ادبیات پایداری (ادب و زبان نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی کرمان)
سال:1391 | دوره:3 | شماره:5-6 |تعداد مقالات:24

در میان عناصر فکری دفاع مقدس، آنچه بیش از همه اهمیت دارد، عناصر برگرفته از مکتب شیعی است که قدرت خارق العاده آن و تأثیرات گسترده اش در مسیر حرکت اجتماعی و سیاسی جامعه ما در ادوار مختلف، انکارناپذیر است.در این مقاله تلاش می شود، ماهیت پایداری مسئله انتظار در جریان شعری دفاع مقدس، با تکیه بر آثار دو شاعر معاصر، قیصرامین پور و سلمان هراتی، مورد بررسی قرارگیرد. همچنین تحلیل کارکردهای این مضمون در زمینه مقاومت و پایداری و تاثیرات آن بر حرکت ادبی دفاع مقدس، از اهداف این پژوهش است.

مقاله حاضر بر آن است تا با بازنمایی نقش اسطوره های سیاسی در هویت ملی و ذکر مصادیقی از کاربست آن در راستای ملت سازی، به این پرسش پاسخ دهد که چگونه اسطوره ها می توانند هویت جمعی، ملی و سیاسی یک ملت را صورت بخشند و به انسجام و یکپارچه سازی یک ملت کمک کنند و پروسه/ پروژه ملت سازی را در مسیری مشخص و موافق با مبانی اندیشه ورزی سیاسی آن جامعه هدایت نمایند و همچنین این مقاله می کوشد تا نقش اسطوره ها را در جامعه ایران مشخص نماید. در ادامه، نمونه هایی موفق از به کارگیری این اساطیر در بنیان های هویت ملی نیز بازتوضیح داده می شود و تأثیرات اسطوره در جامعه ایران مورد بررسی قرار می گیرد.

در جنگ تحمیلی عراق و حامیانش علیه مردم ایران (1359-1367 ﻫ .ش.)، علاوه بر آسیب به تأسیسات و امکانات کشور و نیز شهادت بسیاری از هموطنان رزمنده، به جسم و جان غیرنظامیان، از جمله زنان و کودکان بی دفاع هم، آسیب های جبران ناپذیری رسید. تحلیلِ بازتاب هنری رویداد و گزارش مقاومت مردم، به ویژه از زبان نویسندگان و شاعرانی که مسائل جنگ را تجربه کرده اند، بسیار آموزنده است.قیصر امین پور (1338-1386 ﻫ .ش.) از نخستین و توانمندترین گروه نویسندگان و شاعرانی بود که جنگ تحمیلی را در آثارشان به تصویر کشیده اند و از چهره های برجسته ادبی معاصر، هم در زمینه ادبیات کودک و نوجوان و هم در حوزه شعر مقاومت به شمار می آید. هدف از تحلیل گزاره های ادبی او، پاسخ به این پرسش ها است که جنگ با کودکان چه می کند و کودکان چه واکنشی در برابر جنگ از خود نشان می دهند؟ مسئله مورد پژوهش نیز نسبت میان دو مفهوم جنگ و کودکی، آن هم نه در میدان رزم، بلکه از میان آثار امین پور است که با رویکرد میان رشته ای بررسی می شود. مجموع نظر و هنر امین پور، اجمالا نشان می دهد که او در کنار روایت پایداری ها و دلاوری ها، از بیان نیازها و آزردگی های کودکان غافل نیست.

بحران، واقعیتی اجتناب ناپذیر در زندگی اجتماعی است. موضوع مدیریت بحران در حوزه های مختلف مطرح است. مقاله حاضر با ورود به مطالعات بین رشته ای "ژس"، از بررسی و معرفی انواع بحران و تکنیک های مدیریت و یا مقابله با آن، به ارائه تطبیق مدل های مدیریت بحران با بحران های موجود در رمان دا می پردازد. مطالعه مدل های مختلف مدیریت بحران و تطبیق آنها با بحران هایی که در رمان دا اتفاق افتاده و با تدبیر مدیریت شده است، نکات زیبایی را نمایان و افق های جدیدی را از پایداری مردم ایران در طول دفاع مقدس هویدا می سازد.این نوشتار، تلاشی در پاسخ به این سؤال است که آیا بحران های موجود در رمان دا، از لحاظ علمی با مدل ها و الگوهای مدیریت بحران مطابقت دارند؟ نتایج نشان می دهد که نویسنده و قهرمان داستان، بدون داشتن هیچ گونه تحصیلات دانشگاهی، بحران های موجود در رمان را مطابق با مدل های مدیریت بحران، مدیریت می کند که این یکی از نکات برجسته رمان مذکور است.

