علوم سیاسی
سال:1390 | دوره:- | شماره:15 |تعداد مقالات:9

این که آثار ارسطو و یا یک اثر از ارسطو را چگونه و به چه شیوه ای بخوانیم همواره جزء نکات غامضی بوده است که مورد توجه مفسرین و شارحین جدی ارسطو قرار داشته است. در این رابطه اختلاف نظرات و شباهت های زیادی نیز قابل رویت و بررسی می باشند. این مجادلات هم شامل پرسش های پایه ای و بنیادی می گردد و هم متدولوژیک و کاربردی. پرسش هایی از این نوع که آیا می توان از وجود روش و یا روش های مطالعاتی خاص در آثار ارسطو صحبت به میان آورد، اگر می توان، آیا روش واحدی توسط ارسطو به کار گرفته شده است و یا این که روش های متعدد قابل ردگیری است؟ اگر روش ها متعدند آیا این تعدد روش ها به تعدد مباحث و حوزه ها مرتبطند یا خیر؟ آیا ارسطو یک روش را در حوزه های مطالعاتی مختلف به کار برده است یا خیر؟ بالاخره این که اگر روش یا روش هایی توسط ارسطو و در مطالعات وی به کار گرفته شده است، این روش ها کدام ها هستند؟ آیا ارسطو خود به این روش ها اذعان دارد یا باید از لابه لای متون سبک کاری وی استنباط شوند.این ها و دیگر پرسش های مشابه، مجادلاتی هستند که در بین شارحین و مفسرین ارسطو وجود دارند. این مقاله دارای این مدعاست که دو روش شاخص و قابل تشخیص در سبک و روش مطالعاتی ارسطو، تحقیق تجربی و دیالکتیک می باشد. که اولی مستقیما با نمودهای ادراکی (نمونه های قابل مشاهده) و دومی مرتبط با عقاید عامه هستند. هر چند که امکان جداسازی و تفکیک کامل این دو از یکدیگر وجود ندارد و گاهی اوقات این دو با یکدیگر هم پوشانی برقرار کرده یا به جای یکدیگر می نشینند و یا هم ترازی برقرار می کنند. در این مقاله در صدد هستیم تا با ابتناء به مطالعات نظری و کتاب سیاست ارسطو چگونگی به کارگیری دو روش تحقیق تجربی و نمودهای ادراکی و دیالکتیک و عقاید عامه را به بحث بگیریم و کتاب سیاست را با ابتناء به روش های مذکور بازخوانی کنیم.

طی قرن بیستم نقش دولت در فرآیند توسعه بسیار چشمگیر و تعیین کننده بوده، طوری که بخشی از کشورهای جهان سوم با سیاستگذاری های دولت و نهادهای رسمی توانستند به رشد، رفاه و توسعه دست یابند. بدیهی است هر نوع نظام سیاسی با هر ویژگی ای نمی تواند عهده دار چنین مسوولیتی شود و دولت ها باید دارای اندیشه ها، ساختارها و نهادهای خاصی باشند تا زمینه را برای تحقق توسعه فراهم نمایند. در مقاله حاضر ضمن بررسی عمده ترین ویژگی های دولت های توسعه گرا، یک مورد موفق توسعه یعنی کره جنوبی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

