پژوهش زبان و ادبیات فرانسه
سال:1400 | دوره:15 | شماره:27 |تعداد مقالات:12

زن و زنانگی به عنوان جنبه های باروری و حیات همواره در اساطیر، ادیان و صورت های ابتدایی حیات بشری نقش تعیین کننده ای داشته اند و این امر در ادب فارسی با داشتن سنت بسیار مستحکمی که در پیش زمینه اش، پرستش ایزد بانوان ایرانی که مشهورترین آنها آناهیتاست؛ بازتاب فراوانی داشته است. نمود ناخودآگاه این کهن الگو به گفته یونگ ناشی از تجلی آنیماست. آنیما در واقع جنبه ناخوآگاه زنانه ذهنی یک مرد است که از ناهشیار جمعی سرچشمه می گیرد. این کهن الگو از مهم ترین کهن الگوهایی می باشد که یونگ-روان شناس شهیر سوییسی-آن را بررسی کرده است. هدف اصلی از نوشتار حاضر، بررسی نمود آنیما در احمد شاملو می باشد. احمد شاملو پرچمدار شعر سپید ایران و از بزرگترین شاعران جهان است که نقش برجسته ای در تحول شعر فارسی داشته است. هدف نگارنده از انجام پژوهشی با این عنوان، آشنایی خواننده با نظریه کهن الگوهای یونگ و انعکاس آن در ادبیات، دیدگاه شاعر درباره نمادهای باروری و زندگی و چگونگی استفاده آن ها از آنیما در اشعارش است. همچنین در این جستار، در بررسی آنیما و اشکال مختلف کهن الگوهای زنانگی در شعر شاملو بیشتر به نظریه یونگ به عنوان قدیمی ترین نظریه در روانشناسی استناد می کنیم.

بررسی دوگانگی فرهنگی نویسندگان پسااستعماری به دلایل مختلف تاریخی، سیاسی، شخصی و فرهنگی همچنان دشوار است. هومی بابا فیلسوف و منقد ادبی هندی، در اثر مهم خود مکان فرهنگ فضای سومی را پیشنهاد کرده است که فضای فرهنگی بین دو زبان/ فرهنگ می باشد. این فضا نه هویت نویسنده را نادیده می گیرد و نه آن را کامل می پذیرد. به عبارتی دیگر، در حالی که به بهانه اصالت نویسنده ارزش ادبی و انسانی اثر کنار گذاشته می شود، هومی بابا فضای سوم اضافی را برای جای دادن هویت با تمام خاستگاه های آن در نظر گرفته است؛ فضایی با یک تعریف جهانی. ادوارد سعید در دو اثر مهم خود، شرق شناسی و فرهنگ و امپریالیسم، به موضوع فرانکوفونی و تصاحب ناعادلانه محصولات ادبی نویسندگان توسط سیاست پسااستعماری پرداخته است. مبحثی که توسط لویی ژان کالوه، زبانشناس فرانسوی نیز بررسی شده است. در واقع، ادوارد سعید با ایجاد دیدگاه مقایسه ای به تمایل مستمر امپراتوری برای حفظ برتری خود نسبت به بومیان اشاره می کند. برای توضیح بیشتر مبحث دوگانگی فرهنگی، فرانتس کافکا و ولادیمیر ولکوف در این مقاله مورد مقایسه قرار می گیرند.

در این مقاله، ما به مطالعه نقطه نظر پیر لیون درباره دشواری های تلفظ گروه های صامت زبان فرانسه بطور اعم و نزد دانشجوی ایرانی بطور اخص، همانطور که در کتاب درآمدی بر آواشناسی اصلاحی بیان شده است می پردازیم. دشواری این تلفظ سبب بروز یک مصوت اضافه به عنوان پارازیت بین دو صامت این گروه، در راس کلمه می شود. بر اساس نظریه پیر لیون در کتاب مذکور، این مصوت نزد فراگیران ایرانی /-/ می باشد. نگارندگان این مقاله این نظریه را نزد دانشجویان ایرانی در دانشگاه اصفهان به تحقیق و بررسی گذاشته و در ضمن به مقایسه عادات زبانی ایرانیان و سیستم آوایی فارسی پرداخته اند. نتایج بدست آمده نشان می دهد که برخلاف آنچه لیون می گوید، طبق پدیده یکسوشدگی، این مصوت /-/ « ٲ » نمی باشد و بدلایل آواشناختی بیشتر به سمت /-/ « ٳ » و در بعضی موارد /-/« ٱ » سوق دارد.