در این پژوهش، عنصر روایی زمان با بهره گیری از آرای ژرارد ژنت در نمونه ای از داستان های کوتاه دفاع مقدس مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش آغازین مقاله با طرح مسئله و اشاره ای موجز به پیشینه نگرش اندیشمندان به مقوله زمان، موضوع زمانمندی روایت و نگرش ژنت به آن، با سه مبحث نظم، تداوم و بسامد نشان داده شد. در بخش دوم نیز کاربرد عنصر روایی زمان در داستان کوتاه «انتظار در ایستگاه راه آهن»، نوشته جواد افهمی از مجموعه سوم داستان های کوتاه یوسف، نقد و بررسی شده است. تحلیل این داستان بر پایه نظریه ژرارد ژنت با کاربرد چهار شیوه روابط زمانمند روایت شامل روایت گذشته نگر، آینده نگر، لحظه به لحظه و روایت همزمان نشان می دهد که نویسنده با به کار گیری هدفمند عناصر داستان و ایجاد جریان سیال زمان، مرز میان گذشته و حال را با تداعی های راوی می شکند.با کاربرد الگوی زمانمندی روایت ژنت، به عنوان شیوه ای از خوانش داستان برای دستیابی به دستور زبان مشترک، می توان کاربرد تکنیک های جدید داستان نویسی را به منظور شناسایی جایگاه داستان نویسی معاصر ایران مورد ارزیابی قرار داد.

علی رغم مطرح بودن تهدید صهیونیسم علیه فلسطین، در نشریات عرب غیر فلسطینی تا زمان صدور اعلامیه بالفور در 1917، شاعران کمترین توجهی به مسئله فلسطین نداشتند و نظرشان بیشتر به رابطه ترک ها و اعراب معطوف بود. برخورد یهودیان و فلسطینی ها در 1929 بر سر "دیوار ندبه" را می توان نقطه عطفی در تاریخ شعر عرب دانست زیرا از این زمان، توصیف رویدادهای سیاسی فلسطین، به عنوان موضوعی مهم، به آثار شاعران عرب راه یافت. با شکست فلسطین در سال 1948 و تشکیل دولت یهود در آنجا، کشمکش اعراب و اسرائیل، موضوع مهم شعری شاعران عرب گشت و شکست ژوئن، علاوه بر شعر بر صورت های دیگر ادبیات، نظیر داستان نیز تأثیر فراوان نهاد تا جایی که این واقعه، مبدأ تحولی بزرگ در برخی از شعرای عرب و از جمله نزار قبانی گشت. او که تا آن زمان به دلیل سرودن غزل، به «شاعر زن» لقب یافته بود، پس از شکست 1967، به شاعر حماسی بدل می شود و با همان شور عاشقانه به معشوق همیشگی اش، به جنگ اسرائیل می رود و در اشعارش، فلسطین را با خود همگام می کند. او با خشم شعر حماسی، به سرزنش تمام مسؤلان شکست فلسطین می پردازد و چنان صادقانه آنها را در دادگاه شعری خود محاکمه می کند که با بیان صریح و بی پروایش، عده زیادی را به خشم وامی دارد تا جایی که جمع عظیمی، خواهان منع انتشار اشعارش شده اند. او در این رابطه، حتی از اعتراض نسبت به مسؤولان غفلت زده و بی خیال عرب که به اندیشه صهیونیست راضی شده و باعث جدایی و پارگی خطوط مرزی فلسطین گشتند، غافل نمانده و در اشعار خود، از آنان به عنوان مسؤلان اصلی شکست فلسطین یاد می کند و همچنین به سرزنش هنرمندان و شاعران و نویسندگان عرب که رسالت خطیر بیداری اذهان و جهت دهی به خوانندگان آثارشان را بر عهده دارند، می پردازد و نسل های آینده را شراره های امید و آرزو برای برافروختن شعله های خشم و تداوم مبازره تا سر حد جانبازی به منظور بازپس گیری وطن معرفی می کند. این مقاله در صدد است تا موضعگیری ها، واکنش ها و راهکارهای نزار قبانی را در مقابل وجدان های خفته بشری نشان دهد و به معرفی نمونه ای از اشعار او، در محاکمه این وجدان های خفته بپردازد.