مدت های مدیدی علوم سیاسی در چنبره فلسفه و اخلاق قرار گرفته بود. نصایح به زمامداران و حکام سیاسی شاه بیت آن بود و دایره علم سیاست محدود به توجیه قدرت سیاسی حکام می شد. به دنبال تحولات ژرف در حوزه علوم طبیعی، اقتباس از این علوم به علوم اجتماعی از جمله سیاست نیز سرایت کرد. اثبات گرائی ارتدکس اوج چنین روندی بود که به کلی هر آنچه را به مشاهده، اندازه و مهندسی و کنترل در نمی آمد طرد و حذف می کرد. هر دو در یک افراط فروغلتیده بودند. مطلق اندیشی وجه مشترک یکتانگری فلسفی و یکسان نگری اثبات گرایی بود. این مقاله فارغ از هر گونه جزم اندیشی، پهنه ای از رویدادهای سیاسی را مورد کنکاش قرار می دهد که با دانش پشتیبان آمار و ریاضی قابلیت پیش بینی دارند، ضمن اینکه بر این باور است که عرصه های دیگری از سیاست قابلیت پیش بینی را ندارند. بنابراین «پیش بینی مشروط»، مفهومی است که در عرصه علوم سیاسی معنای بیشتری را به ذهن متبادر می سازد. احتمالی بودن پیش بینی، قرار دادن آن در چارچوب شروط و میزان پیش بینی پذیری است. این چارچوب را با کمک گرفتن از آزمون های آماری از جمله رگرسیون، تحلیل مسیر و سری های زمانی می توان انجام داد. پیوند میان علوم سیاسی و ریاضی راهگشای مدل سازی ریاضی، سناریوسازی، تحلیل های استراتژیک از جمله مدل SWOT و... خواهد بود. در این مقاله با اتکا به مدل تحلیلی سریهای زمانی دامنه و ماهیت پیش بینی در علوم سیاسی را مورد بررسی قرار می دهیم. هدف اصلی پژوهش حاضر مطالعه ارتباط میان رشته ای علوم سیاسی با آمار و احتمالات در چارچوب آینده پژوهی است. بنابراین ضمن معرفی سری های زمانی و الگوی تحلیلی آن چارچوب روش شناختی نیز معرفی می گردند. برای تحلیل داده های پژوهش آمیزه ای از آمارهای توصیفی و استنباطی با تاکید بر سری های زمانی مورد استفاده قرار گرفته اند. نتایج پژوهش نشان داد که الگوی سریهای زمانی حلقه ارتباطی گذشته و آینده هستند، با کمک گرفتن از تناوب یا توالی حوادثی که در گذشته رخ داده اند، آینده را در چارچوب شرایطی مشروط می توان پیش بینی کرد. مولفه های سریهای زمانی روند یعنی تغییر مستمر در دوره نسبتا طولانی، چرخه مشتمل بر تغییرات مثبت یا منفی ادواری، تغییرات فصلی یا مقطعی در فواصل نسبتا کوتاه و اتفاقی تر، تصادفی یا جزء نامنظم و آثار باقیمانده یک رویداد هستند که به شکل زیر آورده شده اند: Yt = T + C + S + R این عناصر پیش بینی پذیری رویدادهای سیاسی را فراهم می سازند به عبارتی رویدادهای به شرطی قابلیت پیش بینی را دارند که در چارجوبه ای از روند، چرخه تغییرات فصلی و تصادفی قرار بگیرند. بنابراین «پیش بینی مشروط» مفهومی است که با بخشی از رویدادهای سیاسی سازگارتر است.