در قرن نوزدهم میلادی، مدام به شمار زنان مغرب زمین که خطر سفر به اقصی نقاط جهان را به جان می خرند، افزوده می شود. بهبود و توسعه وسایل حمل و نقل سفر را تسهیل می کند و بر اشتیاق آن می افزاید. بنابراین، دیگر تعداد زنانی که به تنهایی و یا به همراه همسرانشان به سفرهای طولانی می روند، کم نیستند. زنانی که ما با داستانهایشان آشنا هستیم، آنهایی هستند که برای نگارش سفرنامه شان قلم بدست گرفتند و از انتشار آن دریغ نکردند. در میان این زنان نویسنده، و با توجه به سفرنامه هایی که درباره سفر به ایران نگاشته شده است، ما ادل اومر دو هل و کارلا سرنا را در نظر گرفته ایم؛ زیرا این دو، مولف سفرنامه هایی هستند که در زمان خود موفقیت های بسیاری را کسب نموده اند. با بازخوانی این متون و با توجه به سفرنامه هایی که توسط مردان به نگارش درآمده است سوالی مطرح می شود که مقاله پیش رو سعی دارد به آن پاسخ دهد: آیا این سفرنامه ها دارای ویژگی خاصی هستند، یا تقلیدی مبتذل از روایت های مردانه زمان خود می باشند؟ به همین منظور، ما به اختصار و بطور متوالی متون نگارش شده توسط این دو مولف، که یکی مطالبش را به نام همسرش و دیگری جسورانه با امضای خودش منتشر می کند، را بررسی خواهیم کرد.

مقاله حاضر در چارچوب مطالعات آمار واژگانی، به بررسی افزایش واژگان در آثار ادبی ژولین گراک می پردازد. بررسی ها نشان می دهد که استفاده از واژگان جدید در دوره دوم هنری این نویسنده (1998-1992) بیشتر و غنی تر از دوره اول هنری وی (1967-1938) است. به علاوه، افزایش واژگان در آثار گراک ثابت نبوده و با گذر از ژانری به ژانر دیگر تغییر پیدا می کند. در این مقاله خواهیم دید که لغات استفاده شده توسط گراک در دوره دوم هنری، بسیار خاص و ناشی از سبک نوشتاری ویژه نویسنده در این دوره می باشد. سبک نوشتاری جدیدی که گراک با نگارش لترین1، ارایه می کند، با تعاریف کلاسیک مطابقت ندارد. در حقیقت، اگر بیان کنیم این نویسنده فرم بیانی اصیلی را تجدید نموده است که نویسندگان پس از او، از آن وام می گیرند، اغراق نکرده ایم. آثار گراک در دوره دوم بخشی از ادبیات به عبارتی «تکه تکه» را شامل می شوند که به عنوان مجموعه ای کاملا آزاد، موزاییکی از واژگان، تاملات و خاطرات (غالبا دوران کودکی) تعریف می شود.

در میان رمان هایی که با اسامی زنانه نامگذاری شده اند، نانون، اثر ژرژ ساند (1871)، از جهت انتخاب عنوان، درخور توجه است. نویسنده با این انتخاب، درحقیقت هویت جدیدی را برای زن تعریف می کند که قرن نوزده فرانسه آن را چندان به رسمیت نشناخته است؛ هویتی مستقل از جنسیت و طبقه اجتماعی و ثمره محترم شمردن فردیت انسان. اما سوالی که در راستای این تعریف هویتی مطرح می شود این است که آیا عنوان اثر، در کنار نام مستعار نویسنده، به یگانگی قهرمان داستان و نویسنده آن می انجامد و یا بالعکس، مرز جدایی میان این دو را رقم می زند؟ و هر یک از اینها-دوگانگی و یا یگانگی نویسنده و قهرمان-چه معنایی را در افق انتظار خواننده شکل می دهند؟ خواننده ای که در تمامی فرایند خوانش، با دوگانگی هویتی قهرمان و نویسنده روبروست، چگونه در انتها موفق می شود این دو را با هم سازش دهد؟ این مقاله ابتدا تحلیلی در حیطه نام شناسی ارایه می دهد وپس از بررسی طبقه اجتماعی که نویسنده در آن زندگی کرده می کوشد تصویر معکوسی را بازنمایی کند که وی از خود در ذهن مخاطب برجای می گذارد.

