مجله تحقیقات مهندسی کشاورزی
سال:1380 | دوره:2 | شماره:8 |تعداد مقالات:8

یکی از روشهای آبیاری سطحی، آبیاری جویچه ای است که به شکلهای مختلف به کار می رود. یکی از شکلهای آبیاری جویچه ای روش آبیاری جویچه ای یک در میان است، که در آن جویچه ها به صورت یک در میان آبیاری می شود. در این روش آبیاری، آب مقدار نفوذ افقی بیشتری دارد. طراحی مناسب هر یک از روشهای آبیاری سطحی، معادله نفوذ خاص خود را می طلبد. بنابراین باید کاربرد معادله های نفوذ آبیاری جویچه ای معمولی در روش یک در میان مورد بررسی قرارگیرد. برخی از معادله های نفوذ تجربی بوده و از اندازه گیریهای مزرعه به دست می آید. بنابراین ضرایب آنها برای شرایط آبیاری معمولی و یک در میان باید مورد بررسی قرار گیرد. در این تحقیق معادله نفوذ تجربی لوئیس - کوستیاکف برای آبیاری جویچه ای معمولی و یک در میان برای خاکهای سری دانشکده در باجگاه برای بده های ورودی 0.4، 0.8، 1.1 لیتر در ثانیه واسنجی گردید. این تحقیق در آزمایشگاه صحرایی بخش آبیاری دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز واقع در باجگاه در جویچه هایی با طول 100 متر انجام شد. دو روش برای واسنجی معادله نفوذ استفاده شد: روش اول استفاده از داده های پیشروی به تنهایی (الیوت و واکر Elliot & Walker) و روش دوم استفاده از داده های پیشروی + ذخیره (اسکالوپی و همکاران Scaloppi et al.). با استفاده از دو روش محاسباتی ضرایب معادله نفوذ لوئیس - کوستیاکف برای دو روش آبیاری جویچه ای معمولی و یک در میان متفاوت بود. محاسبه ضرایب به روش دوم به علت اینکه از داده های آبیاری کامل استفاده می کند معادله نفوذ واقعی تری را نشان می دهد.

یکی از ارقام برنج معروف استان گیلان (بینام) با رطوبت اولیه 20.6% مورد استفاده قرار گرفت. فرآیند خشک کردن در قالب طرح فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی، با سه فاکتور: دمای خشک کن (درپنج سطح: 30، 40، 50، 60 و 70 درجه سانتی گراد)، سرعت جریان هوای خشک کن (در دو سطح: 0.5 و 2 متر بر ثانیه) و رطوبت شلتوک برنج در انتهای فرآیند خشک کردن در دو سطح: 10.5% و 14% بر پایه تر معادل به ترتیب 11.7% و 16.3% بر پایه خشک، انجام گرفت تا اثر ساده و همچنین اثر متقابل پارامترهای مذکور بر قوه نامیه بذر بررسی شود. قوه نامیه نمونه ها به روش آزمایش تعیین قابلیت جوانه زنی و رویان فعال انجام گرفت .طی این مطالعه مشخص شد که افزایش سرعت جریان هوای خشک کن، کاهش رطوبت نهایی محصول و افزایش دما به خصوص در دامنه دماهای بالاتر از 50 درجه سانتی گراد منجر به افت قوه نامیه بذر می شود. همچنین مشخص شد که اثر منفی ناشی از استفاده از دماهای بالا بر قوه نامیه بذر را می توان با سرعت کمتر جریان هوا و یا جلوگیری از کاهش زیاده از حد رطوبت محصول تا حدودی جبران نمود.نتایج نشان داد، مهمترین عامل موثر بر قوه نامیه بذر، از میان سه عامل مذکور، عامل درجه حرارت هوای خشک کن است. همچنین همبستگی بسیار خوبی (r=0.97) بین آزمایش قابلیت جوانه زنی و آزمایش تعیین درصد دانه های شلتوک با رویان فعال (روشی که انجام آن نیاز به صرف زمان ناچیز دارد) مشاهده شد که بیانگر امکان جایگزین شدن یکی به جای دیگری با میزان خطای پایین می باشد .

