نقش مایه
سال:1392 | دوره:5 | شماره:14 |تعداد مقالات:11

گنبد تاج الملک یکی از زیباترین و منحصر به فردترین گنبدهای آجری جهان است که در جبهه شمالی مسجد جامع اصفهان قرار دارد. فضای داخل این گنبدخانه سرشار از تزئینات زیبای آجری و گچی است که آنرا به گنجینه ای بی مانند در هنر تزئینات مساجد تبدیل نموده و به واسطه این تزئینات از زیبایی کم نظیری برخوردار است. تنوع و کثرت تزئینات بیانگر نبوغ و خلاقیت معمار هنرمند می باشد که تمام توان خود را در برپایی چنین مکان معنوی به کار گرفته است. کتیبه ها هم علاوه بر ایجاد زیبایی و بعد مذهبی باعث متبرک نمودن فضا و گسترش حس معنوی و روحانی در این مکان می شدند و نمایانگر شرایط تاریخی و اجتماعی آن دوران می باشند. در پژوهش حاضر به معرفی تزئینات این گنجینه ارزشمند، کاربرد این تزئینات و دریافتی زیبایی شناسانه از این تزئینات با تکیه بر منابع موجود و مشاهده فضای گنبدخانه پرداخته شده است. روش این تحقیق به شیوه توصیفی تحلیلی بوده و اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و میدانی گردآوری شده اند.

رقص گونه ای بیان حالت از طریق حرکات ریتمیک و الگومند بدن، و اغلب به همراه موسیقی است. رقص از جمله کهن ترین اشکال هنری است که از آغاز هر فرهنگ و تمدنی، با آن همراه بوده است، و اغلب به منظور تشریفات، نیایش، جادوگری، نمایش، سرگرمی و یا اهداف صرفا زیبایی شناسانه، اجرا می شده است. هند کشوری است پهناور که به خاطر فرهنگ غنی، اعتقادات مذهبی و افکار فلسفی شهرت فراوان دارد. دوران پیش آریایی، آریایی و دیگر دوران تاریخی در هند، موجب پدید آمدن فرهنگی غنی در رقص این کشور پهناور گشت. این فرهنگ که ریشه در ایمان هندویان به قدرت الهی و ستایش دارد، موجب ظهور رقص به عنوان راهی برای ستایش خدایان گشت. هندیان از آنجا که رقص را موهبتی الهی و به منظور نیایش خدایان می دانستند، به رشد و پرورش این هنر در معابد خود پرداختند. در هند بیش از هر تمدنی به رقص و موسیقی به عنوان موهبت های الهی توجه می شود. از آنجا که رقص در هند هنری باستانی و کهن بشمار می رود، نگارندکان در این مقاله کوشیده اند به منظور اثبات وجود رقص در دوران پیش از تاریخ و دوران تاریخی در این کشور، به مطالعه شواهد باستان شناسی، نقش برجسته های معابد و مجسمه های مذهبی مرتبط با رقص بپردازد. از آنجا که به دلیل در هم تنیدگی تاریخ و اسطوره در هند، مطالعه تاریخ بدون در نظر گرفتن اساطیر میسر نیست، در این تحقیق همچنین پیوندهای رقص با اساطیر هند و نیز مورد بررسی قرار گرفته است. در انجام این پژوهش از روش توصیفی تاریخی استفاده شده است.