در این مقاله می کوشیم تا از الگویی سخن بگوییم که از آزمون پیامبر خدا سخن می گوید و از نوعی داستان سرایی بهره می برد که نوعی آگاهی ایجاد کرده و منجر به آفرینش روایتی تازه می گردد؛ همچون هامون و ترس و لرز و هزاران حکایت متاثر از ابراهیم. در آثار بسیاری از فرهیختگان دنیا همچون مولانا و حافظ این روایت دیده می شود و همواره نوعی مدیحه سرایی برای این پیامبر اولوالعزم دیده می شود که در برگیرنده آزمون الهی است و با آگاهی به انسان بودن و شک کردن ایجاد شده است. هنگامه آزمون برای انسان عادی به شکل تصمیمات روزمره در زندگی خود را نشان می دهد و از نزاعی همیشگی میان انسان و تصمیمات وی خبر می دهد. حقیقت امر این است که نزاع درونی انسان، نیاز او به یک عزم محکم را نشان می دهد. با مطالعه میزانسن های فیلم هامون، اثر مهرجویی و تغزل دیالکتیکی سورن کی یرکگارد در ترس و لرز سعی کردیم این چرخه بی پایان و پیام داستان را تحلیل کنیم و همواره اشاره داریم که این داستان حرف هزاران تصمیم ناگرفته بوده و هر که به میزان درک و هنرش از آن بهره برده و تاثیرش را بر دیگران متجلی ساخته است و در پایان به انسان نوعی این حقیقت را بشارت می دهد که باید برای هر آنچه ایده آل اوست، دیگر چیزها را فدا کند و هر آنچه فدای ارزشی والا می گردد خود والا می گردد و زمان باارزش ترین چیزهاست که قربانی تصمیمات انسان در هر لحظه می گردد.

از زمان معرفی مبحث «جامعه گفتاری» ((CdPدر زبانشناسی اجتماعی، مطالعات انجام شده در این خصوص، بیانگر علاقه غیرقابل انکار محققان به این حوزه و در عین حال، عدم تمایل زبان شناسی اجتماعی فرانکوفون به این مقوله است. در حالی که با پرداختن به این موضوع می توان پاسخ بسیاری از سوالات و مجادله های مطرح شده در این خصوص را یافت. سوالاتی که این مقاله درصدد پاسخ دادن به آنهاست عبارتند از: ((CdP چیست؟ مفاهیم کاربردی آن چیست و زبان شناسی اجتماعی چگونه از آنها استفاده می کند؟ و در نهایت، ((CdP چه چیزی را می تواند به زبان شناسی اجتماعی بطور کلی و به زبان شناسی اجتماعی فرانکوفون بطور خاص، وارد کند؟ تحلیل ما در این خصوص بر سه محور اصلی متمرکز خواهد بود.

هدف از نوشتن این مقاله، بررسی طنز در رمان «چیزها «نوشته ژرژ پرک، نویسنده قرن بیستم فرانسه می باشد. در اجرای این تحقیق با توسل به رویکرد فیلیپ آمون در زمینه بررسی طنز در ادبیات، سعی شده است تا ظرافت بکارگیری طنز و فنون استفاده از آن، در نزد این نویسنده مورد مطالعه قرار گیرد. پرک با به تصویر کشیدن سبک زندگی یک زوج جامعه شناس پاریسی که از طبقه متوسط جامعه محسوب می شوند، در واقع به نقد جامعه معاصر خود می پردازد. پرک برای انتقاد رفتار و افکار این دو شخصیت مادی گرا، از لحن طنزآمیز استفاده می کند و از عناصری مانند بینامتنیت و چندصدایی بهره می گیرد. ژرژ پرک برای تاکید بیشتر بر بعد طنز آمیز این کتاب از صور خیال مانند برشماری، استعاره، پارادوکس، تضاد، بازی با کلمات و غیره استفاده می کند. در واقع، تمامی فنون بکار گرفته شده در این رمان در جهت ایجاد فاصله میان راوی و سخنانش، میان خواننده و شخصیت های داستان و حتی میان راوی و خواننده می باشد، فاصله ای که نقش اساسی در طنز مدرن ایفا می کند. مطابق تحقیق و بررسی انجام شده، می توان به این نتیجه رسید که ژرژ پرک برای نقد جامعه معاصر خود، یعنی همان جامعه مصرف گرا، از عناصر طنز کمک می گیرد. جامعه ای که در عین غنی و مدرن بودن دارای فاصله طبقاتی زیادی می باشد. جامعه ای که مردمش مادی گرا هستند و نیازهای کاذب بی پایانی را در خود احساس می کنند و در تلاش برای جستجوی خوشبختی به احساس پوچی و نیستی می رسند.

