2S2 و N3S4 به میزان 1.85 و 1.08 بود. علاوه بر این ضریب نسبی تراکم (K) مشخص نمود که کمترین و بیشترین مقدار این شاخص به ترکیب تیماری N3S4 و N3S2 به ترتیب به میزان 0.2 و 7.2 تعلق داشت.

به منظور بررسی برخی از تغییرات فیزیولوژیک، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز به اجرا در آمد. فاکتور اول دو سطح آبیاری (آبیاری نرمال و تنش خشکی) و فاکتور دوم شامل سه ژنوتیپ لوبیا سفید (دانشکده، شکوفا و G11867) بود، که بر اساس شاخص های مورفولوژیک به ترتیب به عنوان حساس، نیمه متحمل و متحمل دسته بندی شده بودند. در مرحله 50 درصد گل دهی نمونه برداری انجام شد و میزان قندهای محلول، محتوای پرولین و عناصر سدیم و پتاسیم اندازه گیری گردید. نتایج آزمایش نشان داد که غلظت قندهای محلول، محتوای پرولین و یون پتاسیم در اثر تنش خشکی افزایش و یون سدیم کاهش یافت. ژنوتیپ متحمل G11867 بیشترین میزان قندهای محلول و یون سدیم را دارا بود. ژنوتیپ حساس دانشکده از بیشترین میزان یون پتاسیم و پرولین برخوردار بود. نتایج آزمایش نشان داد که تجمع بیشتر پتاسیم و محتوای پرولین لوبیا در شرایط خشکی می تواند یک سازگاری برای تحمل به خشکی باشد که به بقا و تولید در شرایط خشکی کمک می کند.

به منظور مطالعه برخی صفات رویشی، عملکرد و اجزای عملکرد ژنوتیپ های مختلف گندم تحت شرایط عادی و تنش کمبود آب بعد از مرحله گلدهی این آزمایش در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل در سال زراعی 88-87 اجرا گردید. ده ژنوتیپ گندم تهیه شده از مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل دارای تیپ رشد زمستانه و بینابین در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. در هر دو شرایط آزمایشی ژنوتیپ های مورد مطالعه گندم از نظر تعداد دانه در سنبله تفاوت آماری معنی داری داشتند و ژنوتیپ های شماره 6 و 10 بیشترین مقدار از این صفت را داشتند (به ترتیب 42.2 و 42.6). وزن هزار دانه به طور معنی داری تحت شرایط تنش رطوبتی کاهش نشان داد. همچنین مقدار آن در بین ژنوتیپ ها تفاوت معنی دار داشت. بالاترین و پایین ترین عملکرد دانه (6093.3 و 4819.4 کیلوگرم در هکتار) به ترتیب در شرایط عادی و تنش رطوبتی به دست آمد. از لحاظ عملکرد دانه، ژنوتیپ هایی که دارای تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه بالاتری در شرایط های مختلف آزمایشی بودند، عملکرد بالاتری داشتند.

به منظور بررسی اثرات تاریخ های مختلف کاشت بر عملکرد، اجزای عملکرد و برخی صفات زراعی ارقام سویا، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل در سال 1388 به مرحله اجرا درآمد. در این آزمایش فاکتور اول تاریخ کاشت، در چهار سطح (6، 15، 25 خرداد و 5 تیر) و فاکتور دوم شامل رقم ویلیامز و لاین L17 بود. نتایج آزمایش نشان داد که بین ارقام مورد ارزیابی از نظر کلیه صفات اختلاف معنی داری وجود ندارد، این در حالی است که بین تاریخ های مختلف کاشت از نظر کلیه صفات مورد مطالعه به جز تعداد دانه در هر غلاف اختلاف معنی داری وجود داشت. همچنین اثر متقابل تاریخ کاشت با رقم برای همه صفات مورد مطالعه معنی دار نبود. تاریخ های کاشت 6 و 15 خرداد از نظر صفات ارتفاع بوته، عملکرد زیستی، درصد روغن (18.5 و 15.98) و وزن صددانه (13.5 و 12.36 گرم) در یک گروه قرار گرفتند. همچنین صفات مذکور در تاریخ های کاشت بیان شده بیشترین مقادیر را دارا بودند. از نظر عملکرد نهایی (2227 کیلو گرم در هکتار)، تعداد گره در بوته و تعداد غلاف در بوته تاریخ کاشت 6 خرداد بالاترین مقدار را دارا بود. نتایج به دست آمده نشان می دهد در منطقه اردبیل با تاخیر در کاشت سویا به دلیل برخورد با شرایط نامناسب، گیاه به پتانسیل بالقوه خود نمی رسد و عملکرد کاهش می یابد. از این رو تاریخ کاشت 6 خرداد برای کاشت سویا در اقلیم سردسیر اردبیل مناسب تر است.