مجله علمی کشاورزی
سال:1386 | دوره:30 | شماره:4-الف |تعداد مقالات:17

نخل خرما (Phoenix dactylifera L.) گیاهی است دو پایه که برای دستیابی به عملکرد بالا نیاز به گرده افشانی مصنوعی دارد. مهمترین عامل در تولید میوه و همچنین کارهای اصلاحی استفاده از دانه های گرده سالم با حداکثر قوه نامیه می باشد. این پژوهش به منظور بررسی جوانه زنی درون شیشه ای دانه های گرده سه رقم نر خرما در غلظت های مختلف ساکارز، اسید بوریک و نیترات کلسیم انجام گردید. بدین منظور، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و در سه تکرار اجرار شد. فاکتورهای مورد مطالعه شامل سه رقم خرمای نر غنامی، سمسماوی و غیبانی، چهار غلظت اسید بوریک (0، 50، 100 و 200 میلی گرم در لیتر)، سه غلظت نیترات کلسیم (0، 200 و 300 میلی گرم در لیتر) و دو غلظت ساکارز (15% و 25%) در محیط کشت تغییر یافته بویوبیکر و کواک بودند. همچنین مقایسه ای بین روش های رنگ آمیزی و جوانه زنی درون شیشه ای برای تعیین قوه نامیه انجام گردید. نتایج نشان داد تعیین قوه نامیه به روش درون شیشه ای از دقت بسیار بالایی برخوردار بود و بیشترین جوانه زنی دانه های گرده در شرایط 50 میلی گرم در لیتر اسید بوریک، 200 میلی گرم در لیتر نیترات کلسیم و 15% ساکارز بدست آمد. در بین ارقام مورد مطالعه رقم سمسماوی بیشترین (81.87%) و رقم غنامی کمترین (58.43%) قوه نامیه را داشتند.

جو بدون پوشینه با دارا بودن کیفیت و ارزش غذایی مطلوب، وزن حجمی بیشتر نسبت به جو معمولی، می تواند نقش مهمی را در جبران کمبود دان تولیدی داخل کشور ایفا نماید. در این آزمایش 54 ژنوتیپ جو بدون پوشینه به همراه سه رقم شاهد در قالب یک آزمایش مقدماتی عملکرد (طرح اگمنت) در 6 بلوک مورد مقایسه قرار گرفتند. این تحقیق در سال زراعی 80-79 در مزرعه آزمایشی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز که دارای بافت خاک لومی شنی، pH=7.7 و EC=3.6 بو.د. در دوره رشد، درصد خوابیدگی، آلودگی به بیماری زنگ، تعداد روز تا سنبله رفتن و تعداد روز تا رسیدن، ارتفاع بوته و ضریب پنجه زنی اندازه گیری شد. بعد از برداشت نهایی، عملکرد بیولوژیک، عملکرد کاه، عملکرد دانه و اجزا آن محاسبه شد. پس از برآورد اثر بلوک های ناقص، عملکرد، اجزا عملکرد و صفات دیگر این ژنوتیپ ها مورد تجزیه تحلیل و مقایسه میانگین قرار گرفت. بالاترین عملکرد دانه در بین ژنوتیپ ها، مربوط به ژنوتیپ شماره 38 با 5999 کیلوگرم در هکتار بود که با یکی از رقم های شاهد (جو جنوب) در یک گروه میانگین قرار داشت. با توجه به عملکرد خوب برخی ژنوتیپ ها با شرایط آب و هوایی اهواز نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که 12 ژنوتیپ از میان ژنوتیپ های مورد مطالعه، عملکرد دانه بالاتر از 4 تن در هکتار داشته و به عنوان ژنوتیپ های برتر شناخته شدند.

