مطالعات و توسعه آموزش علوم پزشکی یزد
سال:1393 | دوره:9 | شماره:3 (پیاپی 16) |تعداد مقالات:12

در سالیان اخیر توجه زیادی به همکاری بین رشته ای در آموزش پزشکی شده است که روندی چندوجهی در مراقبت بیمار دارد. از طرفی این همکاری سبب افزایش کارایی تیم بالینی مراقبت و بهبود خدمات ارائه شده به بیمار شده و از طرف دیگر جلب رضایت بیشتر وی می شود.

مشارکت دانشجویان علوم پزشکی در شناسایی و حل مشکلات جامعه از اهداف طرح ادغام آموزش علوم پزشکی در نظام سلامت بوده است. بر خلاف دانشجویان رشته های پزشکی و دندانپزشکی، دانشجویان رشته های علوم بهداشتی و دانشجویان رشته های وابسته به آزمایشگاه (نظیر ایمونولوژی، ژنتیک، بیوشیمی و ..) فرصت کمتری برای مواجهه با مردم و نیازهای جامعه دارند. از طرفی اولویت بندی مشکلات جامعه و حل آنها از وظایف نظام سلامت و دانشگاه های علوم پزشکی می باشد.

سابقه و اهداف: امروزه توجه به کارآفرینی در ایجاد یک فضای سالم اقتصادی و ملی یک ضرورت محسوب می شود و نقش آن در پایداری و ثبات اقتصادی تایید شده است. این پژوهش به بررسی میزان قابلیت های کارآفرینی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد پرداخته است.روش بررسی: این تحقیق از نوع توصیفی و پیمایشی هست که در آن 200 نفر از دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در سال تحصیلی 92-93 به روش تصادفی انتخاب شد. با توجه به اهداف پژوهش، از پرسشنامه به عنوان ابزار گردآوری اطلاعات استفاده شد. روایی پرسشنامه ها از روش روایی محتوا با استفاده از نظر متخصصان مورد تایید قرار گرفت. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS11.5 انجام شد.یافته ها: یافته های پژوهش حاضر نشان داد که میزان قابلیت های کارآفرینی دانشجویان از حد متوسط بالاتر است، البته قابلیت های کارآفرینی دانشجویان سال اول و آخر مبین وجود تفاوت معنادار نبود. همچنین قابلیت های کارآفرینی دانشجویان بر اساس خرده مقیاس های قابلیت کارآفرینی دارای تفاوت معناداری بود (P<0.001).نتیجه گیری: تقویت استعداد کارآفرینی و کارآفرینان در دانشجویان با تکیه بر برنامه های آموزشی دانشگاه ها به عنوان یک وسیله کسب رونق اقتصادی کشور مورد تاکید است. بر اساس نتایج به دست آمده و عدم وجود تفاوت قابلیت کارآفرینی دانشجویان سال اول و سال آخر به نظر می رسد اصلاح و بازنگری در برنامه های آموزشی برای تقویت قابلیت های کارآفرینی دانشجویان بیشتر بایستی مورد نظر دانشگاه قرار گیرد و آموزش قابلیت های کارآفرینی در برنامه های درسی مورد توجه قرار گیرد.