هدف، برررسی «گستره عمومی» و کارکرد فعال اجتماعی آن از دیدگاه هابرماس و ارتباط آن با ساختار قدرت است. تلاش ما بر این امر استوار است تا پیوند میان شکل گیری فضای عمومی و تاثیر آن بر دموکراتیک ساختن ساختار قدرت به مثابه حلقه های تکمیل کننده تاکید کنیم و نشان دهیم که چگونه در اثر بزرگی مانند دگرگونی ساختاری در گستره همگانی او کوشیده است تا نظریه گفتمانی حاکم بر حوزه عمومی را تشریح کند.هابرماس در تحول ساختاری حوزه عمومی به طور همزمان چند هدف را پیگیری کرده است.الف) یکی از مهمترین اهداف وی نقد جامعه سرمایه داری و آشکار نمودن منازعات و تنش های داخلی چنین جامعه ای است به نظر می رسد نقد جامعه سرمایه داری از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا این نقد به مثابه ظهور و افول حوزه عمومی تلقی می شود.ب) دومین هدف وی، بازسازی نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت است.هابرماس در تلاش برای یافتن یک راه امید گشوده به روی آینده، به نقد عقلانیت ابزاری و بازسازی عقلانیت مفاهمه ای روی آورد. به نظر وی، راه آینده معطوف به گسترش عقلانیت ارتباطی مبتنی بر گفتمان، اخلاق گفتمانی و همچنین وضعیت کلامی آرمانی است. به لحاظ ساختاری و جامعه شناسی، هابرماس عقلانیت ارتباطی را در شبکه ای از روابط خاص با عنوان حوزه عمومی جستجو می کند. بنابراین حوزه عمومی به مثابه عنصری اساسی و ساختاری وارد نظریه انتقادی تکمیلی هابرماس می شود.ج) سومین هدف وی، فائق آمدن بر چالش های نظری مارکسیسم است. وی تلاش کرد تا نظریه مارکسیستی را در قالب غیرارتدوکسی، به ویژه با تاکید بر عقلانیت ارتباطی بازسازی نماید. از نظر وی راه برون رفت از بحران نظری مارکسیسم، تعریف حدیدی از عقلانیت و بر همین مبنا بازسازی فضاهای عمومی و حوزه های عمومی است. به نظر هابرماس انسان با سه شیوه خاص از همگرایی در جامعه مواجه است: گفتمان عمومی، قدرت دولتی و اقتصاد بازاری. لیکن قدرت و پول شیوه های غیرگفتمانی همکاری و هماهنگی هستند، آنها همواره گرایش به سلطه و شیء گشتگی دارند. تنها حوزه گفتمانی که مدرنیته می تواند در آنجا دوباره جان بگیرد و زنده شود، حوزه گفتمانی فضای عمومی است.د) چهارمین هدف هابرماس که در اینجا از نظر ما بسیار اساسی است بازسازی نظریه ساختار قدرت است.نظریه بازسازی ساختار قدرت در اندیشه هابرماس را باید در گستره وسیعتر اندیشه های وی درخصوص عقلانیت و مدرنیته جست وجو کرد. برای این منظور وی ایده پردازش دموکراسی گفتمانی را پیشنهاد می کند. وی حوزه عمومی را به مثابه مکان اصلی برای بروز و ظهور عمل دموکراسی تعریف می کند. در حوزه عمومی آنچه مهم است، روند و فرایند گفت وگو است. پیامد و نتیجه آن مهم نیست بلکه مهم این است که روند و فرایند گفتمان یا گفت وگو و عقلانیت حاکم بر آن دموکراتیک باشد.

نویسندگان این مقاله با نگرشی سازه انگارانه به تحلیل و مقایسه چگونگی شکل گیری دولت - ملت در دوران حکومت پهلوی و نیز جمهوری اسلامی ایران پرداخته و به دنبال پاسخ گویی به این سوال بوده اند که آیا با وقوع انقلاب اسلامی نگرش به دولت ملی به کلی دگرگون گردید یا اینکه جمهوری اسلامی نیز روند ناتمام دولت - ملت سازی در عصر پهلوی را ادامه داده و آن را کامل تر نموده است؟ ایده محوری این مقاله این است که جمهوری اسلامی هر چند به لحاظ هویتی، ارزشی و هنجاری تفاوتهای بسیاری با حکومت پهلوی دارد اما روند دولت - ملت سازی را که بطور رسمی از زمان پهلوی اول آغاز شده بود، به سبک خود و مطابق با هنجارهایش ادامه داد. نکته آنجاست که با توجه به نقاط قوت و ضعف حکومت پهلوی و جمهوری اسلامی در فرایند دولت - ملت سازی نمی توان از پیشرفتهای چشمگیر جمهوری اسلامی در این مسیر سخن گفت.

