فصل نامه جغرافیایی چشم انداز زاگرس
سال:1393 | دوره:6 | شماره:20 |تعداد مقالات:11

تا کنون مدل های بسیاری برای تحلیل مسایل شهری از سوی صاحب نظران ارائه شده اند و بسیاری از آنها نیز از علوم مختلف به عاریت گرفته شده اند. مدل آنتروپی به عنوان یکی از مدل هایی که ابتدا در ترمودینامیک مطرح شد و سپس در علوم ارتباطات مورد استفاده قرار گرفت، امروزه در شهرسازی نیز جای خود را باز کرده است و در تحلیل مسایل شهری کارایی خود را اثبات کرده است. در این پژوهش سعی شده با استفاده از یک نمونه تجربی مسایل و روش های مربوط به این مدل مورد تحلیل قرار گیرد. برای این منظور، توزیع جمعیت شهرهای مرکز شهرستان در استان گیلان بین سالهای 1335 تا 1385 با استفاده از مدل آنتروپی، به منظور پی بردن به تغییرات تعادل مراکز جمعیتی این استان مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است، استقرار جمعیت در کانون ها و طبقات شهری به صورت متعادل و ناهمگون توزیع نشده است و روند تمرکزگرایی شهر اول استان با سرعت قابل توجهی در حال جریان است و شبکه شهری را از حالت نیمه متعادل در دهه های اخیر به سمت شرایط بحرانی سوق داده است. بنابراین با فراهم نمودن تسهیلات اقتصادی و اجتماعی در شهرهای کوچک و متوسط میتوان سلسله مراتب شهری بهینه را در استان ایجاد نمود.

بهره گیری از شاخص های آسایش زیست اقلیمی یا بیوکلیماتیک در مناطق مختلف جغرافیایی، می تواند به برنامه ریزی اکوتوریستی کمک نماید تا مناطق جاذب محیطی به منظور گذران اوقات فراغت مورد استفاده بهتر قرار گیرد. در این مقاله با بهره گیری از آمارهای ایستگاه های سینوپتیک استان کردستان شرایط آسایش انسانی براساس مدل ها و شاخص های زیست اقلیمی (TCI)، ترجونگ، فشار عصبی، دمای موثر، بیکر و مدل تعادل دمایی) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج تحقیق، حاکی از آن است که علیرغم آنکه اقلیم منطقه از شرایط خنک تا بسیار سرد متغییر می باشد، لیکن ماه های خرداد، تیر و مرداد دارای آسایش اقلیمی روزانه و شبانه کاملا مطلوب و ماه های اردیبهشت و شهریور دارای شرایط نسبتا مطلوب جهت برنامه ریزی و بهره برداری توریستی در استان می باشند. نتایج حاصل از این پژوهش در استان کردستان، می تواند راهنمای عمل مدیران و سیاستگذران حوزه توریسم، بمنظور برنامه ریزی توسعه اکوتوریسم منطقه بوده و مورد بهره برداری آنان قرار گیرد.

تحولات جهانی در عرصه های اقتصادی، اجتماعی و کالبدی فضایی، درک سیاسی انسان معاصر را به میزان زیادی تحت تاثیر ساخت ها و مولفه های اجتماعی قرار داده است و نسل تازه ای از نظریه ها که داعیه اجتماع محور دارند متولد شده است. وجود امنیت اجتماعی در محلات نتیجه توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و موقعیت مکانی می باشد. در تحقیق حاضر محققین برآنند تا با مقایسه تطبیقی محله جماران و فاطمی میزان حس امنیت اجتماعی را در این دو محله مورد ارزیابی قرار دهند. جهت گردآوری داده ها و اطلاعات ابتدا به روش کتابخانه ای و سپس از طریق پژوهش های میدانی، تعداد 377 پرسشنامه برای محله جماران و تعداد 367 پرسشنامه نیز برای محله فاطمی طبق فرمول کوکران محاسبه گردید و داده ها و اطلاعات با نرم افزار spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. روش کار توصیفی تحلیلی است. نتایج تحقیق نشان می دهد که احساس امنیت در محله جماران بیشتر از محله فاطمی می باشد و در ادامه، فضاهای نا امن محلات را شناسایی کرده و میزان احساس امنیت ساکنان در این فضاها را مورد بررسی قرار داده ایم. به طوریکه در هر دو محله پرسش شوندگان اظهار کرده اند که فضاهای تاریک باعث ناامنی می شود. همچنین در محله فاطمی احساس عدم امنیت در پارک ها بیشتر از محله جماران می باشد. به طور کلی محله جماران که از محلات مرفه نشین شمال شهر تهران می باشد دارای امنیت اجتماعی بیشتری نسبت به محله فاطمی که در هسته مرکزی شهر قرار داردمی باشد. این مطلب می تواند نشان دهنده رابطه مستقیم سطح اقتصادی ساکنان محله با میزان امنیت اجتماعی در محله باشد.