شعر حماسی از گذشته تاکنون یکی از انواع مهم ادبی بوده است اما شعر حماسی با جنگ و قهرمانی های مبتنی بر آن درآمیخته است و از طرف دیگر امروزه، آدمی ادوار مهمی از پیشرفت و ترقی را پشت سرگذاشته است و حتی سازمان های وسیعی چون سازمان ملل ما تأسیس کرده است تا به یاری آنها روابط صحیح مبتنی بر گفت وگو و صلح را میان انسان ها نهادینه کند، پس ضرورت سرودن حماسه در دوران معاصر چیست؟ در این مقاله بر آنیم تا این مسئله را تبیین کنیم.جنگ و نبرد و قهرمان محوری، اگرچه با ادبیات حماسی درآمیخته است، واقعیت این است که این نوع ادبی، علاوه بر کارکردهای رزمی، کارکردهای غیر رزمی هم دارد که در مجموع، این کارکردهای رزمی و غیر رزمی، این نوع ادبی را همچنان خواندنی می نمایند. مهم ترین کارکردهایی که در این مقاله برای ادبیات حماسی در دوران معاصر، برشمرده ایم عبارتند از:الف) تشجیع و تشویق به قهرمانی، ب) وطن دوستی، ج) دشمن ستیزی، د) گرامی داشت نام دلاوران و قهرمانان، هـ) تعلیم بزرگی و بزرگواری، و) دشمن شناسی ز) هویت سازی.این مقاله نشان می دهد که ادبیات حماسی جز آنچه در گذشته بدان می پرداخته است، کارکردهای دیگری هم دارد؛ از این روی ضروری است که انسان در دوران معاصر نیز حماسه بیافریند و حماسه بخواند تا از آن برای حفاظت از اصالت انسانی خویش، در ابعاد گوناگون مدد جوید.

ادبیات پایداری، نوعی ادبیات متعهد است که از طرف مردم و پیشروان فکری جامعه، در برابر آنچه که آنها را تهدید می کند، به وجود می آید. ناقدان معاصر معتقدند که مهم ترین بازده ادبی جنگ اعراب و اسرائیل، پیدایش ادبیات پایداری فلسطین است و شعر مقاومت در فلسطین، بسان قهرمانی در نبرد، با صهیونیست و استعمار رو به رو می گردد. فدوی طوقان از شاعران مشهور مقاومت و پایداری فلسطین است؛ شاعری که مرارت فاجعه در فلسطین را چشیده، گویی که در بند بند وجود او، این سختی ها نفوذ کرده و سپس با زیباترین ابیات حماسی و انقلابی، شیرمردان و دلاوران سرزمین خود را به جوش و خروش واداشته و به صف شعرای مقاومت پیوسته و آمادگی خود را برای مبارزه با دشمن اعلام کرده است. فدوی در غالب اشعار خود، به مظاهر ادب پایداری همچون وطن پرستی، آزادی، امید، ایثار، .... اشاره کرده است. هدف اصلی در این مقاله، تبیین پایداری و مقاومت در جهان و ترویج فرهنگ مقاومت، یعنی همان روحیه ضد استکباری و ظلم ستیزی و تجاوز، در خلال بررسی اشعار فدوی طوقان و نقش او در بیداری مردم و مبارزه با استعمار و صهیونیسم است. روش پژوهش، جمع آوری مطالب از منابع فارسی و عربی، طبقه بندی بر اساس اهمیت موضوع و برداشت های نویسندگان از شاعر و نظر شخصی است.