جهت بررسی اثر مدت پروار بر کمیت و کیفیت لاشه های بره های نر ترکی- قشقایی آزمایشی بر روی 80 راس بره با میانگین سن 90±7 روز و میانگین روز 23.1±2.5 کیلوگرم در چهار دوره پرواری انجام شد. بعد از پایان هر دوره پروار 60، 90، 120 و 150 روزگی تعداد 16 راس بره کشتار، قطعه بندی و مورد تجزیه لاشه قرار گرفتند. بر اساس اطلاعات بدست آمده اختلاف بین مدت پروار در رابطه با میانگین وزن بدن و ضریب تبدیل غذایی بسیار معنی دار بود (P<0.01). در حالی که در مورد افزایش وزن روزانه، بازده لاشه و درصد کل گوشت لاشه اختلاف معنی داری مشاهده نشد. مدت پروار اثر معنی دار (P<0.05) بر درصد کل چربی و درصد کل استخوان لاشه داشت به طوری که با افزایش مدت پروار، درصد چربی لاشه افزایش و درصد استخوان لاشه کاهش یافت. بیشترین درصد گوشت (49.8)، چربی (17.9) و استخوان (19.2) لاشه به ترتیب پس از 120، 150 و 60 پروار و کمترین آنها به ترتیب با 47.1، 13.7 و 13.9 درصد پس از 150، 60 و 150 روز پروار مشاهده شد. با افزایش مدت پروار درصد دنبه افزایش یافت که بیشترین آن 20.1 درصد و کمترین آن 17.4 درصد به ترتیب پس از 150 و 60 روز پروار بدست آمد. سطح مقطع ماهیچه راسته در دوره های مختلف پروار 60، 90، 120 و 150 روز به ترتیب 11.07، 14.23، 15.50 و 15.73 سانتیمتر مربع بود و تنها تفاوت معنی دار (P<0.01) بین بره های 60 روز پروار با سایر دوره ها مشاهده گردید. مدت پروار اثر معنی داری (p<0.05) بر ترکیبات شیمیایی لاشه نشان داد. با افزایش مدت پروار درصد رطوبت، پروتیین و خاکستر کاهش، ولی درصد چربی افزایش یافت. با توجه به این که در پرواربندی از نظر اقتصادی مقدار گوشت به عنوان مهم ترین فاکتور می باشد، مدت مناسب پروار در این نژاد حداکثر 90 روز پیشنهاد می شود.

پتانسیل های مفید Azotobacter chroococcum، فراسوی تثبیت بیولوژیک نیتروژن، مانند تولید انواع فیترهورمون های محرک رشد گیاه، این باکتری را در زمره ریزوباکتری های محرک رشد گیاه (PGPR) قرار داده است. این تحقیق به منظور بررسی پتانسیل های محرک رشد گیاه در ازتوباکتر به اجرا درآمد. ابتدا برای تهیه جدایه های ازتوباکترکروکوکوم بومی منطقه چهارمحال و بختیاری نمونه برداری از ریزوسفر گندم در برخی گندم زارهای مهم استان انجام پذیرفت و شمارش جمعیت A. chroococcum در نمونه های خاک ریزوسفر انجام شد که بیشترین جمعیت میکروبی در اراضی تالاب چغاخورت و کمترین آن در منطقه جونقان بدست آمد. پس از خالص سازی و شناسایی جدایه های A. chroococcum، آزمون های درون شیشه شامل آزمون توان تولید IAA، توان حل فسفات، تولید سیدروفور و HCN، سیدروفور، و تثبیت بیولوژیک نیتروژن بر روی جدایه ها انجام گرفت. بر اساس نتایج بدست آمده توانایی تولید HCN, IAA، سیدروفور، و تثبیت بیولوژیک نیتروژن در جدایه ها به اثبات رسید ولی کلیه جدایه ها فاقد توانایی انحلال فسفات بودند. در این میان بالاترین پتانسیل تولید مواد محرک رشد گیاه در تولید IAA و سیدروفور مشاهده گردید. به طور کلی بر اساس نتایج بدست آمده از آزمون های درون شیشه چنین می توان گفت که بعضی از جدایه های ازتوباکترکروکوکوم بومی استان چهارمحال بختیاری در زمره باکتری های PGPR قرار خواهند گرفت و بنابراین حضور آنها در ریزوسفر می تواند باعث بهبود رشد و عملکرد گندم گردد.