یکی از چالشهای فراروی برنامه ریزی مدیریت مطلوب شهری در راستای شهر پایدار عدم تعادل و توازن در میزان توسعه پایدار مناطق استقرار یافته در شهر است. هدف از مقاله حاضر سنجش و تحلیل میزان توسعه پایدارشهری در شاخص های توسعه کالبدی مناطق 3 گانه شهر شوشتر به منظور تبیین سطوح متفاوت توسعه یافتگی کالبدی است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی تحلیلی با استفاده از مدل ترکیبی Topsis AHP می باشد. اطلاعات از طریق مطالعات اسنادی و کتابخانه ای بدست آمده است٬ معیار های مورد استفاده در سطح بندی گزینه ها با استفاده از روش آنتروپی شانون و روش مقایسات زوجی (AHP) وزن دهی شده است. نتایج حاصل از این پژوهش بیانگر آن است که بین مناطق شهر شوشتر به لحاظ بهره مندی از شاخص های توسعه کالبدی تفاوت چشم گیری وجود دارد. بطوریکه منطقه 1 و 3 با اختلاف زیادی نسبت به منطقه 2 از لحاظ شاخص های توسعه کالبدی بر اساس مدل تاپسیس در سطح پایینی قرار گرفته اند. بیشترین شکاف مربوط به شاخص فرهنگی وشاخص تجاری بین مناطق 2 و3 نسبت به منطقه 1 می باشد.

گردشگری روستایی فعالیتی پیچیده و چند وجهی است که شامل انواع متفاوتی از گردشگری از جمله فعالیتهای مبتنی بر اکوتوریسم مانند دامنه نوردی می گردد.دامنه نوردی فعالیتی مبتنی بر طبیعت گردی است که در دنیا رواج داشته و در ایران نیز به عنوان نوعی فعالیت گردشگری و گاهی ورزشی تلقی می گردد،اما مسئله این است که از جذابیت طبیعی مبتنی بر توپوگرافی چون دامنه نوردی آنچنان که باید در راستای گردشگری روستایی و استفاده ازآن در جهت جذب گردشگران به روستاهای دهستانهای شهرستان آمل استفاده نگردیده است.لذا به نظر می رسد که اولا دهستانهای شهرستان آمل دارای جذابیت طبیعی مناسب دامنه نوردی بوده و ثانیا می توان از این قابلیت در جهت گردشگری روستایی دهستانهای شهرستان آمل استفاده نمود.روش تحقیق در این پژوهش از نوع تحلیلی کاربردی است،که بنا به ضرورت از ابزارهای Arc GIS9.3،Expert Choice وروشهای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP)، Step Function) و آنالیز حساسیت بهره گرفته شده است.بر اساس یافته های تحقیق اولا دهستانهای شهرستان آمل دارای جذابیت طبیعی مناسب دامنه نوردی بوده و ثانیا می توان از این قابلیت در جهت گردشگری روستایی دهستانهای شهرستان آمل استفاده نمود. در انتها نیز،بر اساس یافته های تحقیق راهکارهای عملی نیز پیشنهاد گردید.

از آن جا که تهیه سخت افزار و نرم افزار و کسب تخصص برای کار با داده های مکان مرجع هزینه بر است و همچنین به منظور دسترسی گسترده تر، سریع تر و ارزان تر و ایجاد اطمینان بیشتر از به روز بودن داده ها و اطلاعات، استفاده از محیط های وب و ارائه قابلیت های GIS تحت این محیط ها روز به روز در حال توسعه می باشد. سامانه ی اطلاعات جغرافیایی مبتنی بر وب (Web GIS) به عنوان فن آوری انتشار و دسترسی به اطلاعات مکانی از طریق محیط های مبتنی بر وب می تواند با به اشتراک گذاری داده های مکانی به اطلاع رسانی در خصوص گردشگران و مسافران کمک نماید. مقاله ی حاضر ضمن طرح مبانی مرتبط،کاربرد Web GIS در مدیریت گردشگری با توجه به شرایط موجود را بررسی نموده و به دنبال پاسخ به این سوالات است که آیا Web GIS می تواند ابزاری در راستای ارتقای کیفیت و کمیت اطلاع رسانی به گردشگران و مسافران و به تبع آن صنعت گردشگری در کشور باشد؟ برای درک ساده تر موضوع و همچنین ارتباط بین نظر و کاربرد، یک نمونه از این سیستم طراحی شده است.پس از بررسی های انجام شده چنین استدلال می شود که با وجود محدودیت های پیش رو ،برپایی چنین سیستمی به بهبود کارکرد گردشگری منجر خواهد شد. پژوهش حاضر مبتنی بر تحقیق از نوع بنیادی(نظری) کاربردی می باشد که با انتخاب روش مناسب برای تحقیق،راه رسیدن به هدف را میسر می نماید.برای تجزیه و تحلیل داده ها از سخت افزارهایی همچون نقشه های کاغذی در مقیاس های مختلف، GPS، اسکنر،چاپگر و...و نرم افزارهایی مانند، SQL به منظور تحلیل آنالیز پایگاه اطلاعات Web GIS، نرم افزارهای Open Source، Arc GIS 9.3، مجموعه ی office، زبان برنامه نویسی Java Script به منظور کد نویسی با زبان AJAX استفاده شده است و در پایان با توجه به یافته های پژوهش،راهبرد های مناسبی در راستای گردشگری شهری بهینه ارائه گردیده است.