خاطرات مکتوب، حجم قابل توجهی از ادبیات دفاع مقدس را به خود اختصاص داده اند. در این خاطره نوشته ها، طنز و شوخ طبعی به عنوان یک بیان مؤثر ادبی، حضوری قابل توجه دارد. طنز، در این خاطره نوشته ها معمولا به هدف ایجاد و افزایش روحیه و طرح انتقادات عمدتا شیرین از مضامین مختلف به کار رفته است. این مضامین، عموما برآمده از نیازهای اولیه زندگی در جبهه و رابطه رزمندگان با خانواده، همرزمان و دشمن است. در این پژوهش، خاطرات طنز آمیز دفاع مقدس بر همین اساس دسته بندی و بر اساس شگردهای طنزآفرینی به کار رفته در آنها بررسی شده اند.

انقلاب اسلامی ایران، پدیده ای شگرف و آرمانگرا در آستانه قرن بیستم بود. این انقلاب در تمامی عرصه های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و به ویژه ادبی، تأثیر بسیار عمیقی برجای گذاشته است. ادبیات انقلاب اسلامی بیش از هر زمان دیگر، تحت تأثیر آموزه های اسلامی و به ویژه الگوهای مذهبی تشیع قرار گرفت و در این میان، نقش کربلا و حادثه ماندگار عاشورا از برجستگی بیشتری برخوردارست. از جلوه های حماسی عاشورا که در ادبیات انقلاب اسلامی نمودِ بسیاری یافته است، می توان به سازش ناپذیری در برابر ظالمان، ترجیح مرگ با عزت بر زندگی ذلت بار و استقبال از مرگ سرخ اشاره کرد. از جلوه های عرفانی این حادثه بزرگ می توان به مفاهیمی مانند عشق به خدا، یاد خدا، ایثار و نثار، شکوه نماز، صبر، رضا و تسلیم و نهایتا نگاه عارفانه به مرگ را نام برد. این مقاله به شیوه توصیفی و با مراجعه به دیوان شاعران جوان انقلاب اسلامی نوشته شده است و هدف آن، آشنایی بیشتر نسل امروز با مضامین دینی ادبیات انقلاب اسلامی ایران است.

شیوه روایت یک داستان، از نخستین عواملی است که در تحلیل یک اثر، همواره از اهمیت برخوردار است زیرا کیفیت حضور روایتگر و عمل روایتگری، در کنار دریافتن شاخصه های مد نظر برای انتخاب راوی از جانب نویسنده، به گونه ای که بتواند نیاز روایی داستان را مرتفع سازد و در عین حال، توجه به موجودیت مستقل راوی و روش های متنوع و منتخب وی برای قصه گویی، میزان حضور و یا نبود روایتگر در متن رویدادها و چگونگی تعامل راوی و روایت با یکدیگر، موجب می شود تا شیوه روایتگری هر داستان، متفاوت از دیگر همتایان خود گردد. بهره گیری از راوی دانای کل و استفاده از تمام کارایی های آن در پیشبرد روند روایت «رجال فی الشمس»، امری است که توجه ویژه به آن موجب توفیق نویسنده در پرورش خمیر مایه داستان گشته است؛ به گونه ای که دور ایستادن روایتگر از متن برخی رویداد ها و سپس ورود مداخله گرانه وی در رویدادی دیگر، توجه به چگونگی نقل قول گفتار اشخاص داستان در برهه های مختلف، از جمله شگردهایی است که روایتگر «رجال فی الشمس» در امر داستان نویسی رعایت نموده است. این پژوهش درصدد است به بیان شیوه های روایی رمان «رجال فی الشمس» به شیوه توصیفی – تحلیلی بپردازد.