سابقه و اهداف: پاپ کوییز آزمون های کوتاهی هستند که در طول ترم، بدون اطلاع قبلی دانشجویان و در فواصل زمانی نامنظم جهت ارزشیابی تکوینی دانشجویان مورد استفاده قرار می گیرند. پژوهش حاضر با هدف تعیین تاثیر پاپ کوییز بر یادگیری دانشجویان پزشکی در دانشگاه علوم پزشکی مشهد صورت پذیرفت.روش بررسی: مطالعه حاضر، بصورت نیمه تجربی در ترم اول سال تحصیلی 92-1391 انجام شد و 120 دانشجوی علوم پایه پزشکی دانشکده پزشکی که درس آناتومی اعصاب را می گذراندند بصورت تصادفی به دو گروه 60 نفری تقسیم شدند. تدریس در دو گروه شاهد و آزمون توسط یک استاد و با محتوای مشابه انجام گرفت. در طول ترم، 8 کوییز از محتوای تدریس شده برای گروه آزمون برگزار شد. در پایان ترم از هر دو گروه آزمون یکسانی به عمل آمد. نمرات آزمون پایانی وارد نرم افزارSPSS 16  گردید. با استفاده از آزمون های توصیفی میانگین نمرات هر دو گروه تعیین شد. سپس برای تعیین تاثیر آزمون ها بر یادگیری دانشجویان، از آزمون T مستقل استفاده گردید.یافته ها: بررسی میانگین نمرات حاصل از آزمون پایانی نشان داد که میانگین نمرات دانشجویان در گروه آزمون 13.57 و در گروه شاهد 14.32 بود. انحراف معیار نمرات در گروه آزمون 2.73 و در گروه شاهد انحراف معیار نمرات 3.04 بود. هر چند یادگیری در گروه شاهد بیشتر بود ولی داده های حاصل از آزمون T مستقل، نشان داد که این تفاوت معنی دار نیست (P=0.41).نتیجه گیری: در پژوهش حاضر برگزاری پاپ کوییزها به عنوان ارزشیابی تکوینی تاثیری بر نمرات حاصل از آزمون پایانی دانشجویان علوم پایه پزشکی نداشته است. از دلایلی که برای این نتایج می توان متصور بود تاثیر سایر عوامل موثر بر یادگیری دانشجویان است.

سابقه و اهداف: ضرورت ارتباطات پیوسته، عملکرد تیمی و همکاری چند جانبه حرفه های مختلف در مراقبت و درمان، حوزه سلامت را با چالش های اخلاقی جدیدی مواجه کرده است. آموزش بین حرفه ای به عنوان یک راهکار موثر در سطح بین المللی مطرح و مطالعه حاضر با هدف تبیین فرایند رشد اخلاقی و دستیابی دانشجویان به شایستگی های اخلاقی در آموزش بین حرفه ای انجام شده است.روش بررسی: این مطالعه به صورت مروری تلفیقی - تفسیری در سال 92-1391 با جستجوی یکپارچه در پایگاه های اطلاعاتی Pubmed، CINHAL، Ovid، Science direct،GoogleScholar  با کلیدواژه های اصلی آموزش بین حرفه ای و اخلاق، در محدوده سال های 2000 تا 2013 و به زبان انگلیسی انجام شد. 155 مقاله مرتبط بازیابی شده که 15 مقاله انتخاب و با رویکرد Thematic synthesis بررسی و نتایج نهایی با نرم افزارMAXQDA  دسته بندی، تنظیم و ارائه شدند.یافته ها: 3 درون مایه (تم) اصلی، شامل «ارتقاء فرایند اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان»، «دستیابی به نظام ارزشی مشترک» و «شکل گیری هویت بین حرفه ای»، بیانگر فرایند رشد اخلاقی دانشجویان در آموزش بین حرفه ای بوده که در مبانی نظری الگوهای اجرایی آموزش بین حرفه ای شامل نظریه های تعامل اجتماعی، تکامل انسانی، یادگیری انتقالی، یادگیری موقعیتی، یادگیری ساخت گرا و یادگیری اجتماعی تبیین شده اند.نتیجه گیری: آموزش بین حرفه ای با ارتقاء فرایند اجتماعی شدن حرفه ای دانشجویان، بازسازی و درونی سازی ارزش های مشترک بین حرفه ای و شکل گیری هویت بین حرفه ای به عنوان مکمل هویت حرفه ای، آنان را برای عملکرد همکارانه موثر، اخلاقی و ایمن در محیط های بالینی با تنوع نیازهای مراقبت سلامتی و دیدگاه های مختلف حرفه ای، آماده و توانمند می سازد.