در تصویرسازی برای دستیابی به ایده های ناب باید همواره از مهارت های خلاقه خویش جهت آفرینش آثاری ماندگار بهره بگیریم. آمادگی و پرورش ذهن و قوای تخیل به هنرمندان این حوضه کمک می کند تا به تصورات و ایده های ذهنی خویش عینیت بخشیده و کاوش های بصری تازه ای را تجربه نمایند. برای دستیابی به این مهم کسب آگاهیهای لازم و آشنایی با آثار هنرمندان شاخص در این عرصه بسیار مثمر ثمر می باشد. تقویت صورذهنی تصویرگران، آنان را برای دستیابی به ایده های خلاقه و بدیع یاری می نماید. دانش و دریافت های تصویری هنرمند هرچه غنی تر باشد، خروجی بصری با حس و حالی متناسب و سازمان یافته تر بر متن اعمال می گردد. ایده هایی که غنی و پرمایه باشند در سوابق تاریخی هنر تصویرسازی تثبیت و ماندگار خواهند شد. در این مقاله از روش تحقیق میدانی و کتابخانه ای بهره گرفته شده است.

در مقاله حاضر تلاش می شود نقشمایه های لباس شاه ساسانی با رویکرد نشانه شناسی گفتمانی بازخوانی شود. این رویکرد در بازخوانی و تبیین نمونه ها در عین تاکید بر عناصر نشانه شناختی به زمینه های اجتماعی، سیاسی و ایدئولوژیکی وارد می شود. در مقاله حاضر متن تصویری مورد بررسی، نقش لباس شاه، یعنی مسند اول قدرت است و نگاه نشانه شناختی، به طور اجتناب ناپذیری در تعامل با روابط و عناصر مربوط به گفتمان قدرت قرار می گیرد و پژوهش وارد حوزه تحلیل گفتمان انتقادی می شود و از این رو رمزگان های اجتماعی، سیاسی و ایدئولوژیکی مد نظر قرار می گیرد. در این تحلیل از طریق دلالت های ضمنی گزاره های تلویحی طبیعی شده که ماهیتی ایدئولوژیک دارند، رمزگشایی می شود. در واقع سوالات اصلی مقاله آن است که آیا نقوش لباس شاه در دوره ساسانی از مفاهیمی ورای مفاهیم اولیه برخوردار است؟ و گفتمان غالب این نقوش با توجه به کاربردشان چییست؟ این مقاله سعی دارد در جریان تحلیل و بازخوانی نشانه ها به گفتمانی نزدیک شود که گمان می رود نیت حاکمان بوده است و در نهایت بر این باور است که نقش مایه های لباس شاه در دوره ی ساسانی وسیله ای برای مشروعیت بخشیدن به مسند قدرت است.

هدف از این پژوهش بررسی کهن ترین نقش ها و طرح های گاو بالدار دروازه ملل در سفرنامه های اروپاییانی می باشد که در دو دوره صفویه و زندیه با مقاصد گوناگون به ایران سفر کردند. مدارک موجود نشان می دهد، این مسافران گزارش ها و تصاویری را با خود به همراه بردند که حاوی اطلاعات غلط و خیال بافی های آنان بوده است. در این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی بر پایه منابع کتابخانه ای و در ادامه تجزیه و تحلیل داده ها، سعی بر آن است دلیل اشتباه کشیدن این تصاویر بررسی شود.یافته ها نشان می دهد که تصاویر متفاوت و عجیب گاو بالدار دروازه ملل در گزارش های آنان حاکی از واقعیت نبوده، بلکه متاثر از فرهنگ غربی و عوامل بیشمار دیگری نیز بوده است. تنوع تصاویر به دست آمده از دروازه ملل در طول دو دوره صفویه و زندیه نشان دهنده طرز تلقی و تفکر بازدید کننده اثر و نیز روند رو به رشد تصویرگری از اماکن باستانی است که به دلیل گذشت زمان طولانی از طراحی، همچون خود آثار با ارزشند.«گاو بالدار» یا «لاماسو» در باورهای مردم خاور نزدیک باستان نمایانگر موجودی اعجازانگیز و اساطیری است که در طرفین دروازه های کاخ ها و معابد نصب می شد. این پیکره های ترکیبی دارای سر انسان، بدن گاو، بال عقاب و گاهی نیز پاهای شیر هستند؛ بیانگر چهار عنصر و ترکیب نیروی جسمانی و عقلانی، طبیعی و فوق طبیعی است. تعبیر ترکیب این موجودات افسانه ای؛ در واقع تجمیع اندیشه های انسانی و روح مسلط او بر غرایز حیوانی، بلند پروازی عقاب یا شاهین، برکت و قوت گاو و قدرت و عدالت شیر است. یکی از مهم ترین نمودهای این موجودات اسطوره ای در دروازه ملل تخت جمشید به شکل معماری پیکرتراشی مشاهده می شود که شامل یک جفت گاو عظیم الجثه بر درگاه غربی و پیکره یک جفت گاو عظیم بالدار با سر انسان (لاماسو) در مدخل شرقی است.