انتخاب محل پارکینگ های طبقاتی یکی از مسایل کلیدی در شهرهای میانه اندام مثل مراغه است. این مشکل می بایست با توجه به یک سری از معیارها بررسی گردد. هدف اصلی این تحقیق تعیین مکانهای مناسب برای تاسیس پارکینگهای طبقاتی با استفاده از متد فازی در محیط GIS در مرکز تجاری شهر مراغه است. برای دستیابی به این هدف، پارامترهایی همچون فاصله از مراکز جذب سفر، فاصله از راه های دسترسی و مسیرها، قیمت زمین، کاربری مناسب برای تاسیس پارکینگ و سایر پارامتر ها بکار گرفته شدند. نتایج حاصله بهترین و مطلوبترین حالت از نظر تناسب توزیع مکانی در سطح منطقه را نشان می دهد. در این حالت 7501 متر مربع از مساحت محدوده مورد نظر به عنوان بهترین نواحی برای تاسیس پارکینگهای طبقاتی انتخاب گردیده اند. با توجه به مقدار نیاز به جای پارک در محدوده مورد مطالعه که به طور متوسط 30789 متر مربع به عنوان فضای خالص پارک مورد نیاز است، در صورت احداث پارکینگ طبقاتی که حداکثر 4 طبقه می تواند باشد، می توان برای پاسخ گویی به این مقدار تقاضا از زمینی به مساحت 6157 متر استفاده کرد. که با ضرب این عدد به تعداد طبقات (5 طبقه با احتساب پشت بام) فضایی حدود 30785 متر مربع بدست می آید.

پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش گردآوری داده ها «توصیفی تحلیلی» می باشد. در راستای دستیابی به هدف پژوهش، ده شاخص مسکونی، آموزشی، درمانی، تجاری، مذهبی، فرهنگی، ورزشی، اداری، فضای سبز و تاسیسات و تجهیزات شهری بر اساس داده های به دست آمده از طرح راهبردی توسعه و عمران شهر اهواز، جهت شناخت وضعیت مناطق هشت گانه شهر اهواز از لحاظ برخورداری از خدمات و امکانات شهری بر اساس روش تحلیل سلسله مراتبی فازی مورد ارزیابی قرار گرفته است. همچنین جهت ترسیم نقشه های پژوهش از نرم افزار Arc GIS بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش نشان داد که از مهم ترین پیامدهای رشد شتابان شهرنشینی و توسعه فیزیکی شهر اهواز در دهه های گذشته، پاشیدگی نظام توزیع مراکز خدمات شهری بوده که زمینه ساز نابرابری در میزان برخورداری از کاربری های خدمات شهری در سطح شهر شده است. بنابراین توسعه نامنظم و رشد بی رویه شهر اهواز در چند دهه اخیر با توزیع اتفاقی کاربری ها و سرانه های شهری همراه بوده است. همچنین نتایج به دست آمده از مدل تحلیل سلسله مراتبی فازی نشان داد که بین مناطق هشتگانه شهر اهواز از لحاظ برخورداری از امکانات و سرانه های شهری نابرابری و عدم تعادل وجود دارد که این امر توجهات بیشتر در زمینه توزیع عادلانه منابع، امکانات و خدمات شهری را در سطح مناطق هشتگانه این شهر را ضروری می نماید.

یکی ازمهم ترین عوامل پیرامون جایگاه های عرضه سوخت (پمپ بنزین ها) مکانیابی مناسب آنهاست.هدف این پژوهش تعیین محل مناسب قرارگیری پمپ بنزین های شهربروجرد بااستفاده ازسیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) است.دراین تحقیق کاربری های سازگار و ناسازگار اطراف پمپ بنزین ها مورد بررسی قرارگرفته و سپس بامطالعه شاخص های موثر در امرمکانیابی این جایگاههای سوخت به انتخاب مناسب ترین مکان هابرای پمپ بنزین شهربروجردپرداخته شده است.همانطورکه درتحقیق هم مشاهده خواهیدکرداین شهر نیز مانند بسیاری از شهرهای کشور با عدم مکانیابی صحیح پمپ بنزین روبروست. که جوابگوی نیازهای جمعیت شهری بصورت عادلانه نمی باشد.