تحقیق حاضر با رویکرد بین رشته ای در دو حوزه بازاریابی و سیاست انجام پذیرفته است در این خصوص متغیرهای مستقل تحقیق از استراتژیهای تعیین بازار هدف استخراج و شامل استراتژیهای یکسان، تمرکز، تمایز و مرسوم بوده است. متغیر وابسته نیز پیروزی مبارزات انتخاباتی سازمان ها و احزاب سیاسی است که کاملا از حوزه سیاست استخراج گردیده اند. رویکرد پژوهش کمی و از حیث اجرای تحقیق تلفیقی از دو روش توصیفی و اکتشافی با هدف کاربردی انتخاب گردیده است و از دو تکنیک پرسشنامه و مصاحبه تواما استفاده شده و جامعه آماری نیز از خبرگان سیاسی در کشور بودند که با روش نمونه گیری غیراحتمالی، قضاوتی 69 نفر انتخاب شدند. همچنین از روش های رگرسیون خطی، آزمون همبستگی پیرسون و آماره t در جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات استفاده شد و نتایج و یافته های تحقیق نشان داد که مردم (مخاطبین و رای دهندگان) بیشتر به استراتژی تمایز و مرسوم توجه دارند و با این دو استراتژی احزاب و سازمان های سیاسی می توانند موفقیت خود را در مبارزات انتخاباتی بیشتر تضمین کنند.

روابط و ایجاد توسعه سیاسی میان جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپا از بدو پیروزی انقلاب تا به امروز و در گفتمان های مستقر در سیاست خارجی؛ دارای فراز و فرودهای مهمی بوده است. به طوری که ایجاد توسعه سیاسی در بازه های زمانی مختلف با مشکل مواجه گردیده است. به کارگیری سیاست تنش زدایی در گفتمان توسعه طلبانه سیاست محور، در احیای روابط دوستانه جمهوری اسلامی ایران با کشورهای اروپایی نقش عمده ای داشته است و در طرف مقابل کشورهای اروپایی گفتگوی انتقادی با ایران را به گفت وگوی سازنده تبدیل کرده اند. در این راستا به دنبال دوره ای از آرامش و ثبات حداقلی در دوره های پیشین، با شناورسازی گفتمان های عدالت محور، توجه به ملت های جهان، تشکیل جبهه ضدامپریالیستی و از طرفی رودررو شدن با اتحادیه در عرصه هایی مانند انرژی هسته ای و حمایت از تروریسم، روابط این دو مولفه به سردی گراییده است.

روبه رویی با پدیده جهانی شدن، از سویی نیازمند «شناخت» این پدیده است و از سوی دیگر نیازمند نگاهداری هویت فرهنگی، استقلال سیاسی و توسعه اقتصادی خویش است. به این جهت تدوین راهبردهای جامعی در قبال پدیده جهانی شدن ضروری است. در راستای تدوین این راهبردها، شناخت ابعاد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی این پدیده و شناخت اثرگذاری ها و اثرپذیری های آن اجتناب ناپذیر است. تدوین چنین راهبردهایی مستلزم مطالعات عمیق و تفصیلی در شناخت جامع مولفه های قدرت ملی و میدان های تاثیرپذیری و تاثیرگذاری این مولفه ها در تعامل با پدیده جهانی شدن می باشد.

روابط بین الملل تاکنون مناظره های کلانی را در حوزه های مختلف پشت سر گذاشته است. اولین مناظره بین «واقع گرایی» و «لیبرالیسم» در ارتباط با مسائل محتوایی از جمله ماهیت روابط بین الملل و چگونگی پایان دادن به جنگ بود. در مناظره دوم که بین «رفتارگرایان» و نظریه پردازان سنتی شکل گرفت بیشتر مسائل روشی محور رقابت و مناظره را تشکیل می داد. اما در مناظره سوم که بین نظریه پردازان خردگرا و انتقادی در جریان است، رقابت و مناظره سطح گسترده تری یافته و ابعاد «روش شناسی»، «هستی شناسی» و «معرفت شناسی» با دقت و وسعت بیشتری محور انتقاد قرار گرفته است. در این مناظره محور بحث نقد مسائلی همچون اصول پوزیتویسم، فاعل شناسای خردمند، واقعیت عینی و رابطه ساختار و کارگزار است و کتاب نقادی، امنیت و قدرت (1) در همین زمینه ها به بحث می پردازد.