جغرافیایی فضای گردشگری
سال:1394 | دوره:4 | شماره:14 |تعداد مقالات:8

امروزه گردشگری به عنوان یک صنعت بزرگ و یکی از ارکان توسعه پایدار شناخته شده است. این صنعت دارای اشکال متنوعی است که گردشگری روستایی یکی از آنهاست. این نوع از گردشگری باعث پایداری اقتصادی، اجتماعی و محیطی در روستاها شده و باعث جلب مشارکت جوامع محلی در زمینه های فوق می گردد. بخش خورگام با مساحت 296 کیلومتر مربع در شهرستان رودبار استان گیلان واقع شده است. این بخش دارای دو دهستان، 35 روستای دارای سکنه و 8 روستای خالی از سکنه و 8336 نفر جمعیت در مناطق روستایی و یک نقطه شهری بنام بره سر است. روش تحقیق در این مقاله، از نوع توصیفی - تحلیلی بوده و داده های تحقیق از طریق مطالعات میدانی و بررسی منابع موجود استخراج و با استفاده از روش های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که توجه به گردشگری روستایی و طبیعی در کنار هم می تواند توسعه مراکز اقتصادی کوچک و احیای منابع کم بازده و تبدیل آن به منابع درآمدی شده و باعث پایداری اقتصادی روستاهای محدوده مورد مطالعه گردد. گردشگری روستایی در بعد اجتماعی نیز با ایجاد اشتغال و جلوگیری از مهاجرت و همچنین شناساندن مراسم و آداب و رسوم محلی به سایر جوامع باعث توسعه پایدار می گردد و در نهایت ساکنین روستاها با حفظ و احیای منابع طبیعی و زیست محیطی در جاذبه های طبیعی گردشگری اطراف روستای خود، باعث پایداری محیطی به منظور جلب طبیعت گردان می شوند. بر اساس مطالعات صورت گرفته مشخص گردید که 88.2 درصد جاذبه های گردشگری بخش خورگام در روستاهای آن واقع است. بررسی ها نشان داد سرمایه گذاری در صنعت گردشگری، از عوامل موثر در موفقیت توسعه اقتصادی در این محدوده می باشد. لذا در تحقیق حاضر ضمن بررسی موارد فوق به معرفی جاذبه های روستایی بخش خورگام نیز مبادرت گردیده است. بر اساس نتایج این مطالعه مشخص گردید که توسعه گردشگری روستایی در بخش خورگام با توجه به شرایط آب و هوایی، توپوگرافی، فرهنگی و تاریخی نه تنها اقتصادی بوده و موجب بهبود وضعیت اقتصادی منطقه می شود بلکه هم افزایی معنی داری در افزایش بازده بخش های کشاورزی، صنعت و خدمات دارد.

ساماندهی مسیرهای گردشگری، از جهت تعدیل سرمایه و زمان اختصاصی به عناصر گردشگری شهر، حائز اهمیت است. یکی از شهرهای مهم در زمینه گردشگری در ایران شهر مقدس مشهد است که دومین کلان شهر مذهبی جهان بعد از مکه مکرمه و دومین کلان شهر ایران بعد از تهران می باشد. مشهد به عنوان بزرگترین شهر مذهبی و زیارتی ایران هر ساله بالاترین میزان زائران و گردشگران را جذب می کند. شهر مقدس مشهد به جز مجموعه تاریخی - فرهنگی - زیارتی حرم مطهر امام رضا (ع) دارای جاذبه های تاریخی، فرهنگی، تفریحی، طبیعی و ... زیادی است که برخی از آنها در درون محدوده شهر و برخی دیگر در حومه شهر قرار دارد. از این رو، در پژوهش پیش رو با شناسایی و سنجش اولویت این عناصر، به ارائه مسیرهای پیشنهادی با توجه به عواملی همچون هزینه جابه جایی، محل اسکان غالب زائرین، اولویت برخی عناصر گردشگری شاخص نسبت به هم و محل قرارگیری آن ها و همچنین تمایل غالب زائرین به بازدید از حرم مطهر به طور روزانه و ... پرداخته شده است. در این تحقیق، ضمن مرور ویژگی های بخش عرضه و تقاضای گردشگری در مشهد، مبتنی بر اسناد حاصل از طرح های پژوهشی و عمرانی، اطلاعات و داده های سازمان ها و ارگان های مربوطه و اطلاعات و آمار به دست آمده از تحلیل برداشت های میدانی (پرسشنامه)، داده ها و اطلاعات پایه جمع آوری، و سپس با استفاده از ابزارSWOT  طبقه بندی شده اند. در انتها نیز سه مسیر نهایی ارائه گردیده است.