بالشتک مرکبات مهمترین آفت مرکبات در استان مازندران می باشد. سطح زیان اقتصادی نسل دوم بالشتک مرکبات روی پرتقال تامسون ناول در طی سال های 83-1382 در شهرستان ساری مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این کار یک باغ مرکبات با 620 درخت مورد استفاده قرار گرفت. درختان موجود بر اساس سطح آلودگی به قارچ فوماژین، سطحی از تاج درخت که حاوی کیسه های تخم بالشتک مرکبات بودند و همچنین تراکم نسبی کیسه های تخم، به چهار گروه بدون آلودگی، آلودگی کم، آلودگی متوسط و آلودگی زیاد طبقه بندی شده و سپس از هر گروه 12 درخت بصورت کاملا تصادفی انتخاب شد. همزمان با ظهور پوره های سنین یک و دو نسل دوم بالشتک مرکبات، تعداد پوره های موجود در هر گروه شمارش و ثبت شد. با رسیدن میوه ها، میوه های سالم و فوماژین زده درختان هر گروه بصورت جداگانه وزن شد. سپس میان In تراکم های مختلف بالشتک در هر گره و In عملکرد میوه های سالم (بدون آلودگی به قارچ فوماژین) رابطه رگرسیونی برقرار شد. رابطه رگرسیونی ایجاد شده خطی و منفی (p=0.001) بود. ضریب همبستگی در این حالت 58.8% بود که بیشترین میزان را در میان سایر روش های تبدیل داده ها داشت. این نتایج نشان می داد که بالشتک مرکبات نه تنها موجب آلودگی میوه ها به سیاهک می شود، بلکه سطوح بالای جمعیت بالشتک مرکبات باعث (p=0.01) کاهش عملکرد کل میوه ها (سالم + فوماژین زده) می گردد. نتایج نشان داد تعیین سطح زیان اقتصادی بر اساس قیمت های سال 1383 و بر حسب هزینه های مبارزه از 5 تا 8 پوره سن یک و دو در 24 برگ هر درخت متفاوت بود.

رسوبشویی تکنیکی است که از آن می توان به دو صورت آزاد و تحت فشار برای تخلیه رسوبات تجمع یافته در داخل مخزن استفاده نمود. در رسوبشویی تحت فشار زمانی که تخلیه کننده تحتانی به منظور رسوبشویی باز می گردد، در جلوی آن مخروط رسوبشویی تشکیل می گردد. ابعاد مخروط رسوبشویی متاثر از پارامترهای مختلفی است که برای مثال می توان به عمق آب داخل مخزن، دبی جریان خروجی از تخلیه کننده تحتانی، ابعاد تخلیه کننده تحتانی، ژئومتری مخزن، اندازه و نوع رسوبات تجمع یافته در داخل مخزن اشاره نمود. در این تحقیق تاثیر ارتفاع آب روی دریچه و دبی خروجی از تخلیه کننده تحتانی در میزان رسوبشویی مورد بررسی قرار گرفته است. جهت دست یابی به اهداف این پژوهش یک مدل فیزیکی در دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز ساخته شد و با انجام آزمایش های مختلف با استفاده از رسوبات غیر چسبنده ریزدانه با قطر متوسط 0.27 میلی متر به بررسی و مطالعه این امر پرداخته شد. نتایج این تحقیق نشان می دهد زمانی که ارتفاع آب مخزن بطور متوسط 31.5 درصد کاهش می یابد، طول و حجم مخروط رسوبشویی به ترتیب 14.5 و 41.5 درصد افزایش می یابد. همچنین زمانی که دبی خروجی از تخلیه کننده تحتانی 76.6 درصد کاهش می یابد، طول و حجم مخروط رسوبشویی به ترتیب 20.3 و 49.9 درصد کاهش می یابد. علاوه بر آن بر اساس تجزیه و تحلیل آماری بر روی داده های آزمایشگاهی بدست آمده، روابط بدون بعد برای تخمین حجم و طول مخروط رسوبشویی ارایه شده است.