امر «معاصر» به عنوان مقوله ای زیباشناختی به فعالیتی انتقادی مربوط می شود که ویژگی ها و خصوصیات آن را تعریف می کند. بنابراین می توان چنین پنداشت که تعریف «ادبیات معاصر فرانسه» در وهله نخست ریشه در تلاش های انتقادی ای دارد که از دهه نود میلادی در این کشور آغاز شده اند. این تعریف اغلب از طریق دسته بندی های مفهومی صورت می گیرد که از آن جمله می توان به «داستان زندگی نامه ای» اشاره کرد: برچسب ژانری که هدف آن تفکیک زندگی نامه های معاصر نوشته شده در قالب داستان، از نمونه های قدیمی تر این ژانر است. در این معنا، واژه مذکور نتیجه یک مفهوم سازی انتقادی است که هم زمان با آفرینش ادبی صورت می گیرد، فرایندی که هم به سنت ادبی توجه دارد هم به تحولات معاصر. از این روی مشکل بتوان تاثیر بسزای تفکر انتقادی ای را نادیده گرفت که فعالیت زندگی نامه نویسی را دنبال می کند، به آن مشروعیت می بخشد و در بازار پررونق کتاب به آن معنایی نو می دهد. هدف از مطالعه حاضر نگاهی نو به اهمیت نقد در سرنوشت ژانر زندگی نامه نویسی است. نقدی که در اینجا سه نقش به آن نسبت داده ایم: «توصیف»، «جهت دهی»، و «دسته بندی مفهومی».

ترجمه آثار آل احمد، با حفظ و رعایت زبان شفاهی و لحن وی در زبان مقصد کاری بس دشوار است. وی با استفاده از جملات آهنگین، سکته ای و مملو از آرایه های ادبی ریتم خاصی به نوشتار خود بخشیده است. در این پژوهش با توسل به رویکرد آنری مشونیک در حوزه ترجمه شناسی، برآنیم تا مشکلات و چالش های ترجمه آثار آل احمد را در کتاب سنگی بر گوری بررسی نماییم. برای نیل به این مقصود، ریتم جملات این نویسنده را به سه دسته ریتم زبانی، ریتم بلاغی و ریتم شاعرانه تقسیم و سپس با ارایه ترجمه، بررسی می نماییم. مشکلات زبانی ناشی از انحراف دستوری و واجی از یک سو و از سوی دیگر مساله فرهنگی که در ارتباط با سنت ایرانیان است، از جمله مواردی است کار مترجم را دشوار کرده و وی را مجبور به استفاده از انطباق در ترجمه می کند. از این رو، ریتم زبان آل احمد در ترجمه بازآفرینی نمی شود. از آنجا که این کتاب هنوز به زبان فرانسه ترجمه نشده است، قسمتهای پیشنهادی توسط نویسنده مقاله ترجمه شده است.

آموزگار به عنوان شخصیت کلیدی «آموزش»، جایگاهی اصلی در محیط مدرسه ایفا می کند و به خاطر مرافقت با کودک می تواند نقشی بسزا در آینده هر جامعه ای ایفا کند. «ادبیات مدرسه»، چه در ایران و چه در فرانسه، نسبت به این موضوع حساس بوده و چهره هایی را به عنوان الگو یا پادالگویی از آموزگار «خوب» عرضه کرده است. تمرکزمان در این مطالعه بر این چهره ها خواهد بود تا الزامات آموزش را بهتر بشناسیم و به دسته بندی ای از ویژگی های آموزگار «خوب» دست یابیم. برای کاستن از گستردگی کار و نیز بخشیدن سویه ای عملی و کارا بدان، به روابط آموزشی بسنده می کنیم؛ روابطی که نهاد آموزش وپرورش را در راستای «انتقال دانش» از طریق آموزگار به محصل پیوند می زنند. هم از این مسیر خواهیم کوشید بر عظمت «رسالت» معلم صحه بگذاریم.