نبود آزادی بیان در روزگار شریعتی، وی را به سوی کاربرد زبان رمز کشاند. او با داشتن آگاهی فراگیر از ارزش درون مایه های نمادین و نگرش جامعه شناختی و زیباشناختی، توانست در آفرینش ژرف ترین و زیباترین نمادها، ماهرانه عمل کند. هنر بزرگ شریعتی، ارائه دو جنبه اساسی اندیشه هایش با رویکرد «فرهنگ و تمدن ایرانی - اسلامی» و «بازگشت به خویشتن» در چارچوب مفاهیم نو به خوانندگان است. وی دراین زمینه، از نمادسازی و رمزپردازی به خوبی بهره گرفت؛ به گونه ای که سبک او به الگویی برای بسیاری از نویسندگان تبدیل شد. این نمادها را می توان در هفت دسته جای داد: انسان های متعالی و آرمانی، انسان های منفی و ضد قهرمان، درون مایه های دینی، عناصر طبیعت، رنگ ها، جانوران و دیگر عناصر.این جستار، به بررسی رمز در سه اثر برجسته وی،کویر، هبوط و انسان، می پردازد. گفتنی است درهمه آثار شریعتی، مفاهیم رمزی و نمادین به گستردگی آشکار است ولی به نظر می رسد که در این سه اثر، نمود بیشتری دارد. «بازگشت به خویشتن خویش»، «جویای حقیقت بودن» و «جویای معرفت و کمال انسانی بودن»، از کارکردهای بنیادین این رمزها ونمادهاست و بسامد بالای این شگرد بیانی، رمز را به یکی از بارزترین عوامل سبک سازدر نثر شریعتی تبدیل کرده است.

حادثه عاشورا در طول تاریخ، الهام بخش شاعران بوده است. در دوره معاصر نیز شاعران از عاشورا سخن گفته اند و تصویرهای ادبی شاعران معاصر از زمان، مکان و حوادث عاشورا اثر پذیرفته است. در این مقاله، شعر عاشورایی معاصر از نظر شکل و محتوای تصویر بررسی می شود و چون در زمینه صور خیال شعر عاشورایی معاصر، اثر مستقلی دیده نشده، می توان این گفتار را در راستای نقد و بررسی تصویرهای ادبی در شعر فارسی دانست.در این مقاله، نخست به معرفی و تحلیل تصویر و انواع آن و اثرگذاری عاشورا از آغاز شعر دری تاکنون اشاره می شود و سپس به تصویرهای ادبی در شعر عاشورایی معاصر و نتیجه مقاله می پردازیم.

یادگار زریران کهن ترین حماسه دینی ایرانی است که موضوع اصلی آن، بیان دلاوری ها و جان فشانی های ایرانیان و معتقدان به دین نو زردشتی در برابر سپاه ارجاسپ، شاه خیونان، است. قهرمان اصلی این اثر، زریر، برادر گشتاسپ شاه کیانی، است که در راه دفاع از آیین زردشتی به شهادت می رسد. علاوه بر این، شاهد رشادت های اسفندیار، فرزند گشتاسب، و بستور، پسر زریر، هستیم که به کین زریر و برای دفاع از دین به پا می خیزند و افتخارات زیادی را از خود به جای می گذارند. این کتاب در زمان ساسانیان و به زبان پهلوی ساسانی نگاشته شده است اما به اعتقاد برخی از صاحب نظران، این کتاب با توجه به در برداشتن کلمات پارتی، متعلق به دوره اشکانی و به نظم بوده است. یادگار زریران بعد از اسلام، دست مایه نگارش آثاری شده است که از آن میان، گشتاسب نامه دقیقی حائز اهمیت است. این اثر منظوم را دقیقی در قرن پنجم هجری نگاشته و فردوسی، آن را در شاهنامه قرار داده است. در هر دوی این آثار (یادگار زریران و گشتاسب نامه دقیقی)، جلوه هایی از پایداری قابل تشخیص و بررسی است؛ جلوه هایی که در بسیاری از حماسه های دینی دیده می شود. در مقاله حاضر، ابتدا جلوه های اصلی پایداری در حماسه دینی یادگار زریران معرفی می شوند و سپس، برای هر کدام، شاهد مثال هایی از متن یادگار زریران و گشتاسب نامه دقیقی آورده می شود تا بحث را روشن تر نماید.