از مدل های مهم انتقال آلاینده پایدار در محیط های متخلخل همگن در حالت اشباع تحت شرایط جریان دایمی، مدل فرید- کامبرنوس و مدل بریگهام می باشند که به ترتیب برای محاسبه انتشارپذیری در فواصل انتقال طولانی و کوتاه پیشنهاد شده اند. در این پژوهش مقادیر انتشارپذیری خاک های ماسه ای همگن درشت و متوسط با استفاده از مدل های مذکور مورد استفاده قرار گرفتند. مدل فیزیکی به صورت یک مخزن مستطیلی به طول 720، عرض 100 و ارتفاع 1200 میلی متر از جنس پلکسی گلاس ساخته شد. محلول کلرید سدیم با هدایت الکتریکی 14 دسی زیمنس بر متر به عنوان آلاینده پایدار برای آزمایش ها انتخاب گردید. آزمایش ها در ضخامت های خاک 100 تا 1000 میلی متر در هر دو خاک ماسه ای انجام شد. تعداد 110 مقدار انتشارپذیری به دست آمده با استفاده از مدل های مذکور مقایسه شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که در فواصل انتقال طولانی مقادیر انتشارپذیری خاک های ماسه ای همگن با استفاده از مدل های مذکور یکسان بوده و تفاوتی با همدیگر ندارند. لذا مدل بریگهام برای فواصل انتقال طولانی دارای همان دقت مدل فرید- کامبرنوس می باشد. در فواصل انتقال طولانی، مقادیر انتشارپذیری محاسبه شده به وسیله مدل فرید- کامبرنوس با استفاده از سرعت حرکت آلاینده و سرعت واقعی سیال یکسان بوده و با هم برابر می باشد. نتایج همچنین نشان داد همانند فواصل انتقال کوتاه، با کاهش مقدار b، زمان رسیدن به غلظت نسبی 0.5 در تعداد حجم آب تخلخل کمتری روی می دهد، با این تفاوت که در فواصل انتقال طولانی با خروج یک حجم آب تخلخل و یا بیشتر اتفاق می افتد.

به منظور تعیین بهترین روش کاشت و انتخاب مناسب ترین ماشین کاشت، پژوهشی مزرعه ای در سال 1382 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز انجام شد. در این پژوهش اثر شش روش مختلف تعیین زمین و کاشت بذر بر سبز شدن، عملکرد و اجزای عملکرد دانه گندم مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق از طرح بلوک های کامل تصادفی با شش تیمار (روش های مختلف تهیه زمین و کاشت) و سه تکرار استفاده گردید. بذر گندم مورد استفاده از رقم الموت بود. تیمار تهیه زمین شامل روش های مرسوم: کاشت با ماشین بذر پاش + زدن دیسک + جوی و پشته ساز (T1)، کاشت با خطی کار ساده + جوی و پشته ساز (T2)، کاشت با خطی کار ساده در کشت بصورت مسطح (T3) و روش های جدید شامل جوی و پشته ساز + کاشت با خطی کار ساده (T4)، جوی و پشته ساز + کاشت با خطی کار جدید (که شیار باز کن های آن حالت جوی و پشته ای دارند) (T5)، جوی و پشته ساز + کاشت با خطی کار جدید + بسترساز (T6) بود. تاثیر عوامل آزمایشی بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد شامل: تعداد سنبله های بارور در واحد سطح، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و شاخص برداشت (HI) مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بدست آمده از میانگین ها نشان داد که تیمارهای آزمایشی اثر معنی داری بر عملکرد دانه و تعداد دانه در سنبله داشت که دو روش T3 یعنی کاشت با خطی کار ساده در کشت بصورت مسطح و T6 یعنی جوی و پشته ساز + کاشت با خطی کار جدید + بسترساز در بسیاری از موارد بر روش های دیگر برتری داشتند. تیمار T3 با 5258.7 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه در تولید کرد.