اگر بخواهیم از صنعت جهانگردی تعریف مشخصی داشته باشیم که متناسب با نگاه جمهوری اسلامی ایران به این مقوله باشد، باید بگوییم: جهانگردی یک فعالیت فرهنگی منبعث از فطرت جستجوگر انسانی است. در جریان تکامل رویکردهای برنامه ریزی برای توسعه جهانگردی، رویکردی که بیشتر از سایر رویکردها مقبولیت یافت، توجه به گردشگری پایدار بود، بدین معنی که گردشگری را به عنوان مکمل همه شیوه های امرار معاش انسان ها در مناطق گردشگر پذیر ارزیابی می کرد. امروزه جهانگردی سبز یا فرهنگی یا پایدار، اشکال تکامل یافته جهانگردی هستند و در واقع جهانگردی در این مرحله تبدیل به یک رشته مستقل علمی شد که به آن از منظر علوم انسانی و به عنوان یک معرفت نوین نگاه می شود. این نوع از گردشگری بیشتر طرفدار محیط زیست بوده و پایداری آن را در نظر می گیرد. روش تحقیق در این مقاله از نوع مطالعات کتابخانه ای بوده و هدف بررسی گردشگری سبز بر محیط زیست و توسعه پایدار می باشد.

امروزه به منظور دستیابی به توسعه پایدار گردشگری می باید زیرساخت ها و امکانات لازم مرتبط با آن مهیا گردد و تمامی ذی نفعان اعم از دولت، سازمان غیردولتی و جامعه محلی در این امر مشارکت داشته باشند. چرا که با مشارکت همه اعضا، توسعه گردشگری پایدار سریع تر به انجام می رسد. علاوه بر ویژگی های ساختاری و زمینه ای، زیرساخت های یک منطقه بخشی جدایی ناپذیر از گردشگری آن هستند و نسبت به عوامل دیگر نقش موثرتری برای جذب بازدید کننده به یک مقصد گردشگری ایفا می نماید. هدف مقاله پیش رو، مقایسه تطبیقی استان های کلان منطقه شمال ایران از نظر ویژگی های ساختاری، امکانات و زیرساخت های لازم جهت توسعه پایدار گردشگری به عنوان یکی از قطب های بزرگ گردشگری کشور می باشد. روش این پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و درصدد است زیرساخت ها و امکانات سه استان شمالی کشور (گیلان، مازندران و گلستان) را به عنوان مقاصد اصلی گردشگر پذیر کشور شناسایی و بررسی کند تا بتوان با برنامه ریزی و مدیریت اصولی به توسعه پایدار در منطقه دست یافت. در این پژوهش، فراخور شاخص های مورد بررسی از روش های: شاخص الدریج، مدل رتبه - اندازه تعدیل شده، نسبت وابستگی و ... استفاده شده و یافته های حاصل از آن نشان می دهد باوجود مهیا بودن زمینه های ساختاری لازم، زیرساخت های و امکانات شناسایی شده در منطقه، پاسخگوی حجم فراوان گردشگران ورودی به این استان ها نمی باشد. بدین ترتیب این سه استان به منظور توسعه پایدار و همچنین دستیابی به توسعه پایدار گردشگری در منطقه می بایست با توجه به ظرفیت و پتانسیل های خود و همچنین با در نظر گرفتن ویژگی های زمینه ای و ساختاری، امکانات و زیرساخت های موردنیاز منطقه خود را با برنامه ریزی و مدیریت اصولی در سطح استاندارد فراهم آورند تا بتوانند توسعه ای درخور در منطقه ایجاد کنند و این امر نیز مستلزم تعامل و همکاری مستمر و مداوم فی مابین این سه استان و هماهنگی اقدامات و فعالیت ها در این بخش و ایجاد طرحی یکپارچه در زمینه گردشگری می باشد.

هدف اصلی برنامه های توسعه نواحی روستایی دستیابی به الگویی مناسب برای توزیع سکونتگاه ها، امکانات و فعالیت ها بر اساس ظرفیت های سرزمین است. در سال های اخیر، توسعه شهرهای کوچک از طریق ارتقای روستاها به شهر، به عنوان یکی از سیاست های اصلی بهبود کیفیت زندگی نواحی روستایی در ایران مورد توجه قرار گرفته است و در این مسیر طی چند دهه اخیر، تعداد زیادی از نقاط روستایی به شهر ارتقا یافته اند. بنابراین هدف تحقیق حاضر بررسی نقش مجتمع های سکونتگاهی بر توسعه روستایی بوده است. روش تحقیق توصیفی و با استفاده از ابزار پرسشنامه و مصاحبه با ساکنان بوده است. جامعه آماری ساکنان مجتمع مسکونی علی اکبر و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 388 نفر برآورده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS20 انجام شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که در مجموع، ارتقای خدمات در مجتمع سکونتگاهی باعث بهبود چشمگیر کیفیت زندگی و توسعه روستایی شده است.