جریان های ادبی در طول تاریخ، تحت تأثیر پدیده های اجتماعی شکل گرفته اند. ادبیات دفاع مقدس نیز در پی بروز جنگ عراق علیه ایران پدید آمده است و امروز فراوانی آثار پدید آمده با این مضمون، دریافت شناسه های سبکی این ادبیات را آسان تر کرده است. در ادبیات دفاع مقدس، احیاء برخی قالب ها، یک ویژگی شایسته و برجسته به حساب می آید و جریان منظومه سرایی نیز در ادامه احیاء قالب مثنوی صورت گرفته است.این مقاله ضمن واکاوی قالب مثنوی در شعر دفاع مقدس و تبیین وضعیت آن در سه دوره متمایز، حضور نهضت منظومه پردازی را با معرفی چهارده منظومه نسبتا طولانی که در موضوع دفاع مقدس پرداخته شده اند، به اثبات رسانده و با بررسی این منظومه ها و دریافت همسانی و هم تباری آنها، ویژگی ها و شناسه های سبکی شان را برشمرده و تثبیت نموده است. همچنین در این مقاله تأکید شده است که ویژگی های سبکی این منظومه ها، در رهیافتی کلی تر و با تعمیم بیشتر، می تواند شاخص ها و شناسه های سبک ادبیات انقلاب اسلامی به شمار آید.

بررسی اجمالی تاریخ ادبیات ایران نشان می دهد که تقریبا هیچ دوره ای نبوده است که عناصر، مؤلفه ها و یا گفتمان های اسطوره ای در ادبیات فارسی نمود و بروز نیافته باشد. از آنجا که شعر یک فرایند ذهنی و تخیلی است که بیش از نثر، امکان پیوستگی و آمیزش با اسطوره را دارد، ادبیات در قالب شعر، بیش از نثر، این امکان را یافته است که با اسطوره و مؤلفه های اسطوره ای درآمیزد. شعر معاصر فارسی در دهه های اخیر، به ویژه پس از انقلاب اسلامی، به دلیل جریاناتی همچون انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی و پایداری مردم ایران، این امکان را یافته است که تحت تأثیر گفتمان های دینی و اسلامی با عناصر و مؤلفه های اسطوره ای همراه شود و با نگاه بازآفریینانه، اسباب تجدید حیات و باروری اسطوره را فراهم کند. با این رویکرد، یکی از شاعران متعهد پس از انقلاب اسلامی که بیان و کلام او در حوزه های مختلف معرفت شناسی در نوسان است و از سویی دیگر، از اسطوره و کهن الگوهای اسطوره ای به عنوان یکی از عوامل ماندگاری هنر به خوبی بهره گرفته است، بی تردید قیصر امین پور است. با توجه به اهمیت جایگاه اسطوره در هنر و ادبیات، نویسنده در این مقاله سعی می کند با عنایت به اهمیت نظریه «لارنس کوپ» در طبقه بندی الگوهای اسطوره ای در محورهای اسطوره آفرینش، شخصیت/ قهرمان، فرجام، نجات و... و نقش قیصر به عنوان یکی از شاعران انقلاب اسلامی و ادبیات متعهد که از اسطوره و مؤلفه های اسطوره ای در روساخت و ژرف ساخت بهره برده است، مجموعه اشعار او را با توجه به پارادایم و الگوهای اسطوره ای بررسی و تحلیل کند.