در این تحقیق به منظور تخمین پارامترهای ژنتیکی صفت تولید شیر روزانه، از تعداد 179460 رکورد آزمون ماهیانه شیر متعلق به 17946 راس گاو هلشتاین (سه بار دوشش در روز که همه آنها 10 رکورد روز آزمون داشتند) در 287 گله که طی سال های 1365 تا 1380 برای اولین بار زایش کرده بودند، استفاده شد. رکوردهای آزمون ماهیانه شیر با یک مدل حیوانی و با استفاده از تابع کواریانس مورد تجزیه و تحلیل ژنتیکی قرار گرفتند. در مدل مزبور گروه همزمان مدیریتی گله- سال زایش- فصل تولید و متغیر کمکی سن هنگام تولید حیوان به عنوان اثرات ثابت در نظر گرفته شدند. اثرات تصادفی ژنتیکی افزایشی و محیط دایمی گاوها در طول دوره شیردهی با استفاده از چند جمله ای متعامد لژاندر با توان چهارم برازش شدند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که ماه های نیمه دوم دوره شیردهی وراثت پذیری بیشتری نسبت به ماه های نیمه اول دوره شیردهی دارند. پایین ترین و بالاترین مقادیر وراثت پذیری به ترتیب متعلق به ماه های اول (0.063) و هفتم شیردهی (0.299) بودند. بر اساس نتایج حاصل، همبستگی ژنتیکی میان رکوردهای آزمون شیر با افزایش فاصله بین ماه های شیردهی از یکدیگر کاهش یافت به طوری که کمترین میزان همبستگی ژنتیکی (0.398) بین ماه های اول و دهم شیردهی بود.

این آزمایش برای مطالعه توانایی کلینوپتیلولیت (فراون ترین زیولیت طبیعی) در کاهش اثرات سوء آفلاتوکسین روی رشد و عملکرد جوجه های گوشتی انجام گرفت. در این تحقیق از 900 قطعه جوجه یک روزه در آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار و با استفاده از 3 سطح کلینوپتیلولیت (صفر، 3 و 5 درصد جیره) و 3 سطح آفلاتوکسین (صفر، 1 و 2 قسمت در میلیون) از 1 تا 49 روزگی استفاده شد. نتایج نشان داد که بالاترین میانگین وزن زنده، وزن لاشه و افزایش وزن هفتگی مربوط به جیره 7 (سطح صفر آفلاتوکسین و 5 درصد کلینوپتیلولیت) به ترتیب 2215، 1583 و 376.6 گرم و کمترین مقدار صفات مذکور مربوط به جیره 3 (سطح 2 قسمت در میلیون آفلاتوکسین و صفر درصد کلینوپتیلولیت) به ترتیب 1571، 1043 و 260.75 می باشد. در مورد وزن کبد، ضریب تبدیل و درصد تلفات بالاترین مقدار مربوط به جیره 3 به  ترتیب 45.8 گرم، 2.32 و 15.9 درصد و کمترین مقدار مربوط به جیره 7 به ترتیب 40.08، 1.78 و 6.98 بود. بیشترین مقدار مصرف خوراک در کل دوره مربوط به جیره 4 (سطح صفر آفلاتوکسین و 3 درصد کلینوپتیلولیت) 4060 گرم و کمترین مقدار آن مربوط به جیره 3، 3633 گرم بود. در کل نتایج این آزمایش نشان داد که وجود آفلاتوکسین در سطوح بالاتر از 1 قسمت در میلیون در جیره جوجه های گوشتی منجر به کاهش عملکرد و ضریب تبدیل آنها خواهد شد. استفاده از کلینوپتیلولیت در جیره می تواند اثرات مضر آفلاتوکسین را کاهش دهد، و در شرایط این آزمایش سطح 5 درصد آن نتایج بهتری را از خود نشان داد.