مقاله حاضر با هدف مطالعه ویژگی ها و کیفیت های بصری تصویرسازی در بسته بندی اسباب بازی کودکان انجام شده است و در پی یافتن پاسخی برای این است که در مراحل بسته بندی اسباب بازی از طراحی تا تولید چه مواردی باید توسط یک تصویرساز مد نظر قرار گیرد و نیز گردآوری اطلاعاتی برای افراد علاقمند و دانشجویان در حال ورود به بازار کار و بازشناسی چالش های موجود در آن است. روش تحقیق حاضر بنیادی و نظری بود و سوال های پژوهش آن بود که نخستین تاثیر تصویرسازی بر سطوح بسته های حاوی اسباب بازی کودکان چیست؟ و مهم ترین ویژگی های تصویرسازی بر سطوح بسته بندی های اسباب بازی کودکان کدامند؟ مهم ترین نتایج حاصله عبارتند از این بود که هر چند جذب سریع تر کودکان از عوامل موثر تصویر سازی است اما نمی تواند الزاما نخستین تاثیر آن بر سطوح بسته بندی اسباب بازی کودکان باشد. ویژگی هایی نظیر رنگ، طراحی جذاب و آشکارسازی محتوای درون بسته از مهم ترین ویژگی های تصویرسازی در این بسته بندی ها است. اکنون می توان گفت که تصویرسازی به عنوان بخش بصری یک بسته بندی اسباب بازی نقش مهمی درمعرفی قابلیت ها، کارکرد و جذابیت یک محصول دارد. تصویرسازی به ویژه برای کودکان که با دنیای تخیل رابطه نزدیک تری دارند، از عوامل بصری جذاب است و نیز با وجود جذابیت های بصری نظیر هماهنگی رنگی، انطباق طرح با بسته و غیره، عکاسی از جمله هنرهایی است که گاه به عنوان مکمل در تصویرسازی این نوع محصول به کار می رود.

فرشتگان موجودات مقدس و ماورائی هستند که از دیرباز ذهن بشر را به خود معطوف داشته اند. در دوران پیش از اسلام این موجودات مقدس بر سفالینه ها یا صخره ها در دل کوهها نقش شده اند، ولیکن پس از ورود اسلام و بویژه از دوره ایلخانی به بعد این موجودات نامحسوس به شکل کنونی در نگارگری پدیدار شدند که ترسیم کنونی آنان بر اساس آیات و روایات در نگاره ها صورت گرفته است. فرشتگان تا قبل از دوره معاصر هیچگاه به تنهایی موضوع نقاشی نبوده اند و تا پیش از آن نیز به دلیل کارکردشان در ابلاغ وحی و... به اشخاص مقدسی چون پیامبر (ص) ترسیم شده اند، بویژه فرشته ای چون جبرئیل که به خاطر نقش مهمش بارها در نگاره هاحضور پیدا می کند. از این رو در این مقاله سعی بر آن است که به بررسی فرشته مقرب، جبرئیل، در آرا سهروردی و هنر نگارگری پرداخته شود، چرا که به دلیل اهمیت این فرشته در دین اسلام در نگارگری به همراه اشخاص مقدس ترسیم شده است. بنابراین ساختار این مقاله به شرح ذیل است:ابتدا به بررسی جبرئیل- نور اقرب- در آرا سهروردی پرداخته می شود و سپس به بررسی آن در هنر نگارگری با بهره گیری از آیات و روایات می پردازیم. در پایان نکات اشتراک و تمایز بین فرشته مقرب، جبرئیل، در آرا سهروردی و هنر نگارگری بیان می شود.

