پژوهش های به زراعی(تنش های محیطی در علوم گیاهی)
سال:1392 | دوره:5 | شماره:3 |تعداد مقالات:9

نوسانات و تغییرات اقلیمی مناطق کشاورزی، تغییر و تحول در روش ها و سیستم های کشت گیاهان زراعی، افزایش روز افزون جمعیت و امکان اندک گسترش زمین مطلوب جهت افزایش تولید فراورده های کشاورزی، تامین تقاضا و نیازهای در حال گسترش کشاورزان، بخش کشاورزی و صنایع ایجاب نموده است که بطور مستمر برای بهبود و تکامل خصوصیات مثبت ارقام موجود گیاهان زراعی اقدام گردیده و نسبت به تولید ارقام جدید تلاش شود.

آرسنیک یکی از فلزات سنگین سمی در محیط های زراعی آلوده می باشد که می تواند از طریق ایجاد گونه های فعال اکسیژن برای گیاهان ایجاد سمیت نماید. سدیم نیتروپروساید از طریق ممانعت از تولید رادیکالهای فعال اکسیژن می تواند سلول ها را در مقابل آسیب اکسیداتیو ناشی از تولید رادیکال های اکسیژن حفاظت کند. جهت بررسی این موضوع در گیاه دارویی کارلا آزمایشی در سال 91-1390 به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل اجرا شد.تیمار های آزمایشی شامل 3 سطح سدیم نیترو پروساید (0، 50 و 100 میکرو مولار) و چهار سطح آرسنیک صفر(شاهد)، 30، 60 و 90 میلی گرم در کیلوگرم خاک بود. در این آزمایش تنش عنصر سنگین موجب کاهش تعداد میوه در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، قطر و وزن میوه، کلروفیل و فلورسانس گردید. نتایج نشان داد، استفاده از 100 میکرو مولار سدیم نیتروپروساید بیشترین تعداد میوه در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، قطر و وزن میوه، شاخص کلروفیل و فلورسانس را به خود اختصاص داد. نتایج بدست آمده نشان داد، محلول پاشی سدیم نیتروپروساید در کاهش سمیت آرسنیک بر عملکرد میوه، وزن هزار دانه، وزن تر میوه و فلورسانس موثر می باشد.

به منظور بررسی روابط بین صفات زراعی و مورفورلوژیکی در شرایط تنش خشکی و غربال نمونه های ژنتیکی متحمل، تعداد 1024 توده از کلکسیون گندم نان بانک ژن گیاهی ملی ایران، در مزرعه پژوهشی یزد در قالب طرح آگمنت ارزیابی شدند. اکثر توده های مورد بررسی بر اثر شدت تنش از بین رفتند و فقط تعداد 35 نمونه ژنتیکی (3.42 درصد) بقا یافتند و صفات زراعی و مورفولوژیکی در آنها اندازه گیری شد. در تجزیه رگرسیون گام به گام برای صفت وزن دانه، پنج سنبله به عنوان متغیر تابع در نظر گرفته شده و سه صفت تعداد دانه در سنبله، وزن صد دانه و تراکم سنبله وارد مدل رگرسیون شدند که اهمیت این صفات را در تغییرات متغیر تابع نشان می داد. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که پنج مولفه اصلی اول 73.75 درصد از تغییرات داده ها را توجیه کردند. نمونه های ژنتیکی مورد ارزیابی در نمودار بای پلات دو مولفه اصلی اول از یکدیگر تفکیک شدند و چهار ناحیه بای پلات از نظر اکثر صفات ارزیابی شده، دارای تفاوت معنی دار بودند. چهار نمونه ژنتیکی 2406 (مبدا ناشناخته)، 400 (مبدا ناشناخته)، 3947 (خراسان) و 1488 (تهران) دارای وزن دانه پنج سنبله، وزن صد دانه و تعداد دانه در سنبله بیشتر از سایر نمونه های ژنتیکی مورد بررسی و ارقام شاهد (کویر، روشن و ماهوتی) بودند. نمونه های ژنتیکی برتر شناسایی شده در این تحقیق جهت استفاده در برنامه های اصلاحی برای تحمل به تنش خشکی توصیه می شوند.