علت بروز جنگ در فلسطین و لبنان، ریشه ای تاریخی و سابقه ای طولانی دارد. منطقه خاورمیانه عموما و به ویژه فلسطین، نه تنها از اهمیت سوق الجیشی و استراتژیک برخوردار است بلکه این کشور، موطن تمام ادیان بزرگ است و در منطقه تماس کشورهای اسلامی با آسیا و آفریقا واقع است؛ پس شگفت نیست که جایگاه کارزار و میدان رقابت گردد.ویژگی های فوق العاده قدس و مسائل ویژه این خطه، آن را همچون گره وسط طناب مسابقه نموده که هر طرف سعی دارد تا آن را به طرف خود بکشد؛ از این رو، منطقه شامات و سرزمین فلسطین و لبنان، میدان تاخت و تاز و کشتار یا برد و باخت شده و روزی به دست مسیحیان و صلیبیان، روزی در دست یهودیان و دیگر روز در دست مسلمانان قرار گرفته است.اما با کوچ خود خواسته یهودیان و اشغال سرزمین فلسطین، زمینه اخراج ساکنان اصلی این سرزمین مهیا شد؛ مهمانی که میزبان را اخراج نمود. آنگاه نخستین نشانه های مقاومت مردمی بروز یافت.اکنون مردم فلسطین با دشمنی رو به رو هستند که اگر بتواند، مسلمانان را از صفحه روزگار محو می سازد و در این کار آن تردید نمی کند؛ دشمنی که کمترین جرم او نسل کشی و نابود ساختن ریشه فلسطینیان و بلکه هر مبارزی است.هدف رژیم صهیونیستی، رسیدن به این مقصد است و تنها راه مقابله با آن، حفظ روحیه مقاومت و بیداری در مردم است و فلسفه مقاومت نیز بر همین پایه استوار است.براین اساس، فرضیه مسالمت آمیز بودن مهاجرت یهودیان به فلسطین، به سبب هدفدار بودن آن رد می گردد.این مقاله در صدد بیان علت و چگونگی بروز جنگ در فلسطین و عراق و تفسیر هدف مردم این کشورها از مقاومت و مبارزه و توضیح آرمان های آنان است.

شناخت زمینه های فکری و تاریخی خیزش های مردمی منطقه خاورمیانه، از منظر شعر و ادب و به ویژه در شرایط کنونی، می تواند برای علاقه مندان ادب سیاسی بسیارسودمند باشد. یکی ازشاعران پرآوازه ای که تأمل در آثار ادبی و به خصوص اشعار سیاسی او، مخاطب را با چنین بستری آشنا می سازد، نزار قبانی (1998م)، شاعر بزرگ سوری، است. راقم این سطور، با مطالعه و بررسی مجموعه آثار 8 جلدی و بویژه سروده های سیاسی او از یک سو و بررسی دیدگاه های پاره ای از منتقدان احساساتی وی ازدیگرسو، به این مهم دست یافت که نزار، برخلاف دیدگاه های گروهی از ناقدان افراطی شعرش، تنها یک شاعر تغزلی، رمانتیک و یا لاابالی محسوب نمی شود بلکه او، ضمن تسلط کافی بر مبانی اندیشه سیاسی مدرن و خود آگاهی اجتماعی بالا، و نیز به دلیل احساس مسئولیت سیاسی اش، عمر پربار ادبی خود را در مبارزه برای آزادی و آگاهی مردمش از شر استبداد داخلی و اشغالگری خارجی صرف نمود. وی توانست دراین زمینه، بیش از هر شاعر دیگر عرب، نقش ایفا کند و مخاطبان خود را نیز نسبت به ساختار استبدادی و اوضاع نابسامان فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه خویش، بیش از پیش آگاه نماید و آنان را برای برانداختن آن اوضاع برانگیزاند. نزار، با بیان صریح ویژگی های حکومت های استبدادی منطقه در اشعار خود، از جمله: ارعاب مردم، گسترش جو امنیتی، تکثر زندان ها، اعمال سانسور، شکنجه و سرکوب مخالفان، عوام فریبی، منفعل و منزوی نمودن روشنفکران و ذره ای کردن مردم و ...، ساختار آنها را مصداق بارز حکومت های عقب مانده و ضد توسعه تلقی نموده است. این همان نکته ای است که تاکنون بحث مشبع و منسجمی درباره آن تحریر نیافته است.

