بهداشت مواد غذایی
سال:1390 | دوره:1 | شماره:4 (پیاپی 4) |تعداد مقالات:8

شور کردن ماهی جزو روش های سنتی نگه داری ماهی می باشد که به منظور کاهش فساد، افزایش عمر ماندگاری و دسترسی به بازارهای جدید مورد استفاده قرار می گیرد. از انجایی که در بعضی از کشورها ماهی شور و دودی، بصورت نیمه پخته و یا خام مصرف می شوند لذا احتمال بروز مسمومیت غذایی ناشی از میکروارگانیسم های نمک دوست وجود دارد. این مطالعه به منظور ارزیابی اثر ضد میکروبی غلظت های مختلف نمک بر باکتری های لیستریا مونوسایتوژنز و استافیلوکوکوس اورئوس در ماهی کپور نقره ای شور صورت گرفت. در این تحقیق تاثیر غلظت های مختلف نمک (4، 8 و 12 درصد) بر رشد باکتری های بیماری زای احتمالی موجود در کپور نقره ای شور، در دمای 10 درجه سلسیوس (شرایط نامناسب یخچالی) در روزهای صفر، 1، 2، 3، 6، 9، 12، 15، 18 و 21 مورد بررسی قرار گرفت. یافته های حاصل از این تحقیق نشان می دهد که اثر غلظت های مختلف نمک بر تعداد باکتری لیستریا مونوسایتوژنز و استافیلوکوکوس اورئوس از نظر آماری معنی دار می باشد (P<0.05). این مطالعه نشان می دهد که نمک به تنهایی نگه دارنده مناسبی جهت افزایش عمر ماندگاری محصولات شور نمی باشد لذا استفاده از سایر نگه دارنده های طبیعی در محصولات شور ضروری به نظر می رسد.

در این تحقیق مراحل تولید نیمه صنعتی اسید لاکتیک در فرمانتورهای همزن دار و به منظور طراحی خط صنعتی تولید اسیدلاکتیک با درجه خلوص مورد استفاده در صنایع غذایی مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این کار چهار سویه میکروبی استاندارد (Staphylococcus aureus PTCC 1113، Microccoccus luteus PTTC 1110،Escherichia coli PTCC 1330  و Listeria monocytogenes PTCC 1304) انتخاب و حداقل غلظت مهار کننده رشد برای هر یک بررسی گردید و تغییر منحنی رشد هر سویه در حضور و عدم حضور اسید لاکتیک و لاکتات کلسیم مقایسه شد. به منظور بدست آوردن دانش فنی تولید اسید لاکتیک، مراحل افزایش حجم تولید و تخلیص توسط سویه Lactobacillus casei subsp. Casei PTCC 1608 در دو فرمانتور همزن دار 20 و 750 لیتری انجام شد. محیط تولید بهینه سازی شده با منابع کربن متفاوت (گلوکز، لاکتوز و آب پنیر) و پودر خیسانده ذرت به عنوان منبع نیتروژن و به دو روش کشت غیر مداوم و کشت نیمه مداوم انجام شد. جهت تخلیص اسید لاکتیک از روش کلاسیک استفاده شد. پس از بهینه سازی محیط کشت، این سویه در بررسی های آزمایشگاهی در گرم خانه همزن دار بیشترین تولید را در محیط حاوی 80g/l گلوکز و 50g/l آب پنیر داشت. در این سیستم g/l 72.69 لاکتات کلسیم با بهره وری g/lh 0.51 و بازده 56% تولید شد. در فرمانتور 20 لیتری در تخمیر نیمه مداوم، در مدت زمان 44 ساعت108.75g/l   لاکتات کلسیم تولید شد. در این شرایط بازده واکنش 83% ولی بدلیل کاهش زمان تولید افزایش قابل توجهی در بهره وری (2.47 g/lh) مشاهده گردید. سپس در فرمانتور 750 لیتری در کشت نیمه مداوم 350g/l  لاکتات کلسیم با بهره وری5.4 g/lh  تولید شد.