به منظور بررسی مورفولوژی، مقایسه عملکرد و صفات کیفی هیبرید های مختلف آفتابگردان، آزمایشی در سال زراعی 1388 در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی استان سمنان (شاهرود)، انجام پذیرفت. این پژوهش در قالب طرح لاتیس ساده 5´5 با دو تکرار اجرا شد. در این آزمایش 25 تیمار، شامل 24 هیبرید جدید حاصل از تلاقی های مختلف بین لاین های نرعقیم (CMS) و بازگردان باروری (RN)، در کنار رقم هیبرید آذرگل (به عنوان شاهد) مقایسه شدند. در این تحقیق خصوصیات مورفولوژیک آفتابگردان مانند ارتفاع بوته، قطرساقه و طبق، همچنین وزن خشک گیاه، عملکرد دانه، شاخص برداشت، وزن هزار دانه، درصد و عملکرد روغن مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفتند. نتایج نشان داد، تفاوت لاین ها در بیشتر صفات مورد بررسی در سطح احتمال 1% معنی دار بود. هیبرید RN-126´CMS-31.2 با بیشترین قطر طبق (19.12 سانتی متر)، بالاترین عملکرد دانه (4391.1 کیلوگرم در هکتار) را به خود اختصاص داد. هیبرید آذرگل (تیمار شاهد) که در اکثر مناطق تعیین شده برای زراعت آفتابگردان در کشور قابل کشت می باشد، از نظر عملکرد دانه (4255.18 کیلوگرم در هکتار) با هیبرید برتر در یک گروه آماری قرار گرفت. حصول حداکثر عملکرد روغن (1928.31 کیلوگرم در هکتار) از هیبرید RN-125´CMS-31.2 را می توان به برتری این ژنوتیپ در صفت شاخص برداشت (35.17 درصد) و وزن هزار دانه (75.12 گرم)، در بین هیبریدهای آفتابگردان نسبت داد. عملکرد روغن هیبرید آذرگل (1720.33 کیلوگرم در هکتار) نسبت به هیبرید برتر 12 درصد کم تر بود.

به منظور بررسی اثر تنش کم آبی و کاربرد کود دامی و نیتروژن بر خصوصیات رشدی گیاه دارویی همیشه بهار آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان در سال 1389 اجرا گردید. تیمارها آزمایشی شامل تنش کم آبی در سه سطح( آبیاری پس از 40، 80 و 120 میلیمتر تبخیر از سطح تشتک تبخیر کلاس A) و کود دامی به همراه نیتروژن در پنج سطح، نیتروژن توصیه شده (90 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص)، مصرف 75% کود نیتروژن + 10 تن در هکتار کود دامی، مصرف 50% کود نیتروژن + 20 تن در هکتار کود دامی، مصرف 25% کود نیتروژن +30 تن در هکتار کود دامی و عدم مصرف کود نیتروژن + 40 تن در هکتار کود دامی بودند. نتایج نشان داد تنش کم آبی بر تعداد طبق در متر مربع، تعداد دانه در طبق، قطر طبق، عملکرد دانه و شاخص برداشت معنی دار بود.بیشترین تعداد دانه در طبق، قطر طبق، تعداد طبق در متر مربع، عملکرد دانه و شاخص برداشت از سطح 40 میلیمتر تبخیر بدست آمد. کاربرد کود دامی به همراه نیتروژن بر وزن صد دانه، تعداد طبق در متر مربع، عملکرد دانه و شاخص برداشت تاثیر معنی داری داشت. بالاترین شاخص برداشت به میزان 16.43 درصد از عدم مصرف کود نیتروژن + 40 تن در هکتار کود دامی بدست آمد. اثر متقابل تنش کم آبی و کاربرد کود دامی به همراه نیتروژن بر وزن صد دانه، تعداد طبق در متر مربع و عملکرد دانه معنی داری بود. به نظر می رسد با افزایش شدت تنش، افزایش میزان مصرف کود دامی نسبت به کود معدنی تاثیر بیشتری دارد.

به منظور بررسی اثر آرایش کاشت و تراکم بوته بر عملکرد گل گاوزبان ایرانی، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال های 1388 الی 1391 در منطقه اشکورات استان گیلان اجرا شد. عامل آرایش کاشت در دو سطح (مربع و مستطیل) و عامل تراکم بوده در چهار سطح (2، 4، 6 و 8 بوته در متر مربع) در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که اثر سال برای تمام صفات مورد بررسی معنی دار بود که به طور کلی در سال های پس از کاشت با افزایش سن بوته ها، عملکرد گل خشک در واحد سطح افزایش یافت، هرچند که از سال دوم به بعد تعداد ساقه های گل دهنده و تعداد گل در آنها کاهش یافت. به طور کلی اثر آرایش کاشت بر صفات وزن گل خشک تک بوته، وزن گل خشک در واحد سطح و تعداد گل در متر مربع معنی دار شد. اثر تراکم بوته نیز بر صفات وزن گل خشک تک بوته، وزن گل خشک در واحد سطح، تعداد ساقه گل دهنده در متر مربع، تعداد گل در متر مربع، تعداد گل در گل آذین و طول گل معنی دار بود. اثر متقابل دو عامل برای صفات وزن گل خشک در واحد سطح، تعداد گل در متر مربع و طول گل معنی دار بود.بیشترین میانگین وزن گل خشک در واحد سطح در تیمار آرایش کاشت مربعی و تراکم 6 بوته در متر مربع (96.45 گرم در متر مربع) حاصل شد. بیشترین تعداد گل در متر مربع (4532.3) در آرایش کاشت مربعی به دست آمد. بیشترین تعداد ساقه گل دهنده (792.89 ساقه در مترمربع) و تعداد گل (5044.3 گل در متر مربع) به ترتیب در تراکم های 8 و 6 بوته در متر مربع بدست آمدند. بیشترین میانگین تعداد گل در گل آذین (104.56) و طول گل (4.82 سانتیمتر) در تیمار آرایش کاشت مربعی و تراکم 2 بوته در متر مربع بدست آمدند.