سابقه و اهداف: تعریف وظایف حرفه ای به عنوان پایه ای جهت برنامه ریزی درسی یک رشته یا مقطع جدید محسوب می شود. هدف از این مطالعه تعیین وظایف حرفه ای کارشناس ارشد بهداشت خانواده با استفاده از نظرات ذی نفعان بود.روش بررسی: در این مطالعه توصیفی مقطعی که با استفاده از تکنیک دلفی انجام شد پنج دانشگاه تیپ یک و چهار دانشگاه تیپ دو و سه به صورت تصادفی انتخاب شدند. نمونه مورد مطالعه اساتید گروه خدمات بهداشتی یا بهداشت عمومی، معاونین بهداشتی و مدیران شبکه های بهداشت و درمان، کارکنان واحد بهداشت خانواده مراکز بهداشت استان و همچنین دانشجویان کارشناسی بهداشت عمومی بودند. ابزار مطالعه پرسش نامه ای حاوی یک سوال باز پاسخ و تعدادی سوالات دموگرافیک بود. تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل محتوا انجام شد که در این تحلیل وظایف مشخص گردید. سپس وظایف اولویت بندی و در جلسه فوکوس گروپ تشکیل شده نهایی گردید.یافته ها: در مرحله اول 190 وظیفه استخراج گردید که بعد از اولویت بندی در مرحله دوم دلفی، در نهایت 102 وظیفه به عنوان وظایف نهایی استخراج شدند که 16 مورد از وظایف در حیطه ارائه خدمت به افراد خانواده، 35 مورد در حیطه برنامه ریزی، 5 مورد در حیطه نظارت، 5 مورد در حیطه پژوهش، 13 مورد در حیطه مدیریت و 28 مورد در حیطه آموزش بود.نتیجه گیری: جهت برنامه ریزی برای تربیت نیروی تخصصی مورد نیاز جامعه در حیطه بهداشت خانواده نیاز به تعریف وظایف حرفه ای کارشناس ارشد بهداشت خانواده است. از یافته های این پژوهش می توان در برنامه ریزی درسی برای این رشته استفاده نمود.

سابقه و اهداف: خلاقیت جزء ضروری مراقبت های پرستاری است، لذا توسعه خلاقیت به عنوان یک اولویت در آموزش پرستاری مطرح است. این پژوهش با هدف مقایسه تاثیر آموزش درس اصول و فنون پرستاری به روش نقشه کشی مفهومی و سنتی بر میزان خلاقیت دانشجویان پرستاری انجام شد.روش بررسی: این مطالعه کارآزمایی بالینی بر روی 70 نفر از دانشجویان ترم اول دانشکده پرستاری و مامایی تهران در مرکز مهارت های بالینی انجام شد. دانشجویان به روش تصادفی ساده به دو گروه آزمون و کنترل تقسیم شدند. محتوای آموزشی در گروه آزمون به روش نقشه کشی مفهومی و در گروه کنترل به روش متداول ارائه شد. جمع آوری داده ها با پرسشنامه مشخصات فردی و آزمون خلاقیت عابدی در ابتدا و چهار هفته پس از آخرین جلسه آموزش انجام شد. داده ها با نرم افزار SPSS- V21 در سطح معنی داری P<0.05 تجزیه و تحلیل شد.یافته ها: قبل از آموزش، میانگین و انحراف معیار نمره کل خلاقیت در گروه نقشه کشی مفهومی 126.1±7.4 و در گروه سنتی 128.2±5.2 بود و تفاوت دو گروه معنی دار نبود (P=0.07)، اما پس از آموزش تفاوت معنی داری بین دو گروه مشاهده شد 157.8±7.3] در گروه نقشه کشی مفهومی و 138.1±5.1 در گروه سنتی، [P=0.01. این تفاوت در تمامی مولفه ها معنی دار بود (P=0.01).نتیجه گیری: خلاقیت دانشجویان پرستاری در هر دو گروه نسبت به قبل از آموزش ارتقا یافته بود و تاثیر روش نقشه کشی مفهومی بسیار بیشتر از روش سنتی بود. لزوم انجام تحقیقات بیشتر در مدت زمان طولانی تر و برای سایر دروس می تواند به تصمیم گیری مبتنی بر شواهد کمک نماید.