پرورش درختان سیب از زمانهای گذشته در ایران رواج داشته و آبیاری آن به روش کرتی انجام می شده و اکنون نیز بیشتر با همین روش آبیاری می شود. این روش آبیاری به دلیل اتلاف مقدار زیادی آب و کمبود شدید منابع آبی نه تنها در ایران بلکه در دنیا منسوخ شده و خواهد شد. به منظور انتخاب مناسبترین روش آبیاری میکرو جهت تغییر و تبدیل روش آبیاری سطحی به آبیاری تحت فشار در باغهای سیب دارای درختان مسن در این تحقیق چهار روش آبیاری تحت فشار ( قطره ای دو ردیفه، نعل اسبی، میکروجت و آبفشان) به همراه روش آبیاری مرسوم محلی (سطحی) به عنوان شاهد در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار به مدت 3 سال انجام گردید. هر تکرار شامل 4 تیمار و هر تیمار آبیاری روی یک ردیف درخت اعمال شد. چون تعداد درختان موجود در هر ردیف متفاوت بود درهر ردیف 4 درخت سیب که از نظر سن، رشد رویشی و سطح گسترش تاج یکنواخت بود انتخاب و یادداشتهای لازم در طول مدت اجرای طرح از این درختان برداشته شد.در هر ماه یک نمونه به صورت تصادفی از میوه های هر تیمار برداشت و خصوصیات کیفی آن (قند، اسیدیته، رنگ پوست و گوشت میوه و...) مورد بررسی قرار گرفت. داده های ثبت شده در مدت 3 سال تجزیه مرکب گردید و از نظر عملکرد محصول تفاوت معنی داری بین تیمارهای مختلف آماری وجود داشت. به طوری که بیشترین عملکرد مربوط به روش آبیاری قطره ای دو ردیفه و کمترین آن به روش آبیاری سطحی تعلق گرفت. از نظر صفات قطر تنه و ارتفاع درختان نیز تفاوت معنی داری بین تیمارها مشاهده گردید. بیشترین رشد قطر تنه مربوط به روش آبیاری نعل اسبی (اسپاگتی) و کمترین آن به روش آبیاری سطحی مربوط بود. همچنین بیشترین ارتفاع درخت از روش آبیاری قطره ای دو ردیفه و کمترین آن از روش آبیاری آبفشان حاصل شد. از نظر صفات رشد قطر شاخه های اصلی، سطح گسترش تاج و میزان رشد رویشی سالیانه شاخه ها تفاوت معنی داری بین تیمارها مشاهده نگردید. یافته ها نشان داد آبیاری قطره ای دو ردیفه در درجه اول و آبیاری میکروجت و آبفشان از نظر صفات رویشی، میزان تولید محصول، صفات کیفی میوه، عمر انبارداری، بازار پسندی، درصد قند، اسیدیته میوه و میزان مصرف آب نسبت به سایر تیمارها برتری دارد و به عنوان یک روش مناسب برای تغییر و تبدیل روش آبیاری سطحی درختان مسن باغات سیب سمیرم به روش آبیاری تحت فشار توصیه می شود.

عوامل بسیاری در تعیین خواص کمی و کیفی کشمش دخالت دارند. مقدار مواد جامد آب میوه که خود تابعی از شرایط رشد و نمو میوه و به ویژه درجه رسیدن و بلوغ میوه (زمان برداشت خوشه ها) است، نقش بسزایی در تعیین کیفیت، عملکرد و بازده تولید کشمش ایفا می کند .پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرات میزان مواد جامد محلول آب میوه انگور بر روند تغییرات خواص و بازده تولید کشمش و تعیین حداقل درصد مواد جامد محلول قابل قبول برای تولید کشمش مرغوب و با بازده بالا در یکی از موستانهای شهر تاکستان روی رقم بیدانه سفید طی دو سال زراعی 77 تا 79 انجام گرفت.به منظور به دست آوردن میوه های حتی المقدور یکسان ولی متفاوت از نظر مقدار مواد جامد محلول در قالب یک طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار، از اول شهریور ماه با فواصل ده روز میوه برداشت شد. هر واحد آزمایشی شامل چهار بوته بود که در هر برداشت، نمونه ها به وزن 12-10 کیلوگرم از دو بوته وسطی چیده شد. پس از اندازه گیری درصد مواد جامد محلول آب میوه و متوسط وزن و حجم حبه، نسبت به تهیه کشمش و اندازه گیری رنگ، بازار پسندی، وزن 50 دانه و میزان کشمش استحصالی اقدام شد. نمونه ها بر اساس میزان مواد جامد محلول به ده گروه یا تیمار طوری تقسیم بندی شد که هر تیمار شامل چهار نمونه یا تکرار با درصد مواد جامد محلول تقریبا یکسان باشد. از داده ها تجزیه واریانس و مقایسه میانگین انجام گرفت.نتایج نشان داد که افزایش درصد مواد جامد محلول با افزایش کاملا معنی دار کیفیت، رنگ، وزن 50 دانه و بازده تولید کشمش از انگور همراه است و برای تهیه کشمش مرغوب با بازده بالا، حداقل میزان مواد جامد محلول آب میوه قابل توصیه 21% می باشد .