به منظور بررسی اثر عناصر ریز مغذی مس و منگنز بر عملکرد کمی و کیفی آویشن باغی (Thymus vulgaris)، آزمایشی به صورت فاکتوریل دو عاملی در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار تحت شرایط مزرعه ای در بهار و تابستان 1392 در شهرکرد انجام پذیرفت. عامل های آزمایشی شامل مس و منگنز در سه سطح (0، 2 و 4 در هزار) به صورت محلول پاشی بودند. قبل از گل دهی سرشاخه ها برداشت و در آون خشک گردیدند. از نمونه ها اسانس تهیه و توسط دستگاه GC و GC/MS، درصد تیمول و کارواکرول بدست آمد. نتایج نشان داد که در میان اثر تیمارهای مس و منگنز بر صفات مورد بررسی، تیمار مس 4 در هزار و منگنز 2 در هزار منجر به افزایش معنی داری در طول ریشه گردید. اما در بیشتر موارد مشاهده شد که تیمار مس و منگنز 2 در هزار باعث افزایش معنی دار در صفات تحت بررسی گردید. همچنین بین درصد اسانس با وزن تر و خشک اندام های هوایی، همبستگی مثبتی مشاهده شد.

آفتابگردان مهمترین گیاه روغنی در ایران می باشد. به منظور بررسی اثرات کاربرد مصرف مقادیر خاکی عنصر روی بر عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان تحت شرایط تنش خشکی، آزمایشی در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان سبزوار در سال زراعی 1391-1390 با استفاده از طرح اسپلیت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار صورت گرفت. دور آبیاری در سه سطح) دور آبیاری 50، 100 و 150 میلیمتر تبخیر از سطح تشتک تبخیر کلاس A) به عنوان عامل اصلی و چهار تیمار کودی مصرف سولفات روی (شاهد،30، 60 و 90 کیلوگرم در هکتار) به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که ارتفاع و درصد روغن تحت تاثیر دور آبیاری قرا نگرفت، اما دور آبیاری اثر معنی داری بر قطر طبق، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیکی و عملکرد دانه داشت. افزایش فواصل آبیاری باعث کاهش معنی دار قطر طبق، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیکی و عملکرد دانه شد و بیشترین مقادیر این صفات در دور آبیاری 50mm بدست آمد. از نظر کلیه صفات مورد بررسی، بیشترین مقادیر این صفات با مصرف 90 کیلو گرم در هکتار سولفات روی مشاهده شد که اختلاف آماری معنی داری با مصرف 60 کیلو گرم در هکتار نداشت. افزایش روی سبب کاهش اثرات تنش خشکی در آفتابگردان شد. به نحوی که اگرچه افزایش فواصل دوره آبیاری سبب کاهش عملکرد و اجزای عملکرد آفتابگردان شد، اما در تیمارهایی که کود روی دریافت کرده بودند، میزان عملکرد نسبت به تیمار شاهد بیشتر بود. در مجموع می توان گفت که هم در شرایط عدم تنش و هم شرایط تنش خشکی، مصرف 60 کیلوگرم سولفات روی جهت حصول عملکرد مناسب در آفتابگردان توصیه می شود.

به منظور ارزیابی واکنش گیاه سرخارگل به مقادیر مختلف نیتروژن و فاصله ردیف های کشت، آزمایشی در سال زراعی 91-1390 در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی اصفهان به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. مقادیر مختلف مصرف کود نیتروژن در 4 سطح (صفر، 75، 150 و 225 کیلوگرم در هکتار)، به عنوان عامل اصلی و فاصله ردیف های کاشت در 3 سطح (15، 30، 45 سانتیمتر) به عنوان عامل فرعی انتخاب شدند. بر اساس نتایج تجزیه واریانس، اثر سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد دانه بوته، عملکرد خشک ریشه، وزن تر ریشه، وزن تر اندام هوایی، تعداد برگ، تعداد شاخه گل دهنده، طول شاخه گل دهنده، ارتفاع گیاه و ارتفاع گل در سطح احتمال یک درصد معنی دار شد. تعداد گل در بوته، ارتفاع گیاه، تعداد برگ، وزن تر اندام هوایی، عملکرد خشک اندام هوایی، عملکرد تر کل ریشه، عملکرد خشک کل ریشه، ارتفاع گل، سطح برگ، وزن هزار دانه و عملکرد دانه هر بوته با افزایش میزان کود نیتروژن از صفر تا 225 کیلوگرم در هکتار افزایش یافت. نتایج آزمایش نشان داد که صفات تعداد گل در بوته، تعداد شاخه، ارتفاع گیاه، ارتفاع گل، تعداد برگ، عملکرد تر و خشک اندام هوایی، عملکرد تر و خشک ریشه، طول برگ، سطح برگ، وزن هزار دانه در فاصله ردیف 45 سانتیمتر افزایش یافت. میزان اسید کلروژنیک در اندام هوایی بین 3.56 درصد (عدم مصرف نیتروژن + فاصله ردیف 15 سانتیمتر) و 4.48 درصد (150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن + فاصله ردیف 30 سانتیمتر) متغیر بود.