سابقه و اهداف: لازمه ایجاد موفقیت در تحقق اهداف آموزشی هر کشوری وابسته به ارکانی چون استاد، دانشجو و محیط آموزشی است. لذا شناسایی عوامل تاثیرگذار بر شیوه های تدریس یک استاد و پرداختن به آن ها از دیدگاه دانشجویان دارای اولویت ویژه است. مطالعه حاضر با هدف تعیین مهم ترین مولفه های موثر بر اثربخشی تدریس یک استاد از دیدگاه دانشجویان کارشناسی ارشد انجام گرفت.روش بررسی: مطالعه تحلیلی حاضر در سال 1392 بر روی کلیه دانشجویان کارشناسی ارشد دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران که به روش سرشماری انتخاب شده بودند، انجام گرفت. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ای شامل دو بخش سوالات دموگرافیک و 9 مولفه تاثیرگذار بر تدریس اثربخش بود که از نظر روایی و پایایی مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده روش تحلیل سلسله مراتبی و نرم افزار  Expert Choice 11صورت پذیرفت.یافته ها: از دیدگاه دانشجویان مورد مطالعه عامل بیان شیوا و ساده و انتقال شفاف و واضح مطالب با 0.216 بیشترین اهمیت و عامل ارزیابی دانشجویان در هر جلسه، میان ترم و پایان ترم با 0.057 کمترین اهمیت را در تدریس اثربخش یک استاد داشتند. همچنین بین دانشجویان مذکر و مونث و اهمیت مولفه های تاثیرگذار بر تدریس اثربخش رابطه معناداری مشاهده نشد.نتیجه گیری: نتایج نشان داد بیان شیوا، ساده و انتقال واضح مطالب بیشترین تاثیر را بر اثربخشی تدریس دارد، لذا ضروری است مسوولین آموزش سطح کلان دانشگاه برای ارتقا وضع موجود به کیفیت تدریس اثربخش توجه نمایند که برگزاری دوره های آموزشی مناسب و هدفمند می تواند به بهبود این شرایط کمک کند.

سابقه و اهداف: امتحانات عملی در ارزیابی توانمندی های دانشجویان مهم هستند و بسیاری از اساتید از راهکارهای ارزیابی کنونی رضایت ندارند، اما اقدامات معدودی برای اصلاح روش های ارزشیابی سنتی صورت گرفته است. این مطالعه به منظور مقایسه مهارت بالینی و رضایتمندی دانشجویان دندانپزشکی به روش سنتی و آسکی انجام شد.روش بررسی: 30 نفر از دانشجویان دندانپزشکی توسط سوالات سنتی و آسکی که با همکاری متخصصان بیماری های دهان و آموزش پزشکی طراحی و موازی شدند ارزیابی گردیدند. دانشجویان تحت آزمون بیماری های دهان عملی یک به صورت کتبی (10 سوال تشریحی) و سپس آسکی (10 ایستگاه) قرار گرفتند و برگه نظرسنجی را تکمیل کردند. داده های مطالعه توسط نرم افزار SPSS 18 و آزمون های Mann-Whitney Test و T Test و کای دو و ضریب همبستگی پیرسون تجزیه و تحلیل آماری شدند.یافته ها: در شیوه آسکی نمره سوالات حیطه شناختی و روان حرکتی به ترتیب به طرز معنی داری بالاتر و پائین تر از سنتی بود و روش آسکی بیشتر از روش سنتی تداعی کننده شرایط عملی و استرس زا تر بود.نتیجه گیری: علیرغم اینکه روش های سنتی، با اهداف آموزش پزشکی تناسب ندارند اما اکثر دانشکده ها از این روش استفاده می کنند. با توجه به ویژگی های ارزشیابی ساختاریافته عینی توصیه می گردد که این شیوه در تمام گروه های آموزشی دندانپزشکی بکار رود.