یکی از عوامل زیبایی شعر، موسیقی است که در صورتی که با موضوع تناسب داشته باشد نقش بسزایی در تأثیر گذاری شعر و انتقال معنا و عاطفه نهفته در آن به مخاطب دارد. «ابن ابار قضاعی» (595-658ھ). ادیب، نویسنده و شاعر نامدار دوره موحدین در اندلس است که اشعار فراوانی در موضوعات گوناگون سروده است. او با سرودن اشعاری با موضوع مقاومت، به یاری مسلمانان اندلس شتافته و حمیت و غیرت آنان را در پاسداری از شهرهای اسلامی برانگیخته است؛ از جمله قصاید مشهور وی، سینیه اوست که در آن، به مدح پادشاه تونس می پردازد و در ضمن آن، مصایب وارده بر مردمان بلنسیه، یکی از شهرهای اندلس که مورد تاراج صلیبیان قرار گرفت، را به تصویر می کشد و او را به یاری آنان فرا می خواند. ابن ابار با انتخاب بحر بسیط که بهترین بحر برای بیان حزن و اندوه و درخواست کمک و یاری است و همچنین با قافیه ای زیبا و ملایم و به کار گیری محسنات لفظی و معنوی همچون جناس، سجع، طباق، ارصاد و سایر افزاینده های موسیقایی توانسته احساسات شاعرانه خود و فریاد کمک خواهی ساکنان بلنسیه را به پادشاه منتقل کند و او را تحت تاثیر قرار دهد و به یاری مسلمانان تشویق نماید.

وجود انواع رنگ ها در طبیعت، امری بی اهمیت یا تصادفی نیست بلکه بیانگر دخالت عالی ترین درجات حکمت در امر آفرینش است. رنگ ها همچون نشانه های روشن از گذشته های دور، برای بیان باورهای مردم در ابزار، وسایل و لباس و مانند آنها نمود یافته است. شاعران معاصر عرب با تأثیر از نمادگرایان غربی، رمز و نماد را وارد شعر معاصر کردند و به هر چیزی، خاصیت نمادین بخشیدند. عنصر رنگ نیز که یکی ازاجزای مهم صورخیال است، یکی از عناصر مهم زبان نمادین شاعران مقاومت و بیان نمادین آنها گردید. این مقاله بر آن است تا به سؤال های زیر پاسخ دهد:1- شاعر از این عنصر برای بیان مفاهیم نمادین خود، چه بهره ای برده است؟2- آیا می توان از طریق شناخت ویژگی ها، خواص و معانی نمادین رنگ ها و تأثیرات آنها، پرده از روی بسیاری از رمزهای شعر او برداشت؟

انقلاب اسلامی ایران، نه تنها در سیاست بلکه در عرصه فرهنگ نیز تحولات عظیمی را به نمایش گذاشت. شعر شاعران انقلاب و دفاع مقدس، با خصایص و ویژگی های متفاوت با دوران گذشته، دریچه ای جدید بر عرصه ادبیات ایران گشود. از جمله ویژگی های مهم و برجسته شعر انقلاب و دفاع مقدس، دگرگونی در عرصه محتواست. بسیاری از درونمایه هایی که امروز در اشعار شاعران انقلاب مشاهده می کنیم، در نتیجه همین دگرگونی در عرصه محتوا متجلی شده است. غفلت ستیزی، دعوت به بیداری، بازگشت به خویشتن، انتظار موعود، بازگشت به عشق آسمانی، بیان رنج طبقات محروم، نکوهش ریاکاران و صاحبان زر و زور، پیوند حماسه و عرفان، یاد شهیدان، اندوه و حسرت بازماندن از شهدا، بازتاب شهادت و وفات یاران انقلاب، انعکاس فرهنگ جهاد و شهادت، حضور مذهب و نمادهای آن، شهادت طلبی و ... از جمله درونمایه هایی است که محتوای اشعار انقلاب و دفاع مقدس را تشکیل می دهد. قادر طهماسبی، متخلص به «فرید»، از جمله شاعران برجسته انقلاب و دفاع مقدس است که بسیاری از مضامین فوق را در اشعار خویش متجلی کرده است. تحقیق و پژوهش در محتوای اشعار او، در سه دفتر پری ستاره ها، پری بهانه ها و پری شدگان، به عنوان بررسی مضامین اشعار یکی از شاعران انقلاب و دفاع مقدس، علاوه بر اینکه به شناخت هرچه بهتر و دقیق تر اشعار انقلاب می انجامد، به رشد و شکوفایی آن نیز کمک شایانی می کند.