تعداد زیادی دستگاههای آبیاری دورانی در منطقه مغان مستقر شده و در حال بهره برداری است. این دستگاهها به علل گوناگون، از نظر بهبود مصرف آب، نیاز به ارزیابی عملکرد دارد. برای این منظور ابتدا باید عوامل موثر در عملکرد دستگاه تعیین و آزمون شود و از نتیجه آزمون راه حلی برای مسایل طراحی و مدیریت آبیاری و سرانجام بهبود مصرف آب ارایه گردد .با هدف بالا این تحقیق در سال 1379 روی دستگاه سنترپیوت شماره 37 واقع در اراضی بخش 4 کشت و صنعت پارس مغان انجام گرفت. در زمین تحت آبیاری با خاک لومی، ذرت علوفه ای کشت شده بود. در ابتدا مشخصات خاک و پارامترهای طراحی تعیین شد.برای ارزیابی در چهار ردیف شعاعی از محل محور دستگاه قوطی های نمونه برداری به فواصل 6 متری قرار داده شد و عوامل ارزیابی شامل: بازده کاربرد پتانسیل، بازده کاربرد واقعی و توزیع یکنواختی با تجزیه و تحلیل داده های صحرایی محاسبه شد. متوسط این عوامل در طول فصل زراعی برای دستگاه آبیاری دورانی تحت مطالعه به ترتیب 34.91، 34.62 و 47.26 درصد تعیین گردید.تجزیه و تحلیل عوامل ارزیابی نشان داد که دستگاه آبیاری دارای کارایی ضعیف و نامناسبی است. پایین بودن بازده واقعی آبیاری به علت مشکل مدیریت در نحوه کاربرد دستگاه است. وضعیت کارکرد دستگاه با طراحی آن به دلیل پایین بودن یکنواختی پخش و بازده کاربرد بالقوه سازگاری ندارد.بر پایه یافته های این تحقیق توصیه و پیشنهادهایی برای بالا بردن کارایی دستگاه آبیاری دورانی در زمینه افزایش سرعت دستگاه، تغییر نازل آبپاشها در صورت لزوم ایجاد حوضچه ترسیب و حذف جلبکها، استفاده از گزینه های مختلف پاشنده ها و تامین مقدار آب متناسب با نیاز آبی گیاه عرضه شده است .

یکی از نیازهای اساسی تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی داده های هواشناسی است. در ایران بسیاری از حوزه های آبخیز یا ایستگاه هواشناسی ندارند و یا قدمت ایستگاهها درحدی نیست که داده های آن قابل استفاده باشد. در این رابطه تخمین و تعمیم داده ها برای مناطق وسیع مشکل است. کارشناسان اغلب یک روش را بدون در نظر گرفتن سایر روشها انتخاب می کنند و داده های خود را افزایش می دهند. برای کاربرد روشهای میانیابی جهت برآورد داده های اقلیمی تجربیات چندانی در ایران و حتی در کشورهای دیگر وجود ندارد .هدف این تحقیق، ارزیابی سه روش، متوسط متحرک وزنی (WMA) کریجینگ (Kriging) و «تین پلیت اسموتینگ اسپلینس» (Thin Plate Smooting Splines: TPSS)  برای برآورد درجه حرارت و تبخیر در حوزه مرکزی ایران بوده است.نتایج بدست آمده از این تحقیق نشان می دهد که روش TPSS روش مناسبی برای برآورد تبخیر ماهانه و سالانه در مقایسه با سایر روشهای مورد بررسی است. همچنین روش یاد شده برای برآورد مقادیر درجه حرارت ماهانه و سالانه نیز دقیقترین روش تشخیص داده شده است.در این مطالعه تاثیر اقلیم بر روی برآورد نتایج تبخیر و درجه حرارت نیز مورد بررسی قرارگرفت نتایج به دست آمده نشان داد که با تقسیم بندی منطقه مورد نظر به زیر مناطق هم اقلیم، دقت برآورد درجه حرارت افزایش یافت، لیکن بر تبخیر تاثیری مشاهده نشد.