به منظور بررسی وجود سویه های بیماری زای یرسینیا انتروکولیتیکا در شیر پاستوریزه، طی سال 1390 تعداد 242 نمونه شیر پاستوریزه عرضه شده در تبریز جمع آوری گردید. نمونه ها در محیط PSBB غنی سازی شد و از ژن های ail و Fvir به عنوان توالی های هدف برای ردیابی سویه های بیماری زای یرسینیا انتروکولیتیکا در نمونه های غنی شده استفاده گردید. از نمونه های مثبت در آزمایش PCR در محیط CIN آگار و MacConkey آگار کشت داده شد و پرگنه های مشکوک با duplex-PCR تایید گردید. جهت تعیین بیوتیپ یرسینیا انتروکولیتیکا، جدایه باکتری به وسیله آزمون های بیوشیمیایی مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین شمارش تعداد باکتری های شاخص بهداشتی و آزمون کیفی فسفاتاز قلیایی (ALP) بر روی نمونه های شیر پاستوریزه انجام یافت. یرسینیا انتروکولیتیکای بیماری زا در 6.61% (16 نمونه) از نمونه های شیر پاستوریزه با روش ail-PCR ردیابی گردید. در حالی که 4.13% (10 نمونه) از نمونه ها با روش virF-PCR مثبت تشخیص داده شد. از بین نمونه های مثبت در آزمایش PCR، فقط 0.41% (1 نمونه) به وسیله کشت جداسازی و با duplex-PCR تایید گردید. بر اساس آزمایش های بیوشیمیایی، جدایه یرسینیا انتروکولیتیکا از نوع بیوتیپ 4 تعیین گردید. طبق نتایج مطالعه، 11.57% (28 نمونه) از نمونه های شیر پاستوریزه ALP مثبت بودند و تعداد باکتری های شاخص بهداشتی در این نمونه ها در قیاس با نمونه های ALP منفی تفاوت معنی دار (P<0.01) نشان داد. با توجه به حساسیت زیاد یرسینیا انتروکولیتیکا نسبت به حرارت پاستوریزاسیون، لذا آلودگی ثانویه می تواند دلیل اصلی حضور یرسینیا انتروکولیتیکای زنده در شیر پاستوریزه باشد.

مصرف زیاد سبزی ها و میوه ها در سرتاسر جهان باعث ابداع روش های گوناگون برای فرآوری این مواد غذایی شده است. خشک کردن جزو متداول ترین این روش هاست. به رغم افزایش ماندگاری، این روش اثرات منفی در کیفیت مواد غذایی بر جای می گذارد، از جمله کاهش کیفیت رنگ و بافت، از دست دادن عطر و طعم، کاهش دانسیته و از دست دادن مواد مغذی. به همین دلیل تقاضا برای محصولاتی که حرارت کم یا متوسطی تحمل نموده اند و به حالت تازه میوه و سبزی شباهت دارند، افزایش یافته است. بنابراین تلاش های گسترده ای برای جایگزین کردن روش هایی که فاقد ایرادات ناشی از عملیات خشک کردن باشد، صورت پذیرفته است. بر این اساس مطالعه حاضر با هدف معرفی و بهینه سازی روش جدید خشک کردن و همچنین بهبود کیفیت هویج خشک شده (از نظر رنگ، عطر و طعم، بافت، خصوصیات آبگیری مجدد، کاهش چروکیدگی و افزایش دانسیته) به روش خشک کن اسمزی با هوای گرم انجام گرفت. در این پژوهش هویج برش داده شده در مجاورت چندین محلول اسمزی قرار گرفت و اثر فرآیندهای متوالی اسمز و خشک کردن با هوای گرم بر افت رطوبت، جذب ماده خشک محلول اسمزی و دانسیته بررسی و با نمونه شاهد خشک شده با هوای گرم خشک مقایسه گردید. در این مطالعه شرایط اسمزی مختلفی اعمال و از بین آنها شرایط بهینه عملکردی از نقطه نظر افت رطوبت و ماده جذب شده از محلول توسط محصول تعیین شد و تیمار اسمزی50 % شربت گلوکز+ 5% نمک و در دمای °C 40 با سرعت 150 دور در دقیقه و به دنبال آن خشک کردن تکمیلی با استفاده از خشک کن با هوای گرم صورت گرفت. نتایج نشان داد، انجام پیش فرآیند اسمزی منجر به حداقل اختلاف دانسیته محصول خشک شده و غوطه ور ماندن آن موقع آبگیری مجدد، کاهش تخلخل و چروکیدگی می شود، در حالیکه نمونه شاهد بالاترین اختلاف دانسیته را به دلیل افت رطوبت و چروکیدگی زیاد نشان داد طوری که در موقع بازسازی در سطح آب شناور باقی ماند.