این بررسی محدوده زمانی 628 - 224 میلادی را با نگرشی بر روی آثار فلزی در برگرفته و پی به وجود و اهمیت تعداد فراوانی از نقوش زنان در آثار فلزی ساسانیان می بریم. مطالعه بر روی آثار فلزی ساسانی ما را با زمینه های اخلاقی، اجتماعی، مذهبی وفرهنگی نقش زن در دوره ساسانی آشنا می سازد. در این پژوهش نقشمایه زن بر روی آثار فلزی دوره ساسانی بر روی سکه ها، آبریق ها، کاسه ها، بشقاب ها، گلدانها و قبه سپر مورد بررسی قرار گرفت و پس از تشریح نقش زن به جزئیات پوشش و پوشاک و نوع آرایش و مفاهیم نمادین نقوش پرداخته شد. روش تحقیق توصیفی و به کمک روش اسنادی است و نتیجه های به دست آمده نشان می دهد که با توجه به وسعت جغرافیایی ایران در دوره ساسانی غالب نقوش ازسبک یکسانی برخوردار بودند. زنان در این آثار در تندیس های ملکه، بانوی پادشاه، الهه آناهیتا و خنیاگر نمایش داده شده اند. نقوش مذهبی و نقوش اشراف بیشترین تعداد آثار فلزی ساسانی با نقشمایه زن را تشکیل می دادند و فلزکاران ساسانی تمامی ذوق و خلاقیت خود را در خلق این آثار بدیع به کار برده اند.

نمد نوعی از فرش است که از پشم یا کرک مالیده حاصل میشود. نمد در کرمانشاه ازاهمیت ویژه ای برخوردار است واز ایام گذشته و دور مورد استفاده مردم این ناحیه بوده است. آب وهوای سرد و کوهستانی منطقه از دلایل این مدعاست. نمد در بعضی از نقاط ایران ممکن است بدون نقش تولید شود اما طرح و نقش در نمدهای کرمانشاه بسیار مهم است نمدمالان این خطه برای نقش گذاری بر نمد اهمیت زیادی قائل هستند و نمدهای مورد استفاده اعم از زیرانداز، تن پوش و حتی زین اسب معمولا بدون نقش نمی باشند. این نقوش به صورت حاشیه و یا نقش مایه های حیوانی و گیاهی در مرکز نمد دیده می شوند طرح و نقش نمد مانند قالی از قبل آماده نمیگردد و نقشه های از پیش آماده ندارند و نقش آن توسط نمد مال هنگام کار، بر طبق میل خریدار یا گرایشات ذهنی و سنتی خود نمد مال ابداع و خلق میگردد و این جمله از خصوصیات منحصر به فرد و هنری و قابل توجه نمد مالی و نقش نمد است که گذشته از نقوش سنتی و چند هزار ساله، گاه نقوش ساده و در عین حال بدیعی در آن لحظه خلق میشود که این نقوش زمانی گیاهی، اشیاء و گاه شامل اشکال حیوانی هستند که همه ریشه در اسطوره و باورهای مردم دارند کرمانشاهان به عنوان یکی از مهمترین مراکز تولید نمد کردی به واسطه اقلیمی و دامپروری گسترده از دیرباز شناخته شده و تولیدات فراوانی داشته است. در این تحقیق سعی شده است نقوش نمدهای موجود در استان ثبت و معرفی شوند و معرفی این نقوش امری ضروری به نظر می رسد.