سورگوم به دلیل مقاومت نسبتا خوب در برابر شرایط نامساعد محیطی، مانند خشکی و کمی حاصلخیزی خاک، می تواند در سطح گسترده ای از زمین های جنوب خوزستان کشت گردد. این آزمایش برای تعیین زمان مناسب کاشت ارقام سورگوم دانه ای، در طی دو سال 1381 و 1382، در یک خاک رسی در مرکز تحقیقات کشاورزی خوزستان (ایستگاه شاوور) و به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. کرت های اصلی شامل پنج تاریخ کاشت 3.1، 3.15، 4.1، 4.15 و 5.1 و کرت های فرعی شامل سه رقم پیام، کیمیا و سپیده بود. صفت های مورد بررسی شامل عملکرد دانه، درصد باروری خوشه، وزن هزار دانه، طول خوشه و تعداد خوشه چه در خوشه بود. نتایج نشان داد اختلاف بین تاریخ های کاشت و اثر متقابل تیمارها از نظر عملکرد دانه، درصد باروری خوشه و وزن هزار دانه در سطح 1% معنی دار بود، اما از نظر طول خوشه و تعداد خوشه چه در خوشه تفاوت ها معنی دار نبود. اختلاف بین ارقام نیز از نظر عملکرد دانه و دیگر صفات در سطح 1% معنی دار بود. تاریخ های کاشت 15 تیر و 1 مرداد از نظر عملکرد دانه، درصد باروری خوشه و وزن هزاردانه از سایر تاریخ های کاشت برتر بودند. رقم سپیده از نظر عملکرد دانه و دیگر صفات از دو رقم دیگر برتر بود. بیشترین عملکرد دانه به میزان 4.203 تن در هکتار از رقم سپیده در تاریخ کاشت 1 مرداد به دست آمد. در نتیجه پیشنهاد می شود برای کشت سورگوم دانه ای در شاوور و مناطق مشابه، از رقم سپیده در محدوده تاریخ کاشت 25 تیر تا 5 مرداد استفاده شود.

در طول سال های 1385-1384 از ساقه نیشکرهای آلوده به بیماری چاقو بریدگی در کشت و صنعت های نیشکر استان خوزستان تعداد 80 جدایه Fusarium proliferatum (Matsushima) Nirenberg با استفاده از محیط کشت نش و اسنایدر جداسازی گردید. تنوع ژنتیکی جدایه ها از لحاظ بیماریزایی و گروه های سازگار رویشی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که همه جدایه ها روی رقم CP57-614 بیماریزا بودند. از این 80 جدایه، با استفاده از محیط کشت سیب زمینی- دکستروز- آگار حاوی 3 و 5 درصد کلرات پتاسیم و محیط کشت زاپک با کلرات 3 درصد، تعداد 497 جهش یافته نیبت به دست آمد. کلاس فنوتیپی هر یک از جهش یافته های نیت بر اساس نحوه رشدشان روی محیط کشت پایه حاوی یکی از چهار منبع ازت نیترات، نیتریت، آمونیوم و هیپوزانتین تعیین شد. بر این اساس 45.3 درصد از جهش یافتگان نیت در کلاس فنوتیپی nit 1، 19.7 درصد در کلاس فنوتیپی nit 3 و 35 درصد در کلاس فنوتیپی Nit M قرار گرفتند. مکمل سازی بین جهش یافته های نیت حاصله از جدایه ها، روی محیط کشت حداقل انجام شد و 27 گروه سازگار رویشی در این جمیعت شناسایی گردید. در هیچ یک از جدایه ها پدیده خود – ناسازگاری رویشی مشاهده نشد. در این مطالعه بین گروه های سازگار رویشی و مناطق جغرافیایی محل جمع آوری و بیماریزایی جدایه ها، رابطه خاصی مشاهده نگردید.