مایکوباکتریوم اویوم پاراتوبرکلوزیس عامل بیماری یون است که یک بیماری مزمن غیرقابل درمان در تمامی نشخوارکنندگان می باشد و از نظر اقتصادی حائز اهمیت می باشد. در این پژوهش با مراجعه به یازده گاوداری شیری سنتی شیری در منطقه مغان دام های موجود به دقت از نظر علائم بیماری یون و تاریخچه مورد بررسی قرار گرفتند و 86 نمونه مدفوعی اخذ گردید. نمونه ها ابتدا به روش مشاهده مستقیم میکروسکوپی آزمایش شدند. سپس به صورت تصادفی 20 نمونه از موارد مثبت و 10 نمونه از موارد منفی در آزمایش مستقیم میکروسکوپی انتخاب و بعد از نمونه گیری شیر از دام های مربوطه، به وسیله آزمایش PCR مورد ارزیابی قرار گرفت. در آزمایش مشاهده میکروسکوپیکی از مجموع 86 نمونه تعداد 51 (59%) نمونه مثبت و 35 (41%) نمونه منفی تشخیص داده شدند. همچنین از 20 نمونه مثبت تعداد 19 (95%) مورد و از 10 نمونه منفی، 3 (30%) مورد در PCR نتیجه مثبت نشان دادند. نتایج حاصله بیانگر ارتباط مستقیم بین آلودگی مدفوع و شیر در دام های عفونی است. همچنین با در نظر همبستگی نتایج آزمایش مشاهده میکروسکوپیکی نمونه مدفوع و PCR  در نمونه شیر، می توان از آزمایش میکروسکوپیکی به عنوان ارزیابی اولیه برای تعیین آلودگی شیر به مایکوباکتریوم اویوم پاراتوبرکلوزیس استفاده نمود. با توجه به نتایج پژوهش حاضر که نشان دهنده آلودگی بالای شیر با مایکوباکتریوم اویوم پاراتوبرکلوزیس می باشد و با توجه به ارتباط احتمالی این باکتری با بیماری کرون انسان، لزوم توجه بیشتر در این مورد احساس می شود.

آفلاتوکسین M1 در اثر مصرف غذای آلوده به آفلاتوکسین B1 توسط گاو، در شیر ظاهر می شود. در این مطالعه آلودگی شیر خام مراکز جمع آوری شیر خام شهرهای چالوس و رامسر به آفلاتوکسین M1 بررسی شد. تعداد 200 نمونه شیر خام در طول دو فصل زمستان (دی و بهمن) و تابستان (تیر و مرداد) از مراکز جمع آوری شیر خام تهیه گردید و به روش الایزا مورد بررسی قرار گرفت. آفلاتوکسین M1 در 100 و 59.79 درصد از نمونه های اخذ شده فصل زمستان به ترتیب در رامسر و چالوس ردیابی شد. از این میان 45 درصد از نمونه های رامسر و 30 درصد از نمونه های چالوس بیش از حد قابل قبول (50 نانوگرم در لیتر) استاندارد ملی و استاندارد اتحادیه اروپا به آفلاتوکسین M1 آلوده بودند. تفاوت بین میانگین مقدار آفلاتوکسین M1 در نمونه های فصول زمستان و تابستان معنی دار نبود (P<0.05) در حالی که بین شهرهای چالوس و رامسر نتایج بدست آمده در هر دو فصل تفاوت معنی دار داشت (P<0.05) همچنین در طول مطالعه آلوده ترین ماه تحقیق، ماه بهمن تعیین گردید. 