روند رو به رشد تقاضا و پذیرش طبیعت گردان و گردشگران در مناطق حساس و شکننده کوهستانی ایران طی سال های اخیر و عدم وجود برنامه ریزی مدون و جامع برای گردشگری این مناطق لزوم توجه خاص به این مناطق را تشدید کرده است. لذا در این مقاله، در راستای رویکرد توسعه پایدار گردشگری (طبیعت گردی) در مناطق کوهستانی ایران با استناد به روش ظرفیت برد گردشگری، آستانه ظرفیت پذیرش مناطق گردشگری کوهستانی سیب چال، خاس خانی و آغوزی واقع در منطقه دیلمان استان گیلان در بهار 1392 - مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور به برآورد ظرفیت برد منطقه از طریق مدل ظرفیت برد (تحمل) توریسم TCC در سه سطح فیزیکی، واقعی و موثر در منطقه پرداخته شد و ظرفیت برد های فیزیکی، واقعی و موثر به ترتیب 40515، 24286 و 1215 نفر در روز برآورد گردید.

گردشگری به عنوان سومین و پاک ترین صنعت هزاره سوم شاخته می شود. رشد صنعت گردشگری در گرو شرایطی است که با مهیا شدن آن چرخه این صنعت خواهد چرخید. از مهم ترین عوامل توسعه صنعت گردشگری؛ افزایش سطح کیفیت خدمات و تسهیلات برای گردشگران است. مادامی که رضایتمندی گردشگران مورد توجه قرار نگیرد، نمی توان به جذب گردشگران امیدوار بود. در همین راستا، محققین، شهرستان قروه را به علت جاذبه های فراوان گردشگری و وجود گردشگران داخلی و خارجی مورد پژوهش قرار داده اند. روش پژوهش به صورت توصیفی - تحلیلی و از لحاظ هدف کاربردی توسعه ای است. حجم نمونه به تعداد 200 پرسشنامه بصورت غیراحتمالی – در دسترس برگزیده شد. داده ها و اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی گردآوری شده است. داده ها پس از وارد شدن به نرم افزار spss با آزمون های Tو پیرسون تحلیل شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که کیفیت خدمات و تسهیلات گردشگری در سطح متوسط رو به بالایی قرار دارد. نمره کل T با مقدار 3.22 نشان می دهد که کیفیت خدمات و تسهیلات مطلوب نمی باشد؛ اما بیش از حد متوسط است. بالاترین سطح مربوط به شاخص کیفیت رفتار جامعه میزبان با میانگین 4.24 است. همچنین محاسبه آزمون پیرسون نشان داد که بین کیفیت خدمات و تسهیلات با رضایتمندی گردشگران همبستگی مثبتی و معناداری در تمامی شاخص ها برقرار است و در نهایت رابطه رضایت مندی و جذب گردشگران با ضریب 0.753 محاسبه شد. تاسیس اقامت گاه های مناسب جهت استراحت گردشگران می تواند عاملی جهت رضایت مندی و جذب گردشگران به شهرستان قروه باشد.

امروزه گردشگری به ویژه گردشگری داخلی، جایگاه خاص را در اقتصاد کشورها داشته و نقش فعال و موثری را در ارتقای ساختار اقتصادی و اجتماعی کشورها به خصوص کشورهای در حال توسعه دارد. گردشگری شهری، سرآمد انواع گردشگری و پرمشتری ترین آن هاست؛ به طوری که با توجه به جایگاه ویژه شهر، در بسیاری از کشورهای موفق در زمینه گردشگری، شهر پایه و اساس توسعه گردشگری است و شهرها یکی از بیننده ترین مقاصد گردشگری جهان به شمار می آیند که هر ساله پذیرای میلیون ها نفر گردشگرند. گردشگری می تواند با ایجاد تغییر در مولفه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در شهر تاثیراتی داشته باشد. به عبارت دیگر کیفیت تاثیر فعالیت های گردشگری در شهر و استفاده از آن، پیامدهای مطلوب و نامطلوب اقتصادی، اجتماعی - فرهنگی در شهر برجای می گذارد. این تحقیق از نوع کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی - تحلیلی است. برای بررسی تاثیرات گردشگری از پرسش نامه مردم و مسوولین استفاده شد و با نرم افزارspss و از طریق ضریب همبستگی اسپیرمن تحلیل شد. برای تطبیق اطلاعات تاثیر توریسم در توسعه اقتصادی هم ضریب مکانی مورد بررسی قرار گرفت که برگرفته از تحلیل آمار شاغلین در بخش گردشگری است. نتایج حاصل از پرسش نامه ها نشان می دهد که تاثیرات اقتصادی توریسم در توسعه کرمانشاه 75 درصد، تاثیرات اجتماعی - فرهنگی آن بر توسعه شهر 62 درصد و هم چنین تاثیرات کالبدی گردشگری در توسعه شهر 74 درصد موثر بوده است. معادله ضریب مکانی هم تاثیرات گردشگری بر اقتصاد منطقه را مورد تایید قرار داده است؛ به طوری که مقدار آن یک روند صعودی از دهه 55 تا 85 داشته است و گردشگری از نظر اقتصادی یک فعالیت تاثیرگذار در منطقه می باشد.