خلق یک محصول همواره عوامل مختلفی را می جوید. چگونگی مواجهه با این عوامل در روند پیشبرد پروسه طراحی، اثرگذار می باشد. تئوری ها و نگرشهای پیش روی طراح، ذهنیت او را می سازد، سپس طرح خلق می گردد و نهایتا اثر ذهنی مخاطب شکل می گیرد و بدین سان میزان موفقیت طرح از سوی مخاطب تعیین می شود. کشف مسیرهای تازه همراه با رویکرد های نو با هدف ایجاد اثرات ذهنی متفاوت و مثبت در استفاده گر، می تواند تجربه ای خوش از مشاهده و استفاده از محصول به جای گذارد.این پژوهش به معرفی «نگرش فولدینگ» می پردازد. نگرشی که برطبق تفکر چند ارزشی پایه ریزی شده و در پی از بین بردن دوگانگی هاست و منطق حاکم بر آن «منطق فازی» است. این شیوهی تفکر، در معماری به وسیله پیتر آیزنمن و در طراحی صنعتی توسط فرانک گهری به منصه ظهور رسید. فلسفه فولدینگ در معماری و طراحی صنعتی سعی در ایجاد فرمهایی با سازه های چند لایه، خمیده، فرم های ناصاف و منعطف دارد. در این نوشتار، ابتدا با نگاهی بر پیشینه فولدینگ، به معرفی مبانی پایه ای تاثیرگذار بر این نگرش پرداخته می شود و سپس خصوصیات ذاتی و کاربردی آن در طراحی محصول معرفی و شناسایی می گردد. این مقاله بر طبق روش موردی از نوع توصیفی، با هدف معرفی و بررسی پارامترهای تعیین کننده در نحوهی طراحی محصولات، تحت نگرش فولدینگ به نگارش درآمده است. در این پژوهش این سوال کلیدی مطرح می شود که قوانین حاکم بر این فلسفه چگونه بر طراحی محصول اثر می گذارد و نحوه اعمال این تئوری در مسائل استتیکی چگونه است؟ یا به بیان دیگر به تشریح این موضوع می پردازد که چه رابطه ای بین معیارهای این نگرش و راهکارهای گذشته در طراحی محصول وجود دارد؟ در انتها به وسیله تفسیر موردی، ضمن ارائه و بررسی نمونه هایی از آثار طراحان نامدار، به نقش و اهمیت تفکر فولدینگ در خلق آثاری پیشرو که از حیث ظاهر، خوشایند و از حیث کاربرد هماهنگ و سازگار با ساختار آن می باشد، پرداخته می شود.

چرایی و چگونگی خلق یک اثر نقاشی، رموز گوناگونی را در خود نهان دارد و می تواند متاثر از شرایط و عوامل متغیر درونی و بیرونی باشد. یکی از مهمترین این عوامل، شاخصه ای وجودی به نام نیروی شر است که به یاری ذهن آفریننده هنرمند و درون مایه و جهان بینی او، همگام با شرایط اجتماعی، فرهنگی و عقیدتی حاکم، نه تنها به خلق آثار نقاشی- با محتوایی یکسان و نمودهایی متفاوت- می پردازد، بلکه آنها را در سبک و سیاقی گوناگون چون انتزاعی، فیگوراتیو، اکسپرسیو و... نیز تعریف می کند؛ گرچه فیگوراتیو بودن این آثار می تواند بازنمایی مفهوم شر و القاء آن به بیننده را دو چندان کند. بر این اساس می توان نیروی شر را یکی از بی شمار نیروهایی دانست که در درون بشر به ودیعه نهاده شده و گرچه یک ذات مخرب به شمار می آید، اما انسان قادر است، انرژی بی نهایت آن را به عنوان محرکی جهت آفرینش هنری به کار گیرد و باورها و درونیات خود راـ در قالب جسمیت بخشی به نیروی شر (تحت عنوان شیطان) و یا گذر از این جسمیت و درونی شدن آن- به تصویر بکشد.