کمپیلوباکتر ژژونی و کولای از عوامل اسهال در انسان در سراسر جهان با منشا مواد غذایی خصوصا گوشت محسوب می شوند. این مطالعه با هدف تعیین شیوع گونه های کمپیلوباکتر در مراحل مختلف خط کشتار گوسفندی (بعد از پوست کنی، بعد از تخلیه امعا و احشا و پایان مرحله کشتار) انجام شد. درمجموع 150 نمونه گوشت گوسفند (50 نمونه در هر مرحله) در مدت 16 ماه از دی ماه 1385 تا اردیبهشت 1387 جمع آوری و مورد آزمایش قرار گرفتند. در مجموع، گونه های کمپیلوباکتر از 11.3 درصد (17 مورد از 150 نمونه) لاشه ها از سه مرحله جمع آوری شده، جدا گردید که از این تعداد 76.5 درصد به عنوان کمپیلوباکتر ژژونی و 23.1 درصد به عنوان کمیپلوباکترکولای متمایز شدند. گونه های کمپیلوباکتر به ترتیب از 5، 8 و 4 درصد لاشه ها در مراحل بعد از پوست کنی، بعد از تخلیه امعا و احشا و پایان مرحله کشتار جداسازی شدند. حساسیت 17 گونه جداسازی شده با 10 آنتی بیوتیک با استفاده از روش دیسک گذاری مورد ارزیابی قرار گرفت. بیشترین مقاومت به سیپروفلوکساسین (58.8 درصد) سپس به نالیدیکسیک اسید ( 47.1درصد)، تتراسیکلین (41.2 درصد)، انروفلوکساسین (29.4 درصد)، آمپی سیلین (23.5 درصد)، آموکسی سیلین (5.9 درصد) و استرپتومایسین (5.9 درصد) مشاهده شد. این مطالعه نشان داد کاربرد یک سیستم پیشگیری کننده مانند سیستم تعیین نقاط کنترل بحرانی و ارزیابی مخاطرات در کنترل آلودگی به کمپیلوباکترها در کشتارگاه های دام ضروری به نظر می رسد.

بروسلوزیس یک بیماری مشترک است که توسط باکتری گرم منفی از جنس بروسلا ایجاد می شود. این باکتری در اغلب حیوانات و انسان بیماری زا می باشد. بروسلوزیس به راحتی از طریق شیر خام آلوده انتقال می یابد. به رغم کنترل این بیماری در اغلب کشورها، بیماری در ایران بصورت آندمیک مشاهده می گردد. انتقال بروسلاها از حیوانات مبتلا به انسان از طریق تماس شغلی، و یا به علت مصرف فرآورده های دامی آلوده به ویژه شیر، خامه و پنیر سنتی تازه اتفاق می افتد. هدف از این مطالعه تعیین میزان شیوع آلودگی شیر خام گاو با باکتری بروسلا آبورتوس در منطقه پارس آباد بود. برای این مطالعه 64 نمونه شیر خام گاو از مرکز جمع آوری شیر منطقه پارس آباد از فروردین ماه لغایت خرداد ماه 1388 به صورت تصادفی اخذ گردید. بر روی نمونه ها تست حلقه ای شیر جهت بررسی وجود آنتی بادی های بروسلا آبورتوس انجام گرفت. آلودگی در 24 نمونه (37.5%) مشاهده گردید. با توجه به مطالعه انجام گرفته امکان وجود آلودگی بروسلایی در شیر خام گاو در منطقه پارس آباد وجود دارد و لازم است با بررسی های میکروبیولوژیکی مورد تایید قرار گیرد.